Voedingspatroon adolescenten is ondermaats. Hoe kan het worden bijgestuurd?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voedingspatroon adolescenten is ondermaats. Hoe kan het worden bijgestuurd?"

Transcriptie

1 Voedingspatroon adolescenten is ondermaats Hoe kan het worden bijgestuurd? C. Matthys 1 Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde - Universiteit Gent De adolescentie is een belangrijk aangrijpingspunt in de preventie van voedingsgerelateerde chronische aandoeningen. Om tot efficiënte voedingsvoorlichtingscampagnes te kunnen komen moet men vooraf voldoende zicht krijgen op eventuele knelpunten. De Universiteit Gent onderzocht verschillende onderdelen van het voedingspatroon van Vlaamse adolescenten en de gevolgen hiervan op hun gezondheid. Wat leren we uit deze resultaten en hoe kunnen ze worden aangewend om het voedingspatroon van onze jongeren bij te sturen? 1 Matthys C. The Adolescents Diet from a Public Health Perspective. PhD thesis Ghent University, ISBN ook te raadplegen via /5430. De adolescentie vormt in de levenscyclus van de mens een unieke periode. Ze wordt gekenmerkt door een belangrijke fysieke, psychosociale en cognitieve ontwikkeling (1). De overgang van kind naar volwassene impliceert een groeifase met een verhoogde behoefte aan energie en nutriënten. Dit blijkt uit de gewichtstoename (tot 50 % van het volwassen gewicht), de groeischeuten (tot 20 % van de volwassen lengte) en de toenemende Foto: Gettyimages Het voedingspatroon van de Vlaamse adolescenten is nog verre van ideaal. Dit blijkt uit kwantitatief onderzoek uitgevoerd door de Universiteit Gent. Zowel de vetinname als de koolhydraatinname wijken sterk af van de aanbevelingen. Het ontbijt is ondermaats en tussendoortjes brengen te veel enkelvoudige koolhydraten en verzadigde vetzuren aan. De inname van voedingsvezels, groenten, fruit en calcium ligt onder de aanbeveling. Bij meisjes is ook de ijzerinname te beperkt. Positief is dat de geschatte inname van acrylamide onder de drempelwaarde voor neurotoxische effecten ligt. Inzake voeding en gezondheid speelt ook de sociale achtergrond een rol: jongeren uit sociaal lagere klassen scoren nog slechter. Op basis van concrete onderzoeksgegevens kunnen adviezen worden uitgewerkt om het voedingspatroon van adolescenten op een adequate manier maar zonder al te ingrijpende maatregelen bij te sturen. Gezondheidswerkers, beleidsverantwoordelijken maar ook het grote publiek hebben baat bij een goed opgezette methodologie. Samenvatting

2 sterkte van het beendergestel (40 tot 45 %) tijdens de adolescentie (2). Ook vanuit het standpunt van gezondheidspromotie is de adolescentie bijzonder. Tijdens deze levensfase kunnen voedingsproblemen nog worden bijgestuurd en gezonde eet- en leefgewoonten worden bijgebracht. De adolescentie vormt dan ook een belangrijk aangrijpingspunt in de preventie van voedingsgerelateerde chronische aandoeningen zoals harten vaatziekten, kanker en osteoporose. De Wereldgezondheidsorganisatie definieert een adolescent als een persoon tussen 10 en 19 jaar oud. In België vertegenwoordigen adolescenten ongeveer 12 % van de totale populatie; wereldwijd is dit één op vijf 5 (3,4). Belang van een goede voeding Het belang van een gezond voedingspatroon tijdens de adolescentie is in de wetenschappelijke literatuur uitgebreid beschreven (5). Een inadequate voeding kan de seksuele maturatie vertragen, de groei remmen of stoppen, een optimale piekbotmassa in het gedrang brengen en aanleiding geven tot ziekte op latere leeftijd. Een optimale groei tijdens de puberteit vereist een evenwichtige energie- en voedingsstoffenaanbreng en de inname van voldoende eiwitten met een hoge biologische waarde. Bij adolescentenmeisjes die de neiging hebben om de inname van eiwitrijke producten en in het bijzonder van zuivelproducten te beperken, vraagt vooral de ijzer- en de calciuminname bijzondere aandacht. Ten slotte mag niet uit het oog worden verloren dat de groei behalve door de voeding ook nog wordt beïnvloed door andere factoren zoals de genen, fysieke activiteit, leeftijd, geslacht en het endocriene evenwicht. Voedingspatroon gemeten De Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde van de Universiteit Gent zette in 1997 in samenwerking met verschillende Gentse centra voor leerlingenbegeleiding en vijf Gentse scholen een kwantitatief onderzoek op naar het voedingspatroon van 341 adolescenten (13-18 jaar). De doelstelling van het onderzoek was om de voedingsgewoonten van adolescenten te toetsen aan de bestaande aanbevelingen, eventuele knelpunten in het voedingspatroon van jongeren te identificeren en op basis van de bevindingen gerichte adviezen te verstrekken aan gezondheidswerkers, beleidsverantwoordelijken en het brede publiek. Er werd in het onderzoek gebruik gemaakt van voedingsdagboekjes. Het voedingspatroon van de adolescenten voldeed niet aan het gewenste profiel overeenkomstig de Belgische voedingaanbevelingen (18). Zowel de vetinname als de koolhydraatinname weken sterk af van de aanbevelingen (tabel 1). Tussendoortjes die 20 tot 24 % van de dagenergie leverden, vormden de belangrijkste bron van enkelvoudige Ontbijters gebruiken meer gezonde voedingsmiddelen en vertonen een meer adequate nutriënteninname. koolhydraten en verzadigde vetzuren. De inname van voedingsvezels, groenten, fruit en calcium lag onder de aanbeveling. Bij meisjes was ook de ijzerinname te beperkt. Ontbijters eten gezonder De energiebijdrage van het ontbijt was behoorlijk laag (gemiddeld %). Het ontbijt zou nochtans 20 tot 25 % van de dagelijks benodigde energie moeten leveren via een gevarieerd aanbod uit verschillende voedingsgroepen (volkoren graanproducten, bij voorkeur magere of halfvolle zuivel, fruit). Zogenaamd goede ontbijters namen significant meer brood, fruit, groenten, melk en melkproducten en fruitsap. In vergelijking met zogenaamd slechte ontbijters dronken zij beduidend minder frisdranken. Globaal kon men vaststellen dat goede ontbijters meer gezonde voedingsmiddelen gebruikten en een meer adequate nutriënteninname vertoonden. Wegens te weinig biochemische toetsing van de cholesterol-, vitamine- en mineralenstatus konden de verschillen in voedingsinname echter niet in Tabel 1: De gemiddelde macronutriënteninname van de onderzochte adolescentenpopulatie in vergelijking met de Belgische voedingsaanbevelingen (6). Belgische voedingsaanbevelingen (18) Adolescenten (1997) jongens meisjes Totaal vet (en%) < ,2 35,5 Verzadigde vetzuren (en%) 10 15,5 15,4 Mono-onverzadigde vetzuren (en%) > 10 14,6 14,2 Poly-onverzadigde vetzuren (en%) 5,3-10 6,1 5,9 Totaal koolhydraten (en%) 55 48,8 49,2 Enkelvoudige koolhydraten (en%) (mono- en disachariden) Het is aanbevolen de inname van toegevoegde suikers te beperken. 23,9 24,0 Totaal eiwitten (en%) ,4 14,9 nr

