ANIMATIE SEMINAR 2014 VERSLAG SEMINAR EN WORKSHOP ANIMATIESCENARIO OP ZATERDAG 27 EN ZONDAG 28 SEPTEMBER 2014 BIJ HET NEDERLANDS FILMFESTIVAL
|
|
- Hendrik Peters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ANIMATIE SEMINAR 2014 VERSLAG SEMINAR EN WORKSHOP ANIMATIESCENARIO OP ZATERDAG 27 EN ZONDAG 28 SEPTEMBER 2014 BIJ HET NEDERLANDS FILMFESTIVAL
2 INHOUD INLEIDING Inleiding 3 Seminar Animatiescenario 4 Presentatie Gideon Defoe 6 Presentatie Fernando Trueba 10 Presentatie Piet Kroon 14 Presentatie il Luster 18 Rondetafeldiscussie 21 Workshop Animatiescenario 24 Deelnemende projecten 24 Juryrapport 27 Nederland heeft een sterke traditie met korte animatiefilms van hoge kwaliteit. Nederlandse animatoren maakten korte films die de wereld rond gingen en in een aantal gevallen wonnen ze zelfs een Oscar. Lange animatiefilms werden echter nauwelijks of niet gemaakt in Nederland. In de landen om ons heen ontstond in de afgelopen decennia een Europese coproductiemarkt die leidde tot internationale successen als LES TRIPLETTES DE BELLEVILLE, THE SECRET OF KELLS, A CAT IN PARIS, CHICO & RITA en ERNEST & CÉLESTINE. Ondanks onze traditie van succesvolle, onafhankelijke animatoren nam de Nederlandse filmsector geen deel aan deze groeiende Europese markt voor animatiefeatures. Om hier verandering in te brengen startte het filmfonds in 2009 met stimuleringsbeleid voor de lange animatiefilm. Met de eerste resultaten, NIJNTJE DE FILM, PIM & POM HET GROTE AVONTUUR en TRIPPEL TRAPPEL heeft de Nederlandse animatiesector laten zien in staat uitstekend te zijn toegerust om animatiefeatures tot stand te brengen. Door de Netherlands Film Production Incentive, die sinds 2014 van kracht is, liggen er nieuwe kansen voor Europese coproductie van lange animatiefilms. De uitdaging ligt in het bijeenbrengen van de partijen met ervaring in dramatische ontwikkeling, internationale coproducties en het maken van animatiefilms. Deze partijen weten elkaar vaak nog niet te vinden. Het Filmfonds wil met dit seminar en deze workshop bijdragen aan actieve kennisuitwisseling over het maken van lange animatiefilms door de Nederlandse filmsector. Het Nederlands Filmfonds Doreen Boonekamp, Directeur / Bestuurder Peter Lindhout, Filmconsulent Animatie 2 3
3 SEMINAR ANIMATIESCENARIO Op zaterdag 27 september organiseerde het Filmfonds, samen met het Nederlands Filmfestival, voor het eerst een seminar over het schrijven van scenario s voor lange animatiefilms. In vier presentaties gingen gerenommeerde sprekers in op hun ervaringen met scenarioontwikkeling en de rol die vormgevers en storyboarders daarbij spelen. De volgende sprekers gaven acte de présence: Gideon Defoe De Brit Gideon schreef een serie komische boeken over disfunctionele piraten, waaronder THE PIRATES! IN AN ADVENTURE WITH SCIENTISTS. Op basis van deze boeken schreef hij het scenario voor de door Aardman Animations geproduceerde animatiefilm THE PIRATES! BAND OF MISFITS uit 2012, die genomineerd werd voor een Oscar in won hij een Oscar voor de beste buitenlandse film met BELLE EPOQUE. Geïnspireerd door het werk van kunstenaar en ontwerper Javier Mariscal en door de geschiedenis van de Cubaanse muziek, schreef hij het scenario voor de lange animatiefilm CHICO & RITA, die hij ook regisseerde. CHICO & RITA werd in 2012 genomineerd voor een Oscar. Piet Kroon Piet werkte als schrijver, regisseur en story artist in de Verenigde Staten aan avondvullende animatiefilms voor oa. Warner Bros., Disney en Dreamworks. In 2001 regisseerde hij OSMOSIS JONES voor Warner Brothers Feature Animation. Als schrijver en story artist werkte hij mee aan films als SHREK II (2004), TALE OF DESPEREAUX (2008), DESPICABLE ME (2010), Rio (2011) en ICE AGE IV (2012). Zijn Nederlandse lange animatiefilm HEINZ is op dit moment in preproductie. Arnoud Rijken en Michiel Snijders Als producenten verenigd in il Luster Productions, produceerden Arnoud en Michiel meer dan 20 korte animatiefilms. Ze schreven scenario s voor enkele korte animatiefilms. De eerste, door hun geproduceerde lange animatiefilm TRIPPEL TRAPPEL, waarvoor ze samen het scenario schreven, beleefde op de dag na het seminar zijn internationale première. Jean van de Velde Jean trad op als dagvoorzitter. Hij schreef, regisseerde en produceerde meer dan 20 films, waaronder de Gouden Kalf winnaar LEK, HOE DUUR WAS DE SUIKER en WIT LICHT. Aan de hand van veel voorbeelden en filmfragmenten benaderden de sprekers het scenario voor lange animatiefilm vanuit hun eigen ervaring en achtergrond. Er was veel ruimte voor vragen uit het publiek en het seminar werd afgesloten met een ronde tafeldiscussie. De volgende samenvatting doet geen recht aan alle interessante details en voorbeelden van de presentaties, noch aan de vele kleinere, maar waardevolle observaties. Fernando Trueba Fernando is een Spaans scenarist, regisseur en producent van meer dan 30 speelfilms en documentaires. Daarnaast produceert hij muziek. In
4 PRESENTATIE GIDEON DEFOE Gideon Defoe vertelt in zijn presentatie over zijn ervaring als schrijver van een boek, dat nooit echt bedoeld was om gepubliceerd te worden, maar dat op een tafel in de animatiestudio van Aardman belandde en daar werd opgepakt door regisseur Peter Lord, die er een film van wilde maken. Peter Lord vroeg hem het scenario te schrijven omdat hij was aangesproken door de toon van het boek. Het is allesbehalve gebruikelijk dat een schrijver van een boek wordt gevraagd om ook het scenario te schijven, vooral omdat het vooroordeel heerst dat zij niets aan hun verhaal zouden willen veranderen. Volgens Gideon is het juist andersom. Een schrijver die zijn verhaal door en door kent, kan betere wijzigingen voorstellen. Bovendien heeft hij geen last van teveel respect voor het verhaal van en ander. Hij ziet het als een nadeel van de Hollywood cultuur, dat de scenarist vaak niet persoonlijk betrokken is bij het verhaal. Doordat Sony als nieuwe partner van Aardman aan boord kwam met 60 miljoen dollar, kwam Gideon in aanraking met de Amerikaanse filmcultuur, waarin de ideeën van Robert McKee over het filmscenario nogal invloed hebben. Volgens Gideon heeft dat zowel goede als slechte kanten, want hoewel McKee zijn adviezen zelf ziet als hulpmiddel als er iets in een scenario niet werkt, heeft Hollywood de neiging om de adviezen als harde regels te zien. Een probleem waar Gideon mee te maken kreeg bij de bewerking van zijn boek, was dat de Piratenkapitein, het centrale karakter in zijn boek, geen enkele emotionele verandering doormaakte. Het boek volgt meer de constructie van een sitcom en in een sitcom een hoeft dit geen probleem te zijn, maar in een film van 90 minuten moet het publiek nu eenmaal een reden hebben om de film te blijven volgen. Anders dan in een boek, moet in een speelfilm alles gefocust zijn op het centrale verhaal. Hoewel in de filmindustrie het idee bestaat dat het schrijven van het treatment het makkelijke deel van het werk is voor het schrijven van een scenario krijg je veel meer geld is dit het juist lastigste werk. Het treatment schrijven is meer het ontwerpen 6
