Oproeping. Oproeping. Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid).

Transcriptie

1 O DERHA DELI G OVERLEG De procedureregels worden hieronder uiteengezet. Bij het volgen van die regels is, volgens de regelgeving, voldaan aan de verplichting tot onderhandelen of overleg. Het succes van de werking van de comités is echter vooral afhankelijk van de geest van het vakbondsstatuut. Belangrijk is de manier waarop de afgevaardigden van de overheid en van de vakbonden met elkaar omgaan (is er een vertrouwensrelatie of niet), de sfeer en de mentaliteit in de comités en de sociale contacten (ook informeel) tussen de partijen. Oproeping Oproeping Gewone termijn De secretaris zendt de oproepingen met de dagorde aan de leden van de afvaardiging van de overheid en aan de vakorganisaties ten minste tien werkdagen vóór de datum van de vergadering 1. De postdatum geldt als bewijs van de verzending. (art. 27, eerste lid). Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid). Het wordt aanvaard dat er kan afgeweken worden van die minimale termijn als de partijen akkoord gaan. (Zie hieronder "elektronische verzending"). Volgens een letterlijke lezing van de tekst van artikel 27, eerste lid, is het mogelijk dat de datum van de vergadering (die de voorzitter vrij bepaalt) een zaterdag, zondag of wettelijke feestdag is. Het is nochtans af te raden vergaderingen op die dagen te beleggen, tenzij de vakbonden geen bezwaar hebben. iets belet van de oproepingen te versturen op een niet-werkdag. Dat kan onder meer van belang zijn bij een elektronische verzending 2. (Zie hieronder "elektronische verzending"). Er is sprake van de vakorganisaties. Dat is normaal vermits de vakbonden vrij hun delegatie samenstellen. Dat heeft tot gevolg dat de regelgeving niet kan voorschrijven dat de oproepingen gestuurd worden naar de leden van de afvaardigingen van de vakorganisaties of naar de leden van het comité. Meestal zijn het nochtans dezelfde personen die deel uitmaken van de vakbondsdelegatie. In dat geval is het best aan de vakbonden te vragen (liefst schriftelijk) van de namen en adressen mee te delen van de personen aan wie de oproepingen moeten gestuurd worden. En het is dan aan de vakorganisaties het bestuur te verwittigen bij een wijziging. Hetzelfde geldt Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid).

2 2 voor de technici, hoewel het eigenaardig is van dezelfde technici te hebben voor onverschillig welke materie. De vakbonden zijn nochtans vrij, zoals voor de afgevaardigden, hun technici aan te wijzen 3. Het feit dat een vakbond vraagt om de oproepingen te sturen naar een (of meer) personen houdt niet in dat die personen in elk geval recht hebben op vakbondsverlof of dat het in elk geval die personen zijn die deel uitmaken van de afvaardigingen van de vakbonden 4. Indien de overheid maatregelen wenst te nemen voor het personeel bij de oprichting van een overheidsdienst (bijvoorbeeld een autonoom gemeentebedrijf) terwijl er nog geen personeel in dienst is, kan zij niet anders dan de oproepingen te versturen naar de hoofdzetel van de vakbonden. Het is aangewezen, in het raam van het streven naar goede sociale relaties, om met de vakorganisaties af te spreken wanneer de vergaderingen plaatshebben. Dat is nochtans niet verplicht. Het is dus niet nodig een "akkoord" te verkrijgen van de vakbonden om op een datum een vergadering van het comité te houden. Idem. De regelgeving bepaalt niets over de plaats waar de vergadering plaatsheeft. De overheid beslist hierover autonoom. De voorzitter van het comité kan een oproeping voor een vergadering annuleren. Spoedtermijn In dringende gevallen, waarover de voorzitter oordeelt, kan hij de termijn verminderen tot drie werkdagen, zonder dat zulks noodzakelijkerwijze de toepassing van artikel 25, derde lid, tot gevolg heeft. (Art. 27, tweede lid). In dat geval verwijst de oproeping formeel naar artikel 27, tweede lid. De toepassing van die spoedprocedure staat los van de spoedprocedure inzake de onderhandeling (art. 25, derde lid). Het verminderen van de termijn voor het verzenden van de oproeping houdt niet in dat de onderhandelingstermijn ook Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid).

3 3 verminderd wordt. "Tot drie werkdagen": betekent "niet minder dan drie werkdagen". "Werkdagen": alle dagen behalve zaterdag, zondag en feestdagen". Feestdagen :de wettelijke feestdagen bepaald bij het KB van 18 april 1974 tot bepaling van de algemene wijze van uitvoering van de wet van 4 januari 1974 betreffende de feestdagen. Andere dan wettelijke feestdagen (bv. 11 juli), de reglementaire feestdagen, de drie extra feestdagen die elk gemeente bestuur toekent, de dagen die in de plaats komen van de feestdagen die op een zaterdag of zondag vallen, verlengen niet de termijn. ochtans is het aangewezen rekening te houden met die dagen bij het berekenen van de termijnen. Wat als de overheid de oproepingstermijn vermeld in artikel 27, eerste lid. niet respecteert? Bijvoorbeeld: de oproeping wordt slechts vijf werkdagen vόόr de datum van de vergadering verzonden. 1. De vakbonden maken er geen probleem van: de onderhandeling of het overleg kunnen gewoon plaatshebben. 2. De vakbonden verwijzen naar de regelgeving (artikel 27, KB 1984) en eisen dat de overheid de termijnen respecteert: de overheid stelt voor toch te onderhandelen of te overleggen over de materie en de beëindigingstermijn te verlengen (artikel 25, tweede lid. KB 1984): De vakbonden gaan akkoord: de vergadering kan plaatsvinden. De vakbonden gaan niet akkoord: geen onderhandeling of overleg en er wordt een nieuwe oproeping verstuurd met respect voor de termijnen. In dat geval kan de overheid wel de termijn verminderen (van drie tot negen dagen artikel 27. tweede lid. KB 1984). Aan welke persoon of personen of naar welk adres (vakbonden) de oproepingen (en de (ontwerpen van) protocols en de notulen) sturen? Een vraag die soms rijst is "aan wie (bij de vakbonden) moet het (ontwerp van) protocol (en de notulen) gestuurd worden?". Zulks wordt best schriftelijk gevraagd aan de hoofdzetel van de vakbonden. De vakbond zal dan (normaal gezien toch) antwoorden aan welke persoon of personen de documenten moeten gezonden worden. Of die personen aanwezig zijn of niet op de vergaderingen heeft geen belang. Andere personen kunnen Idem.