3 Voedingspatroon adolescenten verband worden gebracht met de nutritionele status. Verdere informatie over het onderzoek vindt u in Nutrinews, december 1998 (6). Stappenplan naar minder verzadigde vetzuren Ecologische en observationele studies hebben een positief verband gevonden tussen de inname van verzadigde vetzuren en een ongunstig bloedlipidenprofiel, een belangrijke determinant van atherosclerose (15,16). Een voeding rijk aan groenten en fruit vermindert daarentegen het risico op hart- en vaatziekten (17). Figuur 1: Proportionele bijdrage van verschillende voedingsmiddelengroepen tot de inname van verzadigde vetzuren bij jongens en meisjes. Jongens Brood, beschuit en ontbijtkoeken Noten, zaden en snacks Koek en gebak Samengestelde gerechten Overige Eieren Vis en visproducten Vetten, oliën en hartige sauzen De voeding van adolescenten bevat te veel verzadigde vetzuren, een belangrijk knelpunt binnen het voedingspatroon van deze subpopulatie. Op welke manier kunnen gezondheidswerkers het voe Suiker, snoep, zoet beleg en zoete sauzen Vlees en vleesproducten dingspatroon van de adolescentenpopulatie bijsturen zodat de verzadigde vet Melk en melkproducten zuurinname in het algemeen beter aan Kaas sluit bij de theoretische voedingsaanbevelingen? De methodologie om tot adequate voedingsaanbevelingen of food Meisjes based dietary guidelines te komen, is uitgebreid beschreven in een rapport Samengestelde gerechten Eieren Vis en visproducten van de Food and Agricultural Organisation (FAO) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) (7). Het basisidee is dat men zo weinig mogelijk Noten, zaden en snacks Brood, beschuit en ontbijtkoeken Overige Vetten, oliën en hartige sauzen tracht te veranderen aan het voedingspatroon van de betreffende populatiegroep. Koek en gebak Suiker, snoep, zoet beleg en zoete sauzen Melk en melkproducten In eerste instantie wordt bekeken welke voedingsmiddelengroepen bij adolescenten de belangrijkste bronnen vormen van verzadigde vetzuren. De belangrijkste bronnen van verzadigde vetzuren waren de voedselgroepen vetten, oliën en hartige sauzen, vlees en vleeswaren, suiker, snoep, zoet beleg en zoete sauzen, kaas, melk en melkproducten en ten slotte brood, beschuit en koffiekoeken (figuur 1). Binnen de verschillende voedselgroepen leverden vooral vers vlees, margarines met een hoog vetgehalte en vetrijke kaassoorten een belangrijke bijdrage tot de inname van verzadigde vetzuren. Een tweede stap in de ontwikkeling van op voedingsmiddelen gebaseerde voedingsaanbevelingen is de vergelijking van het voedingspatroon tussen personen met een relatief lage inname van verzadigde vetzuren en personen met een relatief hoge inname van verzadigde vetzuren. Een relatief lage inname van verzadigde vetzuren ging bij de onderzochte jongeren samen met een significant lagere inname van totaal vet en mono-onverzadigde vetzuren. Hun inname van polysachariden maar ook Kaas Vlees en vleesproducten van mono- en disacchariden was daarentegen significant hoger. Hun calciumaanbreng lag beduidend lager. Meisjes met een relatief lage inname van verzadigde vetzuren consumeerden significant minder vetrijke kaassoorten en vlees (figuur 2). Zij gebruikten wel opvallend meer fruit, meer brood en minder koffiekoeken. 5

4 In de volgende stappen worden verschillende scenario-analyses gehanteerd (8). Op basis van verschillende analyses blijkt dat de inname van verzadigde vetzuren op populatieniveau het best kan worden verlaagd tot de aanbeveling door de jongeren te adviseren de portie vlees (voornamelijk bij jongens), margarine met een hoog vetgehalte en vette kaassoorten te verminderen. Vetrijke producten vervangen door magere alternatieven kan bijdragen tot een verlaging van de inname van verzadigde vetzuren maar blijkt op populatieniveau als enige maatregel ontoereikend om onder de theoretische aanbeveling van minder dan 10 energie% verzadigde vetzuren te komen. De consumptie van industrieel bereide producten, inclusief fastfood, koek, gebak en andere zoetigheden, moet eveneens worden beperkt. De interpretatie van de resultaten van dergelijke scenario-analyses en de implementatie van de hieruit bekomen voedingsaanbevelingen moet echter met de nodige omzichtigheid gebeuren. De bekomen aanbevelingen moeten worden uitgetest in een panel van adolescenten die kunnen beoordelen of deze adviezen al dan niet implementeerbaar zijn. Daarnaast moet ook rekening worden gehouden met het feit dat adviezen met betrekking tot de verzadigde vetzuurinname ook van invloed kunnen zijn op de inname van andere nutriënten. Een vermindering van de vetinname kan er bijvoorbeeld toe leiden dat er minder vetoplosbare vitamines worden opgenomen of minder kaas eten kan aanleiding geven tot een verlaagde calciuminname. Invloed sociale ongelijkheid Het aantal wetenschappelijke bewijzen dat arm en rijk niet gelijk zijn voor ziekte en dood neemt toe (9). Als gevolg hiervan groeit ook de belangstelling voor het feit dat voedingsgewoonten verschillen naargelang de sociale klasse waartoe men behoort. In het jongerenonderzoek werd de sociale situatie van de adolescenten opgetekend. Men baseerde zich hiervoor vooral op de opleiding van enerzijds de adolescenten zelf en anderzijds hun ouders. Is dergelijke informatie belangrijk bij de ontwikkeling van verschillende gezondheidscampagnes? Op het vlak van de inname van macronutriënten waren Figuur 2: Mediane inname van fruit, kaas en vlees bij meisjes met een relatief lage inname van verzadigde vetzuren (VVZ) en bij meisjes met een relatief hoge inname van verzadigde vetzuren. Mediane inname (g/dag) Fruit Kaas Vlees Relatief lage VVZ-inname geen noemenswaardige verschillen vast te stellen. Dat betekent dat alle jongeren erin slagen, ongeacht hun sociale achtergrond, een voldoende energetisch onderbouwde voeding samen te stellen. Wat de inname van micronutriënten betreft, traden wel significante verschillen op de voorgrond. Meisjes die een humanioraopleiding volgden en meisjes van wie beide ouders hadden verder gestudeerd, scoorden beter voor hun micronutriënteninname. De verschillen zijn vooral duidelijk voor calcium en ijzer. Dit impliceert dat minder goed geschoolde jongeren kwetsbaarder zijn en op termijn meer risico lopen op voedingsstoffendeficiënties. Ook op voedingsmiddelenniveau waren er duidelijk verschillen. Meisjes met een humanioraopleiding namen significant meer fruit, groenten, ontbijtgranen, kaas, melk en melkproducten maar dronken significant minder frisdranken dan meisjes die een beroepsopleiding volgden. Meisjes waarvan beide ouders hadden verder gestudeerd consumeerden Voedingsvoorlichtingscampagnes voor jongeren moeten differentiëren naar de opleiding van de adolescenten. Relatief hoge VVZ-inname meer koek en gebak en melk en melkproducten. Het voedingspatroon van jongeren die een humanioraopleiding hadden gevolgd was ten slotte meer gevarieerd dan het voedingspatroon van lager opgeleide adolescenten. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat variatie in de voeding de gezondheid positief kan beïnvloeden (10). Hoger opgeleide jongeren scoorden dus beter voor dit aspect van gezondheid. Uit het jongerenonderzoek blijkt dat alle adolescenten, ongeacht hun sociale klasse, nog te weinig gezond eten en dat de situatie in de sociaal lagere klassen nog erger is. Bij het opstarten van voedingsvoorlichtings- of gezondheidscampagnes voor jongeren met de bedoeling hun voedingspatroon te veranderen, is het aangewezen om te differentiëren naar de opleiding van de adolescenten. Jongeren uit verschillende schoolopleidingen hebben nood aan een verschillende aanpak en boodschap (11). Schatting acrylamide-inname In de relatie voeding en gezondheid is niet alleen het nutritionele aspect belangrijk maar speelt ook de veiligheid van ons voedsel een rol. Voedsel kan schadelijke stoffen of ziekmakende bacteriën bevatten. In het jongerenonderzoek kon niet de volledige range van alle chemische stoffen die kunnen voor 6 nr

