Informatiebrochure financiële instrumenten

Transcriptie

1 Informatiebrochure financiële instrumenten Bijlage bij het beheerscontract

2 INLEIDING Inleiding 4 1. Beleggingsvehikels Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB s) Omschrijving Juridisch statuut Voordelen, nadelen en risico s van ICB s Andere verschillen tussen ICB s Derivaten Omschrijving Voordelen, risico s en nadelen van derivaten Voornaamste vormen van derivaten Gestructureerde producten Omschrijving Voordelen, nadelen en risico s van gestructureerde producten Openbare en private aanbiedingen: enkele rechtsbegrippen Openbare aanbiedingen Private aanbiedingen Aandelen Omschrijving Voordelen, nadelen en risico s van aandelen Voordelen Nadelen Risico s Mogelijke classificaties Growth/value stocks Sustainable equity (duurzame aandelenbeleggingen) Market capitalisation (marktkapitalisatie) Met aandelen gelijkgestelde beleggingen Aandelen-ICB s Aandelenderivaten (equity derivatives) Reverse convertible obligaties (reverse convertible bonds) Geïndexeerde obligaties waarvan de onderliggende index een beursindex is Contingent converteerbare obligaties (coco s) Obligaties (Fixed Income) Belangrijkste kenmerken van de traditionele obligaties Emittent Uitgiftemunt Vervaldag en duration Rentevoet Bedrag van de uitgifte Al dan niet achterstelling Voordelen, nadelen en risico s van obligaties Voordelen Nadelen Risico s Andere types van obligaties Nulcouponobligaties Gestripte obligaties Inflatiegebonden obligaties Obligaties met vlottende rente (FRN Floating Rate Notes) 32

3 Eeuwigdurende obligaties Converteerbare obligaties Obligaties met warrant Covered bonds Met obligaties gelijkgestelde beleggingen Obligatie-ICB s Gestructureerde obligaties Asset Backed Securities Speciale gevallen Geïndexeerde obligaties Obligatiederivaten Alternatieve beleggingen Omschrijving Voordelen, nadelen en risico s van alternatieve beleggingen Voordelen Nadelen Risico s Alternatieve beleggingsvormen Vastgoed Hedge funds en alternatieve UCITS Private Equity Grondstoffen en edele metalen Met alternatieve beleggingen gelijkgestelde beleggingen Liquiditeiten Omschrijving Voordelen, nadelen en risico s van liquiditeiten Voordelen Nadelen Risico s Vormen van beleggingen in liquiditeiten Zichtrekening in euro en valuta s Termijndeposito s Spaarrekeningen Geldmarkteffecten Met liquiditeiten gelijkgestelde beleggingen ICB s die in liquiditeiten beleggen Money Market Funds Valutaderivaten Geïndexeerde obligaties waarvan de onderliggende index een beursindex is Varia Omschrijving Specifieke voordelen, nadelen en risico s van gemengde fondsen Financiële verzekeringen LEVENSVERZEKERING Omschrijving Beleggingsvormen van de levensverzekering (TAK 21 en TAK 23) KAPITALISATIEVERRICHTINGEN (TAK 26) Omschrijving Voordelen, nadelen en risico s van tak 26-kapitalisatieverrichtingen 65

4 Inleiding Om goed te beleggen kunt u maar beter goed geïnformeerd zijn. Informatie hebben over de aard, de troeven en de nadelen van de verschillende beleggingsvormen. En uiteraard ook over de risico s die eraan verbonden zijn. BNP Paribas Fortis maakt al jaren een punt van een optimale beleggingscommunicatie. Gepaste informatie bieden aan de belegger werd ook op Europees vlak een bekommernis. Volgens de Europese richtlijn betreffende markten voor financiële instrumenten (MiFID), die sinds 1 november 2007 van kracht is, moet aan beleggers immers documentatie worden verstrekt die een algemene beschrijving bevat van de aard en de risico s van de financiële instrumenten. Deze brochure voldoet aan die vereiste. U vindt er een beschrijving in van de kenmerken van de verschillende types financiële producten (ook beleggingsvormen die BNP Paribas Fortis niet verkoopt of waarvan de verkoop door de bank aan bijzondere voorwaarden is onderworpen, zoals voldoende kennis en ervaring of de nodige financiële draagkracht hebben), evenals een beschrijving van de eraan verbonden risico s, zodat u uw beleggingsbeslissingen met kennis van zaken kunt nemen. Naargelang de betrokken beleggingsdienst moet u uiteraard de specifieke kenmerken en risico s van elk financieel product grondiger bestuderen met behulp van de uitgiftedocumenten (het prospectus, de essentiële beleggersinformatie enz.), informatie over de kosten en belastingen en/of reclamemededelingen. 4 Informatiebrochure financiële instrumenten

5 1. Beleggingsvehikels Een belegging in meerdere activaklassen kan meestal onder verschillende vormen worden uitgevoerd. Zo kan er rechtstreeks belegd worden in individuele beleggingen, maar ook via instellingen voor collectieve belegging, derivaten of gestructureerde producten. Als algemene regel geldt dat we dergelijke beleggingen rangschikken in dezelfde klasse als de onderliggende activa waarop ze gebaseerd zijn. Hun verloop hangt daar immers grotendeels van af. We mogen echter de specifieke kenmerken van elke beleggingsvorm niet uit het oog verliezen. Zo is een gestructureerd product dat aan een aandelenkorf is gekoppeld, weliswaar onderhevig aan de schommelingen van die aandelenkorf, maar kunnen er wel aanvullende voorwaarden zijn, zoals een minimale kapitaalbescherming of maximaal rendement. Hieronder vindt u informatie over de verschillende alternatieven voor beleggingen in klassieke individuele waarden. Bovendien baseren we ons zo veel mogelijk op de beleggingsvormen naar Belgisch recht. Voor de bijzondere beleggingsvormen verwijzen we naar de andere hoofdstukken, en met name hoofdstuk 4 Alternatieve beleggingen Instellingen voor Collectieve Belegging (ICB s) Omschrijving Een ICB (instelling voor collectieve belegging), in de omgangstaal ook fonds genoemd, is een verzamelnaam voor verschillende categorieën beleggingsinstellingen: beveks (beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal), bevaks (beleggingsvennootschap met vast kapitaal), gemeenschappelijke beleggingsfondsen. Beleggingsinstellingen hebben tot doel het ingezamelde kapitaal collectief te beleggen. De naleving van de beleggingsregels wordt gecontroleerd door een toezichthouder (voor België: Autoriteit voor Financiële Markten en Diensten of FSMA), en dat geldt ook voor het informatieprospectus en de essentiële beleggersinformatie, die de potentiële koper van deelbewijzen of aandelen van het fonds vooraf de gelegenheid biedt zich een beeld te vormen van de risico s die aan de voorgestelde beleggingen zijn verbonden. Doorgaans oefent de toezichthouder ook controle uit op de beheersvennootschap, het reglement ervan, de kredietinstelling die als bewaarnemer fungeert en eventueel de kredietinstelling of de beursvennootschap die met de financiële dienstverlening is belast. Overeenkomstig de Europese richtlijnen (de UCITS-richtlijnen ) mag een ICB die in eigen land is toegelaten haar deelbewijzen aanbieden in de andere lidstaten van de Europese Unie (met naleving van de kennisgevingsvoorwaarden). Dat is zo voor ICB s waarvan de statutaire zetel en het hoofdbestuur in België zijn gevestigd en die op de lijst van de FSMA zijn ingeschreven, maar ook voor buitenlandse ICB s die aan de reglementeringen, handelstechnieken en -gebruiken van ons land beantwoorden. Fondsen die aan die criteria voldoen, worden geacht over een Europees paspoort te beschikken en kunnen het voorwerp vormen van een openbare aanbieding. Voor buitenlandse ICB s overeenkomstig de UCITS-richtlijnen ontvangt de potentiële belegger meer informatie over de in- en uitstapvoorwaarden, kosten en belastingen. De fondsen kunnen op grond van talrijke criteria worden ingedeeld. Wij hebben de nadruk gelegd op het juridisch statuut. Maar ook andere criteria kunnen worden gehanteerd. We vermelden er een aantal onder punt Juridisch statuut In de Belgische wetgeving worden twee soorten van instellingen voor collectieve belegging (ICB s) onderscheiden: (open) ICB s met een veranderlijk aantal deelbewijzen en (besloten) ICB s met een vast aantal deelbewijzen. A. ICB s met veranderlijk aantal deelbewijzen of open ICB s Deze instellingen moeten regelmatig aanvragen aanvaarden voor de uitgifte of inkoop van deelbewijzen op verzoek van de deelnemers, op grond van hun inventariswaarde (totale waarde van het fonds, gedeeld door het aantal deelbewijzen) die regelmatig wordt berekend en gepubliceerd (meestal is er een dagelijkse notering). Informatiebrochure financiële instrumenten 5