5 van het hele huis en het scenario komt wijze van spreken overeen met het schilderwerk. Als literair schrijver had Gideon alles in de hand, maar scenarioschijven betekent samenwerken. De film CLOUDY WITH A CHANCE OF MEATBALLS, begint met de titels: a movie by a lot of people en er is dan ook niet één auteur. Dat betekent dat je als schrijver-scenarist vaak moet vechten voor je ideeën. Aan de hand van een shot van dansende ratten, dat al heel vroeg in de film zat en waaraan hij zo n hekel heeft dat hij ooit een vergadering uitliep met de ratten eruit of ik eruit, wijst hij erop dat je zorgvuldig moet kiezen waar je je als schrijver echt hard voor wil maken. Het shot met de ratten duurt nog geen twee seconden. Bij live action wordt altijd veel meer materiaal opgenomen dan er in de film wordt gebruikt, maar omdat het te kostbaar is om meer animatie te maken dan nodig, wordt bij een animatiefilm al gemonteerd in de storyboardfase. Er bestaat een clichébeeld van scenaristen die klagen over storyboarders die hun zorgvuldig opgebouwde scenes verzieken en van storyboarders die klagen over de beperkte visie van de scenarist en dat hun vermogen om het verhaal echt tot uitdrukking te brengen niet wordt gewaardeerd. De waarheid ligt in het midden. Uitbundige humor is vaak makkelijker te storyboarden dan een kleine grap of een ingehouden visuele scene. Gideon laat een voorbeeld zien van een goed gelukte ingehouden scène. De Piratenkapitein heeft een hele slechte dag omdat alles mis is gegaan. Hij staat teleurgesteld in zijn hut met een kop thee als zijn ingedoopte koekje afbreekt en in de thee valt. Deze korte scene, die enorm veel toon en karakterinformatie toevoegt aan de film, is het resultaat van goed en bezield storyboarden. In het beste geval werk je als scenarist met een groep mensen die laag na laag humor en gevoel toevoegen aan het naakte skelet van wat je hebt geschreven. Je kan dan weer met nieuwe suggesties komen en zo ontstaat een krachtige feedback loop. Volgens Gideon werkt storyboarden als een grote energiebal en als het goed gaat wordt alles sterker, maar als het niet goed werkt, blaas je alles op. Het lastige van schrijven voor comedy in animatie is dat een grap, die al vroeg in de film zit, keer op keer voorbij komt in telkens nieuwe versies van scenario s, storyboards en animatic s 1. Na honderd keer heb je geen idee meer of het grappig is of niet. Een ander lastig aspect bij animatiefilm is dat er aan het begin veelal wordt gewerkt met tijdelijke stemmen van iemand van kantoor, terwijl professionele acteurs pas aan het eind voor een paar dagen in een geluidsstudio worden gezet. Dat is jammer, omdat er dan geen gebruik wordt gemaakt van de input die ze kunnen hebben op het verhaal. Bij de animatiefilm THE FANTASTIC MR. FOX kan je duidelijk merken dat regisseur Wes Anderson de acteurs in één ruimte heeft gezet en ze tegen elkaar heeft laten spelen. Het leukste van het werken in animatie vindt Gideon dat je van te voren niet weet waar het proces zal eindigen. Je weet grofweg waar je naartoe wil, maar het eindigt nooit helemaal zoals je verwacht. In die zin is het werken met animatie een sprong in het diepe. Gideon sluit zijn presentatie af met de opmerking dat je nooit iemand serieus moet nemen die je confronteert met een lijst met regels. Dat kan niet genoeg benadrukt worden. 1 Een animatic of editorial bestaat aanvankelijk uit storyboard-tekeningen die achter elkaar, op de uiteindelijke lengte van de gehele film zijn gemonteerd. Een animatic bevat gewoonlijk camerabewegingen en eenvoudige animatie. In de loop van de productie worden gestoryboarde shots en scenes vervangen door tijdelijke en definitieve animatie. 8 9