5 Voedingspatroon adolescenten komen in het voedingspatroon worden bestudeerd. Er werd voor gekozen de inname van acrylamide te analyseren als een illustratie van voedselveiligheidsanalyse. Op dat moment was er binnen de EU immers een grote bezorgdheid ter zake. In april 2002 maakten Zweedse onderzoekers bekend dat zij in diverse voedingsmiddelen aanzienlijke hoeveelheden acrylamide hadden teruggevonden. Acrylamide ontstaat bij de bereiding van zetmeelrijke voedingsmiddelen bij hoge temperaturen in waterarme omstandigheden en wordt op basis van dierproeven als mogelijk kankerverwekkend beschouwd (12). Over de effecten bij de mens is vooralsnog weinig bekend. Voedingsmiddelen waarin de hoogste hoeveelheden acrylamide werden teruggevonden waren respectievelijk chips, frieten, koekjes en beschuiten, ontbijtgranen en brood (13). Op basis van de beschikbare gegevens kwam men toen echter tot het besluit dat wie volgens de huidige richtlijnen van een goede voeding evenwichtig en gevarieerd eet zich geen zorgen hoeft te maken. Voor de analyse van de acrylamide-inname werd gebruik gemaakt van probalistische technieken. Om de inname bij de adolescenten te kunnen schatten, diende de gevonden hoeveelheid acrylamide in een voedingsmiddel te worden gecombineerd met de consumptiegegevens voor het betreffende voedingsmiddel. Een voedselgroep met een middelmatig acrylamidegehalte dat evenwel een hoog verbruik kent, kan immers meer bijdragen tot de totale acrylamide-inname dan een voedselgroep met een hoog acrylamidegehalte dat maar beperkt wordt gebruikt. De geschatte inname van acrylamide bij de onderzochte adolescenten lag onder de drempelwaarde voor neurotoxische effecten (5 µg/kg lichaamsgewicht/dag). De mediaan en de 95 ste percentiel voor de acrylamide-inname via de voeding per persoon waren respectievelijk 0,64 en 1,26 µg/kg lichaamsgewicht/dag voor jongens en 0,46 en 0,94 µg/kg lichaamsgewicht/dag voor meisjes. Frieten en chips waren bij jongeren met een relatief hoge acrylamide-inname de belangrijkste bronnen. Chips en frieten samen vertegenwoordigden bijna 40 % van de inname voor de gemiddelde tiener. Overeenkomstig de richtlijnen voor een goede voeding zijn chips en frieten niet verboden maar moet hun inname worden beperkt. Er wordt aangeraden om frituurbereidingen in het algemeen te beperken tot maximaal één maal per week. Een al te lange en sterke verhitting is tevens af te raden om de verliezen aan essentiële voedingsstoffen zoals vitaminen te beperken (14). Besluit Het is duidelijk: het voedingspatroon van de Vlaamse adolescenten is nog verre van ideaal. Op basis van deze bevindingen blijkt er een grote nood aan efficiënte voedingsvoorlichtingscampagnes waarbij rekening wordt gehouden met de opleidingsgraad van de jongeren en die globaal kunnen worden ondersteund door het korps van voedings- en gezond Literatuur heidsvoorlichters. Belangrijke aandachtspunten zijn een groter verbruik van groenten en fruit en een vermindering van de inname van verzadigde vetzuren. Zowel vanuit nutritioneel standpunt als vanuit het standpunt van de voedselveiligheid wordt de consumptie van frituurbereidingen best beperkt tot maximaal één maal per week. Omdat voedingsgewoonten kunnen veranderen, ook bij adolescenten, blijft een verdere opvolging en monitoring van hun eetgewoonten ten slotte essentieel. Zo kunnen gezondheidscampagnes waar nodig worden bijgestuurd. 1. Perry C. Preadolescent and adolescent influences on health. In: Smedley B, Syme L (eds), Promoting Health: Intervention Strategies From Social and Behavioral Research. Washington DC: National University Press, 2000: Gong E, Heald F. Diet, nutrition, and adolescence. In: Shils M, Olsen J, Shike M (eds), Modern Nutrition in Health and Disease. Philadelphia: Lea & Febiger, 1994: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. Bevolking en huishoudens. Totale en Belgische bevolking. Brussel: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, World Health Organization. Action for Adolescent Health. Geneva Lytle L, Kubik M. Nutritional issues for adolescents. Best Practice & Research Clinical Endocrinology and Metabolism 2003; 17(2): De Henauw S. Jongeren scoren slecht voor het vak gezond eten. Nutrinews, december 1998 ook te raadplegen via > Nutrinews 7. Food and Agricultural Organization / World Health Organization. Preparation and use of Food- Based Dietary Guidelines. Report of a Joint FAO/WHO Consultation. Geneva: World Health Organisation Matthys C, De Henauw S, Bellemans M, De Maeyer M, De Backer G. Sources of saturated fatty acids in Belgian adolescents diet: implications for the development of food-based dietary guidelines. Br J Nutr 2006; 95: Maes L. Voeding en sociaal-economische verschillen. Nutrinews, december 1999 ook te raadplegen via > Nutrinews 10. Hsu-Hage BH, Wahlqvist ML. Food variety of adult Melbourne Chinese: a case study of a population in transition. World Revue of Nutrition and Dietetics 1996; 79: Matthys C, De Henauw S, Maes L, De Bacquer D, Verbeke W, De Backer G. Association between adolescents education and dietary pattern recorded by 7-day food records. Sozial- und Präventivmedizin 2006; 51: International Agency for Research on Cancer. Acrylamide. IARC Monographs on the Evaluation of the Carcinogenic Risk of Chemicals to Humans, Vol. 60. Lyon: International Agency for Research on Cancer De Geeter H. De vorming van acrylamide in voedingsmiddelen vraagt bijkomend onderzoek. Waarom? Nutrinews, september 2002 ook te raadplegen via > Nutrinews 14. Verstandig frituren. Nutrinews Special Aardappelen in de kijker maart ook te raadplegen via > Nutrinews 15. Labarthe D. Epidemiology and prevention of cardiovascular disease, a global chalenge. Gaithersburg. MD: Aspen Publishers Willett W. Nutritional Epidemiology. 2 ed. New York: Oxford University Press World Health Organisation. Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases. Technical Report Series 916. Geneva: World Health Organisation Nationale Raad voor de Voeding. Voedingsaanbevelingen voor België. Herziene versie Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu - HGR/Nederlands/Brochures/Voedingsaanbevelingen%20voor%20belgie_versie2003.htm 7