6 De ICB s kunnen twee verschillende rechtsvormen aannemen: Gemeenschappelijk beleggingsfonds met variabel aantal deelbewijzen. Het is samengesteld in de vorm van een onverdeeld vermogen van contractuele aard en wordt beheerd door een afzonderlijke vennootschap. De rechten van de medeeigenaars worden materieel uitgedrukt in deelbewijzen, op naam, gedematerialiseerd, of binnen de wettelijk toegestane limieten van het herkomstland, aan toonder. Beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal (bevek) Dit is een autonome juridische structuur van statutaire aard. Ze kan worden opgedeeld in verscheidene aandelenklassen die elk een compartiment vertegenwoordigen dat in verschillende activa wordt belegd. Economisch gezien is ieder compartiment aldus vergelijkbaar met een afzonderlijk fonds. Die ICB s worden vaak open fondsen genoemd omdat het binnen bepaalde grenzen mogelijk is om er in- en uit te stappen, aangezien de terugbetaling wordt gewaarborgd door de verkoop van activa op de datum waarop de waarde van de activa wordt bepaald (de netto-inventariswaarde of NIW). In fondsen met meerdere compartimenten kan de belegger gemakkelijk en tegen geringe kosten de effecten uit een compartiment omzetten in effecten uit een ander compartiment. Zo stuurt hij zijn strategie bij en kan hij naar eigen goeddunken zijn risicospreiding vergroten of beperken. B. ICB s met een vast aantal deelbewijzen of besloten ICB s De instellingen voor collectieve belegging worden besloten genoemd wanneer het onmogelijk is om ze te verplichten tot de rechtstreekse of onrechtstreekse inkoop of terugbetaling van de deelbewijzen van de belegger, op zijn verzoek en ten laste van de activa van die ICB s. In het Belgische recht moeten we ook een onderscheid maken tussen beleggingsvennootschappen met vast kapitaal ( bevaks ) en gemeenschappelijke beleggingsfondsen met een vast aantal deelbewijzen ( gesloten fondsen ). Ze kopen hun eigen aandelen niet (regelmatig) in en moeten bijgevolg aan de beurs noteren en toegelaten zijn tot de verhandeling op de markten. De deelneming in de bevak kan echter schommelen als gevolg van een kapitaalverhoging (of -vermindering) Voordelen, nadelen en risico s van ICB s A. Voordelen Beleggingen in ICB s bieden een grote diversifiëring van de activa en dus een betere risicospreiding en een meer rendabel beheer, meer bepaald door een optimale aanwending van het volume aan ingezamelde middelen door professionele beheerders. De belegger geniet een actief (dit is minder het geval voor de index-beveks) en permanent beheer door een professional. ICB s maken vaak een doeltreffend kostenbeheer mogelijk dankzij onder meer de voordelige voorwaarden voor de transacties wegens de omvang van de verhandelde volumes. Het is wel zo dat op de aandelen en deelbewijzen van ICB s doorgaans instap-, beheers- en/of uitstapkosten worden aangerekend. Voor ICB s met compartimenten heeft de belegger de mogelijkheid om aan arbitrage te doen binnen de ICB, waarvoor de kosten meestal lager zijn dan bij een eerste aankoop. Dankzij het ruime aanbod ICB s en de eigen kenmerken van iedere instelling kan worden tegemoetgekomen aan de specifieke en gevarieerde behoeften van de beleggers. Zo zijn er bijvoorbeeld ICB s hoofdzakelijk gericht op langetermijngroei of rendement (ICB s belegd in rendementswaarden). ICB s geven beleggers toegang tot minder ontwikkelde markten (zoals de groeimarkten), complexere financiële producten zoals CDO s (Collateralised Debt Obligations) (zie punt voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van Asset Backed Securities), alternatieve activa of financiële instrumenten die veelal een groot kapitaal behoeven (bv. private equity, zie ook hoofdstuk 4 Alternatieve beleggingen ); ze kunnen ook het gebruik van alternatieve strategieën mogelijk maken (zie punt 4.3.2). Beleggingen via ICB s brengen minder administratieve formaliteiten met zich mee dan beleggingen in individuele waarden (bv. bij kapitaalverhogingen, splits...). Precies door hun uitgebreide aantal beleggingen halen de ICB s een gemiddelde tussen de meer- en minderwaarden van de verschillende beleggingen. Dat brengt mee dat bij een daling op de beurs de koersen van de ICB s doorgaans minder te lijden hebben dan die van bepaalde individuele effecten; bij een hausse verloopt de stijging evenwel minder snel. Maar aangezien de investering in deelbewijzen van ICB s op lange termijn moet worden bekeken (met uitzondering van de thesauriebeveks), kan dat gemiddelde niet verhinderen dat de fundamentele trend in stijgende lijn gaat en zorgt het ervoor dat de schommelingen niet te bruusk verlopen. In tegenstelling tot de derivaten (zie punt 1.2) beschikken de meeste ICB s niet over een eindvervaldag, zodat ze uitermate geschikt zijn voor de (zeer) lange termijn. Opgepast: structuren met kapitaalbescherming op de eindvervaldag hebben meestal wel een vervaldag. 6 Informatiebrochure financiële instrumenten