4 4 dan niet opwerpen dat ze niets gekregen hebben. Wel moet de overheid vermijden dat een te groot aantal namen opgegeven worden 5 (tenzij het bestuur daar geen bezwaar tegen heeft 6 ). Documentatie Bij elke oproeping wordt de documentatie gevoegd die voor de onderhandeling nuttig is. (Art. 27, derde lid). Het gaat om de documentatie die rechtstreeks betrekking heeft op de voorgenomen maatregelen waarover onderhandeld wordt. Dagorde (te onderhandelen zaken) Dagorde (te overleggen zaken) Een aangelegenheid wordt onderhandeld, op initiatief van de overheid of van een representatieve vakorganisatie (art. 23, eerste lid). 7 De voorzitter stelt de dagorde op rekening houdende met de voornoemde initiatieven (art. 24, eerste lid) 8. Artikel 23, eerste lid, gebruikt de woorden wordt onderhandeld. Dat betekent dat, als een representatieve vakorganisatie een onderhandeling vraagt, die onderhandeling niet kan geweigerd worden, tenzij het comité manifest onbevoegd is. Bv. als een algemeen comité bevoegd is (en niet het bijzonder comité), als het gaat om een overlegmaterie (dan mag de onderhandelingsprocedure wel gevolgd worden) en als het gaat om een aangelegenheid waarover noch onderhandeld noch overlegd moet worden. Materies die de Preventie en de Bescherming op het Werk betreffen De artikels 23, eerste lid (initiatiefrecht van de vakorganisaties en van de overheid) en 24, eerste lid (opstellen van de dagorde rekening houdend met die initiatieven) zijn mutatis mutandis toepasselijk in geval het comité een materie inzake Preventie en Bescherming op het Werk behandeld (art. 47, tweede lid). (Zie hieronder "elektronische verzending"). De voorzitter dient dus rekening te houden met de initiatieven van de vakorganisaties, maar er is geen termijn bepaald waarbinnen de vergaderingen moeten plaatshebben. Soms verbinden de overheden er zich toe, via het reglement van orde of een protocol, het comité bijeen te roepen binnen een bepaalde termijn na een vraag van een of meer vakorganisaties. (Zie hieronder "elektronische verzending"). Bij het opstellen van de dagorde van de vergaderingen is de voorzitter dus verplicht om rekening te houdend met de initiatieven ter zake genomen door de vakorganisaties. Bovendien schrijft het koninklijk besluit een termijn voor waarbinnen de vergadering moet plaatshebben:

5 5 Het is tegen de geest van het vakbondsstatuut als een overheid geruime tijd na een vraag van de vakbond(en) geen vergadering bijeenroept. Het zou ook in strijd zijn met verscheidene internationale verdragen die het recht op collectief onderhandelen waarborgen (bijvoorbeeld artikel 6 van het Europees Sociaal Handvest). Wanneer een representatieve vakorganisatie aan de voorzitter van een overlegcomité schriftelijk vraagt een aangelegenheid betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk op de dagorde te plaatsen, dient hij het comité zo spoedig mogelijk bijeen te roepen, en uiterlijk dertig dagen na ontvangst van de vraag (art. 47, derde lid). (Zie hieronder "elektronische verzending"). Dagen = kalenderdagen 9 De woorden de overheid betekenen niet dat de voorzitter verplicht is het comité bijeen te roepen als een of meer leden van de overheidsdelegatie dat vragen, ook al is de voorzitter er niet mee akkoord. Immers, de overheid is één en ondeelbaar en kan maar met de vakbonden onderhandelen als er binnen de overheidsdelegatie een eensgezind standpunt is. Idem. Elke vakorganisatie die in een overlegcomité zitting heeft kan de voorzitter schriftelijk vragen een aangelegenheid waarover overleg kan worden gepleegd op de dagorde te plaatsen. In dat geval dient hij het comité uiterlijk zestig dagen na ontvangst van de vraag bijeen te roepen. De voorzitter kan om dwingende redenen weigeren een punt op de dagorde te plaatsen. In dat geval moet hij binnen de vijftien dagen na het verzenden van de aanvraag de redenen van zijn weigering ter kennis brengen van het comité en van de betrokken vakorganisatie (Art. 46). Hier schrijft het KB 1984 dus eveneens een termijn voor in geval het initiatief uitgaat van een vakorganisatie. Van de andere kant kan de voorzitter weigeren een punt op de dagorde op te nemen "om dwingende

