Anesthesiologie Inleiding Wat is anesthesiologie? Polikliniek anesthesiologie

Transcriptie

1 Anesthesiologie Inleiding Binnenkort ondergaat u een operatie, waarbij u een verdoving (anesthesie) krijgt toegediend. De arts die de anesthesie voor u verzorgt, heet een anesthesioloog. In deze folder vindt u informatie over de verschillende anesthesiemogelijkheden, de voordelen en de eventuele bijwerkingen en/of complicaties ervan. Verder komt de pijnbestrijding na de operatie aan bod. Wat is anesthesiologie? Anesthesiologie betekent letterlijk: de wetenschap van het niet voelen (anesthesie) en is een verzamelnaam voor alle soorten verdoving. Het doel van anesthesie is niet alleen om u de operatie te kunnen laten ondergaan. Het is ook bedoeld om u tijdens de operatie of ingreep in een goede conditie te houden. En de anesthesioloog zorgt er - mede met de keuze van verdoving - voor dat u zich na de operatie snel weer op uw gemak voelt en mobiel bent. Een anesthesioloog is een medisch specialist die zich heeft toegelegd op de verschillende vormen van anesthesiologie, pijnbestrijding en andere zorg rondom de operatie. Polikliniek anesthesiologie U komt op afspraak op de polikliniek anesthesiologie voor het preoperatief onderzoek. Voorafgaand aan deze afspraak vult u de eerder ontvangen vragenlijst over uw gezondheid in. Een doktersassistente ontvangt u aan de balie. Zij doet een kort vooronderzoek met u, waarbij ze de antwoorden op de vragenlijst met u doorneemt. Het is hierbij belangrijk dat u de gegevens over uw medicijngebruik, allergie, eventuele pacemaker of ICD (inwendige defibrillator) bij de hand heeft. Vergeet niet deze mee te nemen naar uw afspraak.

2 Afhankelijk van uw gezondheidstoestand en de aard van de operatie, wordt eventueel een elektrocardiogram (hartfilmpje), een echo van het hart en/of bloedonderzoek gedaan. Hierna volgt het bezoek aan de anesthesioloog of een speciaal voor dit doel opgeleide nurse practitioner of physician assistant. Zij onderzoeken (screenen) uw algemene conditie aan de hand van uw ziektegeschiedenis en ingevulde vragenlijst, en doen een (op het hart en longen gericht) lichamelijk onderzoek. Aan de hand van de uitslag(en) wordt uw risicoprofiel (risicofactoren voor een operatie) voor de operatie ingeschat. Hierna stelt de anesthesioloog, in overleg met u, de meest geschikte vorm van anesthesie voor de operatie vast: algehele anesthesie of regionale anesthesie. Verderop in deze folder leest u hier meer informatie over. De anesthesioloog op de polikliniek anesthesiologie kan een andere zijn dan de anesthesioloog die u begeleidt op de dag van uw operatie. Voorbereiding op de operatie Vlak voor de operatie heeft u een voorbereidend gesprek met de anesthesioloog. U krijgt dan uitleg over de verdovingsprocedure rondom de operatie. Hierbij heeft u de mogelijkheid tot het stellen van vragen. Eventuele vragen kunt u vooraf achterin deze folder noteren. Tijdens de operatie moet u nuchter zijn om kans op misselijkheid, braken en het terugvloeien van de (vloeibare) maaginhoud in uw keel te voorkomen. Hiervoor gelden de volgende aandachtspunten: - U bent al opgenomen Als u voor de operatiedag in het ziekenhuis bent opgenomen, mag u tot 6 uur voor de operatie gewoon eten en drinken. Tot 3 uur voor de operatie mag u heldere dranken nuttigen, zoals water, thee, (aanmaak)limonade en koffie zonder melk. Suiker is geen bezwaar. Gebruik geen melkproducten, geen vruchtensap (behalve gefilterde appelsap), geen vruchtvlees en troebel sap. Zo nodig kunt u medicijnen innemen met een klein slokje water.