7 B. Nadelen Om rendabel te zijn wordt een belegging in een ICB meestal het best vanuit een langetermijnvisie overwogen wegens de aanzienlijke diversifiëring die eigen is aan deze soort van beleggingen (met minder bruuske schommelingen tot gevolg) en wegens de vaak hoge instapkosten. De verregaande diversifiëring van ICB s vormt zeker geen garantie voor een positieve return. De kosten (instap-, beheers- en uitstapkosten...) kunnen sterk schommelen naargelang de kenmerken van de ICB (bijvoorbeeld aandelen-, obligatie- of liquiditeiten-icb s) en de financiële instelling die ze verkoopt. Ze kunnen hoog oplopen. We noteren dat de arbitragevoorwaarden van de trackers (zie punt E) niet in kortingen voorzien, maar de oorspronkelijke instapkosten zijn doorgaans wel minder hoog. Kapitalisatiefondsen keren geen dividend uit en zijn dus niet geschikt voor beleggers die een inkomen nastreven. Bij een beursstijging gaan de ICB-koersen meestal minder snel de hoogte in dan bij sommige individuele effecten. Behalve de trackers worden open ICB s doorgaans maar eenmaal per dag verhandeld (of in sommige gevallen zelfs maar eenmaal per week, tweemaal per maand, eenmaal per maand...). Bijgevolg kan er niet zo snel ingespeeld worden op een bruuske beweging in de onderliggende markten. De belegger heeft geen volledig duidelijk zicht op de inhoud van zijn portefeuille (er zitten verschillende individuele effecten in). C. Risico s Het insolvabiliteitsrisico van de debiteur is zeer beperkt (haast theoretisch), aangezien de beleggingsinstelling dikwijls een bankruptcy remote vehicle wordt genoemd. Daarenboven zorgt de instelling voor de diversifiëring van de activa waarin ze belegt en voor voldoende kasmiddelen. Het liquiditeitsrisico is gering, aangezien de beleggingsinstellingen van het open type de deelbewijzen (gemeenschappelijke beleggingsfondsen) en aandelen (beveks) terugkopen tegen de inventariswaarde ervan. De wet of de prospectussen staan de instellingen evenwel toe de terugkopen te beperken bij een veralgemeende aanvraag tot terugbetaling door de spaarders. Bij instellingen van het besloten type (besloten fondsen en bevaks) bestaat er geen mogelijkheid tot terugkoop door de instelling. De belegger moet zich wenden tot de secundaire markt waar de liquiditeit varieert volgens het fonds. Bovendien biedt de koers van het effect vaak een premie of een disagio ten opzichte van zijn intrinsieke waarde. Het valutarisico is voornamelijk afhankelijk van de samenstelling van de onderliggende activa. Het is onbestaand voor de ICB s die beleggen in euro. Het kan aanzienlijk zijn voor ICB s die beleggen in andere munten, zoals de Amerikaanse dollar. Het renterisico hangt af van de samenstelling van de onderliggende portefeuille. Het is uiteraard groter bij fondsen die beleggen in vastrentende activa, maar het bestaat ook bij fondsen die beleggen in andere activa zoals aandelen. We verwijzen naar de uitleg bij de verschillende activaklassen om de reikwijdte ervan beter te vatten. Het risico op koersvolatiliteit wordt vooral bepaald door de activa waarin het fonds belegt en de toegepaste strategieën. We verwijzen naar de uitleg bij de verschillende activaklassen om de reikwijdte ervan beter te vatten. We merken wel op dat dit risico doorgaans kleiner is dan bij individuele effecten wegens de diversifiëring van de portefeuille die eigen is aan dit type van beleggingen. Bovendien kan de eventuele aanwezigheid van kapitaalbeschermingsmechanismen het volatiliteitsrisico wel beperken. Het risico op een gebrek aan inkomsten bestaat niet voor kapitalisatiefondsen of -beveks, aangezien ze wegens hun aard geen dividend uitkeren, maar de inkomsten automatisch herbeleggen. Het dividend van een gemeenschappelijk beleggingsfonds of bevek met uitkering varieert naargelang de inkomsten uit de activa die worden aangehouden. Soms is er geen dividend Andere verschillen tussen ICB s A. Uitkerings- en kapitalisatie-icb s Afhankelijk van de bestemming van de geïnde inkomsten, kunnen de aandelen en deelbewijzen van de ICB s, ongeacht of ze van het open of besloten type zijn, in twee groepen worden ingedeeld. Uitkerings-ICB s ( uitkeringsaandelen ) Deze ICB s keren regelmatig een dividend uit (wanneer ze winst boeken). Ze zijn echter niet verplicht om hun volledige winst (geïnde inkomsten en meerwaarde) in de vorm van dividenden uit te keren. Overwegend wordt er voor elke activaklasse een dividend uitgekeerd volgens de marktvoorwaarden. Kapitalisatie-ICB s ( kapitalisatieaandelen ) De door het fonds ingezamelde inkomsten worden er automatisch in herbelegd, zodat de belegger pas na de verkoop van zijn deelbewijzen over de opbrengst van zijn belegging beschikt. B. Index-beveks 1. Omschrijving Index-ICB s beleggen met het oog op een zo getrouw mogelijke weerspiegeling van de evolutie van een referentie-index (bv. een nationale beursindex of een sectorindex). Ze kopen de aandelen die in de index zijn opgenomen. Dit is een meetinstrument dat de algemene tendens van de Informatiebrochure financiële instrumenten 7