6 6 redenen". Door die mogelijkheid tot weigering werd artikel 23, eerste lid, niet mutatis mutandis toepasselijk verklaard op de overlegprocedure (behalve inzake welzijn op het werk). Het respecteren van de termijnen van 60 dagen en, in geval van materies inzake welzijn op het werk, van 30 dagen schept problemen tijdens de vakantiemaanden juli en vooral augustus. Het reglement van orde van het hoog overlegcomité Vlaamse gemeenschap en Vlaams gewest vermeldt in zijn artikel 9, 2, laatste lid, in dat verband: Deze termijn wordt geschorst tijdens de vakantiemaand augustus. Die bepaling is begrijpelijk maar is een afwijking op de bepalingen van het KB Hetzelfde reglement bepaalt nochtans in artikel 2: Luidens artikel 32, van het besluit regelt dit reglement de gevallen waarin het besluit niet heeft voorzien. De bepalingen van het besluit hebben echter steeds voorrang op deze van dit reglement. (Zie hieronder "elektronische verzending"). Een comité kan dus gevat worden : - ofwel door een vakbondsinitiatief. Soms vermeldt een reglement van orde dat de vakbond de redenen moet vermelden waarom het comité bevoegd wordt geacht. - ofwel van overheidswege. Wie of welke instantie bevoegd is om de voorzitter te vragen om het comité te vatten, is een zaak intern aan de overheid en heeft niet rechtstreeks iets te maken met het vakbondsstatuut. Het is een zaak van bevoegdheid, van delegatie, van organisatie. De bevoegdheid tot het vatten van een comité (van overheidswege) via de voorzitter is geen zaak van de vakbonden. Het enige wat zij eventueel kunnen in vraag stellen is de bevoegdheid van het comité maar niet de instantie die, van overheidswege, een comité kan vatten. Bevoegde comité Onderhandelingscomités Volgens het vakbondsstatuut is er maar één onderhandelingscomité bevoegd. Overlegcomités Uit het Verslag aan de Koning bij het KB van 1984 blijkt dat het principe is dat aangelegenheden worden voorgelegd aan het overlegcomité dat, volgens zijn gebied, bevoegd is. Indien het nuttig is kan een aangelegenheid evenwel aan een hoger overlegcomité worden voorgelegd. Het is de overheid die beslist of een aangelegenheid wordt voorgelegd aan een hoger overlegcomité. Het ligt in de rede dat die beslissing wordt gerechtvaardigd ten opzichte van de vakorganisaties. Frequentie van de vergaderingen Voor de onderhandelingen is er uiteraard geen opgelegde frequentie van de vergaderingen. Alles is afhankelijk van de initiatieven van de overheid en van de vakorganisaties. Frequentie van de vergaderingen Idem voor de materies die geen betrekking hebben op preventie en bescherming op het werk. Voor de materies inzake welzijn op het werk legt de regelgeving niet formeel een

7 7 In het protocolakkoord nr. 170/1 van van het comité A over de wederzijdse engagementen van de overheden en vakorganisaties in de publieke sector betreffende de versterking van de sociale dialoog en de conflictbeheersing in de publieke sector engageren de overheden zich ertoe de problemen die de representatieve vakorganisaties signaleren en de initiatieven die ze aanbrengen binnen de dertig dagen te bespreken in het bevoegde onderhandelingscomité. Het gaat om een politieke verbintenis 10. Met het oog op de onderhandeling ontvangen de representatieve vakorganisaties alle nodige documentatie (art. 23, tweede lid). frequentie op van de vergaderingen van het overlegcomité. De omzendbrief van 7 juni 2002 over het welzijn op het werk in de overheidsdiensten bepaalt dat "het noodzakelijk is dat er geregeld vergaderingen worden gehouden, onder meer om de maandverslagen te bespreken". Ook wordt gesteld dat een maandelijkse vergadering "aan te raden" is (zie rubriek V, (Informatie en frequentie). Soms voorziet een reglement van orde in een frequentie ter zake 11 Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid). Die documentatie moet niet gevoegd worden bij de oproeping. Het gaat hier over de algemene documentatie. Het kan onder meer gaan om teksten die gewijzigd worden door ontwerpen voorgelegd aan het comité. De voorzitter moet oordelen welke documentatie nodig is. Sommige reglementen van orde bepalen dat, bij een schriftelijke vraag van een vakorganisatie tot plaatsing van een punt op de dagorde, de voor de onderhandeling noodzakelijke documentatie gevoegd wordt. De dagorde vermeldt binnen welk der in artikel 25 voorziene termijnen de onderhandelingen moeten worden beëindigd (art. 24, derde lid). Iedere afvaardiging heeft het recht, ter vergadering, wijzigingen aan de dagorde voor te stellen. Om doorgang te vinden moeten zij door de aanwezige afvaardigingen eenparig worden aangenomen (art. 28). "Eenparig" impliceert een formeel akkoord tussen de aanwezige afvaardigingen. Het individuele akkoord van elk lid van de afvaardigingen is dus niet vereist. In de geest van de wet gaat het dan om verplichte onderhandelingsmateries. Aangenomen wordt dat een "impliciet" akkoord ook mogelijk is 12. Mutatis mutandis van toepassing (art. 47, eerste lid). Mutatis mutandis van toepassing, maar alleen voor de materies inzake Preventie en Bescherming op het Werk (art. 47, tweede lid) 13. Volgens artikel 47, tweede lid, kunnen er geen wijzigingen aan de dagorde voorgesteld worden inzake andere materies dan Preventie en Welzijn op het Werk, zelfs met eenparig akkoord. Een eenparig akkoord om dat te doen schept nochtans geen moeilijkheden. Een afvaardiging kan moeilijk akkoord gaan om een punt bij te voegen en te bespreken en achteraf stellen dat het bijvoegen van dat

8 8 Vaak geeft de overheid over sommige materies informatie (stand van zaken over dossiers, enz.). Ook de vakbonden vragen inlichtingen over bepaalde zaken. Het gaat dan niet echt over wijzigingen aan de dagorde omdat de dagorde officieel de te onderhandelen punten bevat. De stand van zaken geven over bepaalde dossiers en andere inlichtingen kunnen niet gelijkgesteld worden met onderhandelingen. punt niet kan op grond van artikel 47, tweede lid. Een afvaardiging kan natuurlijk wel weigeren om een punt bij te voegen. Betekenis van de woorden "wijzigingen aan de dagorde". - Volgens de administratieve rechtspraak wordt een onderbreking van de onderhandeling en het verzetten ervan naar een latere vergadering niet beschouwd als een "wijziging van de dagorde". In dat geval wordt de dagorde niet gewijzigd en wordt de onderhandeling aangevat maar niet beëindigd. - Het gaat onder meer om voorstellen tot schrapping of verdaging. In dat geval is het alsof de dagorde de bedoelde punten niet bevatte. Dat houdt wel in dat de onderhandeling niet bezig is over die punten (zie ook Protocol als de overheid akkoord gaat overeen voorstel. - Het gaat ook over de toevoeging van punten aan de dagorde. Uit een letterlijke samenlezing van de artikels 28, tweede lid ("aanwezige" afvaardigingen) en 22 blijkt dat, als de aanwezige afvaardigingen akkoord gaan, de onderhandeling over de toevoeging een aanvang neemt op de dag van de onderhandeling. Dat is ook zo ALS alle afvaardigingen (inzonderheid van de vakbonden) aanwezig zijn. In dat geval wordt dat best opgenomen in de notulen. Een toevoeging aan de dagorde in geval niet alle vakbondsafvaardigingen aanwezig zijn is af te raden. Het is vooreerst niet zeker dat de Raad van State dat zou aanvaarden en bovendien is dat niet in de geest van het vakbondsstatuut. Inderdaad, een vakbond kan het niet nuttig vinden, op grond van de dagorde, om aanwezig te zijn op de vergadering (de vakbond heeft dat recht). Die vakbond uitsluiten van de onderhandeling over een bepaald punt dat

