Internationale politiek sinds 1945

Transcriptie

1 B Prof. dr. B. Kerremans Internationale politiek sinds 1945 Deze tekst is de syllabus voor de aangegeven cursus. Ze moet u helpen in het studeren van deze cursus. Ze treedt niet in de plaats van datgene wat in de lessen is gezegd of in de plaats van de opgelegde lectuur. U gebruikt ze dus best in combinatie met uw eigen nota's en lectuur. Uitgeverij Acco Leuven

2 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE 3 I. HET UITBREKEN VAN DE KOUDE OORLOG DE VOORBODES: SAMENWERKING EN CONFLICT TUSSEN DE "GROTE DRIE" 8 LIJ. Het Tweede Fronten de eroderende samenwerking.- 8 A. De vorming van de Grote Drie 8 B. De eroderende samenwerking 11 a) De Grote Drie vóór de Top van Teheran 11 (ï) Franklin Delano Roosevelt (FDR) 12 (ii) Winston Churchill 12 (ïii) Jozef Stalin 12 b) De aanloop naar Teheran 12 c) De Conferentie van Teheran (28 nov. - 1 dec. 1943) 15 (i) Achtergrond 15 (ii) Resultaten 15 d) De Conferentie van Moskou (9-17 okt. 1944) 16 (i) Context 16 (ii) De bespreking 17 f) De Conferentie van Potsdam (17 juli - 2 augustus 1945) De kwestie Polen als een splijtzwam tussen de Grote Drie 19 A. Franklin Delano Roosevelt en de Poolse kwestie 19 B. Polen en Harry S Truman De kwestie Duitsland 23 A. De Nederlaag 23 B. De Top van Potsdam en de Duitse kwestie 25 a) De issues 25 b) Het verloop 25 c) De "Deal van Postdam" 26 C. Nasleep en uitvoering van de afspraken van Postdam 28 a) De ministeriële conferenties over Duitsland 28 b) De Bizone, Trizonia en de Blokkade van Berlijn 31 c) De oprichting van de Bondsrepubliek en de Duitse Democratische Republiek Communistische machtsovername's 36 A. Het centrale probleem 36 B. Communisme in Centraal en Oost-Europa 37 C. De verovering van de absolute macht ( ) 38 D. Voorbeelden van communistische machtsovernames 38 a) Roemenië 38 b) Bulgarije 39 c) Polen 39 d) Hongarije 40 E. Wat doen deze communistische regeringen? 41 F. Joegoslavië en Albanië 41 a) Joegoslavië 41 b) Albanië The Pacific War. 42 A. Verschil tussen de Europese en de Aziatische Oorlog 42 B. De oorlog tegen Japan, de "Russian Option", en het gebruik van de atoombom 42 a) De kwestie van de "onvoorwaardelijke overgave" 42 b) De "Russian Option" 45 C. De Filippijnen 52 D.China 52 a) De machtverovering door Mao 52 b) De houding van Mao t.a.v. de VS en de Sovjet-Unie 56 E. Vietnam DE EERSTE ECHTE CONFLICTEN Iran en de Dardanellen 58 A. Iran 58 B.Turkije Griekenland en de Truman Doctrine 60 A. De Amerikaanse politieke eontext 60 B. De Griekse crisis 61

3 C. De Truman Doctrine Het Marshall Plan en Tsjechoslowakije 63 A. Het Marshall Plan : 63 a) Het probleem van de Duitse economische heropbouw 64 b) Het risico op een definitieve opdeling van Europa 64 c) De problemen met de aanvaarding van het plan door het Amerikaanse Congres 65 B. Problemen met de ratificatie 66 C. De communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije 66 II. VAN CONFRONTATIE TOT COËXISTENTIE 68 II. 1. DE OPRICHTING VAN DE NAVO 68 ARTIKEL 5 NAVO 69 ARTIKEL 6 NAVO DE OPRICHTING VAN DE EGKS DE KOREAANSE OORLOG EN DE EUROPESE DEFENSIE GEMEENSCHAP (EDG) NSC De start van de Koreaanse Oorlog De Europese Defensiegemeenschap 74 A. De Duitse vraag 74 B. Het Plan Pléven 74 C. De Britse weigering 74 D. De onderhandelingen over de EDG en de EPG Het einde van de Koreaanse Oorlog... en van de EDG 75 A. De Koreaanse Oorlog: verder verloop 75 B. De gevolgen van het einde van de Oorlog 77 C. Gevolgen van de afkeuring 78 ARTIKEL 4 WARSHAU-PACT 79 D. Blijvende gevolgenvan de Koreaanse Oorlog op globaal vlak DE DOOD VAN STALIN, DE KOMST VAN EISENHOWER De dood van Stalin en de ontwikkelingen in Oost-Europa 81 A. Verwarring bij de dood van Stalin 81 B. De Berlijnse opstand van a) DeStalinnota De komst van Eisenhower Chroetsjov en de vreedzame coëxistentie SUEZ EN BOEDAPEST Suez 86 A. Historische schets Zionisme en Israël 86 B. De Suezcrisis Boedapest 90 A. Voorbode 90 a) Machtswisselingen in Hongarije 90 b) De opstand inpoznan 90 B. De opstand in Boedapest DE TWEEDE CRISIS VAN BERLIJN HET VERTREK VAN EISENHOWER 95 III. HERNIEUWE CONFRONTATIES: JFK EN VIETNAM, DE EEG EN DE GAULLE JOHN F. KENNEDY vs. CHROETSJOV DE CUBA-CRISIS Over de voorlopers De Cubacrisis zelf 98 A. De context 98 B. De crisis zelf: van Operatie Aradyr naar een regelrechte confrontatie 99 C. De lessen van Cuba 102 a) Reacties in de houding van de VS, de Soyjet-Unie en Frankrijk 102 b) Gevolgen voor de relaties tussen de Volksrepubliek China en de Sovjet-Unie 102 D. De directe gevolgen van de Cuba-crisis EEN EUROPEES EUROPA 104 IV. DE VIETNAM-TRAGEDIE: "THE POWER TO DESTROY IS NOT THE POWER TO CONTROL" 105 IV. l. TRUMAN, EISENHOWER EN VIETNAM 105