8 beursgenoteerde aandelen weergeeft. De index omvat alle beursgenoteerde activa of een deel ervan. De evolutie van de waarde van de bevek volgt dus zo getrouw mogelijk de gemiddelde prestatie van de betrokken index. We verwijzen naar de punten tot voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van beleggingen in ICB s in het algemeen. 2 Specifieke voordelen, nadelen en risico s van index-beveks a. Voordelen Index-beveks hebben doorgaans een aantrekkelijk rendement op lange termijn. Uit statistische studies kan worden afgeleid dat de portefeuilles die getrouw de samenstelling van een beursindex volgen, gemiddeld een hogere return bieden dan portefeuilles die volgens andere criteria zijn samengesteld. De beheerskosten zijn redelijk. Doordat de portefeuille van een index-bevek vrij eenvoudig te volgen is, liggen de beheerskosten vaak minder hoog dan voor de meeste andere aandelenbeveks. b. Nadelen Een indexfonds kan niet kiezen waarin wordt belegd, want het moet de onderliggende index nabootsen; dit in tegenstelling tot een actief beheerd beleggingsfonds waar de beheerder bijvoorbeeld in defensievere waarden kan beleggen als de markt neerwaarts gaat. In veel indexen wegen een beperkt aantal grote aandelen fors door waardoor een koersdaling ervan rechtstreeks invloed heeft op het indexfonds, dat zijn samenstelling niet kan veranderen zoals een actief beheerd fonds. Dat de weging in een individueel aandeel overwegend beperkt blijft tot een bepaalde drempel beperkt dit nadeel wel een beetje. c. Risico s Aan beleggingen in index-beveks zijn geen specifieke risico s verbonden. Het gaat om de risico s van de ICB s in het algemeen en van de onderliggende financiële instrumenten waarop ze zijn gebaseerd. C. Dakfondsen (funds of funds) 1. Omschrijving 1. Omschrijving Dakfondsen zijn fondsen die in andere beleggingsfondsen beleggen. De beheerders van dakfondsen selecteren de beste fondsbeheerders voor een bepaald thema, een bepaalde regio, sector... op grond van een strenge, onafhankelijke screening. We verwijzen naar de punten tot voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van beleggingen in ICB s in het algemeen. 2. Voordelen, nadelen en specifieke risico s van dakfondsen a. Voordelen Er is een nog verder doorgedreven diversifiëring dan bij een gewoon beleggingsfonds. Ook de risicospreiding is nog groter. b. Nadelen De beheerskosten kunnen soms hoog oplopen omdat ze onder meer afhangen van de kosten van de verschillende onderliggende fondsen (te relativeren gezien de fondsbeheerder kortingen zal krijgen op grond van de kapitalen die hij aanbrengt). c. Risico s Aan beleggingen in dakfondsen zijn geen specifieke risico s verbonden. Het gaat om de risico s van de ICB s in het algemeen en van de onderliggende financiële instrumenten waarin ze rechtstreeks of onrechtstreeks zijn belegd. D. ICB s met kapitaalbescherming op de eindvervaldag 1. Omschrijving ICB s met kapitaalbescherming op de eindvervaldag zijn ICB s met een vervaldag waarvoor op die datum de terugbetaling van een minimumbedrag aan de belegger wordt gewaarborgd. Dat beschermde bedrag kan 100% van het startkapitaal vertegenwoordigen (met aftrek van de kosten) of om het even welk ander vooraf bepaald percentage. De onderliggende activa van deze fondsen kunnen van zeer uiteenlopende aard zijn. Overwegend zijn dat aandelen of obligaties. Op fondsen met kapitaalbescherming op de eindvervaldag bestaan er veel varianten. Sommige voorzien bijvoorbeeld in de activering van kliks op bepaalde momenten of bij de overschrijding van bepaalde niveaus. Bij activering van die kliks wordt de dan geboekte meerwaarde (of een deel daarvan) beschermd op de eindvervaldag, ongeacht het latere verloop van het fonds. Andere voorzien in een hefboomeffect waardoor de stijging van de onderliggende activa met een vooraf vastgelegde coëfficiënt kan worden vermenigvuldigd. Nog andere voorzien in de betaling van tussentijdse inkomsten. Er zijn echter zoveel mogelijkheden dat het onontbeerlijk is voor de belegger om de werkingsvoorwaarden van de fondsen zorgvuldig te lezen. De uiteindelijke prestatie van een ICB met kapitaalbescherming op de eindvervaldag zal afhangen van het verloop van welbepaalde onderliggende activa. ICB s met minimaal 100% kapitaalbescherming worden gelijkgesteld met obligaties (zie punt 3.4.2). In alle andere gevallen brengen wij het fonds onder in de categorie van de onderliggende waarde die de uiteindelijke prestatie bepaalt. Als de uiteindelijke prestatie van 8 Informatiebrochure financiële instrumenten

9 een ICB afhangt van het verloop van meerdere activa uit verschillende categorieën, wordt ze in de meest risicovolle activaklasse opgedeeld (in deze volgorde: aandelen, alternatieve beleggingen, obligaties, liquiditeiten). We verwijzen naar de punten tot voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van ICB s in het algemeen. 2. Specifieke voordelen, nadelen en risico s van ICB s met kapitaalbescherming op de eindvervaldag a. Voordelen De belegger kan meerwaarden opstrijken en zelfs tussentijdse winsten vastklikken wanneer de onderliggende activa gunstig evolueren, terwijl het risico op minderwaarden bij een negatief verloop van de onderliggende waarden volledig of gedeeltelijk wordt beperkt. Met dit type beleggingen kunt u beleggen in zeer volatiele activa terwijl het risico toch strikt onder controle blijft. Op de vervaldag krijgt de klant steeds minstens het vooraf beschermde percentage van zijn kapitaal terug, ongeacht de omvang van het eventuele negatieve verloop van een of meer onderliggende activa. b. Nadelen De belegging is samengesteld uit verschillende activa die niet allemaal op dezelfde manier evolueren. Tijdens de levensduur van het product weerspiegelt de notering ervan niet noodzakelijk getrouw het koersverloop van de onderliggende waarde die doorgaans bepalend is voor de prestatie op de eindvervaldag. Deze soort beleggingen zijn ook minder liquide dan traditionele ICB s omdat er meestal geen dagelijkse notering is (doorgaans om de veertien dagen, eenmaal per maand...). De kosten verbonden aan ICB s met kapitaalbescherming op de eindvervaldag zijn meestal hoger dan voor traditionele ICB s. Vooral bij een vervroegde uitstap kan er een provisie worden aangerekend om de verplichtingen van het fonds tegenover andere houders van deelbewijzen te waarborgen. De kapitaalbescherming geldt alleen op de eindvervaldag. Tijdens de looptijd van de belegging kan de inventariswaarde onder het beschermde minimumbedrag dalen. De aanwezigheid van een structuur die de terugbetaling van een minimumkapitaal op de eindvervaldag beschermt, leidt er vaak toe dat de belegger niet in dezelfde mate van de stijging van de onderliggende waarde profiteert als wanneer die bescherming er niet zou zijn. c. Risico s Aan beleggingen in fondsen met kapitaalbescherming op de eindvervaldag zijn geen specifieke risico s verbonden. Het betreft de risico s van de ICB s in het algemeen en van de onderliggende financiële instrumenten waarop ze zijn gebaseerd. E. Trackers of Exchange Traded Funds 1. Omschrijving Trackers, ook wel bekend als Exchange Traded Funds (ETF), zijn beleggingsfondsen met variabel kapitaal die de bewegingen van een bepaalde index of aandelenkorf volgen. Trackers worden net als gewone aandelen op de beurs verhandeld. De bekendste voorbeelden zijn de SPDR s (spiders, de eerste trackers die in 1993 op de markt kwamen) en de QQQ s, die respectievelijk het verloop van de S&P500 en Nasdaq-100 volgen. Het enige verschil met individuele aandelen is dat u niet in slechts één waarde belegt, maar in een activagroep (namelijk alle in een index opgenomen activa). Het belangrijkste verschil tussen indexfondsen en trackers is dat de laatste continu verhandelbaar zijn tijdens de openingsuren van de beurs. Bij indexfondsen kunt u vaak maar één keer per dag in- of uitstappen, waardoor de index minder nauwkeurig wordt gevolgd dan bij trackers. Beleggers kunnen de ontwikkeling van hun trackers op de voet volgen. De waarde van een tracker komt doorgaans overeen met een percentage van de onderliggende index (bijvoorbeeld 1/10 of 1/100). De koers zal echter niet helemaal gelijk zijn aan dat percentage, als gevolg van afwijkende vraag- en aanbodprijzen op de beurs en omdat het dividend en de beheerskosten eventueel al in de koers zijn verwerkt. Trackers zijn geschikt voor iedere belegger en kunnen voor allerlei doeleinden worden gebruikt: voor beleggingen op korte en op langere termijn, om een benchmark te volgen, voor strategieën met derivaten (zie punt 1.2) op basis van dezelfde indexen, voor de tijdelijk omzetting van liquiditeiten in effecten, ter afdekking van risico s, voor arbitrage enz. We verwijzen naar de punten tot voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van beleggingen in ICB s in het algemeen. 2. Specifieke voordelen, nadelen en risico s van trackers a. Voordelen Trackers combineren de voordelen van aandelen en beleggingsfondsen. Namelijk de eenvoud van een aandeel (koop en verkoop via de beurs), de risicospreiding van een beleggingsfonds, geen noodzaak om een aandeel van één bedrijf te kiezen, provisies vergelijkbaar met die voor gewone aandelen en dividendinkomsten. Trackers hebben ten opzichte van beveks en gemeenschappelijke beleggingsfondsen het voordeel dat ze transacties in real time mogelijk maken. Beveks en gemeenschappelijke fondsen kunnen (in het beste geval) slechts één keer per dag verhandeld worden, en de koers stemt (doorgaans) overeen met de slotkoers van de markten waarin het fonds belegt. Informatiebrochure financiële instrumenten 9