3 - U komt nuchter en/of voor een dagbehandeling Als u zich nuchter moet melden voor een operatie betekent dit dat u de avond voorafgaand aan de dag van de operatie vanaf uur (middernacht) niets meer mag eten. Tot 2 uur voordat u zich in het ziekenhuis moet melden, mag u heldere dranken nuttigen zoals water, thee, (aanmaak)limonade en koffie zonder melk. Suiker is geen bezwaar. Gebruik geen melkproducten, geen vruchtensap (behalve gefilterde appelsap), geen vruchtvlees en troebel sap. Zo nodig kunt u medicijnen innemen met een klein slokje water. - Medicatie en/of bloedverdunnende middelen Aspirineachtige stoffen en andere bloedverdunnende middelen mag u ruim voor de ingreep niet meer innemen. Soms is het beter om bepaalde medicijnen ook korte tijd niet in te nemen. Dit is tijdens het preoperatief onderzoek op de polikliniek met u besproken. U heeft hierbij ook instructies gekregen voor het gebruik van medicatie gedurende de dagen voor de operatie. Dit kunt u hieronder noteren: (Tijdelijk) stoppen met de volgende medicijnen: Medicijnen innemen zoals gebruikelijk:

4 Naar de operatieafdeling Een verpleegkundige van de afdeling brengt u naar de voorbereidingskamer (holding) op het operatiecomplex. Deze voorbereidingskamer is een combinatieafdeling met de uitslaapkamer (verkoeverkamer/recoveryroom). Hier worden alle voorbereidingen getroffen voor uw operatie, zoals het inbrengen van een infuus (slangetje in een bloedvat), het meten van de bloeddruk en het meten van het zuurstofgehalte van het bloed door middel van een klemmetje op de vinger. Ook wordt u hier aan bewakingsapparatuur aangesloten met behulp van plakkers op de borst. Op deze afdeling maakt u kennis met de anesthesioloog en de anesthesiemedewerker die u gedurende de operatie zullen begeleiden. In verband met een protocol met betrekking tot uw veiligheid stelt de anesthesiemedewerker u enkele vragen over de operatie. Ook vragen verschillende personen meerdere malen naar uw naam en geboortedatum en naar de ingreep die u ondergaat en aan welke zijde dat gebeurt. Al deze vragen zijn bedoeld om verwisselingen en fouten te voorkomen. Algehele anesthesie (narcose) Wanneer u in de operatiekamer komt, sluit de anesthesioloog of diens assistent u aan op de bewakingsapparatuur. Vervolgens krijgt u de algehele anesthesie (narcose). Hiervoor krijgt u een slaapmiddel toegediend via het infuus. U wordt in eerste instantie wat draaierig, waarna u in slaap valt. Om de longen goed te vullen met zuurstof, krijgt u voor het inslapen een kapje met honderd procent pure zuurstof voor uw gezicht. Nadat u in slaap gevallen bent, krijgt u vocht en aanvullende medicijnen toegediend om pijnprikkels tegen te gaan en uw spieren te ontspannen. De anesthesieapparatuur en het anesthesieteam bewaken voortdurend uw lichaamsfuncties, zoals bloeddruk, hartslag en ademhaling. Gedurende de operatie wordt uw ademhaling tijdelijk overgenomen door een beademingsmachine. Om te garanderen dat de luchtweg tijdens de ingreep vrij blijft, krijgt u soms gedurende de narcose een buisje via de keel in de luchtpijp. Dit buisje wordt verwijderd als u uit de narcose ontwaakt. Soms heeft u hierna last van een schorre stem of een pijnlijke keel. Dit verdwijnt na een paar dagen weer vanzelf.