4 IV.2. J.F. KENNEDY EN VIETNAM: HET LANGZAAM FALEN VAN DE PERIPHERAL STRATEGY 108 IV.3. L.B. JOHNSON EN DE AMERJKANISERING VAN DE VlETNAM-OORLOG 109 1V.3.1. Duiding van de verhouding tussen LBJ en de Vietnam-oorlog 109 IV.3.2. De Golf van Tonkin Resolutie en de Amerikanisering van de oorlog 109 IV.3.3. Het Tet-Ojfensief en de positie van LBJ 111 IV.4. RlCHARD M. NlXON EN DE VlETNAMISERING VAN DE VlETNAM-OORLOG 112 IV.5. DIPLOMATIEKE INITIATIEVEN TIJDENS DE VIETNAM-OORLOG 118 IV.5.1.DeMAD 118 IV.5.2. De Linkages-Politiek 119 V. OSTPOLITIEK, PRAAGSE LENTE EN DÉTENTE: HET INTERMEZZO VAN DE KOUDE OORLOG 121 V. 1. EUROPA EN DE DÉTENTE IN DE JAREN ZESTIG 121 V.2. DE PRAAGSE LENTE 121 V.2.1. Het verloop van de Praagse Lente 121 V.2.2. De reacties op de Praagse Lente: de Brejnev Doctrine 124 V.3. DE VERDERZETTING VAN DE OSTPOLITIK EN DE DÉTENTE 124 V.3.1. De Linkages-Politiek onder de vorm van een dubbele dyade-diplomatie 124 V.3.2. De MAD, SALTI, en het ABM-Verdrag 129 V.3.3 Verderzetting van de Ostpolitik 132 V.4. GRENZEN AAN DE DÉTENTE 133 V.5. HET MIDDEN-OOSTEN: NAAR EEN BIJNA-CONFRONTATIE 134 V.5.1. De Zesdaagse Oorlog (5-10 juni 1967): 134 A. De context 134 B. Het verloop 135 V.5.2. De Jom-Kippouroorlog (6oktober november 1973) 136 VI. VERSTARRING EN VERWARRING: DE PERIODE CARTER-BREJNEV 139 VI. 1. HET BUITENLANDS BELEID VAN JIMMY CARTER 139 VI. 1.1.Contradicties van Carter's beleid 139 VI Diplomatieke successen 140 VI.2.HETNAVO-DUBBELBESLUIT 141 VI.3. HET EINDE VAN DE DÉTENTE: AFGHANISTAN EN DE "BLEEDING WOUND" 142 VI.3.1. Voorgeschiedenis 142 VI.3.2. De Sovjet-inval in Afghanistan 145 VI.3.3. Westerse reacties en Sovjet-acties 147 VI.3.4. Gorbatsjov en Afghanistan 148 VIA. DE IRAANSE REVOLUTIE 149 VI Achtergrond van de Iraanse Revolutie 149 VI.4.2. Het effect van de Iraanse Revolutie op depositie van de Verenigde Staten 151 VIL VERKILLING EN VERNIEUWDE DÉTENTE: VAN REAGAN NAAR GORBATSJOV 152 VII.1. VERKILLING TUSSEN OOST EN WEST 152 VII De verkiezing van Ronald Reagan 152 VII De pijlers van het buitenlands beleid van Reagan 153 VII.U.DeEuro-raketten 154 VII Het Strategie Defense Initiative 155 VIL 1.5. Sterke rethoriek, beperkte middelen 156 A. Polen 156 B. Nicaragua 158 VIL 1.6. Machtswisselingen in hetkremlin 158 A. Het Andropov-Interludium 158 B. Het Tchernenko-Interludium 159 VII.2. DE LAATSTE DÉTENTE: NAAR HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG 160 VII.2.1. Gorbatsjov, Glasnost en Perestroika 160 A. Van Perestroika naar Glasnost 160 B. Van Glasnost naar Détente 161 a) Glasnost en nationalisme 162 b) Glasnost en détente 162 VII.2.2. Ronald Reagan: de "president van de vrede"? 163 VII.2.3. De eerste mislukte pogingen naar détente 163