6 PRESENTATIE FERNANDO TRUEBA Fernando Trueba vertelt hoe hij er toe kwam om zijn eerste animatiefilm CHICO & RITA te maken, terwijl hij aanvankelijk niet zoveel met animatie had. Tijdens het maken van zijn lange documentaire CALLE 54 (2000), die over muziek ging, ontmoette hij de Cubaanse Jazzpianist Bebo Valdéz, die toen al in de 80 was. Hij vroeg de bekende Spaanse schilder en ontwerper Javier Mariscal om de poster voor de documentaire te ontwerpen en dat beviel zo goed dat hij hem daarna ook vroeg voor de CD-hoezen voor al zijn muziekproducties. Toen hij op een dag bij hem in de studio was, vertelde Mariscal dat hij ervan droomde om een animatiefilm te maken, maar dat hij alleen nog maar heel slechte scenario s had gelezen. Later ontdekte Fernando dat Mariscal een speciale band had met Cuba en schetsboeken vol met tekeningen van het oude Havana had liggen. De tekeningen waren mooier dan Havana zelf en ineens zag Fernando dat daar de animatiefilm lag die Mariscal zou moeten maken. Samen bedachten ze dat het een liefdesverhaal moest worden met muziek van Bebo Valdéz en dat de film in de jaren 40 en 50 zou spelen, tijdens het hoogtepunt van de Cubaans- Amerikaanse jazz. Het zou een verhaal worden over de liefde, tussen een zangeres en een pianist, tussen Cubaanse muziek en Amerikaanse jazz en tussen Havana en New York. Fernando vertelt dat daarna werd besloten dat één van de belangrijkste Cubaanse congaspelers uit de tijd, Chano Pozo, als spelende muzikant zou voorkomen in de film, naast Dizzy Gillespie, Charley Parker, Woody Herman en Igor Stravinski. Omdat met de originele muziek van deze muzikanten een inferieure compilatie zou ontstaan met verschillende opnamekwaliteiten, besloot Fernando dat hij de muziek zou laten naspelen door hedendaagse muzikanten. Het duurde meer dan een half jaar voordat hij de muzikanten had gevonden die in de stijl van deze beroemdheden konden spelen en toen bleek een belangrijk voordeel van animatie. Niemand 10
7 gelooft dat een spelende en acterende muzikant Charley Parker is, maar bij een geanimeerde Charley Parker en een uitstekende muzikant, geloof je dat wel. Voor het scenario zocht Fernando hulp bij de bekende Spaanse schrijver Ignacio Martínez de Pisón, omdat hij gelooft dat een scenario beter wordt als het samen met iemand anders wordt geschreven. Zijn belangrijkste ontdekking als scenarist-regisseur was dat een animatiefilm wordt gemaakt voordat de uiteindelijke film wordt gemaakt. Op de dag dat al die animatoren gaan tekenen heb je als regisseur alles al gedaan: de muziek en de stemmen zijn opgenomen en het storyboard en de animatic zijn gemaakt. Daarna moet je de uitvoering begeleiden, maar als regisseur had Fernando het belangrijkste creatieve werk al gedaan. Op de vraag of acteurs een rol hebben gespeeld in de film antwoordt Fernando dat er vrij veel met acteurs is gewerkt. Ten eerste omdat hij de dansscènes goed wilde krijgen met de originele dansstijl uit de tijd van de film. Jonge Cubanen beheersen die stijl niet meer en daarom werd elke dansscène in Havana gefilmd met een groep 75 tot 85 jaar oude Cubaanse jazzdansers. CHICO & RITA is een film over echte mensen en dan is de menselijke factor cruciaal. Daarom werden ook alle dramatisch belangrijke scènes gefilmd met studenten van de Cubaanse Filmschool. Vervolgens kon Fernando de juiste shots selecteren en monteren. Met dit materiaal kon hij als regisseur de animatoren van de juiste dramatische informatie voorzien. Op de vraag of alles mogelijk is in animatie antwoordt Fernando dat dit misschien wel zo is, maar dat het niet altijd iets goeds oplevert. Het gaat erom het juiste idioom of de juiste toon voor je scenario te vinden. Het is ook niet zo dat je in animatie alles kan doen wat je wilt. Hij dacht dat hij makkelijk 2000 figuranten in zijn film kon hebben, maar de animatoren legden uit dat het goedkoper is om met echte figuranten te werken, als je tenminste geloofwaardig bewegende figuranten wil. 12
