PROVINC1ALE STATEN VAN OVERIJSSEL. Werkprogramma Stimulering Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed Overijssel

Transcriptie

1 Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax provincie.overijssel.nl Provinciale Staten PROVINC1ALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. 'pt>/ t ZGG(j /1&J. 2* : "5 MRT 2009 a.d. postbus@overijssel.nl RABO Zwolle Inlichtingen bij Mw. ir. M.P.Muller telefoon M.P. Muller Routing Bijl.: Werkprogramma Stimulering Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed Overijssel Datum SCenmerk 2009/ Pagma 1 Uw brief Bijlage: - Werkprogramma Stimulering Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed Overijssel, geplaatst op het SIS, kenmerk PS/2009/107. Bijlage is op te vragen via mmi. vd. beld@overiissel nl kenmerk In 2Q01 startte de provlncie Overijssel het Stimuleringsprogramma Re-animatie industrieel erfgoed Overijssel. Een programma met een looptijd tot en met Bij de evaluatie van dat programme werd geconcludeerd dat de doelstellingen voor een belangrijk deel waren gerealiseerd, maar dat de periode van drie jaren toch te kort was om de uitvoering van projecten te realiseren. Provinciale Staten namen daarop bij de behandeling van de begroting 2004 de motie Van Dalfsen- Morskate (nr. 40) aan, waarin Gedeputeerde Staten werd gevraagd om met voorstellen te komen voor verlenging en intensivering van het stimuleringsprogramma met drie jaar en de verbreding met agrarisch erfgoed. Dit is gebeurd in het Werkprogramma , dat medio 2007 is geevalueerd. Op ;12 September 2007 (kenmerk PS/2007/503) heeft u met instemming kennisgenomen van de resultaten van deze evaluatie. Belangrijkste conclusies en aanbevelingen die uit deze evaluatie naar voren kwamen, waren: het opstellen en ten dele ook de uitvoering van transformatieplannen heeft veelvuldig plaatsgevonden. Daarmee werd de identiteit versterkt, industrieel en agrarisch erfgoed behouden en ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid bevorderd; de publiciteit via boek, website en TV brachten het belang van re-animatie van erfgoed bij een breed publiek over het voetlicht; cultuurtoerisme speelde in op het industriele verleden van Overijssel. diverse voormalige industriecornplexen bleken goede broedplaatsen te zijn voor innovatieve ontwikkelingen van kunst en economie. Gezien de positieve resultaten van de programmaperiode werd met het Coalitie-akkoord "vertrouwen, verbinden en versnellen" besloten tot een voortzetting van het Stimuleringsprogramma. Het Stimuleringsprogramma Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed zal worden opgenomen als een zelfstandig subprogramma onder het programma Ruimtelijke Kwaliteit. Sijiagen 1 Datum verzending 05. MRT provincse verijssel

2 Het programma Ruimtelijke Kwaliteit zal onderdeel worden van de uitvoeringsagenda van de concept- Omgevingsvisie. Het nieuwe Werkprogramma voor de periode is thans opgesteld. Wij sturen het u hierbij ter kennisneming toe. In dit programma zal het accent vooral komen te liggen op het: verder aanjagen, subsidieren en begeleiden van transformatieplannen op gebied van industrieel en agrarisch erfgoed, waarbij externe deskundigheid zal worden ingeschakeld ter advisering van de provincie en waarbij meer aandacht wordt besteed aan gebiedsgerichte benadering waarvoor het erfgoed als vliegwiel kan fungeren; presenteren en daarmee delen van "best practises"; ontwikkelen van diverse producties ter inspiratie; verwerven en delen van kennis, zowel nationaal als internationaal. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het SIS waarin onder nummer PS/2009/107 het Werkprogramma is in te zien. Datum Kenmerk 2009/ Pagina 2 Wij stellen u voor het Werkprogramma in het kader van het Stimuleringsprogramma Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed Overijssel voor kennisgeving aan te nemen. Gedeputeerde Staten van Uw kenmerk voorzitter, secretaris, verijssel

3 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed Werkprogramma Februari 2009 RWB-RP ir. M.P. Müller bns Februari 2009 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 1

4 Colofon Uitgave provincie Overijssel Datum Februari 2009 Auteur ir.m.p. Müller bns Oplage 50 Fotografie/Illustraties Project/kenmerk Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed Inlichtingen bij mw. ir. M.P. Müller (Monique) RWB-RP Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax provincie.overijssel.nl postbus@overijssel.nl In samenwerking met 2 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

5 Inhoudsopgave 1 Managementsamenvatting 5 2 Relatie beleidsvisies en Stimuleringsprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed. 6 3 Stand van zaken en opdracht 7 4 Overzicht activiteiten Stimuleringsprogramma Bijzondere aspecten bij het industrieel erfgoed Bijzondere aspecten bij het agrarisch erfgoed Taakverdeling activiteiten periode Tijd en fasering Wat doen we in Programmamanagement en organisatie 14 6 Financiële strategie Interne financiering Rijksbijdrage Europese bijdrage Overzicht Doelen Inspanningen Middelen Kostentoedeling 20 7 Communicatie 21 Bijlage bij hoofdstuk 4 25 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 3

6 Huizen in de binnenstad Die huizen in de binnenstad, waarvan je eens de sleutel had. Elk wonen voel je als voorgoed, totdat je toch verhuizen moet. Je naambord bij een andere bel en na wat weken went het wel. Je treft je oude huizen aan en kunt er niet naar binnen gaan. Ze staan er nog precies als toen hun huiselijke plicht te doen. Ondanks de reuma in hun hout worden ze heel erg langzaam oud en halen 't jaar 3000 wel als 't goed blijft gaan met Stadsherstel. Die huizen in de binnenstad, waarvan je eens een sleutel had, waar nu een ander slaapt en eet, die nog van geen verhuizen weet uit: 'Ik had als kind een huis en haard', Willem Wilmink. 4 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