5 Bijwerkingen algehele anesthesie - Misselijkheid na de operatie. Het optreden van misselijkheid en braken na algehele anesthesie wordt door meerdere factoren bepaald. Naast individuele gevoeligheid voor misselijkheid kan dit ook samenhangen met bepaalde operaties of met het anesthesiemiddel dat is gebruikt. Misselijkheid is goed te behandelen met medicijnen. - Ten gevolge van het beademingsbuisje kunnen keelklachten ontstaan. Deze klachten verdwijnen vanzelf na een paar dagen. - Na de operatie kan last ontstaan van spierpijn. Dit kan het gevolg zijn van spierverslappende medicijnen die tijdens de narcose zijn toegediend, maar is meestal het gevolg van een speciale houding tijdens de operatie. Complicaties algehele anesthesie Ernstige complicaties komen zeer zelden voor. Als ze optreden, is het vrijwel altijd te wijten aan een onvoorziene omstandigheid of hangt het samen met uw gezondheidstoestand van voor de operatie. Vraag uw anesthesioloog gerust of de anesthesie voor u persoonlijk bijzondere risico s met zich meebrengt. Complicaties die op kunnen treden, zijn: - Een allergische reactie als gevolg van de toegediende medicijnen. - Het gebit kan beschadigd raken door het inbrengen van het beademingsbuisje. Mocht u kronen en/of bruggen in uw gebit hebben of mocht een van uw tanden loszitten, dan is het raadzaam de anesthesioloog hiervan op de hoogte te stellen tijdens het preoperatief onderzoek op de polikliniek anesthesiologie. - Door een bepaalde houding tijdens de operatie kan een zenuw in een arm of been beklemd raken waardoor tintelingen en krachtsverlies kunnen ontstaan. Vaak zijn deze klachten van voorbijgaande aard. Regionale anesthesie Regionale anesthesie betekent verdoving van een beperkt deel van het lichaam. De meest voorkomende methoden voor regionale anesthesie worden hieronder beschreven. Ruggenprik: spinale anesthesie Als u alleen plaatselijk een verdoving nodig heeft, is de ruggenprik een van de mogelijkheden. Net als bij de algehele anesthesie krijgt u hiervoor eerst een infuusnaaldje in uw arm of hand. Als u daar behoefte aan heeft, kunt u via het infuus een kalmeringsmiddel krijgen.

6 De anesthesioloog vraagt u om met een bolle rug te gaan zitten, zodat hij zo eenvoudig mogelijk een korte injectienaald kan inbrengen tussen de lendenwervels. De huid van de prikplaats wordt gedesinfecteerd en verdoofd. Dan volgt de ruggenprik zelf. Het inbrengen van deze naald is over het algemeen niet pijnlijk. Daarnaast zijn het zeer dunne naalden, die speciaal ontworpen zijn om zonder beschadiging van zenuwen de ruimte waarin de ruggenmergszenuwen zich bevinden, te bereiken. Deze ruimte is een verlengde van de ruimte waar het ruggenmerg zelf zich bevindt, en is gevuld met een helder vocht. Op de hoogte waarop wordt geprikt, zit geen ruggenmerg, maar alleen vocht en ruggenmergzenuwen. Als de gezochte ruimte is bereikt, spuit de anesthesioloog een kleine hoeveelheid verdovingsvloeistof in. Uw onderlichaam kan gaan tintelen (slapend gevoel in de benen) en aanvoelen of het warm wordt. Het onderlichaam wordt binnen een paar minuten gevoelloos en blijft dat enkele uren. U kunt de benen tijdelijk niet meer bewegen. De kracht in uw benen komt, na uitwerking van de verdoving, geleidelijk weer terug. Na enkele uren kunt u, afhankelijk van het type operatie, in principe weer staan en lopen. Een ruggenprik betekent niet automatisch dat u tijdens de ingreep wakker moet blijven. Als u dat wilt, kunt u vragen om een extra kalmeringsmiddel of slaapmiddel. U bent zich dan niet bewust van wat er met uw lichaam gebeurt tijdens de ingreep, terwijl u toch de voordelen van een ruggenprik geniet. Ruggenprik: epidurale anesthesie De procedure bij de ruggenprik met epidurale anesthesie is ongeveer hetzelfde als bij de spinale anesthesie. Bij de epidurale anesthesie wordt tijdens het prikken een zeer dun flexibel slangetje (katheter) achtergelaten in de epidurale ruimte (de ruimte direct buiten de ruggenmergszenuwen). Met behulp van deze katheter kan de pijnstilling na de operatie op de verpleegafdeling worden voortgezet. Uit voorzorg wordt bij epidurale pijnbestrijding een blaaskatheter bij u ingebracht om problemen met plassen te voorkomen.