9 9 niet op de dagorde staat, maar toegevoegd werd tijdens de vergadering wordt best vermeden. Als de onderhandeling aangevat wordt, is het best ze slechts te beëindigen nadat de afwezige afvaardigingen (zie infra afwezige afvaardigingen ) de gelegenheid gekregen hebben om aan een volgende vergadering deel te nemen. Een reglement van orde vermeldt dat soms. Opmerking: artikel 24, derde lid, dat stelt dat de dagorde de in artikel 25 voorziene termijnen vermeldt waarbinnen de onderhandelingen moeten worden beëindigd heeft steeds een voorlopig karakter (zie verder).

10 10 Delegaties Elk onderhandelingscomité alsook elke afdeling en elke onderafdeling zijn samengesteld uit: 1 de afvaardiging van de overheid; 2 de afvaardiging van iedere representatieve vakorganisatie. (Art. 21, 1). Het koninklijk besluit van 1984 bepaalt een maximum aantal leden van de delegaties: Afvaardiging van de overheid (met inbegrip van de voorzitter en de ondervoorzitter) : 15 leden in de algemene comités 14, 10 in de sectorcomités en 7 in de bijzondere comités; + technici (geen maximum) (art. 21, 2). Afvaardiging van elke vakorganisatie: 7 leden in de algemene comités, 4 in de sectorcomités, 3 in de bijzondere comités. + 2 technici per punt ingeschreven op de dagorde. (art. 21, 3). Delegaties Geen overeenkomstige bepaling maar uit de artikels 41 tot 44 kan opgemaakt worden dat er eveneens twee delegaties zijn. Het verschil met de onderhandelingscomités ligt in het feit dat, indien het overlegcomité een aangelegenheid inzake preventie en bescherming op het werk behandelt, de preventieadviseur geen deel uitmaakt, noch van de overheidsdelegatie noch van die van een vakorganisatie. Het besluit bepaalt geen maximum voor de leden van de overheidsdelegatie, noch voor de technici van de overheid (artikels 42, 4 et 5). Dat maakt het de voorzitter mogelijk een afgevaardigde van elke betrokken overheidsdienst aan te wijzen. Hij moet er nochtans over waken dat zijn delegatie niet te talrijk is om het overleg niet te bemoeilijken. Wat betreft de delegatie van elke vakorganisatie, die bestaat uit maximum drie leden aan wie ten hoogste twee technici per op de dagorde ingeschreven punt kunnen worden toegevoegd (art. 43) 15. Het KB 1984 bepaalt geen minimumaantal vast voor de geldigheid van de onderhandeling. Opdat die procedure rechtsgeldig zou verlopen, is het minimumaantal twee personen : de voorzitter (of zijn gemachtigde) en de secretaris (hoewel die laatste geen deel uitmaakt van een afvaardiging). Immers, met toepassing van artikel 22, KB 1984, is het mogelijk dat, behoudens de voorzitter, geen enkel lid, noch van de overheidsafvaardiging noch van de afvaardigingen van de vakorganisaties aanwezig is. Het komt uitzonderlijk voor dat geen enkele afvaardiging van de vakorganisaties aanwezig is. Dat blokkeert niet de procedure. Idem.

11 11 De voorzitter doet dan acteren in de notulen dat, behoudens hijzelf en de andere leden (of lid) van de overheidsafvaardiging, niemand van de vakbonden aanwezig is. Op te merken valt dat, in dat geval, een vakbond geen technici kan sturen (om én niet te onderhandelen én toch uitleg te krijgen over de voorgenomen maatregel) want artikel 21, 3, derde lid, KB 1984, stelt dat "de afvaardiging van elke vakorganisatie" zich mag doen vergezellen door technici. Dat houdt in dat er een afvaardiging aanwezig is opdat er technici zouden kunnen zijn. Als een vakorganisatie eist dat andere pleegvormen (bv. de administratieve en begrotingscontrole) moeten beëindigd zijn vooraleer te onderhandelen, is de overheid niet verplicht daar op in te gaan. Het gaat immers om procedures intern aan de overheid. Idem. Met een beperking van het aantal afgevaardigden wil de regelgeving onder meer vermijden dat de debatten te moeizaam verlopen. Die beperking houdt ook in dat de vergaderingen van de comités niet openbaar zijn. In dat verband is het ook mogelijk de duur van de aanwezigheid van het aantal technici te beperken. Als bijvoorbeeld de dagorde 4 punten bevat en een vakbond heeft 2 technici bij dan worden zij geacht die hoedanigheid te hebben voor alle punten. Indien de vakbond het maximum aantal technici bij heeft (in dit geval 8) kan gevraagd worden, per punt, welke personen als technici aanwezig zijn. Indien de behandeling van een punt beëindigd is, kan de voorzitter vragen dat de technici de vergadering verlaten.