7 1 Managementsamenvatting Aanleiding Op 15 augustus 2008 jl. is de stuurgroep voor het programma Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed voor het eerst in 1,5 jaar bijeengekomen in Deventer. Toen is de afspraak gemaakt dat bij de nieuwe stuurgroep zitting van 19 november a.s. er een concept plan van aanpak (PVA) ligt voor de programmaperiode van 2009 tot en met Stand van zaken Belangrijke input voor het nieuwe programma zijn de aanbevelingen vanuit de evaluatie van voor industrieel en agrarisch erfgoed, constateringen in het veld, de omgevingsvisie en het programma ruimtelijke kwaliteit in wording, input vanuit PO, stuurgroep, programmagroep en belanghebbenden. Het plan van aanpak wordt gecombineerd met een nieuw communicatieplan gericht op een verbeterde inzet van communicatiemiddelen en een overzicht van de stand van zaken van de verschillende transformatieplannen. Tevens blijven de aspecten gericht op het industrieel en agrarisch erfgoed zichtbaar. Kaders voor het plan van aanpak de Omgevingsvisie biedt het kader (een afstemming heeft hierin plaats gevonden) het ankeren van het stimuleringsprogramma aan en met het programma Ruimtelijke Kwaliteit als paraplu onderkenning van de elementen van voorkantsturing en integrale benadering bij de verschillende transformatieplannen in het voorgaande en lopende programma Missie Missie voor de nieuwe programmaperiode is gericht op continuïteit, kansen benutten als vliegwielen en schaalvergroting en bewustwording (via kennisdelen, -ontwikkelen en borgen). Hoofdlijn programma : continueren van de stimulering van de transformatieplannen voor industrieel en agrarisch erfgoed, het programmabudget en het uitvoeringsbudget (vangnet); meenemen van de aanbevelingen uit de evaluatie en de programmagroep; ankeren van het stimuleringsprogramma aan het programma ruimtelijke kwaliteit als zelfstandig subprogramma; opschalen van het programma op basis van eerder opgedane ervaringen; zoeken naar 1+1 = 3 door de integrale benadering verder te vergroten en verbinding te zoeken met andere programma s; dynamisch karakter van het programma door jaarlijkse herijking. Financiering Programma Ruimtelijke Kwaliteit financiert het subsidiebudget transformatie plannen en het programmabudget, samen Het uitvoeringsbudget van zal net als in 2008 gedekt moeten worden uit het budget voor Restauratie en revitalisering uit de Dynamische Investering Agenda opgenomen onder product cultureel erfgoed ( ) voor de begroting van Overwegingen bij het PVA: De Omgevingsvisie en het programma Ruimtelijke Kwaliteit zijn kaderstellend maar nog niet vastgesteld De aandachtspunten en aanbevelingen vanuit de evaluatie hebben een plek gekregen in het programma in de (programma)aanpak, producten dan wel activiteiten De ervenconsulent heeft een programmaoverstijgend karakter en zal gedekt worden uit programma ruimtelijke kwaliteit In een eerdere evaluatie is gesteld geen extra categorieën naast industrieel en agrarisch erfgoed toe te voegen aan het programma 15 december vindt er een terugkoppeling plaats richting de programmagroep Planningstreven is dat PVA begin 2009 naar GS gaat voor vaststelling Voor 2009 een nieuwe aanvraag doen bij GS voor het uitvoeringsbudget van ,-- vanuit het budget voor Restauratie en revitalisering uit de Dynamische Investerings Agenda opgenomen onder product cultureel erfgoed ( ) in de begroting (vangnet). Activiteiten voor 2009 Producten Kennisontwikkeling en deling: hulpboek opdrachtgeverschap op basis van ervaringen in het veld, brochures inspiratieboek, excursie, studiereis, website en levende bibliotheek, symposium, input vanuit het ervenconsulentschap, normeringenboek op basis van het stimuleringsprogramma (op te starten) Stimulering: transformatieplannen industrieel erfgoed, transformatieplannen agrarisch erfgoed, vangnet via het uitvoeringsbudget Extra: studieproject/prijsvraag bestaande parels van Overijssel, eerste buitenlandse verkenning/samenwerking/uitwisseling, jaarlijkse evaluatie en herijking programma Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 5