7 Het belangrijkste verschil met spinale anesthesie, is dat de epidurale anesthesie iets minder intens is in werking, en vooral bedoeld is voor de pijnstilling achteraf. Een epiduraalkatheter kan enige dagen in het lichaam blijven zitten, in tegenstelling tot een spinale verdoving. Het uiteinde van de katheter ligt dichtbij de zenuwen die de pijn geleiden. Door deze katheter kan continue pijnbestrijdende medicatie via een spuitpomp rondom deze zenuwen worden gespoten. Hierdoor wordt de geleiding via de zenuwen gedeeltelijk of volledig geremd en ervaart u minder of geen pijn. Ook het gevoel kan tijdelijk afnemen. Tevens kan de spierkracht tijdelijk afnemen, waardoor u bijvoorbeeld slappe benen heeft. Mocht er ondanks de epiduraalkatheter toch pijn optreden, meldt dit dan aan de verpleegkundige. Na de operatie komt de anesthesioloog of pijnconsulent van de AcutePijnService dagelijks bij u langs om te vragen of de epidurale pijnbestrijding werkt. Als dat noodzakelijk is, worden de instellingen van de pijnpomp aangepast. Wanneer de epidurale pijnbestrijding niet meer nodig is, wordt de epiduraalkatheter verwijderd. Dit is een eenvoudige en volstrekt pijnloze procedure. Hierna volstaat meestal de basismedicatie als pijnstilling. Waarom liever een ruggenprik dan algehele anesthesie? Een voordeel van de ruggenprik is dat u weinig pijn heeft direct na de operatie. De ruggenprik werkt langzaam uit. U heeft minder medicijnen nodig en minder kans op bijwerkingen als misselijkheid en overgeven. Dankzij een betere doorbloeding van de verdoofde lichaamsdelen is er minder kans op trombose en vaak minder bloedverlies tijdens de operatie. U behoudt verder controle over de situatie, kunt aangeven of u goed ligt en kunt, als u dat wilt, bij een kijkoperatie de operatie volgen op het beeldscherm. Zo nodig kan de chirurg ook met u overleggen tijdens de ingreep. Het is niet meer nodig om na de ingreep vanwege de ruggenprik lang plat te blijven liggen. Het merendeel van de ingrepen die onder de navel plaatshebben, is met een ruggenprik uit te voeren.

8 Combinatie epidurale en algehele anesthesie De epidurale anesthesie wordt vaak gegeven in combinatie met algehele anesthesie, bijvoorbeeld bij grote buik- of longoperaties waarbij na de operatie veel pijn te verwachten is. Een ruggenprik heeft als voordeel dat u na de operatie beter kunt doorademen, wat een ernstige longontsteking kan voorkomen. Bijwerkingen ruggenprik - Het kan voorkomen dat de verdoving onvoldoende werkt. Soms kan de anesthesioloog extra verdoving bijgeven. In andere gevallen is het beter om dan alsnog algehele narcose daarbij te geven. De anesthesioloog overlegt dat op dat moment met u. - Als bijwerking kan (tijdelijk) een lage bloeddruk optreden. De anesthesioloog is hierop bedacht en kan daar direct maatregelen tegen nemen. - In een paar procent van de gevallen kan het voorkomen dat het verdoofde gebied zich verder dan bedoeld naar boven uitbreidt. Hierdoor kunnen handen gaan tintelen en kan ademhalen moeilijker zijn. Hiervoor wordt dan extra zuurstof gegeven. Hoewel dit een onaangename sensatie is, is het voor het lichaam niet schadelijk of gevaarlijk. Als deze omstandigheid tot angst leidt, is het alsnog mogelijk in slaap te worden gebracht. - Door de ruggenprik wordt ook de blaas verdoofd. Het plassen kan hierdoor tijdelijk moeilijker gaan. Soms kan het zijn dat er per ongeluk wat urine wordt verloren als gevolg van overvulling van de blaas. De blaas kan dan geleegd worden met behulp van een katheter. In de loop van een aantal uren verdwijnt de verdoving van de blaas spontaan. Bij een dagopname mag u daarom ook niet naar huis voordat u zelf heeft geplast. - Regelmatig komt lage rugpijn voor. Uit vergelijkingen met algehele narcose blijkt dit nagenoeg net zo vaak voor te komen. Waarschijnlijk is deze rugpijn zelden het gevolg van het prikken zelf, maar vaker een gevolg van de houding op de operatietafel. - Door de medicatie kan jeuk en/of misselijkheid optreden. Tegen de misselijkheid is medicatie te krijgen. Bij aanhoudende misselijkheid en jeuk wordt in overleg met de anesthesioloog de medicatie gewijzigd.