Annex: Tabellen behorende bij de analyses consumptiedatabanken

Annex: Tabellen behorende bij de analyses consumptiedatabanken Verkennend beleidsgericht onderzoek m.b.t. sociale stratificatie in aankoop en consumptie van voedingsmiddelen, de impact daarvan op de volksgezondheid en de mogelijkheden om deze sociale stratificatie

Nadere informatie

Bijdrage (%) van de tussendoortjes aan de consumptie van productgroepen in drie voedselconsumptiepeilingen

Bijdrage (%) van de tussendoortjes aan de consumptie van productgroepen in drie voedselconsumptiepeilingen Tabel 18 Bijdrage (%) van de tussendoortjes aan de consumptie van productgroepen in drie voedselconsumptiepeilingen Bijdrage (%) van tussendoortjes aan de consumptie van groepen voedingsmiddelen bij de

Nadere informatie

standaard gebruikers Voedingsmiddel gemiddelde afwijking aantal [%] Overigen 112 92 4952 83 td ochtend 0 4 6 0 td middag 1 7 49 1 td avond 1 11 63 1

standaard gebruikers Voedingsmiddel gemiddelde afwijking aantal [%] Overigen 112 92 4952 83 td ochtend 0 4 6 0 td middag 1 7 49 1 td avond 1 11 63 1 Tabel 24 Dagelijkse consumptie van groepen voedingsmiddelen door diverse bevolkingsgroepen naar tussendoorgebruik (berekening bij gebruikers van tussendoortjes) Project : Basis rapportage VCP (SAS) Weergave:

Nadere informatie

Bijdrage (%) van maaltijden aan de consumptie van groepen

Bijdrage (%) van maaltijden aan de consumptie van groepen Tabel 25 Bijdrage (%) van maaltijden aan de consumptie van groepen voedingsmiddelen Project : Basis rapportage VCP (SAS) Weergave: Gewogen, vast aantal van 2 dagen, naar gebruik van consumptietypering

Nadere informatie

Voedselconsumptiepeiling : De consumptie van voedingsmiddelen

Voedselconsumptiepeiling : De consumptie van voedingsmiddelen Presentatie VIVES, 26 oktober 2016 Voedselconsumptiepeiling 2014-2015: De consumptie van voedingsmiddelen en de inname van voedingsstoffen Karin De Ridder Coordinator Team Nutrition, Activities & Health

Nadere informatie

DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK: OM DAGELIJKS EVENWICHTIG TE ETEN EN VOLDOENDE TE BEWEGEN.

DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK: OM DAGELIJKS EVENWICHTIG TE ETEN EN VOLDOENDE TE BEWEGEN. GEZONDHEID INFOBLAD DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK: OM DAGELIJKS EVENWICHTIG TE ETEN EN VOLDOENDE TE BEWEGEN. BRON: VIGeZ, 2011. De actieve voedingsdriehoek. De actieve voedingsdriehoek geeft je een idee

Nadere informatie

Onderzoek voedingspatroon kleuters

Onderzoek voedingspatroon kleuters Onderzoek voedingspatroon kleuters Kapoentje, hoe eet jij? Wat en hoe eten kleuters in Vlaanderen? Zijn ze goed bezig of kan het veel beter? In november 2002 startte de Universiteit Gent een grootschalig

Nadere informatie

Workshop: Voedingsgewoontes van jongeren

Workshop: Voedingsgewoontes van jongeren Workshop: Voedingsgewoontes van jongeren Opinies van jongeren mbt voeding (Carine Vereecken) Kieskeurig : Dranken en tussendoortjes op school (Olaf Moens & Loes Neven) Opinies van jongeren mbt voeding

Nadere informatie

De voedingsmiddelendriehoek.

De voedingsmiddelendriehoek. Hoofdstuk 8 De voedingsmiddelendriehoek. 1. De voedingsdriehoek invullen. 2. De drie maaltijden per dag opnoemen. 3. Zeggen wanneer we best drinken en hoeveel liter we drinken. 4. Tips opnoemen om gezond

Nadere informatie

Methodologie. Nutrinews december 2003

Methodologie. Nutrinews december 2003 Nutrinews december 2003 C. Matthys, I. Huybrechts, M. Bellemans, M. De Maeyer, S. De Henauw Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Universiteit Gent Een evenwichtige en gevarieerde voeding is een van

Nadere informatie

Gezonde Voeding Tips

Gezonde Voeding Tips Gezonde Voeding Tips Waarom is een gezond dieet zo belangrijk? A) Voorkom risico s op aandoeningen Weet je dat de meeste aandoeningen kunnen worden voorkomen? Voorbeelden hiervan zijn:» Hartaandoeningen»

Nadere informatie

Belangrijkste bevindingen

Belangrijkste bevindingen gram/dag tijdens ontbijt A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Belangrijkste bevindingen Ontbijtgewoonten