8 2 Relatie beleidsvisies en Stimuleringsprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed. Voor de periode heeft de Provincie Overijssel een coalitieakkoord gesloten. In dit coalitieakkoord is een aantal ambities opgenomen. Deze zijn onder verdeeld in een zevental hoofdprogramma s, waaronder het Programma Kwaliteit van de Leefomgeving. Het behouden en versterken van de kwaliteit van de leefomgeving is een van de belangrijkste uitdagingen voor de provincie voor de komende jaren. Een van de belangrijkste ambities voor de provincie is dat Overijssel als een vitale samenleving tot ontplooiing komt in een mooi landschap. De afgelopen jaren is deze weg al ingeslagen en de komende jaren zal hier nog een schepje bovenop worden gedaan. Naast deze ambitie zijn er ook wat veranderingen in gang gezet die de provincie instrumenten in handen geeft om krachtiger aan te sturen op deze ambitie. Met de invoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening op 1 juli 2008 jl. zal de sturing op de ruimtelijke inrichting van Overijssel sterk veranderen. Deze nieuwe sturingsfilosofie wordt momenteel doorvertaald in de Omgevingsvisie. Het is een integrale beleidsvisie op de ruimtelijke en programmatische ontwikkeling van Overijssel in de vorm van een kaartbeeld en een beschrijving van de gewenste ontwikkelingen in hoofdlijnen. Een van de accenten van de Omgevingsvisie wordt gevormd door de inzet op het versterken van de Ruimtelijke Kwaliteit in Overijssel via gebiedskenmerken en een gebiedscatalogus. De afgelopen jaren is op dit gebied al veel gedaan en gebeurd, zoals het oprichting en continueren van het Atelier Ruimtelijke Kwaliteit, het opstarten van masterclasses voor kennisontwikkeling, het Actieprogramma Cultuur en Ruimte, en het stimuleringsprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed. Belangrijke taakstellingen van de Programmabegroting van 2008 voor het Programma Kwaliteit van de Leefomgeving is dat er een (nieuw) programma Ruimtelijke Kwaliteit wordt voorbereid èn dat de aandacht gericht blijft op de Re-animatie van industrieel en agrarisch erfgoed binnen Overijssel. Momenteel wordt het programma Ruimtelijke Kwaliteit voor de komende jaren voorbereid. Hierin zal het accent op kennisontwikkeling worden gecontinueerd, maar tegelijkertijd een verdiepingsslag plaatsvinden gericht op voorkantsturing en realisatie. Het is de bedoeling dat het programma Ruimtelijke Kwaliteit de paraplu wordt waaronder alle ruimtelijke kwaliteitsprojecten en samenhangende activiteiten in groter verband worden geplaatst. Het wordt een samenhangende verzameling van ruimtelijke kwaliteitsactiviteiten en projecten, die op een gezamenlijke en gecoördineerde wijze worden gemanaged, zodat voordelen worden bereikt die anders niet mogelijk waren. Het geheel is meer dan de som der delen. Belangrijke speerpunten binnen dit programma kunnen ondermeer zijn: a. het inzetten op de bestaande parels binnen Overijssel, behoud door ontwikkeling b. inzetten op de nieuwe parels binnen Overijssel c. kennisontwikkeling en verspreiding d. ruimte voor experimenten en nieuwe impulsen. Als paraplu ankert het programma Ruimtelijke Kwaliteit vanuit de Omgevingsvisie ook het Stimuleringsprogramma Re-animatie Agrarisch en Industrieel Erfgoed. Het Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed is hierbinnen één van de zelfstandige subprogramma s, waarbij het accent ligt op het behoud door ontwikkeling naast de overige speerpunten. 6 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

9 3 Stand van zaken en opdracht Het programma is van start gegaan in 2001 en bestaat uit twee belangrijke peilers, namelijk het industriële en het agrarische erfgoed binnen Overijssel. Als centaal thema is gekozen voor behoud door ontwikkeling. In de door Provinciale Staten aanvaarde motie van de Statenleden Van Dalfsen en Morskate stelden beide Statenleden voor het stimuleringsprogramma voor uitsluitend industrieel erfgoed, te verbreden met agrarisch erfgoed. Het programma werd tevens met drie jaar verlengd. Reden was om de al bereikte positieve ervaringen verder uit te bouwen. Vooral de lange duur van de transformatieprocessen veroorzaakte dat deze tot het moment van de motie nog nauwelijks hadden geleid tot een concrete uitvoering. In het voorjaar van 2007 werd het Stimuleringsprogramma Re-animatie industrieel en agrarisch erfgoed geëvalueerd. Het jaar 2007 gold als een overgangsjaar: afhechting van periode en toewerken naar nieuwe programmaperiode. In de zomer van dat jaar nam GS en vervolgens PS met instemming kennis van de resultaten van de evaluatie. GS besloot dat de resultaten van deze evaluatie moesten worden betrokken bij het opstellen van een plan van aanpak voor de nieuwe programmaperiode Tijdens de evaluatie werd al duidelijk dat de provincie zich zou blijven inzetten voor behoud en versterking van het industrieel en agrarisch erfgoed in Overijssel (zie Coalitie-akkoord van Provincie Overijssel). Tijdens en na de evaluatie is blijvend ingezet op de accenten die golden voor de programmaperiode Dit betekende: aanjagen/begeleiden (w.o. subsidiëren van) transformatieplannen voor agrarisch en industrieel erfgoed. In de samenvatting, conclusies en aanbevelingen van het Evaluatierapport werd vermeld dat het programma vooralsnog niet zou moeten worden uitgebreid met nieuwe categorieën, zoals militair en religieus erfgoed. Een opvatting die door de stuurgroep werd gedeeld. Nu oogsten van wat op industrieel en agrarisch is gezaaid, en versnippering tegengaan. Aandacht voor herbestemming van agrarisch erfgoed blijkt booming en is langzamerhand uitgegroeid tot de belangrijkste pijler van het stimuleringsprogramma. Het programma is voortgezet, waarbij sinds de zomer van transformatieplannen agrarisch erfgoed gesubsidieerd. Op dit moment zijn er 12 subsidie aanvragen voor een transformatieplan in het kader van agrarisch erfgoed in voorbereiding. Voor industrieel erfgoed zijn in deze periode 4 projecten gehonoreerd, 2 subsidieaanvragen zijn onlangs bij provincie ingediend en worden gehonoreerd, en 4 zijn er in voorbereiding. Er zijn ook andere activiteiten uitgevoerd die het Overijsselse erfgoed op de kaart hebben gezet: in opdracht van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuur en Monumenten (RACM) en provincie Overijssel heeft Het Oversticht samen met Hebly Theunissen Architecten een onderzoek uitgevoerd naar het opzetten van een methodiek om cultuurhistorische waarden op na-oorlogse bedrijventerreinen in kaart te brengen. Deze methodiek kan behulpzaam kan zijn bij het revitaliseren van deze bedrijventerreinen. Voor dit project is aansluiting gezocht met het provinciale programma Vitale Bedrijventerreinen. Een projectgroep waarin opdrachtgevers en nemers zitting hadden heeft het onderzoek begeleid. Zeer onlangs is het opgeleverd. De wijze waarop dit wordt geïmplementeerd wordt momenteel bekeken. Begin dit jaar, op 31 januari 2008, werd de bijeenkomst Het erf op koers gehouden, voor gemeenten, eigenaren, ontwerpers, adviseurs, partnerorganisaties. Hier is het Inspiratieboek Traditie en Vernieuwing gelanceerd. Het bevat voorbeelden van geslaagde transformaties van agrarisch erfgoed in Overijssel en betreft een deelproject van het totale Boerenervenproject, dat is opgezet voor het uitvoeren van agrarisch erfgoed binnen het totale Stimuleringsprogramma. Gedeputeerde Staten van Overijssel hebben op 18 november 2008 de Ontwerp-Omgevingsvisie vastgesteld. Hierin wordt een vernieuwde toon gezet bij de inrichting van de leefomgeving. Het vooraf helder neerzetten van de hoofdlijnen voor de inrichting van de provincie speel hierin de hoofdrol. Het motto is centraal wat moet en decentraal wat kan. Hierdoor ontstaat duidelijkheid over het provinciale belang bij verschillende onderwerpen. De provincie richt zich voor wat betreft de sturing niet meer op de strekkende vierkante of kubieke meter, maar op de kwaliteiten van een gebied. Hiermee wordt het kader geschapen voor het programma Ruimtelijke Kwaliteit en dus ook voor het Stimuleringsprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed. Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 7