12 12 Het gaat om het maximumaantal leden. Elk lid, zowel van de overheid als van de vakbonden wordt geteld, ongeacht welke functie ze hebben. De afgevaardigden van de vakbond behoren noodzakelijkerwijze tot één of meer van de categorieën bepaald bij artikel 71. De functietitel die de vakbond geeft heeft geen belang (permanente secretaris, gewestelijke verantwoordelijke, enzovoorts). Het maximum aantal leden aanwezig op de vergadering staat los van het aantal personen aan wie de oproeping gestuurd wordt. Idem. Idem. De leden van de delegaties: Overheden Het koninklijk besluit van 1984 bepaalt wie voorzitter en ondervoorzitter 16 is van elk comité (art. 16 tot 20). De andere leden zijn enerzijds de leden van rechtswege krachtens de wet van 19 december of van het koninklijk besluit van 28 september en anderzijds de leden gekozen door de voorzitter van het comité uit de personen die, uit welken hoofde ook, bevoegd zijn om de betrokken openbare overheden te verbinden (art. 21, 2, tweede lid). De leden van de delegaties: Overheden De voorzitter van een sectorcomité is voorzitter van het overeenkomstig hoog overlegcomité. Hij wijst zijn plaatsvervanger, alsook de leden van de afvaardiging van de overheid en hun plaatsvervangers aan (artikel 42, 1, eerste lid) De betrokken ministers wijzen de voorzitters en leden van de afvaardiging van de overheid, alsook hun plaatsvervangers, in de basisoverlegcomités en in de tussenoverlegcomités aan (artikel 42, 1, tweede lid) 21. Het aanwijzen van de voorzitters en de leden kan geschieden door hen aan te wijzen door hun functie. Een verandering van de titularis van de functie wijzigt dan de samenstelling niet (behoudens formele wijziging van het aanwijzingsbesluit). Het aanwijzen kan ook bij naam geschieden. Een verandering van de functiehouder vereist dan telkens het aanpassen van het aanwijzingsbesluit 22. Er is slechts één voorzitter van een comité. Wat de onderhandelingscomité betreft, bestaat hierop één uitzondering: hoofdstuk III, artikel 33quater, KB Het gaat over het onderwijs (onderafdeling van comité C voor Idem. Wat de overlegcomités betreft is er geen uitzondering 23.

13 13 het officieel gesubsidieerd onderwijs en het sectorcomité X. Gemeenschapsonderwijs). Doordat de onderhandelingen louter voorbereidend zijn ten aanzien de achteraf genomen maatregel, is het mogelijk dat over een zaak wordt onderhandeld met een ontslagnemende regering, ook al wordt de maatregel genomen door de volgende regering. Er bestaat geen rechtsregel die verplicht van opnieuw te onderhandelen (arrest nr van ). Dezelfde redenering kan aangehouden worden voor het uittredend college van burgemeester en schepenen. Bij het kiezen van de leden van de overheidsafvaardiging kan de voorzitter van het onderhandelingscomité zijn keuze voorleggen aan het politiek orgaan waar hij voorzitter van is. Zo wordt de samenstelling van de algemene comités voorgelegd aan de Ministerraad. De burgemeester kan zijn voorstel voorleggen aan de gemeenteraad. Het is in bepaalde gevallen aangewezen dat de overheidsdelegatie (plaatselijke besturen) leden bevat die komen uit de gemeente (of stad) en/of uit het OCMW, maar dat is niet verplicht, zelfs als het gaat om materies die enkel het personeel van de gemeente/stad of OCMW betreffen. De regelgeving bevat geen onverenigbaarheid tussen de secretaris van het onderhandelingscomité en lid of technicus van de overheidsdelegatie. Een gemeentesecretaris die als secretaris is aangewezen van het onderhandelingscomité kan ook de hoedanigheid hebben van lid of technicus van de overheidsdelegatie van die delegatie. Of dat geschiedt is een kwestie van opportuniteit. De voorzitter beslist ter zake. Dat de voorzitter bepaalde leden kiest van de overheidsdelegatie houdt niet in dat, als die leden zich laten vervangen door een behoorlijk gemachtigde afgevaardigde (zie infra, artikel 21, 2, derde lid, KB 1984), de voorzitter die gemachtigden ook kiest. Immers, krachtens het KB 1984 kunnen de ondervoorzitter en de leden zich laten vervangen. Een optreden van de voorzitter is niet voorgeschreven. Idem. De woorden "betrokken ministers" wijzen op de ministers die de overheidsdienst(en) onder hun toezicht hebben. Het gaat dus niet noodzakelijk over de voorzitters van het hoog overlegcomité (en van het sectorcomité). Verscheidene ministeriële besluiten wijzen de voorzitter aan en vermelden dat die voorzitter de andere leden van de delegatie van de overheid aanwijst 24. Dat is strikt genomen niet in overeenstemming met artikel 42, 1, tweede lid. Idem. Geldt niet voor het overleg. Daar gaat het om plaatsvervangers. De voorzitter wijst zowel de leden als de plaatsvervanger aan.

14 14 De voorzitter van een bijzonder comité is voorzitter van het overeenkomstig hoog overlegcomité. Hij wijst zijn plaatsvervanger, alsook de leden van de afvaardiging van de overheid en hun plaatsvervangers aan 25. Volgens artikel 21, 1, vierde lid, KB 1984, mag de afvaardiging van de overheid zich doen vergezellen door technici. Anders dan voor de technici van de vakorganisaties, is er geen maximum voorgeschreven voor die technici. Het gaat om de technici van de overheidsafvaardiging en niet over de technici van elk lid van die afvaardiging. Het ligt nochtans in de rede dat elk lid zijn technici aanwijst. Er kan wel overeengekomen worden tussen de leden van de overheidsafvaardiging welke technici zullen aanwezig zijn (b.v. om het aantal te beperken. In geval van betwisting beslis de voorzitter. De technici van de vakbondsafvaardiging zijn technici van die afvaardiging en niet van een bepaald lid ervan. Daarenboven wijst hij de voorzitters en de leden van de afvaardiging van de overheid in de basisoverlegcomités en in de tussenoverlegcomités, alsook hun plaatsvervangers, aan 26. (Art. 42, 1 et 2). Idem: artikel 42, 5, KB Het gaat dus om de "voorzitter van een bijzonder comité". De oprichting van een basisoverlegcomité voor een rusthuis dat ressorteert onder het OCMW moet dus geschieden door de burgemeester en niet door de voorzitter van het OCMW. In geval de voorzitter van een bijzonder comité, bijvoorbeeld een burgemeester, als hij soms (als hij de punten op de dagorde belangrijk vindt )wil deelnemen aan het overleg, kan hij zich niet in de plaats stellen van de voorzitter. Hij kan wel, bij het aanwijzen van de leden van de overheidsafvaardiging, zichzelf aanwijzen als lid van die delegatie. Hij kan ook de voorzitter van het OCMW aanwijzen als lid van de overheidsdelegatie (bv. bij een