10 b. Nadelen Een tracker kan niet kiezen in welke aandelen belegd wordt, want hij moet de onderliggende index nabootsen, dit in tegenstelling tot een actief beheerd beleggingsfonds waar de beheerder bijvoorbeeld in defensievere waarden kan beleggen als de markt neerwaarts gaat. In veel indexen wegen een beperkt aantal grote aandelen fors door waardoor een koersdaling ervan rechtstreeks invloed heeft op de tracker die zijn samenstelling niet kan veranderen zoals een actief beheerd fonds. Schommelingen in de index kunnen een impact hebben op het verloop van de tracker. Trackers die een index weerspiegelen (of nabootsen) geven de belegger niet noodzakelijk rechten, zoals het recht om periodieke inkomsten te ontvangen, zelfs als de emittenten van de onderliggende waarden die rechten toekennen. De belegger moet dus de aanbiedingsdocumentatie hierover raadplegen. c. Risico s Liquiditeitsrisico: sommige trackers hebben een geringe liquiditeit waardoor de mogelijkheden om transacties in goede omstandigheden uit te voeren beperkt zijn. Kapitaalrisico: er is in principe geen bescherming tegen kapitaalverlies (buiten de diversifiëring). F. Traditionele en alternatieve ICB s Afhankelijk van het toegepaste beheerstype, het gebruikte type onderliggende producten en de regelgeving in het land van oorsprong, kunnen de aandelen en deelbewijzen van ICB s, ongeacht of ze van het open of gesloten type zijn, in twee groepen worden ingedeeld: Traditionele ICB s Er wordt belegd in standaard activaklassen (obligaties, aandelen, geldmarkten of gemengde fondsen), waarbij doorgaans weinig gesofisticeerde strategieën worden gebruikt om de onderliggende activa te beheren. Er is voldoende diversifiëring of spreiding en er werden vooraf strikte gebruikslimieten verkregen. Als die ICB s in de Europese Economische Ruimte gevestigd zijn, beantwoorden ze meestal aan de UCITS-richtlijnen en kunnen dan over een Europees paspoort beschikken (zodat ze in aanmerking komen voor een openbare aanbieding). De Europese UCITS-richtlijn bevat met name specifieke goedkeuringsregels en andere voorwaarden van organisatorische aard. Ze bepaalt ook dat er minimale informatie moet worden verstrekt bij de aanbieding van deelbewijzen. Alternatieve beleggingen in de vorm van fondsen beleggingscompartimenten, a) die kapitaal ophalen bij een aantal beleggers met het doel dit kapitaal volgens een welbepaald beleggingsbeleid te investeren in het belang van die beleggers; en b) die niet voldoen aan de voorwaarden van de UCITSrichtlijn. Alternatieve ICB s beleggen in zeer uiteenlopende onderliggende waarden, waaronder financiële instrumenten en liquide middelen, opties en termijncontracten op effecten, deviezen en beursindexcontracten, vastgoed, hoogrisicodragend kapitaal en financiële instrumenten die zijn uitgegeven door niet-genoteerde vennootschappen. Ze maken gebruik van diverse, vrij risicodragende of complexe beheersmethodes, zoals hefboomfondsstrategieën (zie punt Hedge funds ) en andere methodes om de blootstelling te verhogen (zoals het gebruik van derivaten, swaps, uitlenen van effecten, cessie-retrocessieovereenkomsten, ongedekte verkoop van effecten). Alternatieve ICB s zijn niet altijd toegankelijk voor retailbeleggers en soms wordt een hoog minimaal instapbedrag gevraagd (minstens EUR bijvoorbeeld). Door die kenmerken en de risico s die ermee samenhangen, zijn de alternatieve ICB s ondergebracht (zij het onvolledig) in de activaklasse alternatieve beleggingen (zie hoofdstuk 4). Binnen de Europese Economische Ruimte bestaat er nu al, voor de beheerders van alternatieve ICB s, een paspoortsysteem voor het beheer en de commercialisering van alternatieve ICB s in andere lidstaten. De (Europese) beheerders moeten ook voldoen aan strenge voorwaarden wat de bedrijfsuitoefening betreft. Bovendien wordt een bewaarnemer aangewezen. Die moet de financiële instrumenten en de liquide middelen in bewaring houden en de eigendomsrechten van de overige activa controleren in het belang van de alternatieve ICB s en hun beheerders. Sinds 22 juli 2015 kan deze beheerdersregeling uitgebreid worden naar beheerders en fondsen in andere landen. Opmerking: Newcits zijn ICB s die in de Europese Unie gevestigd zijn en die, hoewel ze voldoen aan de Europese UCITS-richtlijn, gebruikmaken van complexe(re) beleggingsstrategieën. Doordat ze werken met hefboomeffecten, worden ze als complexer beschouwd en houden ze dus mogelijk een hoger beleggingsrisico in. Vanwege de consistentie worden ze samen behandeld met de hedge funds (zie hoofdstuk Fondsen met hefboomeffectstrategie (hedge fund strategie) ). Alternatieve ICB s worden gedefinieerd als instellingen voor collectieve belegging, waaronder ook hun 10 Informatiebrochure financiële instrumenten