Nadere informatie

Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar

Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar Gezonde leefstijl Ben jij benieuwd hoe je gezond kunt eten? Daar kan de Schijf van Vijf je bij helpen. Door iedere dag producten uit

Nadere informatie

De richtlijnen zijn bedoeld voor de ogenschijnlijk gezonde bevolking

De richtlijnen zijn bedoeld voor de ogenschijnlijk gezonde bevolking Samenvatting De zogeheten Richtlijnen goede voeding zijn bedoeld om de overheid steun te bieden bij het ontwikkelen van een voedingsbeleid en bij het volgen van de effecten van dat beleid. Het advies vormt

Nadere informatie

Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten

Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Evidence-based richtlijn van de German Nutrition Society Van vezels tot suikers: koolhydraten omvatten een brede range van voedingsstoffen. Wat is er precies

Nadere informatie

Gezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet

Gezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet Voedingscentrum De erkende autoriteit op het gebied van gezond, veilig en duurzaam eten Gezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet De Schijf van Vijf is het voorlichtingsmodel dat het Voedingscentrum

Nadere informatie

G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf

G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf De Schijf van Vijf in het kort Om fit en gezond te leven is het belangrijk om gezond te eten. Gezond eten is samen met voldoende bewegen dé basis voor een

Nadere informatie

Gezond eten met de actieve voedingsdriehoek

Gezond eten met de actieve voedingsdriehoek Gezond eten met de actieve voedingsdriehoek De actieve voedingsdriehoek Gezond eten is makkelijker dan je denkt. Zeker met de actieve voedingsdriehoek. Het is een handige wegwijzer over eten en bewegen

Nadere informatie

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 Afdeling Epidemiologie De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004: IPH/EPI REPORTS N 2006 016 Stephanie Devriese, Inge Huybrechts, Michel Moreau, Herman

Nadere informatie

Consumptie van koolhydraten in Nederland

Consumptie van koolhydraten in Nederland Consumptie van koolhydraten in Nederland Caroline van Rossum 1 Inhoud Voedselconsumptie meten Inname Bronnen Waar en wanneer Verschillen in bevolking Veranderingen 2 Voedselconsumptiepeilingen Inzicht

Nadere informatie

Samenvatting. Voedingsmiddelengebruik en maaltijdpatroon

Samenvatting. Voedingsmiddelengebruik en maaltijdpatroon Samenvatting Sinds 1987 vindt in Nederland eens in de vijf jaar een peiling van de voedselconsumptie van de bevolking plaats. In dit advies worden de belangrijkste ontwikkelingen in de voedselconsumptie

Nadere informatie

Gezonde voeding (voor ouderen)

Gezonde voeding (voor ouderen) Gezonde voeding (voor ouderen) We worden steeds ouder Europe 29% North America 25% Eastern Asia 21% LA & Caribbean 14% 1953 Schijf van vijf 2004 1981 voorjaar van 2016 1965 1991 Algemene voedingsadviezen

Nadere informatie

De actieve voedingsdriehoek. VIGeZ 2012

De actieve voedingsdriehoek. VIGeZ 2012 De actieve voedingsdriehoek VIGeZ 2012 De actieve voedingsdriehoek Geeft weer - Wat je dagelijks zou moeten eten - Hoeveel je best beweegt Voor iedereen vanaf 6 jaar De actieve voedingsdriehoek Is gebaseerd

Nadere informatie

Wat als ik gezonder van het leven wil genieten?

Wat als ik gezonder van het leven wil genieten? Wat als ik gezonder van het leven wil genieten? Over goede en minder goede eetgewoonten en waarom een consequente keuze voor de mediterrane voedingsstijl belangrijk is. De Deurwaerder Micheline / september

Nadere informatie

lyondellbasell.com Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid

lyondellbasell.com Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid Verander je keuzes, verander je leven Deze presentatie heeft als doel om u betere beslissingen te laten nemen m.b.t. voeding om zo uw gezondheid te verbeteren. Belangrijke

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen: Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten

Nadere informatie

Diewertje Sluik, Edith Feskens

Diewertje Sluik, Edith Feskens Nutriëntendichtheid van basisvoedingsmiddelen Diewertje Sluik, Edith Feskens NZO Symposium, 21 November 2013 Inhoud Kwaliteit van voeding meten: dieetscores/indexen Nutrient profiling Nutriëntendichtheid

Nadere informatie

GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3. Gezonde voeding

GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3. Gezonde voeding GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen

Nadere informatie

De actieve voedingsdriehoek. Doelstellingen. De kinderen kunnen reflecteren over hun eigen eetgewoonten.

De actieve voedingsdriehoek. Doelstellingen. De kinderen kunnen reflecteren over hun eigen eetgewoonten. Infofiche 1 Doelstellingen De leerlingen kennen de basisprincipes van een gezonde voeding en zien het belang in van een evenwichtige en gevarieerde voeding. De leerlingen weten aan welke voedselgroepen

Nadere informatie

VOEDSELCONSUMPTIEPEILING

VOEDSELCONSUMPTIEPEILING VOEDSELCONSUMPTIEPEILING 2014-2015 RAPPORT 4: DE CONSUMPTIE VAN VOEDINGSMIDDELEN EN DE INNAME VAN VOEDINGSTOFFEN Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance

Nadere informatie

Wat is de relatie tussen zuivel en voedingsstoffeninname? Dr. Ir. Joline W.J. Beulens

Wat is de relatie tussen zuivel en voedingsstoffeninname? Dr. Ir. Joline W.J. Beulens Wat is de relatie tussen zuivel en voedingsstoffeninname? Dr. Ir. Joline W.J. Beulens Achtergrond Inname van melk en melkproducten neemt af bij kinderen (Dror & Allen, 2014) Melk en melkproducten rijk

Nadere informatie

Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers

Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers Factsheet Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers Wat is de inname van toegevoegde suikers door de Nederlandse bevolking? Resultaten uit de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling

Nadere informatie

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 Afdeling Epidemiologie De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004: IPH/EPI REPORTS N 2006 016 Stephanie Devriese, Inge Huybrechts, Michel Moreau, Herman

Nadere informatie

Voedselconsumptie Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen

Voedselconsumptie Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen Voedselconsumptie 12-16 Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding 15 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Van ruim mensen in de leeftijd van 1 tot en met 79 jaar is van 12 tot en

Nadere informatie

Infofiche 2. De actieve voedingsdriehoek. Doelstellingen

Infofiche 2. De actieve voedingsdriehoek. Doelstellingen Infofiche 2 Doelstellingen De leerlingen weten welke voedingsstoffen het lichaam nodig heeft en waarom ze zo belangrijk zijn. De leerlingen zien in dat een gezonde voeding alle essentiële voedingsstoffen

Nadere informatie

Gezond eten moet dat?