10 Gedurende de afgelopen programmaperiode is gebleken dat veel winst is behaald bij de transformatieprojecten door voorkantsturing en integrale benadering. Concreet betekent dit dat alle partijen die betekenis (kunnen) hebben voor de diverse ontwikkelprojecten vanaf het begin betrokken zijn en deel hebben aan de verschillende projecten. Missie nieuwe programmaperiode In de nieuwe programmaperiode is de missie gericht betrouwbaarheid, kansen benutten en bewustwording, dat wil zeggen: Het zijn van een betrouwbare partner in het stimuleringsprogramma door het continueren van de eerder gestelde doelen voor zowel het industrieel als het agrarisch erfgoed (continuïteit) Het benutten van kansen en schaalvergroting om zo het industriële erfgoed te benutten als vliegwielen en indien mogelijk als incubators te laten dienen voor gebiedsontwikkeling dan wel herstructurering (ankeren) Bewustwording door het verspreiden, uit te dragen en zichtbaar maken van de kennis (kennisontwikkeling, -deling, -borging) die is opgedaan op basis van de ervaring bij de verschillende transformaties. Het gaat hier om zowel inhoudelijke als procesmatige kennis. Hiermee ontstaat vanuit dit stimuleringsprogramma een bouwsteen voor kennisdeling niet alleen gericht op de eigen organisatie, maar ook op externe partijen en partners (kennisvijver). We willen bereiken (basisdoelen) dat: een bijdrage wordt geleverd aan de identiteit c.q. uitstraling en ruimtelijke kwaliteiten van Overijsselse regio s, steden, landschappen en dorpen, evenals de afzonderlijke bedrijven door vernieuwing van industrieel en agrarisch erfgoed het economisch belang van stad en land wordt versterkt als gevolg van het feit dat deze eigen identiteit een grotere herkenbaarheid betekent en wervingskracht bezit. Innovatieve ontwikkelingen worden gestimuleerd. Vernieuwing van industrieel erfgoed vergt namelijk een grote mate van creativiteit. De specifieke opgaven verbinden diverse werkvelden/specialismen met elkaar Duurzaamheid wordt bevorderd door hergebruik van gebouwen, terreinen en grondstoffen Het inzicht in cultuurhistorische en ruimtelijke kwaliteiten bij zowel een breed publiek als bij bestuurders en (agrarische) ondernemers wordt vergroot. Cultuurtoerisme wordt versterkt door vernieuwing van het industrieel en agrarisch erfgoed, o.a. in de vorm van themaroutes en netwerken van pleisterplaatsen van agrarisch en industrieel erfgoed Hoe willen we dat bereiken Er zijn twee invalshoeken die bepalend zijn voor het stimuleringsprogramma. De Omgevingsvisie is een van de kaders die dient als leidraad. Het programma Ruimtelijke Kwaliteit de paraplu voor de focus van het programma binnen de versterking van de kwaliteit van Leefomgeving binnen Overijssel. Continueren De positieve effecten van het programma van de afgelopen programmaperiode worden voortgezet door het continueren van de transformatieplannen van zowel het industrieel als het agrarisch erfgoed. Meenemen aanbevelingen Verder worden deze effecten versterkt door de aanbevelingen uit de programma evaluatie van mee te nemen, zoals: Het geven van meer bekendheid aan het stimuleringsprogramma via diverse communicatiemiddelen en activiteiten Meer differentiatie in de financiële ondersteuning objecten in een zo groot mogelijke omgeving plaatsen (schaalvergroting en integrale benadering) Meer soepelheid hanteren ten aanzien van de normen van vervangende woningbouw (evt. mee te nemen in verordeningen) bij het agrarisch erfgoed indien dit bijdraagt aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit en samenhang De rug recht houden ter voorkoming van verstening en aantasting van het open landschap Verbetering afstemming met en tussen diverse provinciale instrumenten en regelingen tav agrarische bebouwing (=> inventarisatie maken!) Ook initiatiefnemers buiten reconstructiegebieden gebruik laten maken van het 8 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