15 15 basisoverlegcomité voor een rusthuis). De voorzitter van het algemeen comité die een speciaal overlegcomité opricht 27, vertrouwt het voorzitterschap ervan toe aan de overheid die hij aanwijst 28 en die, in voorkomend geval, een provinciegouverneur is. Die voorzitter wijst op zijn beurt zijn plaatsvervanger, de leden van de afvaardiging van de overheid en hun plaatsvervangers aan. (Artikel 42, 3, KB 1984). Het Verslag aan de Koning bij het KB 1984 vermeldt in dat verband: "Het hoeft geen betoog dat, om redenen van goed bestuur, het aanbeveling verdient de speciale overlegcomités slechts op te richten in de mate dat de betrokken overheden zich daarmee akkoord kunnen verklaren. Eisen van behoorlijk bestuur vragen eveneens dat de betrokken overheden zouden worden geraadpleegd bij de aanduiding van de voorzitter van die comités. Desgewenst kan ter zake in een beurtrol worden voorzien". De woorden "de overheid die hij aanwijst" houdt in dat een overheid kan aangewezen worden waarvan geen personeelsleden werken in het gebouw in kwestie (bv. de Regie der Gebouwen voor de gebouwen van de federale staat). Conform voornoemde tekst van het Verslag aan de Koning wijst het ministerieel oprichtingsbesluit soms een ambtenaar aan als voorzitter op verzoek van de betrokken overheid of overheden. In elk speciaal overlegcomité zijn de betrokken preventieadviseurs, belast met de leiding van de interne diensten voor Preventie en Bescherming op het werk of van de afdelingen van rechtswege lid van dit comité. (Artikel44, tweede lid). De leden van de afvaardiging van de overheid zijn personen die, uit welken hoofde ook, bevoegd zijn om de betrokken openbare overheden te verbinden. (Art. 42, 4).

16 16 De voorzitter en de ondervoorzitter(s) van het comité, de afdeling of onderafdeling alsook de andere leden van de afvaardiging van de overheid kunnen zich laten vervangen door een behoorlijk gemachtigde afgevaardigde (art. 21, 2, derde lid) 29. Het is niet verplicht ( kunnen ) in die zin dat de afwezigheid van een of meer leden van de overheidsafvaardiging (zonder vervanging) de onderhandelingen niet ongeldig maken (artikel 22 - (zie verder). Dat geldt niet voor de voorzitter. Een comité kan niet functioneren zonder voorzitter. Dat kan zich bv. bij de plaatselijke besturen weinig voordoen doordat, zelfs als de voorzitter geen vervanger heeft aangewezen, het de ondervoorzitter is die optreedt. Voor het bijzonde comité van de gemeente is dat de voorzitter van de OCMW-raad (artikel 20, 1, eerste lid, 3 ) en voor de andere lokale besturen moet de voorzitter een ondervoorzitter aanwijzen (artikel 20, 1, tweede lid 30 ). Het besluit had per comité exhaustief kunnen bepalen wie deel uitmaakt van de overheidsafvaardiging. Dat is nochtans een complexe methode die de noodzakelijke soepelheid van het stelsel in het gedrang zou brengen. Het Verslag aan de Koning bij het koninklijk besluit van 1984 vermeldt : "Gelet op het belang van de onderhandelingen (die uitmonden in een protocol dat de waarde heeft van een politieke verbintenis) moeten de onderhandelingscomités langs overheidszijde worden samengesteld door diegenen die werkelijk verantwoordelijk zijn voor de beleidsbepaling in de betrokken overheidsdiensten (Ministers, Staatssecretarissen, hun rechtstreekse medewerkers, leden van de beheersorganen van de parastatalen, leden van het college van burgemeester en schepenen, "). In geval de voorzitter of leden van de overheidsafvaardiging vertegenwoordigd worden door afgevaardigden, moeten die afgevaardigden behoorlijk gemachtigd zijn om politieke verbintenissen aan te gaan. Dat is Bij de overlegprocedure zijn er dus geen "behoorlijk gemachtigde afgevaardigden". Voor de overlegcomités moet de voorzitter van een bijzonder comité plaatsvervangers (geen ondervoorzitters ) aanwijzen: Voor het hoog overlegcomité : - van hemzelf als voorzitter ; - van de andere leden van de afvaardiging van de overheid. Voor de tussenoverlegcomités en basisvoverlgcomtias (als er bestaan): - van voorzitters van die comités; - van de ander leden van de afvaardiging van de overheid. Het aanwijzen van voormelde voorzitters, leden en plaatsvervangers kan geschieden: - hetzij door de vermelding van een functie of graad. Dan gaat het om de personen die de functie of graad hebben, ongeacht wie dat is. Bij een wijziging van de persoon die de functie uitoefent, blijft de aanwijzing onveranderd, tenzij de voorzitter wenst te veranderen; - hetzij door een aanwijzing bij naam 32. In dat geval is het vereist, bij verandering van de persoon die de functie uitoefent, de aanwijzing te wijzigen. - Het verschil met de onderhandelingscomités ligt in het feit dat de ministers van Ambtenarenzaken en van Begroting niet van rechtswege lid zijn van de overheidsdelegatie. De leden van de overheidsafvaardiging kunnen zowel statutairen als contractanten zijn 33. De aanwijzing van "personen die bevoegd zijn om de betrokken openbare overheden te verbinden" behoort tot de bevoegdheid van elke overheid 34. Idem.