Gezond eten moet dat? 51 K e n n I s m a k e n Gezond eten moet dat? Uit allerlei studies en enquêtes in verband met gezondheid en voeding blijkt dat het aantal zwaarlijvige jongeren toeneemt. Kinderen eten te vaak frieten,

Nadere informatie

Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers

Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers Factsheet Consumptie van suikers in Nederland Deel 2: toegevoegde suikers Wat is de inname van toegevoegde suikers door de Nederlandse bevolking? Resultaten uit de Nederlandse Voedselconsumptiepeiling

Nadere informatie

Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding

Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Wat zijn de nieuwe voedingsaanbevelingen vanuit de wetenschap? Prof. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Voedingsonderzoek is moeilijk! Hoe komen Richtlijnen tot

Nadere informatie

Wat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips

Wat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips Vetten 1 Onderwerpen Wat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips 2 Wat zijn vetten? Vetten zijn naast eiwitten en koolhydraten, een van de drie

Nadere informatie

Samenvatting resultaten voedselconsumptiepeiling 2014

Samenvatting resultaten voedselconsumptiepeiling 2014 Samenvatting resultaten voedselconsumptiepeiling 2014 De resultaten van de VCP 2014 werden in september 2016 gepubliceerd. Een samenvattend overzicht van de resultaten, en een vergelijking met enkele resultaten

Nadere informatie

Voeding na transplantatie. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent

Voeding na transplantatie. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent Voeding na transplantatie 1 Algemene voedingsrichtlijnen Jemina Van Loo 24/06/2013 2 Inleiding Optimale gezondheid bereiken of bewaren 1) Medicatie 2) Gezonde voeding gezond gewicht gezonde voedingskeuzes

Nadere informatie

Grafiek 1: Aanbeveling versus huidige inname. Gemiddelde aanbeveling per dag (ADH) voor volwassenen (19-59 jaar) 2 (uitgedrukt als 100 %)

Grafiek 1: Aanbeveling versus huidige inname. Gemiddelde aanbeveling per dag (ADH) voor volwassenen (19-59 jaar) 2 (uitgedrukt als 100 %) 1 2 Grafiek 1: Aanbeveling versus huidige inname 3 g groenten 2 stukken (of 25 g) fruit minstens 5 sneetjes (of 175 g) bruin brood of volkorenbrood 141 g of 47 % van de ADH (214 g incl. soepen en sappen)

Nadere informatie

(n=5898) (n=6218) (n=5958) standaard standaard standaard Voedingsstof gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking.

(n=5898) (n=6218) (n=5958) standaard standaard standaard Voedingsstof gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking gemiddelde afwijking. Tabel 24 Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar tussendoortjes in drie voedselconsumptiepeilingen (berekeningen inclusief nul-gebruikers) Gemiddelde inname

Nadere informatie

Voedingsinfo voor de leerkracht

Voedingsinfo voor de leerkracht Voedingsinfo voor de leerkracht Gezond ontbijten Ik ontbijt, jij toch ook? Laat opstaan, geen zin om te eten, te weinig tijd enz. zijn slechte redenen om niet te ontbijten. Vijf goede redenen om elke dag

Nadere informatie

ALS LOPER KAN JE MAAR BEST TEGEN EEN STOOTJE

ALS LOPER KAN JE MAAR BEST TEGEN EEN STOOTJE ALS LOPER KAN JE MAAR BEST TEGEN EEN STOOTJE Als recreatieve sporter verdien je terecht waardering! Je hebt de gezonde beslissing genomen om meer te gaan bewegen. Prima! Wist je ook dat het niet eens zo

Nadere informatie

3.1 Inleiding 67 3.2 Suiker en suikers

3.1 Inleiding 67 3.2 Suiker en suikers INHOUD 13 17 1.1 Inleiding 17 1.2 Definitie van vet 18 1.2.1 Structuur van vet 18 1.2.2 Vetzuurgroepen 19 1.2.3 Oorsprong van vet 23 1.3 Aanwezigheid van vet in levensmiddelen 24 1.3.1 Onverzadigde vetzuren

Nadere informatie

Video 3: De Voedselpyramide

Video 3: De Voedselpyramide Video 3: De Voedselpyramide Het ideale eetpatroon valt niet in twee zinnen samen te vatten. En dieetgoeroes, schrijvers en zogenaamde voedingsdeskundigen die dit wel denken te kunnen, doen vaak niets meer

Nadere informatie

De voedingsdriehoek. Wat en hoe?

De voedingsdriehoek. Wat en hoe? De voedingsdriehoek Wat en hoe? Wat haal je uit de posters Vind je gezonde voeding belangrijk? Ben je op de hoogte van wat gezonde voeding wel en niet is? Vind je van jezelf dat je gezond eet? Gaat gezond

Nadere informatie

Vis eten: Gezonde vis of vieze vis?

Vis eten: Gezonde vis of vieze vis? Vis eten: Gezonde vis of vieze vis? Isabelle Sioen Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Universiteit Gent Overzicht van de presentatie Gezonde aspecten van vis eten Keerzijde van de medaille: contaminanten

Nadere informatie

VEILIGHEID. 5. TBM Maart 2014

VEILIGHEID. 5. TBM Maart 2014 VEILIGHEID 5. TBM Maart 2014 TBM: Gezond op het werk * Aan de hand van een Quiz * Verdeel de Quiz kaart de dag voor de TBM * Verzamel voor de start van de TBM de kaarten en steek deze in een omslag met

Nadere informatie

Schijf van Vijf-spel. Opdracht 4C. Opdracht

Schijf van Vijf-spel. Opdracht 4C. Opdracht Opdracht 4C Schijf van Vijf-spel Opdracht Doel: Introductie: 15 min. Opdracht 1: Opdracht 2: Kinderen worden bewust gemaakt van wat gezonde basisvoeding is. Dit zijn producten uit de Schijf van Vijf. Als

Nadere informatie

Eet evenwichtig en beweeg voldoende met de actieve voedingsdriehoek

Eet evenwichtig en beweeg voldoende met de actieve voedingsdriehoek Eet evenwichtig en beweeg voldoende met de actieve voedingsdriehoek www.vigez.be Wat is de actieve voedingsdriehoek? De actieve voedingsdriehoek geeft je een idee van wat je dagelijks zou moeten eten.