11 stimuleringsprogramma Inzetten op goed opdrachtgeverschap (richting gemeenten en andere partners en belanghebbenden) Onderzoeken van de mogelijkheid van een education permanente tav agrarisch erfgoed Verbreding naar mogelijkheden voor internationale samenwerking en kennisdeling Creëren van een vangnet voor interessante ontwikkelingen binnen de doelstelling maar buiten oorspronkelijk programma. Ankeren Het ankeren van het Stimuleringsprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed aan het programma Ruimtelijke Kwaliteit als zelfstandig subprogramma. Het Stimuleringsprogramma heeft de afgelopen jaren een ruime ervaring opgedaan op het gebied van voorkantsturing en integrale benadering. Deze kennis en aanpak sluit aan bij het kader en sturingsfilosofie van de Omgevingsvisie en past onder de paraplu van het vorm te geven programma Ruimtelijke Kwaliteit. Opschalen Het toepassen van schaalvergroting van het programma op basis van eerder opgedane ervaringen. Belangrijke kansen doen zich voor bij met name het industrieel erfgoed om te dienen als vliegwiel voor herontwikkeling waarbij behoud door ontwikkeling voorop staat. Zoeken naar 1+1=3 Het bundelen van krachten en verder vergroten van de integrale benadering door nog meer verbinding te zoeken met andere programma s. Dynamisch karakter Jaarlijks zal het programma worden geëvalueerd en herijkt om zo goed te kunnen inspelen op de actualiteit. Het programma krijgt daarmee meer dynamiek. Transformatie voormalige Gieterij Stork naar Community College in Hart van Zuid te Hengelo. Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 9

12 4 Overzicht activiteiten Stimuleringsprogramma Welke inhoudelijke activiteiten en projecten denken we op te gaan pakken in de periode van 2009 t/m 2011? (voor een uitgebreider overzicht zie paragraaf 6.4) De activiteiten in de periode 2009 tot en met 2011 richten zijn onder te verdelen in de hoofdmoten: - Kennisontwikkeling, - deling en - bewustwording - Stimulering - IJkmomenten - Communicatie en beeld - Extra evenementen - Tussenresultaten. Kennisontwikkeling, -Deling en - Bewustwording Pragmatisch handboek als ervaring/inspiratie, selectie grotere stimuleringskandidaten, monitorsysteem, boek (goed) opdrachtgeverschap vanuit praktijk (diverse jaarlijkse delen), onderzoek education permanente, werkschriften, opzet brochures obv stimuleringsprogramma thema s, basisopbouw Kennisbank/Kweekvijver, 1 e studieproject/prijsvraag/wedstrijd parels van Overijssel, netwerken; Stimulering Proactief panden inventariseren, locatiebezoeken particuliere aanvragers/initiatiefnemers, subsidieverstrekking transformatieplannen, begeleiden en monitoren transformatieplannen; IJkmomenten Tussentijdse evaluatie, Markering april 2009 ivm Omgevingsvisietraject, verfijnen ervaringen agrarisch erfgoed, verfijnen ervaringen industrieel erfgoed; Communicatie en beeld Communicatieplan en promotieactiviteiten gekoppeld aan de diverse producten/brochures/projecten en folders en een prijsvraag; Extra evenementen (experimenten) Werkschriften, brochures en folders obv thema stimuleringsprogramma, inspiratie vanuit het buitenland, buitenlandse verkenning/samenwerking, onderzoek education permanente, onderzoek Industrieel erfgoed en cultuurtoerisme, symposium kennisontwikkeling RK Thema bestaande parels van Overijssel, kennisbank basis: De Levende Bibliotheek ; Producten Programmaplan , Communicatieplan, Programmaopdracht , Uitvoeringsprogramma, Evaluaties, Handboek, Brochures (en bijbehorende brochures en folders), Symposium, Loketservice, Themabrochures en folders, Themawerkschriften, Verslag/inventarisatie Education permanente, Vergelijkingsboek buitenlandse ervaringen, Studiereis, Werkbezoeken, Excursies, Transformatieplannen industrieel erfgoed,transformatieplannen agrarisch erfgoed, Cultuurhistorisch kansenboek naoorlogse bedrijventerreinen; Tussenresultaten Programmaplan, communicatieplan, pilotproject toerisme, pilotproject internationale kennisuitwisseling, pilotproject gebiedsgerichte benadering, themaboeken aanpak/benadering agrarisch erfgoed, basisplan ervenlocet, tussentijdse evaluatie 2010, fondsenplan, kennisbank (aanbod met vraag matchen), onderwijspakket gericht op gemeenten/scholen (onbekend maakt onbemind), informatiebrochures (hulpboek goed opdrachtgeverschap etc.), pragmatisch handboek ahv ervaringen; Afhankelijkheden werkzaamheden er ontstaat meer ruimte wanneer er meer budgetten kunnen worden aangeboord handboek in relatie met inventarisatie subsidiemogelijkheden/regelingen provincie Deelprojecten (lopen parallel) Individuele transformatieplannen Excursies Pilotprojecten 10 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