9 Complicaties ruggenprik - Soms kan na een ruggenprik hoofdpijn optreden. Deze hoofdpijn onderscheidt zich van gewone hoofdpijn, doordat de pijn snel minder wordt bij platliggen en juist erger bij het overeind komen. Meestal verdwijnt deze hoofdpijn binnen 3 tot 5 dagen vanzelf. Als de klachten zo hevig zijn dat bedrust nodig is, neem dan contact op met de anesthesioloog. Deze pijn kan bijzonder hevig zijn, maar is niet gevaarlijk. Deze vorm van hoofdpijn komt zelden voor sinds er dunne naalden worden gebruikt. Perifere blokkade Onder een perifere blokkade wordt het verdoven van zenuwen buiten het centrale zenuwstelsel verstaan. Dit in tegenstelling tot een ruggenprik waar wel de centrale zenuwen worden verdoofd. De zenuwen buiten het centrale zenuwstelsel kunnen los worden verdoofd, zoals in het geval van bijvoorbeeld een verdoving van het onderbeen, of van een zenuwknoop (plexus), zoals bijvoorbeeld bij een schouderverdoving. Er bestaan vele verschillende soorten van deze verdovingen. De meest voorkomende zijn: - Halsprik: verdoving van de schouder en bovenarm. - Prik boven het sleutelbeen: verdoving van de midden-bovenarm tot en met de midden-onderarm. - Okselprik: verdoving van de midden-onderarm tot en met hand. - Bovenbeenprik: verdoving van het onderbeen tot en met (de voorzijde van) de knie. - Onderbeenprik: verdoving van het onderbeen, de enkel en de voet. De te opereren plaats kan worden verdoofd door de zenuwknoop of losse zenuwen die naar dit gebied lopen tijdelijk uit te schakelen. Dit gebeurt door om de zenuw heen een verdovingsmiddel te spuiten. De anesthesioloog kan door middel van een echoapparaat deze zenuwen in beeld brengen. De anesthesioloog prikt dan met de naald van een zogenaamde zenuwprikkelaar op de plaats waar de zenuwen lopen die naar het te opereren gebied gaan. Met een lage elektrische stroom wordt de zenuw geprikkeld. U merkt dat hierdoor de arm of het been onwillekeurig beweegt, zonder dat u daar invloed op kunt uitoefenen. Als de naald op de goede plaats zit, spuit de anesthesioloog het verdovende middel in.

10 Het is belangrijk dat u tijdens het prikken stil blijft liggen, want het betreft naaldbewegingen van enkele millimeters. Een kleine beweging kan daardoor al grote invloed uitoefenen op de uiteindelijke kwaliteit van de verdoving. Korte tijd na het inspuiten van de verdovingsvloeistof merkt u dat de arm, hand, been of voet gaat tintelen en/of warm lijkt te worden. Later verdwijnt het gevoel en kunt u de arm, hand, been of voet niet meer bewegen. De verdoving moet 15 tot 30 minuten inwerken voordat het effect optimaal is. Tijdens de operatie blijft u wakker, maar als u dat liever heeft, kunt u altijd om een slaapmiddel vragen. U ziet niets van de operatie, want alles wordt met doeken afgedekt. Als de verdoving is uitgewerkt, keren de beweging en het gevoel weer terug. Afhankelijk van het gebruikte medicijn kan het 6 tot meer dan 12 uur duren voordat de verdoving volledig is uitgewerkt. Met het uitwerken van de verdoving kan ook pijn optreden. Na een plexusanesthesie (vorm van perifere blokkade) hoeft u niet altijd in het ziekenhuis te blijven totdat de verdoving is uitgewerkt. Dat hangt af van de operatie die bij u is verricht, en uw persoonlijke factoren. Perifere zenuwblokkadekatheter Bij bepaalde operaties wordt tijdens het prikken van de plexusanesthesie een zeer dun flexibel slangetje (katheter) achtergelaten. Hiermee kan de lokale verdoving via een spuitpomp na de operatie op de verpleegafdeling worden voortgezet, waardoor u minder last heeft van pijn. Mocht er ondanks deze zenuwblokkadekatheter toch pijn optreden, meldt dit dan aan de verpleegkundige. Na de operatie komt de anesthesioloog of pijnconsulent van de AcutePijnService bij u langs om te vragen of de pijnbestrijding werkt. Als dat noodzakelijk is, worden de instellingen van de pijnpomp aangepast. Wanneer de epidurale pijnbestrijding niet meer nodig is, wordt de perifere zenuwblokkadekatheter verwijderd. Dit is een eenvoudige en pijnloze procedure. Hierna volstaat meestal de basismedicatie als pijnstilling.