11 1.2. Derivaten Omschrijving Derivaten zijn financiële instrumenten waarvan de eigenschappen en de waarde bepaald worden door de eigenschappen en de waarde van een onderliggende waarde, meestal een grondstof, obligatie, aandeel, munt of index. De belangrijkste vormen van derivaten zijn opties, futures en warrants. Hefboomeffect Door een afgeleid product te kopen, bijvoorbeeld een calloptie (zie punt A), kan een belegger even hoge winsten boeken als bij een rechtstreekse belegging in aandelen, maar met een veel geringere inleg van geld, aangezien de waarde van het afgeleide product slechts een fractie van de prijs van de aandelen kost. In verhouding tot de belegde bedragen maken de derivaten het dus mogelijk hogere winsten te boeken. Om het begrip eenvoudig te schetsen: stel dat een belegger het recht heeft om een onderliggende waarde te kopen tegen een prijs van 100. Als de onderliggende waarde een koers van 120 laat optekenen, dan is dat recht minimaal 20 waard en als de onderliggende waarde tot 130 stijgt, is het recht ten minste 30 waard. Wanneer de koers van de onderliggende waarde van 120 naar 130 klimt, betekent dat een stijging van 8,3%. Maar de waarde van de optie klimt op de vervaldag van 20 naar 30, dat is een stijging van 50%! Er is dus een hefboomeffect. Uiteraard speelt dit mechanisme in beide richtingen. Bijgevolg is het afgeleide product een ideaal instrument voor een belegger die zijn portefeuille dynamisch wil beheren. Maar zelfs de defensieve belegger kan gebruikmaken van derivaten. In plaats van 100 in het onderliggende product te beleggen, kan de belegger 10 besteden om bijvoorbeeld een optie te kopen waarmee hij van de stijging van de onderliggende waarde kan profiteren, en de resterende 90 in een termijndeposito of een ander risicoloos product beleggen. Als de markt daalt, is zijn maximale verlies gelijk aan de prijs van de optie, namelijk 10. Als hij echter 100 in de onderliggende waarde belegt, kan hij eventueel meer dan 10 verliezen. Vaste looptijd Een ander essentieel kenmerk van derivaten is dat ze een vervaldag hebben. Dat betekent dat wanneer de verwachte evolutie van het onderliggende product niet plaatsvindt vóór de vervaldag van het afgeleide product, dit zijn volledige waarde kan verliezen. Aangezien de onderliggende waarde echter geen vervaldag heeft, kan de belegger lijdzaam afwachten totdat zijn koers misschien nog eens stijgt. Futures en opties, die na een bepaalde periode aflopen, worden dus overwegend gebruikt voor de korte termijn. Als een belegger zijn positie na de eindvervaldag wil aanhouden moet hij ze doorrollen. Derivaten kunnen al dan niet beursgenoteerd zijn. In het laatste geval spreken we van over the counter- of OTC-markt. Derivaten kunnen uiteenlopende doelstellingen dienen: een of meer waarden in de portefeuille beschermen tegen een daling of zelfs tegen elke positieve of negatieve waardeschommeling; aanvullende inkomsten halen uit bepaalde activa in bezit; speculeren op een snelle en forse op- of neerwaartse tendens van een of meer activa. De aan de derivaten verbonden technieken kunnen complex en gevaarlijk zijn Voordelen, risico s en nadelen van derivaten A. Voordelen Derivaten geven de beleggers de mogelijkheid om de activaklassen in hun portefeuille volledig of gedeeltelijk in te dekken wanneer zij een sterk ongunstig verloop kunnen hebben. Dankzij het hefboomeffect kan er op een aanzienlijke kortetermijnwinst gespeculeerd worden. Derivaten laten een zeer dynamisch beheer toe. B. Nadelen Beursgenoteerde derivaten zijn meestal standaardproducten om een efficiënte markt te creëren. De onderliggende activa komen dus niet altijd helemaal overeen met de activa die de belegger wenst te dekken. Een dekking op maat is mogelijk, maar wel ten koste van de liquiditeit van het product. Derivaten zijn bedoeld voor ervaren beleggers met kennis van zaken die het marktverloop op de voet volgen. C. Risico s Voor de standaardderivaten is er bijna geen insolvabiliteitsrisico gezien het bestaan van georganiseerde secundaire markten. Het liquiditeitsrisico is gering voor standaardderivaten aangezien ze verhandelbaar zijn op georganiseerde secundaire markten. Dit risico is veel groter bij producten die op de OTC-markt worden verhandeld. Het valutarisico is voornamelijk afhankelijk van de samenstelling van de onderliggende activa. Het is onbestaand voor derivaten waarvan alle onderliggende activa in euro zijn. Voor derivaten met andere munten, zoals de Amerikaanse dollar, kan het aanzienlijk zijn. Het renterisico hangt van de onderliggende activa af. Informatiebrochure financiële instrumenten 11