17 17 een zaak intern aan de overheid. De vakorganisaties kunnen wel eisen dat de voorzitter of de leden van de overheidsafvaardiging behoorlijk gemachtigd zijn maar niet dat een bepaalde politieke overheid het voorzitterschap waarneemt of aanwezig is. Het feit dat ze dat niet kunnen eisen neemt niet weg dat ze kunnen vragen dat de politieke overheid zelf onderhandelt en niet de gemachtigden 31. Het feit dat de voorzitter en de andere leden van de overheidsafvaardiging behoorlijk gemachtigd moeten zijn betekent niet noodzakelijk dat zij gemachtigd zijn om de voorgelegde beslissing te nemen. Het betekent bijvoorbeeld dat de overheidsafvaardiging zich engageert om een voorgenomen maatregel voor te leggen aan de gemeenteraad. Het spreekt vanzelf dat de samenstelling van de afvaardiging van de overheid uiteraard geen onderhandelingsmaterie is en niet vooraf aan de vakorganisaties moet worden bekend gemaakt. Uiteraard kan niets de vakbonden beletten van ter zake opmerkingen te maken. De vraag rijst of die opmerkingen in het protocol moeten worden opgenomen (niets belet van ze op te nemen). Er is geen rechtspraak maar blijkbaar niet doordat de samenstelling van de overheidsdelegatie tot de uitsluitende bevoegdheid van de overheid behoort. De mogelijkheid dat, volgens artikel 21, 2, derde lid, de overheidsafgevaardigden (onder meer de voorzitter) zich doen vervangen door behoorlijk gemachtigde afgevaardigden geldt alleen wat de samenstelling van de delegaties betreft in de comités. Trouwens, die bepaling maakt deel uit van Titel III ( De Onderhandelingscomités - Hoofdstuk II ( Bepalingen die de onderhandelingscomités en de afdelingen en onderafdelingen die in hun midden opgericht worden gemeen hebben ). Zij geldt niet voor andere bevoegdheden van de voorzitter van een comité, bijvoorbeeld de dagorde opstellen, de datum van de vergadering bepalen (artikel 24, eerste lid) en Idem. Volgens artikel 38, KB 1984 wordt over de voorstellen tot de oprichting of de afschaffing van basisoverlegcomités en tussenoverlegcomités en de vaststelling van hun gebied overleg overlegd in het HOC. Het gaat dus over de oprichting en het gebied of de afschaffing. De samenstelling van de overheidsdelegatie hoort daar niet bij. Hetzelfde geldt voor de plaatsvervangers van de leden van de overheidsdelegatie. De aanwijzing van plaatsvervangers wordt geregeld in artikel 42, KB 1984 dat deel uitmaakt van Titel IV, Hoofdstuk II ( Samenstelling van de overlegcomités ). Zij geldt niet voor andere bevoegdheden van de voorzitter om bijvoorbeeld een hoog overlegcomité die tussenoverlegcomités en basisoverlegcomités kan oprichten.

18 18 het oprichten van basisoverlegcomités (artikel 35, tweede lid). De voorzitter van een onderhandeling- of overlegcomité heeft vele bevoegdheden inzake de procedure (oproepingen, dagorde, debatten leiden, termijnen aanpassen, enz.). De voorzitter kan geen afstand doen van zijn bevoegdheid. Het bovenstaande betekent niet dat de voorzitter (minister, burgemeester, voorzitter van de Raad van Bestuur, ) alles persoonlijk moet regelen, maar wel dat hij de verantwoordelijkheid ervoor opneemt. Dat heeft niet direct iets te maken met het aanwijzen van een behoorlijk gemachtigde afgevaardigde (onderhandeling) of van een plaatsvervanger (overleg). Het is mogelijk dat die gemachtigde of plaatsvervanger (of iemand anders) de dagorde vaststelt en initiatieven neemt ter zake, maar dat geschiedt dan steeds in naam van de voorzitter. Alles hangt ervan af welke delegatie de voorzitter gegeven heeft aan een persoon (of die persoon plaatsvervanger is of niet). Dat betekent bijvoorbeeld dat, als iemand een initiatief neemt om een zaak op de dagorde te plaatsen en de delegaties bijeenroept voor een vergadering, die persoon de zekerheid moet hebben dat hij gedekt is door de voorzitter. Dus alles hangt af van het mandaat dat hij gekregen heeft. Indien dat mandaat ruim is, tekent hij best de documenten voor de voorzitter. Dat houdt in dat de voorzitter de volle verantwoordelijkheid opneemt voor de handelingen van de persoon die als behoorlijk gemachtigde afgevaardigde (onderhandeling) of als plaatsvervanger (overleg) de voorzitter vervangt. Wat dus niet kan is dat de voorzitter zich niet gebonden voelt voor de initiatieven van de persoon die hij mandaat gegeven heeft. De aanwijzing van een gemachtigde of plaatsvervanger kan nochtans niet zover gaan dat de reglementaire bevoegdheid wordt gedelegeerd. Zo kan een plaatsvervanger van de voorzitter optreden bij het overleg over de oprichting of afschaffing van een basisoverlegcomité of een tussenoverlegcomité (artikel 38, KB 1984), maar de oprichting of afschaffing zelf kan niet gedelegeerd worden 35. Wat de leden van de overheidsdelegatie betreft, meer in het bijzonder de voorzitter van de basisoverlegcomités in de plaatselijke besturen, is het zo dat die voorzitter het vertrouwen moet behouden van de hogere overheid (OCMW (als bv. de rusthuisdirecteur voorzitter is van het basisoverlegcomité voor het personeel van het rusthuis), gemeente). Dat betekent niet dat de voorzitter, als hij maatregelen wil nemen en die voorlegt aan het basisoverlegcomité, telkens voor alles en nog wat een formeel mandaat moet hebben. Wel moet hij inschatten (eventueel na voorafgaand contact) of het OCMW gemeente zijn voorstel steunt. In geval bijvoorbeeld de burgemeester of de voorzitter OCMW er niet voor te vinden zijn dat een maatregel (overlegmaterie) genomen wordt, kan de voorzitter van het basisoverlegcomité de maatregel niet nemen en het basisoverlegcomité niet samenroepen 36. Indien er moeilijkheden zijn tussen bv. de burgemeester/ voorzitter OCMW en de voorzitter van een basisoverlegcomité, kan de burgemeester : - opdracht geven van een maatregel genomen na overleg, in te trekken; - een andere voorzitter van het basisoverlegcomité aanwijzen; - de voorgestelde maatregelen in het hoog overlegcomité doen behandelen; - de samenstelling van de overheidsdelegatie wijzigen (bv.zichzelf aanwijzen als lid ervan). Niets belet de burgemeester om bv. de voorzitter van het OCMW aan te wijzen als voorzitter van een basisoverlegcomité (bv. een rusthuis) of als lid van de overheidsdelegatie. De voorzitter van een comité is niet noodzakelijk de overheid die de beslissing neemt. Zo kan de burgemeester een comité voorzitten terwijl de gemeenteraad of het college de beslissingsbevoegde overheid is. In dat geval is een akkoordprotocol de verbintenis om het akkoord voor te leggen aan de gemeenteraad/college en desnoods te verdedigen. Vakorganisaties Elke vakorganisatie stelt vrij haar afvaardiging samen (art. 21, 3). Vakorganisaties De afvaardiging van elke vakorganisatie bestaat uit ten hoogste drie door de organisatie vrij gekozen leden aan wie technici kunnen worden toegevoegd (art. 43). Idem.