5 A. Genève 163 B. Reykjavik 163 VII.2.4. De eerste grote doorbraak 164 A. De positievan Gorbatsjov 164 B. De positievan Reagan 165 C. Het Akkoord van Washington (INF) 166 D. Verdere internationale ontwikkelingen in de context van détente 167 VIII. HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG ( ) 168 VIII. l. WAAROM LIET DE SOVJET-UNIE DIT GEBEUREN? 168 VIII.2. DE OPSTAND VAN TIENAMEN 168 VIII.2.1. Voorgeschiedenis 168 VIII Het drama van Tienamen 169 VIII.2.3. Gevolgen van het Tienamen Drama 171 VIII.3. DE DESINTEGRATIE VAN HET COMMUNISME IN CENTRAAL-EUROPA 171 VIII Polen 171 VIII.3.2. Hongarije 172 VIII.3.3. De DDR 175 VIII.3.4. Bulgarije 181 VIII.3.5. Tsjechoslowakije 182 VIII.3.6. Roemenië 183 VIII.3.7. Hervormingen in de Sovjet-Unie 184 VIII.4. DE INTERNATIONALE DIMENSIE VAN HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG 185 VIII.5. DE DUITSE HERENIGING 186 IX. HET EINDE VAN DE SOVJET-UNIE 195 IX. 1. HET ONTBINDINGSPROCES 195 IX.2. DE GEVOLGEN 201 X. DE ONTBINDING VAN TSJECHOSLOWAKIJE: DE "FLUWELEN SCHEIDING" 204 XI. DE ONTBINDING VAN JOEGOSLAVIË 205 XI. 1. HISTORISCHE CONTEXT VAN DE ONTBINDING VAN JOEGOSLAVIË 205 XI.1.1. De periode voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog 205 XI.1.2. De periode na de Tweede Wereldoorlog 206 XI.2. VERLOOP 208 XI.2.1. De oorlog in Kroatië en Slovenië. 208 A. De Aanloop 208 B. Het uitbreken van de oorlog 209 a) De oorlog in Slovenië 209 b) De oorlog in Kroatië 209 XI.2.2. De oorlog in Bosnië-Herzegovina 211 A. Het uitbreken van de oorlog 211 B. De Amerikaanse reactie en het ingrijpen van de NAVO 212 XI.2.3. De oorlog in Kosovo 215 A. Context van de oorlog in Kosovo 215 B. De NAVO-bombardementen en het incident met de Volksrepubliek China 217 C. De diplomatieke regeling en de installatie van KFOR 218 a) Het akkoord tussen Ahtisaari, Tchernomyrdin entalbott 218 b) Het akkoord van Milosevic 218 c) Het zenden van KFOR en de incidenten met Rusland 218 XI.3. DE GEVOLGEN VAN DEZE CRISES VOOR EUROPA 219 XI.3.1. Het Stabiliteitspact 220 X.3.2. De uitbreiding van de NAVO 220 XII. DE GOLFOORLOG EN HET VREDESPROCES IN HET MIDDEN-OOSTEN 223 XII. l. DE GOLFOORLOGEN 223 XII De Eerste Golfoorlog 223 XII De Tweede Golfoorlog 224 A. De context 224 B. De oorlog zelf 224 XII Van de Golfoorlog naar het vredesproces 226

6 XII.2. HET VREDESPROCES IN HET MIDDEN-OOSTEN 227 XI De Conferentie van Madrid 227 XII.2.2.Het "Oslo spoor" 228 A. De weg naar en van Oslo 228 B. De akkoorden gesloten in het kader van het Oslo proces 228 C. De dood van Rabin, het Wye Plantation Akkoord en de verkiezing van Ehud Barak 229 D. Van Camp David naar een nieuwe Intifada in het najaar van E. Israël, Syrië en Libanon 232 XIII. NAAR EEN NIEUWE OOST-WEST TEGENSTELLING? 234 XIII. 1. DE RELATIES TUSSEN NOORD- EN ZUID-KOREA 235 XIII.2. DE CLINTON-PUTIN TOP VAN JUNI 2000 EN DE DISCUSSIE OMTRENT DE NMD 236 XIII.2.1. De kwestie van de NMD 236 A. Het National Missile Defense System (NMD) 236 B. Russische reacties op het NMD 237 C. West-Europese reacties op het NMD en het Amerikaanse antwoord 237 XIII.2.2. De Topontmoeting tussen Vladimir Putin en BUI Clinton van juni XIII.2.3. George W. Bush en het NMD 239 SELECTIEVE BIBLIOGRAFIE 240