12 Uiteraard is het hoger bij vastrentende activa maar het is ook aanwezig bij aandelen. Het volatiliteitsrisico is groot. Dat risico wordt nog eens vergroot door het hefboomeffect van derivaten. Het risico op een gebrek aan inkomsten is onbestaand omdat er bij dit producttype in principe geen inkomsten zijn. Het risico dat voortvloeit uit de samenvoeging van twee of meer financiële instrumenten kan groter zijn dan het risico dat aan elk van die financiële instrumenten afzonderlijk is verbonden Voornaamste vormen van derivaten A. Opties 1. Omschrijving Opties zijn beleggingsinstrumenten die voor allerlei doeleinden kunnen worden gebruikt, bijvoorbeeld als verzekering tegen een risico, om een extra rendement te behalen of mondjesmaat te speculeren op de hausse- of baissetendensen van uiteenlopende activa zoals grondstoffen (aardolie, graan, metalen, goud...), rentetarieven, wisselkoersen en aandelen of indexen. De optie is een contract tussen een koper (of houder) en een verkoper (of emittent). We onderscheiden: de calloptie: geeft de houder het recht om tot een specifieke datum of op een precies ogenblik (vervaldag) een bepaalde hoeveelheid (omvang van het contract) van een actief (de onderliggende waarde) te kopen tegen een vastgelegde prijs (uitoefenprijs strike). De tegenpartij, de verkoper van de call, verbindt zich ertoe de overeengekomen hoeveelheid tegen de uitoefenprijs te leveren als de houder zijn recht wil uitoefenen; de putoptie geeft de houder (de koper) het recht om tot een bepaalde datum of op een precies ogenblik (vervaldag) een bepaalde hoeveelheid (de omvang van het contract) van een actief (de onderliggende waarde) te kopen tegen een vastgelegde prijs (uitoefenprijs strike). De tegenpartij, de verkoper van de put, verbindt zich ertoe de overeengekomen hoeveelheid van het actief tegen de uitoefenprijs te kopen als de houder zijn recht wil uitoefenen. De optie verleent dus een recht aan de koper, die daarvoor een premie betaalt. Ze houdt echter een verplichting in voor de verkoper, die in ruil een premie ontvangt. De verplichting vervalt als de koper zijn recht niet uitoefent op de vervaldag van het contract of uiteraard na uitoefening van het recht. De opties hebben een waarde. Ze kunnen worden verhandeld op een secundaire markt. Om ze makkelijker verhandelbaar te maken werden de contractvoorwaarden op iedere georganiseerde activamarkt gestandaardiseerd. Bij aandelen bijvoorbeeld bedraagt de looptijd van de optie doorgaans 3, 6 of 9 maanden (ook veel langere looptijden zijn mogelijk), is de omvang van het contract 100 aandelen en wordt de uitoefenprijs uitgedrukt per aandeel. Opties van het Europese type kunnen alleen op de vervaldag worden uitgeoefend. Opties van het Amerikaanse type daarentegen kunnen op elk moment tijdens de looptijd van het product worden uitgeoefend. De uitoefenprijs (strike) is de prijs waartegen de onderliggende waarde kan worden gekocht of verkocht. Hij wordt vastgelegd door de emittent op het moment van de uitgifte. Afhankelijk van de uitoefenprijs ten opzichte van het onderliggende product kan de optie diverse vormen aannemen: At the money: als de uitoefenprijs die van het onderliggende product benadert; Out of the money: als de uitoefenprijs hoger is dan de koers van het onderliggende product bij een call (of lager dan de koers van het onderliggende product bij een put); In the money: als de uitoefenprijs lager is dan de koers van het onderliggende product bij een call (hoger dan de koers van het onderliggende product bij een put). In de praktijk wordt een aandelenoptie maar zelden uitgeoefend omdat dit leidt tot de aankoop of verkoop van aandelen tegen een uitoefenprijs waarop de gewone beurskosten verschuldigd zijn. Marktposities kunnen in feite worden afgewikkeld door veel goedkopere sluitingsverrichtingen. In dat geval ziet de houder van de optie af van zijn recht door een sluitingsverkoop en kan de verkoper zijn verplichting tot levering beëindigen door een sluitingskoop. We verwijzen naar de punten en voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van derivaten in het algemeen. 2. Specifieke voordelen, nadelen en risico s van opties a. Voordelen Dankzij het hefboomeffect bieden opties de mogelijkheid om met een redelijk klein bedrag volop te profiteren van: - de koersstijging van een onderliggend actief (aankoop van een call); - de koersdaling van het onderliggende actief (aankoop van een put); De potentiële winst: - is in principe onbeperkt voor de koper van een call; - is voor de koper van een put beperkt tot het verschil tussen de uitoefenprijs en nul. Het potentiële verlies is zowel voor de koper van een call als voor de koper van een put beperkt tot het bedrag van de betaalde premie. De verkoper van een optie (call en put) ontvangt een premie in ruil voor een eventuele verplichting (tot verkoop als de call wordt uitgeoefend, tot aankoop als de put wordt uitgeoefend). Een optie heeft een vervaldag. Als de houder van de optie op die datum geen stappen heeft gezet om zijn recht uit te 12 Informatiebrochure financiële instrumenten

13 oefenen, dan wordt de optie waardeloos en is de verkoper vrijgesteld van zijn verplichting. b. Nadelen De administratieve opvolging voor optieverrichtingen is doorgaans zwaar. De tarifering van optieverrichtingen is aanmerkelijk hoger dan voor de verrichtingen op de onderliggende activa. De houder van een optie (call of put) heeft geen recht op de eventuele dividenden of interesten die door de onderliggende waarde worden uitbetaald. c. Risico s De koper van een optie (call en put) kan zijn volledig inleg (betaalde premie) verliezen als de marktprijs van de onderliggende activa anders evolueert dan verwacht (daling van de marktwaarde van de activa bij de aankoop van een call, stijging ervan bij de aankoop van een put). De verkoper van een optie zal zijn verplichting moeten nakomen als de houder van een optie zijn recht wil uitoefenen. Dat is wat er meestal gebeurt als de markten anders evolueren dan voorzien: - de verkoper van een call moet de onderliggende waarde verkopen onder de marktwaarde - de verkoper van een put moet de onderliggende waarde kopen tegen een prijs boven de marktwaarde. Een optie heeft een vervaldag. Als de houder van de optie geen actie onderneemt (uitoefening of verkoop) vóór die datum, dan verliest de optie haar waarde. B. Futures en forwards 1. Omschrijving De future is een termijncontract dat veel gelijkenissen vertoont met de optie. Het gaat om een contract tussen twee partijen met het oog op de verhandeling (aankoop en verkoop) van een welbepaald actief ( onderliggende waarde ) op een latere datum en tegen een prijs die wordt vastgelegd bij het aangaan van het contract. De betaling geschiedt pas bij de materiële levering van het actief op de overeengekomen datum. In tegenstelling tot een optie, die voor de koper een recht inhoudt, is de future een verplichting (het gaat om een verkoop of een aankoop op termijn). Een futurecontract gaat niet over het recht om een gegeven hoeveelheid van een actief te kopen of te verkopen, maar over het actief zelf. Bij de vereffening van het contract moet er dus eigenlijk een materiële levering zijn. In de praktijk vindt die echter zelden plaats en wordt het contract vereffend in contanten (cash settlement). Oorspronkelijk had het contract alleen betrekking op goederen (commodity futures) zoals tarwe, koffie, katoen, aardolie enz. Het werd gebruikt door handelaars om zich in te dekken tegen eventueel ongunstige prijsschommelingen. Wegens de internationale monetaire instabiliteit ontstonden financial futures, met name rente-, valuta- en beursindexfutures (in het laatste geval is er geen materiële levering en wordt het contract in contanten vereffend cash settlement). De verhandelbaarheid van een future wordt in de hand gewerkt doordat er vaste regels bestaan (omvang van het contract, looptijd, vereffeningsprocedure). Aan kopers en verkopers wordt een marginsysteem opgelegd dat dient als waarborg voor een eventueel verlies op (gekochte of verkochte) contracten, te wijten aan koersschommelingen van de onderliggende activa. Voor elke transactie (aankoop of verkoop) moet iedere partij een initiële borgsom storten, in contanten of in effecten, bestaande uit een percentage van de waarde van de gekochte of verkochte contracten. Aan het einde van elke transactiedag worden de contracten geherwaardeerd en wordt de contantenrekening van de belegger gedebiteerd of gecrediteerd (variatiemarge). Posities kunnen op drie manieren afgesloten worden: door vóór de eindvervaldag eenzelfde (zelfde bedrag en vervaldag) maar tegengestelde positie in te nemen (kopen als u gekocht hebt of verkopen als u gekocht hebt). De meeste futureposities worden op die manier afgesloten; door een cash settlement of een afrekening in contanten op de eindvervaldag; door de positie vóór de eindvervaldag door te rollen: dat betekent bijvoorbeeld dat de koper van een bepaalde indexfuture die verkoopt vóór de eindvervaldag en op hetzelfde moment tegen een vooraf afgesproken prijs een nieuwe positie opent door een nieuwe indexfuture met een nieuwe eindvervaldag te kopen (calendar spread). Forwards zijn vergelijkbare structuren die niet aan de beurs noteren. Ze kunnen op maat worden gemaakt om in te spelen op specifiekere behoeften van de klant. We hebben het dan over een OTC-markt (over the counter). We verwijzen naar de punten en voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van derivaten in het algemeen. 2. Specifieke voordelen, nadelen en risico s van futures en forwards a. Voordelen Een future kan een eenvoudig en flexibel instrument zijn ter bescherming van de waarde van de portefeuille. Zo zal een belegger die de waarde van zijn portefeuille wil indekken tegen nadelige gevolgen die hij voorziet, futures verkopen; de winst die hij op die verkoop boekt, zal grotendeels het verlies goedmaken dat het gevolg is van de koersdaling van de onderliggende waarde. De aan- en verkoop van futures kan worden aangewend door elke belegger die winst tracht te halen uit zijn baisseof hausseprognoses over de prijzen van de onderliggende activa. Een future is dus ook een interessant speculatieinstrument, want met een vrij bescheiden inleg (initiële borgsom en dagelijkse variatiemarges) kan hij hoge posities Informatiebrochure financiële instrumenten 13