Nadere informatie

2. Schijf van Vijf samengevat

2. Schijf van Vijf samengevat 2. Schijf van Vijf samengevat 2.1 De essentie van de Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is het beeldmerk dat laat zien wat gezond eten inhoudt. Het beeldmerk wordt onderbouwd met de Richtlijnen Schijf

Nadere informatie

Schijnwerper op gezond eten en drinken voor jonge kinderen

Schijnwerper op gezond eten en drinken voor jonge kinderen Het FrieslandCampina Instituut biedt informatie en advies aan professionals over voeding, zuivel en gezondheid, gebaseerd op de laatste stand van de wetenschap. Deze informatie is uitsluitend bestemd voor

Nadere informatie

Voeding en sport. 31 oktober 2012 RedFed - Carmen Lecluyse

Voeding en sport. 31 oktober 2012 RedFed - Carmen Lecluyse Voeding en sport 31 oktober 2012 RedFed - Carmen Lecluyse Inhoud 1. Actieve voedingsdriehoek 2. Aanbevelingen 3. Praktische tips 4. Energiebehoefte 5. Etiket lezen 6. Reclame 7. Fabels en feiten Voeding

Nadere informatie

Diabetes mellitus. Victoza en voeding

Diabetes mellitus. Victoza en voeding Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen

Nadere informatie

een overzicht Overzicht

een overzicht Overzicht Wegwijs in etikettering, claims, labels en GDAs Trends in functionele voeding: Prof. John Van Camp een overzicht nutrifoodchem Vakgroep Voedselveiligheid en Voedselkwaliteit Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen

Nadere informatie

Kieskeurig dossier: De Actieve voedingsdriehoek

Kieskeurig dossier: De Actieve voedingsdriehoek Kieskeurig dossier: De Actieve voedingsdriehoek VIGeZ, 2013 1 INLEIDING Leren over gezonde voeding Om kinderen en jongeren aan te leren wat een evenwichtige voeding inhoudt en hoe ze dit in de praktijk

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

VOEDINGSAANBEVELINGEN. AUTEURS Thérésa LEBACQ Cloë OST

VOEDINGSAANBEVELINGEN. AUTEURS Thérésa LEBACQ Cloë OST VOEDINGSAANBEVELINGEN AUTEURS Thérésa LEBACQ Cloë OST Dankwoord Dit werk kon niet worden gerealiseerd zonder de medewerking van een aantal personen. Onze bijzondere dank gaat uit naar: De deelnemers en

Nadere informatie

De actieve voedingsdriehoek. Bekijk aandachtig de menu s van Jana en Stef. Wie heeft volgens jou het lekkerste menu? Waarom?

De actieve voedingsdriehoek. Bekijk aandachtig de menu s van Jana en Stef. Wie heeft volgens jou het lekkerste menu? Waarom? Het werkblad sluit aan bij de infofiches waarin je ook meer informatie vindt bij de verschillende opdrachten. Gebruik de infofiches en het werkblad naast elkaar. Opdracht 1 (aansluitend bij infofiche 1)

Nadere informatie

SNAQ AFDELING DIËTETIEK FRANCISCUS GASTHUIS

SNAQ AFDELING DIËTETIEK FRANCISCUS GASTHUIS SNAQ AFDELING DIËTETIEK FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Tijdens het opnamegesprek heeft de verpleegkundige een aantal vragen gesteld over uw voedingstoestand. Deze vragen gingen over eetlust, onbewust gewichtsverlies

Nadere informatie

Dagelijkse kost op peuterleeftijd: Kencijfers over voedingspatroon uit de JOnG!-studie

Dagelijkse kost op peuterleeftijd: Kencijfers over voedingspatroon uit de JOnG!-studie Dagelijkse kost op peuterleeftijd: Kencijfers over voedingspatroon uit de JOnG!-studie Karel Hoppenbrouwers Cécile Guérin Studiedag Kind & Gezin Brussel, 25 oktober 2012 INHOUD VAN DE PRESENTATIE Onderzoek

Nadere informatie

Dienstverlenende werkzaamheden Les 7

Dienstverlenende werkzaamheden Les 7 Dienstverlenende werkzaamheden Les 7 voedingsadvies Julie hebben in les 1 al een voedingsdagboek moeten invullen en in les drie heb je als het goed is geleerd hoe de schijf van vijf werkt. Met deze kennis

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Voedingsbeleid Kinderdagverblijf Kiekeboe 2015

Voedingsbeleid Kinderdagverblijf Kiekeboe 2015 Ons voedingsbeleid Inleiding Gezond zijn en blijven begint onder andere met voeding. Gezond eten betekent: gevarieerd en niet te veel. Een gezond voedingspatroon is een voedingspatroon waarmee problemen

Nadere informatie

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook

Nadere informatie

Vetten, sojaproducten en gezondheid van het hart Wat zegt de wetenschap?

Vetten, sojaproducten en gezondheid van het hart Wat zegt de wetenschap? Vetten, sojaproducten en gezondheid van het hart Wat zegt de wetenschap? Standpuntnota van de ENSA Scientific Advisory Committee Inleiding Sinds vele jaren erkennen wetenschappers de belangrijke rol die

Nadere informatie

Gezonde voeding voor 75-plussers

Gezonde voeding voor 75-plussers metabole en cardiovasculaire aandoeningen info voor de patiënt Gezonde voeding voor 75-plussers UZ Gent, Dienst Geriatrie Gezonde voeding voor 75-plussers Inleiding Inleiding De actieve voedingsdriehoek

Nadere informatie

De actieve voedingsdriehoek

De actieve voedingsdriehoek De actieve voedingsdriehoek om dagelijks evenwichtig te eten en voldoende te bewegen Wat is de actieve voedingsdriehoek De actieve voedingsdriehoek geeft een idee van wat je dagelijks zou moeten eten om

Nadere informatie

Voedselconsumptie Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen

Voedselconsumptie Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen Voedselconsumptie 212-214 Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding 215 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Deze factsheet geeft in het kort weer hoe volwassenen (19-79 jaar) in de

Nadere informatie

De nieuwe voedingsdriehoek: kompas voor een gezond leven. Nina Van Den Broecke 30/09/2018

De nieuwe voedingsdriehoek: kompas voor een gezond leven. Nina Van Den Broecke 30/09/2018 De nieuwe voedingsdriehoek: kompas voor een gezond leven Nina Van Den Broecke 30/09/2018 Inhoud 1. Nieuwe voedingsdriehoek: waarom en hoe? 2. De voedingsdriehoek Inhoudelijke visie Gezond Leven tips 3.

Nadere informatie

VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS

VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS VOEDING BIJ CHRONISCHE DARMONTSTEKINGEN FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Deze informatie is bestemd voor patiënten die bekend zijn met chronische darmontstekingen. De meest bekende zijn: de ziekte van Crohn

Nadere informatie

VOEDING OP DE BUURDERIJ

VOEDING OP DE BUURDERIJ VOEDING OP DE BUURDERIJ De voeding op de Buurderij voldoet aan de richtlijnen Gezonde Voeding van het Voedingscentrum. Per 1 januari 2018 is er gemiddeld 6,60 beschikbaar per bewoner per dag voor het eten.