11 Waarom liever perifere blokkade dan algehele anesthesie? Voordeel van een perifere blokkade is dat u weinig pijn heeft direct na de operatie. U heeft minder medicijnen nodig en daardoor minder kans op bijwerkingen als misselijkheid en overgeven. Dankzij een betere doorbloeding van de verdoofde lichaamsdelen is er ook minder kans op trombose. Bijwerkingen perifere blokkade - Als risico van de perifere blokkade kan het voorkomen dat de verdoving onvoldoende werkt. Dit wordt getest voordat met de operatie wordt begonnen. Soms kan de anesthesioloog extra verdoving bijgeven. In andere gevallen is het beter een andere anesthesievorm te kiezen. De anesthesioloog overlegt dat dan met u. - Als de verdoving al is uitgewerkt, komt het soms voor dat er nog enige tijd last is van tintelingen in de eerder verdoofde arm of been. Dit komt door irritatie van de zenuwen. Dit verdwijnt in de meeste gevallen na verloop van enige dagen. In zeer zeldzame gevallen duurt dit meerdere weken. Complicaties perifere blokkade - In een heel enkel geval komt overgevoeligheid voor de gebruikte verdovingsmiddelen voor. Dit kan zich uiten in benauwdheid, huiduitslag of lage bloeddruk. Behandeling is meestal goed mogelijk. - De zenuwen die verdoofd moeten worden, lopen meestal vlak bij grote bloedvaten. In theorie is het mogelijk dat een verdovend medicijn direct in de bloedbaan komt. Dit kan zich uiten in een metaalachtige smaak, tintelingen rond de mond en een slaperig gevoel. In de praktijk komt dit weinig voor omdat, dankzij de introductie van de echografie in de anesthesiepraktijk, de grote bloedvaten duidelijk zichtbaar zijn. Ook de naald blijft continu in beeld. Injecties van middelen op een ongewenste plek zijn daardoor bijna volledig uitgebannen. Na de operatie Na algehele anesthesie (narcose) Na de chirurgische ingreep wordt u overgebracht naar de uitslaapkamer. Hier wordt u verzorgd door gespecialiseerde verpleegkundigen terwijl u (verder) wakker wordt uit de narcose. De narcose is niet zo diep en u ontwaakt weer snel. U voelt zich waarschijnlijk niet misselijk en heeft ook geen langdurig gevoel van slaperigheid.

12 Na regionale anesthesie Na een regionale anesthesie gaat u naar de uitslaapkamer. Hier kunt u bijkomen van de operatie en wordt de pijnstilling ingesteld, nadat u naar de pijnscore is gevraagd. Het opnemen van de pijnscore wordt verderop in deze folder uitgelegd. Terug naar de afdeling Terug op de afdeling kunt u nog slaperig zijn. Met het uitwerken van de verdoving kan pijn optreden in het operatiegebied. De medicatie voor pijnbestrijding wordt voorgeschreven door de anesthesioloog. Bij uw vertrek van de uitslaapkamer naar de afdeling wordt dit meegegeven aan de afdelingsverpleegkundige. Pijn na de operatie Veel mensen zijn bang voor pijn na de operatie. Pijn na de operatie kan het genezingsproces nadelig beïnvloeden. Daarom is een goede pijnbestrijding na uw operatie belangrijk voor uw algehele conditie en voor uw genezing. Pijn na de operatie wordt veroorzaakt door weefselbeschadiging en is vrijwel onvermijdelijk. Het kan u beperken bij diep doorademen en ophoesten en zelfs dwingen om stil te blijven liggen. Dit is niet bevorderlijk voor het genezingsproces. Onderzoek heeft aangetoond dat goede pijnstilling veel voordelen heeft. Een goede pijnstilling bevordert de wondgenezing, versnelt de revalidatie en vermindert de kans op complicaties. Pijnmeting Veel mensen vinden het moeilijk om aan anderen uit te leggen hoeveel pijn ze hebben. Dat is begrijpelijk, want een ander voelt die pijn niet. Om beter inzicht te krijgen in de mate waarin u pijn ervaart, wordt in het HagaZiekenhuis gevraagd om een cijfer te geven aan de pijn of wordt gebruikgemaakt van een pijnmeetlat. De verpleegkundige vraagt u enkele keren per dag uw pijnscore aan te geven, waarbij score 0 geen pijn is en score 10 de meest denkbare pijn.