13 4.1 Bijzondere aspecten bij het industrieel erfgoed Feit is dat bij de transformatie van industrieel erfgoed een lange looptijd heeft en daarmee de resultaten in het veld niet direct zichtbaar zijn. Wel is gebleken dat er belangrijke kansen zich voordoen bij met name het industrieel erfgoed. Voorstel is om deze kansen dan ook te gaan benutten in de komende programmaperiode door schaalvergroting toe te passen richting gebiedsontwikkeling. Hierbij wordt gekeken naar kansen om de transformaties mede te gaan gebruiken als incubators of vliegwielen voor deze gebiedsontwikkelingen. 4.2 Bijzondere aspecten bij het agrarisch erfgoed Op 1 juni 2006 werd voor een periode van 2 jaar door Het Oversticht in samenwerking met provincie en gemeenten een ervenconsulent aangesteld. Deze bood in de afgelopen periode inhoudelijke expertise en onafhankelijk advies over: de kwaliteit van de erflocatie de transformatie- c.q. nieuwbouwopgave mogelijke oplossingsrichtingen Na deze periode zou de meerwaarde van het ervenconsulentschap moeten zijn bewezen, waarbij de gedachte was dat de gemeenten zelf de diensten van het ervenconsulentschap aan hun inwoners zouden moeten kunnen bieden. Op basis van een groeiend aantal adviezen en vragen vanuit het veld blijkt na deze 2 jaar dat het ervenconsulentschap in meer dan alleen de behoefte voorziet. Het fungeert als katalysator door het aandragen van oplossingsrichtingen en concrete adviezen voor erftransformaties. Verder is er een grotere vraag naar kennisontwikkeling vanuit de gemeenten mede doordat de vragen gedurende het traject complexer zijn geworden dan voorheen was voorzien. Duidelijk is gebleken, dat het belang van advisering en stimulering aan de voorkant van het proces groot is. Het ervenconsulentschap heeft hierdoor een belangrijke bijdrage geleverd aan de borging van de ruimtelijke kwaliteiten van gebouw, erf en landschap. Niet in de laatste plaats door de rol die de ervenconsulent vervult in het kader van het Stimuleringsprogramma Re-animatie agrarisch erfgoed. De ervenconsulent adviseert de provincie over transformatieplannen agrarisch erfgoed en geldt in die hoedanigheid vaak als vooruitgeschoven post, waardoor deze transformatie-opgaven in een vroegtijdig stadium gematcht worden met het stimuleringsprogramma. Transformaties in het landelijk gebied zullen blijvend plaatsvinden mede op basis van gemeentelijk en provinciaal beleid (PMJP) en de toegenomen belangstelling voor de ruimtelijke kwaliteit. De verwachting is dan ook dat de behoefte van gemeenten en particulieren aan onafhankelijke expertise en advisering blijft bestaan. Gemeenten hebben ook zelf aangegeven deze bestaande constructie van een externe en onafhankelijk gepositioneerde ervenconsulent te willen continueren. Het ervenconsulentschap is één van de kansrijke instrumenten die bij kan dragen in het delen van kennis. Vooralsnog is dit een ontwikkeling die gefinancierd zal worden vanuit het programma ruimtelijke kwaliteit. Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 11

14 4.3 Taakverdeling activiteiten periode Activiteit (zie ook 3. activiteiten) verantwoordelijkheid Uitvoering activiteit Advisering activiteit Goedkeuringactiviteit PM Budget PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/ OG Procesactiviteiten PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/ OG Afstemmen PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/ OG Kennisontwikkeling en deling PL/OG/BAC PL/PT/BAC/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Stimuleringsprogramma (transformatieplannen) PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG IJkmomenten/tussentijdse evaluatie PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Communicatie en beeld/promotie/website PL/OG/BAC PL/PT/BAC/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Extra evenementen/producten PL/OG PL/PT/BAC/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Brochures en folders PL/OG PL/PT/BAC/HO VNG/derden Symposium PL/OG PL/PT/BAC/HO VNG/derden Levende bibliotheek industrieel en agrarisch erfgoed PL/OG PL/PT/BAC/HO VNG/derden PG/Denktank/ Derden-architect/BAC PG/Denktank/ Derden-architect/BAC PG/Denktank/ Derden-architect/BAC Stuurgroep/OG Stuurgroep/OG Stuurgroep/OG Buitenlandse verkenning/samenwerking/inspiratie PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Erventeam ervenconsulentschap PL/OG PL/PT/HO PG/Denktank Stuurgroep/OG Onderzoek PL/OG derden Website PL/OG derden programmaplan PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG communicatieplan PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG programmaopdracht PL/OG PL/PT PG/Denktank OG plan van aanpak/uitvoeringsprogramma PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Studiereis PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Werkbezoeken PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Excursies PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Cultuurhistorisch kansenboek naoorlogse bedrijventerreinen PL/OG PL/PT PG/Denktank Stuurgroep/OG Pilotproject toerisme PL/OG PL/PT/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Pilotproject internationale kennisontwikkeling PL/OG PL/PT/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Pilotproject verbreding agrarisch erfgoed PL/OG PL/PT/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG Handboek opdrachtgeverschap bij agrarisch en industrieel erfgoed PL/OG PL/PT/HO/derden PG/Denktank Stuurgroep/OG basisplan ervenlocet (onder te brengen bij programma ruimtelijke kwaliteit) PL/OG PL/PT/ PG/Denktank Stuurgroep/OG Kennisbank opstarten PL/OG PL/PT/BAC/HO PG/Denktank Stuurgroep/OG PL=programmaleider; PG= programmagroep; PT=programmateam/werkgroep; OG= opdrachtgever; HO=Het Oversticht; derden=uitbesteden 4.4 Tijd en fasering De geplande startdatum van het programma is januari 2009 en de geplande einddatum is Bij het programma hoort een overzicht van de betrokkenen en een capaciteitsplanning. Deze overzichten zijn de vinden in de bijlagen. Een indicatief planningsoverzicht is opgenomen in de bijlage bij hoofdstuk 2 voor de periode 2009 tot en met 2011 (concept). De geplande startdatum van het programma is januari 2009 en de geplande einddatum is december Processtappen Tussentijdse Evaluatie tot en met 2008 als opmaat programmaplan Nieuw programmaplan vast te stellen in december 2008/februari Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