Nadere informatie

Trainen is 1 ding VOEDING EN SPORT. 2 november 2013 Carmen Lecluyse. Voeding en sport - Carmen Lecluyse. maar er komt meer bij kijken

Trainen is 1 ding VOEDING EN SPORT. 2 november 2013 Carmen Lecluyse. Voeding en sport - Carmen Lecluyse. maar er komt meer bij kijken 2 Trainen is 1 ding VOEDING EN SPORT 2 november 2013 Carmen Lecluyse 3 4 maar er komt meer bij kijken 1 5 6 Inhoud Actieve voedingsdriehoek (1) 7 8 1. Actieve voedingsdriehoek 2. Aanbevelingen 3. Praktische

Nadere informatie

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.

Nadere informatie

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004

De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 Afdeling Epidemiologie De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004: IPH/EPI REPORTS N 2006 016 Stephanie Devriese, Inge Huybrechts, Michel Moreau, Herman

Nadere informatie

Bijdrage tot de nutritionele kwaliteit van de voeding in Europa

Bijdrage tot de nutritionele kwaliteit van de voeding in Europa Nutriëntrijk Bijdrage tot de nutritionele kwaliteit van de voeding in Europa Gezien hun rijke voedingswaarde is het niet verwonderlijk dat melk en melkproducten een belangrijke bijdrage leveren tot de

Nadere informatie

Dagelijkse consumptie van yoghurt helpt hartziekten te voorkomen

Dagelijkse consumptie van yoghurt helpt hartziekten te voorkomen III World Congress of Public Health Nutrition Las Palmas de Grand Canarias 9-12 november 2014 Dagelijkse consumptie van yoghurt helpt hartziekten te voorkomen Een Europees onderzoek toont aan dat adolescente

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 5 Inleiding. 85 Energie in balans met de Schijf van Vijf. 7 Gezond eten met de Schijf van Vijf

Inhoudsopgave. 5 Inleiding. 85 Energie in balans met de Schijf van Vijf. 7 Gezond eten met de Schijf van Vijf Inleiding Iedereen weet dat gezond eten goed voor je is. Je voelt je daardoor beter. Daarnaast is het ook belangrijk om een gezond gewicht te krijgen of te houden. Om gezond te kunnen eten, moet je wel

Nadere informatie

Nieuwe wegen naar gezonde voeding

Nieuwe wegen naar gezonde voeding Nieuwe wegen naar gezonde voeding 1 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den Berg Hoofd van het Centrum Voeding, Preventie en Zorg bij het RIVM. 2 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den

Nadere informatie

Workshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht. Graag in samenwerking

Workshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht. Graag in samenwerking Workshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht Graag in samenwerking Voor zowel kinderen als volwassenen zijn overgewicht en obesitas de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van

Nadere informatie

Manifest Essentiële vetten voor kinderen

Manifest Essentiële vetten voor kinderen Manifest Essentiële vetten voor kinderen BF2532 Blue Band Manifest Brochure.indd 1 29-06-2010 11:16:39 Inhoudsopgave Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland... 4 Diëtisten Coöperatie Nederland en Nederlandse

Nadere informatie

De Belgische Voedselconsumptiepeiling

De Belgische Voedselconsumptiepeiling Afdeling Epidemiologie De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004 De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1-2004: IPH/EPI REPORTS N 2006 016 Stephanie Devriese, Inge Huybrechts, Michel Moreau, Herman

Nadere informatie

Acrylamide in voedingsmiddelen op de Belgische markt in 2003

Acrylamide in voedingsmiddelen op de Belgische markt in 2003 Acrylamide in voedingsmiddelen op de Belgische markt in 2003 1 Inleiding Acrylamide is een stof die in sommige voedingsmiddelen gevormd wordt tijdens verhittingsprocessen bij hoge temperaturen in waterarme

Nadere informatie

De fundamenten van de actieve voedingsdriehoek

De fundamenten van de actieve voedingsdriehoek De fundamenten van de actieve voedingsdriehoek Loes Neven, VIGeZ Symposium Milk nutritious by nature 4 juni 2013 1 VIGeZ vzw, 2013 De fundamenten van de driehoek Er was eens 1967: Klavertje vier (Vlaams

Nadere informatie

VOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek

VOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek VOEDINGSDRIEHOEK: Gezond en duurzaam eten met de voedingsdriehoek Gezond eten: wat is dat nu precies? In de media verschijnen zoveel tegenstrijdige berichten dat je op den duur het bos door de bomen niet

Nadere informatie

Eet, drink en. beweeg!

Eet, drink en. beweeg! Eet, drink en. beweeg! WAAROM? Gezond eten en regelmatig bewegen gaan hand in hand. Door een gevarieerde voeding te combineren met voldoende lichaamsbeweging zorgen we ervoor dat we het risico op allerlei

Nadere informatie

S C H I J F V A N V I J F

S C H I J F V A N V I J F SCHIJF VAN VIJF DE SCHIJF VAN VIJF, GOED VOOR JE LIJF! V o o r i e d e r e e n i s e e n v o e d i n g s k e u z e v a n b e l a n g w a a r a l l e b e n o d i g d e voedingsstoffen in zitten. Dit zijn

Nadere informatie

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008:

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008: Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende voedingsstoffen

Nadere informatie

Voedingsbeleid. Niels Donders De Sportanen

Voedingsbeleid. Niels Donders De Sportanen 2019 Voedingsbeleid Niels Donders De Sportanen 1-1-2019 INLEIDING 2 1.1 Waarom een voedingsplan 2 1.2 Gezond voedingsaanbod 2 1.2.1 Gezond eten met de schijf van vijf 3 1.2.2 Vaste en rustige eetmomenten

Nadere informatie

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de

Nadere informatie

Risico op ondervoeding tijdens opname

Risico op ondervoeding tijdens opname Risico op ondervoeding tijdens opname Ondervoeding door ziekte, een behandeling of een operatie is in het ziekenhuis een veelvoorkomend probleem. Ongeveer één op de drie patiënten heeft een risico op

Nadere informatie

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap 2 Bij de Glucose Tolerantie Test was uw bloedsuiker (ook wel bloedglucose genoemd) te hoog. Daarom ontvangt u deze informatie. Wat is glucose?

Nadere informatie

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet

Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Is er een verband

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting 9

Samenvatting. Samenvatting 9 Samenvatting Voedingsmiddenenbedrijven hebben verschillende manieren om consumenten erop te attenderen dat bepaalde producten goed zouden zijn voor de gezondheid. Sinds enkele jaren worden daar in Nederland

Nadere informatie

Gezonde voeding voor teamsporters

Gezonde voeding voor teamsporters Gezonde voeding voor teamsporters Inleiding Door: Esther Verhoef en Puck Reckers Doel: Kennis vergroten goede voeding rondom trainingen/wedstrijden. Inhoud Presentatie Wat is voeding - Koolhydraten - Vetten

Nadere informatie