13 Pijnmeetlat U geeft bij elke pijnscore aan of u de pijn op dat moment acceptabel vindt. De pijn mag u niet belemmeren in het bewegen, doorademen of doorhoesten. De pijn is acceptabel als: - de pijnscore lager is dan 4. - u de pijn acceptabel vindt. - u niet wordt belemmerd bij bewegen, ophoesten, doorademen, slapen en eten. Naar aanleiding van de hoogte van de pijnscore kan de verpleegkundige met u bespreken of u naast de basismedicatie aanvullende pijnstilling nodig heeft. Pijnbestrijding - Basis pijnmedicatie Na een operatie krijgt u op vaste tijden Paracetamol en meestal ook Diclofenac of Tramadol voorgeschreven. Dit is de basismedicatie. U wordt geadviseerd deze medicatie te nemen: doe dit ook als u op dat moment niet veel pijn heeft. Want hoe langer u wacht met pijnstilling hoe moeilijker het is om de pijn te bestrijden. Als u bekend bent met maagklachten of als u hoort tot de risicogroep op maagproblemen, krijgt u bij Diclofenac een maagwandbeschermer. - Aanvullende pijnbestrijding De anesthesioloog bepaalt welke aanvullende pijnstilling u naast de basismedicatie krijgt. In veel gevallen is dit een injectie met Morfine: een middel met een sterke pijnstillende werking. Op de verkoeverkamer wordt morfine via het infuus gegeven, zodat het sneller inwerkt en sneller opgehoogd kan worden.

14 De verpleegkundige op de afdeling komt een uur nadat u de morfine heeft gekregen bij u langs om u opnieuw te vragen een pijnscore aan te geven. - PCA-spuitpomp Een andere manier voor het toedienen van morfine is via de PCA-spuitpomp (Patiënt Controlled Analgesia). Dit is een door de patiënt zelf gecontroleerde pijnbestrijding, wat betekent dat u de toediening van pijnmedicatie zelf regelt met behulp van een zogenoemde spuitpomp. Na de operatie wordt de PCA-pomp op de uitslaapkamer aangesloten op de infuusnaald. Hier krijgt u ook de instructie over de bediening van de pomp. De anesthesioloog bepaalt de instelling van de PCA-pomp. Bij pijn kunt u door een druk op de toedieningknop uzelf een (vooraf ingestelde) hoeveelheid pijnstilling toedienen. Als dit niet voldoende blijkt, kunt u na enkele minuten opnieuw de toedieningknop indrukken. Zo kunt u de pijnstilling afstellen op uw eigen behoefte. De PCA-pomp registreert elke dosis en is zo beveiligd dat u zich niet te veel kunt toedienen. Na bepaalde orthopedische operaties wordt ook gebruikgemaakt van disposable PCA-pompjes. De PCA-pomp is gevuld met morfine. Morfine is een opiaat en heeft een sterke pijnstillende werking. Pijnstilling via het infuus werkt sneller, omdat het direct in de bloedbaan terechtkomt. Door morfine kan sufheid, slaperigheid of misselijkheid optreden. Tegen misselijkheid kan medicatie worden gegeven. Pijnbeleving Dagelijks evalueert de pijnconsulent of anesthesioloog met u uw pijnbeleving. Hierbij kan zo nodig de instelling van de PCA-spuitpomp gewijzigd worden. Hoelang de PCA-pomp aangesloten blijft, is afhankelijk van uw operatie en pijnbeleving. Na het stoppen van de PCA-pomp volstaat meestal de basismedicatie als pijnstilling. - Wisseling in pijn Wanneer u na een operatie naast de wondpijn op meerdere plaatsen pijn heeft, kunt u zich het beste concentreren op de pijn die u als meest onacceptabel ervaart. Het gaat hier met name om de pijn die is ontstaan na de operatie. Als u alleen pijn heeft op bepaalde momenten, bijvoorbeeld bij het bewegen, diep doorademen, hoesten of bij de verzorging, kunt u dat altijd melden aan de verpleegkundige en een pijnscore aangeven voor de pijn op dat moment.