14 nemen (hefboomeffect). De futuresmarkt kan een interessant alternatief bieden voor de contante aan- of verkoop. Door futures te verkopen en te kopen kan de belegger de aan- en verkoopprijzen voor de toekomst bepalen. Ze zijn kostenefficiënt: er zijn geen kosten verbonden aan de onderliggende aandelen aangezien de futures (meestal) in contanten worden afgerekend. b. Nadelen Het marginsysteem, dat dagelijks wordt aangepast ter controle van het transactierisico, veroorzaakt een zware administratieve last. Het gaat hier om standaardcontracten, dus niet zo flexibel als OTC- instrumenten. c. Risico s Het insolvabiliteitsrisico is beperkt wegens het marginsysteem. Het liquiditeitsrisico is zeer klein, want futures zijn goed verhandelbaar op de georganiseerde markten. Het volatiliteitsrisico is onbeperkt voor zowel de koper als de verkoper en wordt door het hefboomeffect van de futures versterkt. Het marginsysteem is bedoeld om die verliezen binnen de perken te houden. Er is wel een renterisico met een koersdaling van het effect tot gevolg, zeker wanneer de onderliggende waarde een obligatie is. De verliezen kunnen in principe onbeperkt zijn voor speculanten die zich in hun prognoses vergissen. C. Warrants 1. Omschrijving Warrants vertonen zeer veel gelijkenissen met aankoopverrichtingen van opties (call en put). Een warrant op activa verleent de belegger het recht, maar legt hem niet de verplichting op, om tegen een bij de uitgifte bepaalde uitoefenprijs (de strike) en tot een op voorhand bepaalde datum (vervaldag), een bij de uitgifte bepaalde hoeveelheid activa (de onderliggende waarde) te kopen (call) of te verkopen (put). De belegger heeft dus een recht, maar geen verplichting. Hij zal dat recht uitoefenen wanneer hij er voordeel bij heeft. De waarde van dat recht stemt overeen met de prijs van de warrant (= premie). Dit betekent: in het geval van een call warrant, de onderliggend waarde tegen een lagere prijs kopen door de warrant uit te oefenen in plaats van de onderliggende waarde op de markt te kopen; in het geval van een put warrant, de onderliggende waarde tegen een betere prijs verkopen door de warrant uit te oefenen in plaats van de onderliggende waarde op de markt te verkopen. Warrants van het Europese type kunnen enkel op de vervaldag worden uitgeoefend. Warrants van het Amerikaanse type kunt u echter altijd uitoefenen. De uitoefenprijs (strike) is de prijs waartegen de onderliggende waarde kan worden gekocht of verkocht. Hij wordt vastgelegd door de emittent op het moment van de uitgifte. Afhankelijk van de uitoefenprijs ten opzichte van het onderliggende product kan de warrant diverse vormen aannemen: At the money: als de uitoefenprijs die van het onderliggende product benadert; Out of the money: als de uitoefenprijs hoger is dan de koers van het onderliggende product bij een call (of lager dan de koers van het onderliggende product bij een put); In the money: als de uitoefenprijs lager is dan de koers van het onderliggende product bij een call (hoger dan de koers van het onderliggende product bij een put). In de meeste gevallen gebeurt de vereffening van een warrant die in the money is op de vervaldag via de betaling van een bedrag in contanten (cash settlement van de warrant). Dat bedrag is het verschil tussen de koers van de onderliggende waarde op de markt en de uitoefenprijs (bij een call). De belegger moet bijgevolg zijn recht niet uitoefenen door de onderliggende waarde te kopen (of te verkopen bij een put). Wanneer de uitoefening van de warrant gebeurt via een effectieve aankoop (call) of verkoop (put) van de onderliggende waarde spreken we van een physical settlement. De pariteit van een warrant belichaamt het aantal warrants dat moet worden uitgeoefend om een entiteit van de onderliggende waarde te kopen of te verkopen. Als de pariteit van een call warrant op een aandeel bijvoorbeeld 5 is, dan moet u 5 warrants bezitten om 1 aandeel te kopen. De warrants worden op de beurs verhandeld. De belegger kan ze dus op elk ogenblik kopen of verkopen. We verwijzen naar de punten en voor de omschrijving, voordelen, nadelen en risico s van derivaten in het algemeen. 2. Specifieke voordelen, nadelen en risico s van warrants a. Voordelen Dankzij het hefboomeffect kunnen warrants met een relatief laag bedrag, volop profiteren van: - de koersstijging van het onderliggend actief (call); - de koersdaling van het onderliggende actief (put). De potentiële winst: - is in principe onbeperkt bij een call; - is voor een put beperkt tot het verschil tussen de uitoefenprijs en nul. Het potentiële verlies is zowel bij een call als bij een put beperkt tot het bedrag van de betaalde premie. b. Nadelen Aan beleggingen in warrants zijn geen specifieke nadelen verbonden. 14 Informatiebrochure financiële instrumenten