15 Tussentijdse evaluatie programma in 2010 Impuls tbv nieuw collegeprogramma 2012 t/m Eindevaluatie Effectuering programma vanaf januari 2009 Continueren en evalueren van ingezette gevallen (2008 t/m 2011) Nieuw communicatietraject vanaf 2009 Pilots: Toerisme 2009, Internationalisering 2009 (Hamburg/Münster) Onderzoek subsidiemogelijkheden Europees. Verfijning: Ervenloket. 4.5 Wat doen we in 2009 Producten Kennisontwikkeling en deling hulpboek opdrachtgeverschap op basis van ervaringen in het veld brochures inspiratieboek excursie, studiereis website en levende bibliotheek, symposium normeringenboek op basis van het stimuleringsprogramma (op te starten) Stimulering transformatieplannen industrieel erfgoed transformatieplannen agrarisch erfgoed vangnet via het uitvoeringsbudget Extra studieproject/prijsvraag bestaande parels van Overijssel eerste buitenlandse verkenning/samenwerking/uitwisseling jaarlijkse evaluatie en herijking programma Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 13

16 5 Programmamanagement en organisatie De organisatiestructuur met rapportagelijnen ziet er schematisch als in het onderstaande schema. Opdrachtgever bestuurlijk Opdrachtgever ambtelijk stuurgroep programmaleider programmagroep denktank programmateam Werkgroep 1 Werkgroep 2 Werkgroep 3 Werkgroep etc. Binnen het stimuleringsprogramma wordt de al bestaande hoofdopzet van de verschillende sturingsgroepen gecontinueerd. De werkgroepen zijn gekoppeld aan de verschillende projecten en activiteiten. De samenstelling van de verschillende groepen is in principe als volgt: Bestuurlijk opdrachtgever: Theo Rietkerk Gedeputeerde Ruimte, Wonen en Milieu (voorzitter) Ambtelijk opdrachtgever: Jolande Scholten (RWB) Programmaleider: Monique Müller Stuurgroep: Theo Rietkerk: Gedeputeerde Ruimte, Wonen en Milieu (voorzitter) Dick Buursink: Gedeputeerde Culturele infrastructuur, Monumentenbeleid, GSB provincie Overijssel (vice-voorzitter) Monique Müller: Programmaleider Ruimtelijke Kwaliteit provincie Overijssel Yvonne Hermus: Medewerker Beleidsuitvoering/beleidsmedewerker RWBRP Jeroen Jansen: Directeur Oversticht Gerard van Houweninge: Oud-directeur Overijsselse Ontwikkelingsmaatschappij Cees Brekelmans: Voorzitter VNG Overijssel Peter Nijhof: coördinator industrieel erfgoed Rijksdienst Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten Bas Keijzer: adviseur Ter Steege Albert Jan Peters: directeur De Bijvanck Consultancy Hennie ten Hag: Directeur Ten Hag Groep Jannie Lamberts: voorzitter LTO-Noord Overijssel Liesbeth Cremers: directeur Overijssels Particulier Grondbezit Programmagroep: Yvonne Hermus, Monique Müller(RWBRP), Dirk Baalman (Oversticht), Rolf Willemsen (VNG), Marrit Klompe (LNL), Mandy Schuitemaker (ZC), beleidsmedewerker EMT (nog in te vullen), Katja Pronk en Bonnie van der Meer (BAC, ad hoc), Anneke Coops (ervenconsulent, ad hoc). Programmateam: Yvonne Hermus (RWBRP), Dirk Baalman (Oversticht), Monique Müller (RWBRP) Maaike van der Beld (RWBRP-ad hoc). Programmasecretaris: Yvonne Hermus (RWBRP), Programmaondersteuning: Maaike van der Beld (RWBRP). Werkgroep: nader te bepalen, afhankelijk van activiteit. 14 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