15 Belangrijk Bij pijn hoeft u niet te wachten tot de verpleegkundige bij u komt voor de pijnmeting. Als u pijn heeft, kunt u dat het beste direct aangeven en om pijnstilling vragen. Hoe langer u wacht hoe moeilijker het is de pijn te bestrijden. Ook is het belangrijk dat u meldt of de pijnstillers goed of juist niet goed helpen. Dan kan zo nodig de dosering of het soort pijnstilling worden aangepast. Nazorg Autorijden na de ingreep is op de operatiedag niet toegestaan, omdat uw bewustzijn na een verdoving minder scherp is dan normaal. Het risico bestaat dat uw autoverzekering weigert uit te keren als u onverhoopt betrokken zou raken bij een ongeval. Verder is het een vereiste om in de eerste nacht na de ingreep niet alleen thuis te zijn. Mochten er problemen zijn, bijvoorbeeld met de pijnstilling of met de operatiewond, kan de andere aanwezige contact opnemen met het ziekenhuis of andere hulp inschakelen. Zorg er dus voor dat iemand u thuisbrengt en als u alleen woont, voor iemand die een nachtje bij u blijft. Pijnbestrijding thuis Thuis volstaat de basismedicatie paracetamol (om de 6 uur 2 tabletten Paracetamol van 500 mg), eventueel in combinatie met Diclofenac of Tramadol, al naar gelang uw arts heeft voorgeschreven. Vragen - De anesthesioloog kan u informatie geven over de gang van zaken rond uw operatie. Het is handig om u voor te bereiden op het eerste gesprek op de polikliniek anesthesiologie. U kunt alvast achterin deze folder - een lijstje maken met uw eventuele vragen. - Het is van belang dat u een recente uitdraai van uw medicijnlijst meeneemt naar uw afspraak bij de anesthesioloog, nurse practitioner of physician assistant. Deze lijst kunt u opvragen bij uw huisarts of apotheek. - Vraag gerust tijdens het preoperatief spreekuur aan uw anesthesioloog of de anesthesie in uw geval bijzondere risico s met zich meebrengt. - Laat u goed informeren als u de keuze heeft tussen regionale en algehele anesthesie. - Vragen over de operatie zelf kunt u aan uw operateur stellen, niet aan de anesthesioloog.

16 - Mocht uw bloeddruk te hoog zijn en bent u hiervoor doorverwezen naar uw huisarts, dan kunt u of de huisarts de behandelde bloeddruk en de eventuele medicijnen doormailen naar het volgende adres: Bloeddrukmelden@hagaziekenhuis.nl Het HagaZiekenhuis voegt deze gegevens in uw status bij. - Mocht u na het gesprek met de anesthesioloog, nurse practitioner of physician assistant nog vragen hebben over de verdoving, dan kunt u deze vragen mailen naar: vragenoververdoving@hagaziekenhuis.nl U krijgt binnen 2 werkdagen antwoord. - Opmerkingen en vragen over de planning van de operatie bespreekt u met het Opnamebureau. Het personeel op de polikliniek anesthesiologie heeft geen inzicht of inzage in de wachtlijsten voor de diverse operaties. Telefoonnummers Polikliniek anesthesiologie, locatie Leyweg Maandag vrijdag van 8.00 tot uur: (070) Polikliniek anesthesiologie, locatie Sportlaan Maandag en dinsdag van 8.00 tot uur: (070) of

17 Vragen aan de anesthesioloog, nurse practitioner of physician assistant: Niet vergeten mee te nemen Vergeet niet het volgende mee te nemen naar uw afspraak bij de anesthesioloog, nurse practitioner of physician assistant: - als u medicijnen gebruikt: een recente uitdraai van uw medicijnlijst. Deze lijst kunt u opvragen bij uw huisarts of apotheek. - uw patiëntenstickers - deze folder (waarin u achterin uw vragen op kunt schrijven) HagaZiekenhuis Locatie Leyweg, Leyweg 275, 2545 CH Den Haag Locatie Sportlaan, Sportlaan 600, 2566 MJ Den Haag H