19 19 De bedoeling is de vakorganisaties een zo ruim mogelijke vrijheid te laten inzake de samenstelling van hun afvaardiging. De overheid kan dus niet weigeren dat een persoon deel uitmaakt van de vakbondsafvaardiging. Het enige wat ze kan doen, als het niet aangewezen is dat een persoon deelneemt aan de vergaderingen (bv. een personeelslid waartegen een tuchtprocedure loopt), is contact nemen met de leiding van de vakbond en vragen dat ze een andere persoon aanwijzen. De vakbond is echter niet verplicht daarop in te gaan. De afvaardiging van een vakorganisatie kan zelfs worden samengesteld uit personen vreemd aan een overheidsdienst of uit personeelsleden van welke dienst ook. De vakbondsafgevaardigden moeten wel gemachtigd zijn om hun vakbond te verbinden. Als dat niet het geval is, belet dat niet om de onderhandelingsprocedure te volgen maar moet u oog hebben voor de andere procedureregels (zoals de beëindiging van de onderhandeling). De overheid is niet verplicht om na te gaan of zij die aanwezig zijn als vakbondsafgevaardigden mandaat hebben. Trouwens, volgens de regelgeving zijn ze in het bezit van een oproepingsbrief opgesteld door een verantwoordelijke leider. Het vakbondsstatuut maakt geen onderscheid tussen de hoedanigheid van de afgevaardigden. Zo is er bijvoorbeeld geen onderscheid tussen een verantwoordelijke leider en een andere (gewone) afgevaardigde. Zij maken beiden deel uit van de vakbondsdelegatie. Het is wel zo dat, bij de aanwezigheid van een verantwoordelijke leider, zijn optreden meer gewicht zal hebben dan dat van een gewone afgevaardigde. Op dat beginsel bestaan uitzonderingen: - volgens artikel 42, 5, van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid is het elk lid van de zoneraad verboden op te treden als afgevaardigde of technicus van een vakbond in een onderhandelings- of overlegcomité van de zone. Hetzelfde geldt voor de leden van het college van de zone (artikel 62) en voor de zonecommandant (artikel 111); - volgens artikel 27, 2, 4, van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 is het voor een gemeenteraadslid verboden op te Idem. Idem.

20 20 treden als afgevaardigde of deskundige van een vakorganisatie in het bijzonder onderhandelingscomité of het hoog overlegcomité van de gemeente 37. Hetzelfde geldt voor de vertrouwenspersoon van een gehandicapt gemeenteraadslid (artikel 27, 3), de leden van het college van burgemeester en schepenen (artikel 51, derde lid) en de gemeentesecretaris, de adjunct-gemeentesecretaris en de financieel beheerder (artikel 85, eerste lid). Het wijzigende decreet van 23 januari 2009 voegt een tweede lid toe aan artikel 85 : De gemeentesecretaris en, in voorkomend geval, de adjunct-gemeentesecretaris kunnen geen vakbondsafgevaardigde zijn in de lokale besturen van de gemeente waar zij zijn tewerkgesteld 38. Het OCMW-decreet van 19 december 2008 bevat identieke bepalingen voor de leden van de OCMWraad (artikels 37, 2, 4 en 84). Het Waalse Gemeentedecreet (Code de la Démocratie et de la Décentralisation) bevat identieke bepalingen (artikel L , 4 ); - volgens artikel 37, 5, van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn in Wallonië is het de leden van de raad en de personen, die krachtens de wet de vergaderingen van de raad mogen bijwonen, verboden tussen te komen in een onderhandelings- of overlegcomité van de gemeente of het OCMW. Die bepaling werd ingevoegd bij decreet van de Waalse Gewestraad van 6 april besluit van 1 december 2006 van de regering van de Franse Gemeenschap tot instelling van een mandatenregeling voor de ambtenaren-generaal van de Diensten van de Regering van de Franse Gemeenschap, de Hoge Raad voor de Audiovisuele Sector en de instellingen van openbaar nut die onder het comité van sector XVII ressorteren: krachtens artikel 25, 9, is het verkrijgen van vakbondsverlof onverenigbaar met het ambt van mandaathouder 39. De regelgeving vereist niet, zoals in de privésector, dat de afgevaardigden lid zijn van de vakbond. Idem. Preventieadviseur