17 Daarnaast is er nog een aantal andere partijen die betrokken zijn bij het stimuleringsprogramma die niet altijd in een rollengroep zijn ondergebracht, maar wel van belang zijn voor de voortgang van het programma. Zoals onder meer: Overige actoren/stakeholders intern: Teamleiders: stellen capaciteit beschikbaar ten behoeve van het programma (menskracht, uren, kennis, kunde, budget) Medewerkers: dragen bij in de versterking van de ruimtelijke kwaliteit op de onderdelen waar het programma zich afwisselend op richt. Communicatieadviseur: schuift ad hoc aan bij de programmagroep, draagt zorg voor en adviseert bij open communicatie extern en intern. Overige actoren/stakeholders extern: Atelier Overijssel: kennisontwikkeling en onafhankelijke inspirator Het Oversticht: kennisontwikkeling en onafhankelijk adviseur Gemeenten: partner en klant in specifieke herontwikkelingen gericht op versterking ruimtelijke kwaliteit Markt: partner en klant in specifieke herontwikkelingen gericht op versterking ruimteijke kwaliteit Particulier: partner en klant in specifieke herontwikkeling gericht op versterking ruimtelijke kwaliteit + medezeggenschap Het programma Ruimtelijke Kwaliteit is een paraplu waaronder alle ruimtelijke kwaliteitsprojecten en samenhangende activiteiten in groter verband worden geplaatst. Het is een samenhangende verzameling van ruimtelijke kwaliteitsactiviteiten en projecten, die op een gezamenlijke en gecoördineerde wijze worden gemanaged, zodat voordelen worden bereikt die anders niet mogelijk waren. Het geheel is meer dan de som der delen. Tezamen met de Omgevingsvisie vormt het een kader voor het stimuleringsprogramma. Het is de taak van de programmamanager/leider om overzicht te hebben van de lopende projecten, waar nodig of kansrijk nieuwe projecten te initiëren, onderlinge afstemming tussen projecten te bevorderen, te adviseren over prioritering van projecten en toe te zien dat de doelen ambities vanuit het collegeakkoord tav de verbetering van de Leefomgeving tbv versterking van de Ruimtelijke Kwaliteit zoveel mogelijk worden gerealiseerd in de verschillende projecten. Tevens is de programmamanager verantwoordelijk voor de integrale ruimtelijke kwaliteitslobby naar andere overheden, fondsen en organisaties. De programmaleider is intern en extern aanspreekpunt voor het Stimuleringsprogramma industrieel en agrarisch erfgoed. In de bijlage staat een overzicht met de verschillende rollen, activiteiten en verantwoordelijkheden, en een opzet voor vergaderfrequentie. Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 15

18 6 Financiële strategie 6.1 Interne financiering Het Stimuleringprogramma Industrieel en Agrarisch Erfgoed wordt grotendeels vanuit het Programma Ruimtelijke Kwaliteit gefinancierd. Daarnaast zijn er de transformatieplannen die volgens een subsidieregeling worden gefinancierd op basis van cofinanciering van de aanvragers voor de transformatieplannen. Totaal stimuleringsprogramma: Jaarlijks beschikbaar: Subsidieplafond transformatieplannen : Programmabudget : Uitvoeringsbudget : Totaal beschikbaar periode 2009 : Rijksbijdrage In 2009 zal nader worden bekeken in hoeverre er mogelijkheden zijn voor extra bijdragen aan het stimuleringsprogramma. 6.3 Europese bijdrage In 2009 zal nader worden bekijken in hoeverre er mogelijkheden zijn voor extra bijdragen aan het stimuleringsprogramma. 6.4 Overzicht Doelen Inspanningen Middelen 2009 Doel Activiteit/ Inspanning Effect Budgetraming Middel Wie Stimuleren transformatieplannen Kennisdelen - Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Behoud industrieel en agrarisch erfgoed door ontwikkeling - Opbouw van een kennisbank - Promotiemateriaa l - Draagvlak - Voorkantsturing in de praktijk tbv industrieel en agrarisch erfgoed, voor plannen buiten regelingen RWB Website Kennisdelen, Bewustwording, Kennisontwikkeling --,-- BAC 16 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed

19 - Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Behoud industrieel en agrarisch erfgoed door ontwikkeling - Opbouw van een kennisbank - Promotiemateriaa l - Draagvlak - Voorkantsturing in de praktijk Ervenconsulent Kennisontwikkeling Stimuleren behoud van - Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Behoud industrieel en agrarisch erfgoed door ontwikkeling - Opbouw van een kennisbank - Promotiemateriaa l - Draagvlak - Voorkantsturing in de praktijk ,-- Oversticht Supervisor Overzicht transformatieplannen Relatie vitale bedrijvighied Kennisontwikkeling - Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Behoud industrieel en agrarisch erfgoed door ontwikkeling - Opbouw van een kennisbank - Promotiemateriaa l - Draagvlak Voorkantsturing in de praktijk Kennisdelen, Bewustwording, Kennisontwikkeling - Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Opbouw van een kennisbank - Promotiemateriaa l - Draagvlak Stimuleren aandacht van en effect ,-- Oversticht --,-- RWB --,-- RWB Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed 17

20 industrieel erfgoed op gebiedsontwikkelingsp rocessen bij Vitale bedrijventerreinen - Verbreding kennis over industrieel erfgoed - Behoud industrieel erfgoed door ontwikkeling - Voorkantsturing in de praktijk Education permanente 2 daagse STUDIEREIS ST en PG Kennisdelen, binding - Draagvlak Verbreding kennis over industrieel en agrarisch erfgoed - Behoud industrieel en agrarisch erfgoed door ontwikkeling - Opbouw van een kennisbank , ,-- RWB Evaluatieplan Kennis-ontwikkeling ,-- RWB Symposium Kennis ,-- - RWB Ontwikkeling ,-- Draagvlak - Verbreding kennis over industrieel erfgoed - Behoud industrieel erfgoed door ontwikkeling Voorkantsturing in de praktijk Communicatieplan Kennisdelen --,-- Programmaplan Kennisdelen --,-- Opdrachtgeverschap Hulpboek opdrachtgeverschap Kennisdelen, ervaringen op basis van proces rondom transformatieplannen wat werkt wel en wat werkt niet ,-- extern Normeringsboek Stimuleringsprogramma Kennisdelen, op basis van opgedane ervaringen inzicht geven in normeringen/inhoud in plannen wat werkt wel en wat werkt niet , ,-- extern Levende bibliotheek Kennisdelen, best practises beeldend zichtbaar maken wat ,-- BAC 18 Stimuleringsprogramma Re-animatie Industrieel en Agrarisch Erfgoed