8 PRESENTATIE PIET KROON Piet Kroon begint zijn presentatie met afbeeldingen van karakters die op allerlei verschillende manieren zijn vormgegeven. Bij elk van deze karakters kunnen de meeste mensen zich voorstellen hoe het beweegt, welke taal het spreekt en in welk soort film het voorkomt. Hiermee geeft hij aan dat een scenarist niet alleen op verhaalniveau met een blanco blad begint, maar ook op het gebied van de vormgeving van zijn universum en van de regels die daarin gelden. Bij live action speelt dit natuurlijk ook, maar bij animatie is het universum sterker gedefinieerd. Alles begint echter met het scenario. Het principe van storyboarden is eenvoudig, het is in essentie het regisseren. Alles waar een live action regisseur bij is betrokken, art direction, casten, locatie scouten, camerahoeken, mis en scene, repeteren, enzovoort, gebeurt bij animatie op het storyboard. Een storyboarder helpt de regisseur om zijn verhaal te vertellen en daarbij wordt vooral vooruitgang geboekt door allerlei mogelijkheden te onderzoeken die vaak niet blijken te werken. Door de hele regie en montage uit te werken voordat de film feitelijk wordt gemaakt worden kosten gespaard, want storyboard-tekeningen zijn goedkoper dan animatie. Storyboarden gaat niet over het bedenken van een verhaal, maar over het vertellen van een verhaal op de beste manier. Aan de hand van veel voorbeelden laat Piet zien hoe storyboarders dingen bedenken die de regisseur helpen om de juiste bewegingen te vinden voor een karakter of de juiste toon voor zijn film. Voordat het storyboarden begint wordt er van het scenario een beatboard gemaakt. In het beatboard wordt het verhaal met een beperkt aantal begrijpelijke tekeningen vastgelegd. Na het beatboard volgt het storyboard en dat is uiteindelijk weer basis voor de editorial, of de animatic. Een animatic is de blauwdruk voor de film. Iedereen die daarna aan de film werkt, gaat uit van de animatic. Zo weten 3D modelleurs welke karakters ze moeten bouwen en wat de karakters moeten kunnen, stop motion setbouwers weten welke sets er moeten zijn. Gedurende de productie worden delen van 14
9 de animatic vervangen door de zich steeds verder ontwikkelende film. De animatic is dus een work in progress. Een klein team van storyboarders blijft daarbij tot aan het einde toe werken aan wijzigingen. Eén van de problemen van de Amerikaanse filmindustrie is dat er soms wordt gewerkt met een scenario dat nog niet helemaal af is en dat er vaak veel zoveel schrijvers bij het scenario betrokken zijn dat, zoals Gideon ook al vertelde, niemand zich verantwoordelijk voelt voor het verhaal. Scenaristen werken vaak in een andere stad en komen heel sporadisch op de werkvloer waar de regisseur en de storyboarders werken. In een ideale situatie heeft de scenarist een sterke passie voor zijn verhaal, kent hij zijn verhaal door en door en werkt hij samen met de regisseur en de storyboarders om de film te ontwikkelen. Piet geeft een praktijkvoorbeeld van een gebrekkig idee voor een vervolg op een succesvolle film, dat door een storyteam, bestaande uit storyboarders en een regisseur levensvatbaar wordt gemaakt. Zonder feitelijk scenario wordt het verhaal-idee voorzien van een nieuw thema, de karakters worden gedefinieerd en er wordt dynamiek in de cast aangebracht, door zoveel mogelijk duidelijke contrasten te definiëren. Bij een dergelijke verhaalontwikkeling worden de ideeën vaak gepresenteerd in beat pitches, waarbij shots en scènes met één tekening worden samengevat. De storyboarder probeert zo cinematografische momenten te creëren. Uit het Amerikaanse systeem, waar vaak jarenlang en met veel geld wordt gewerkt om van een onvolledig scenario een film te maken, volgt een belangrijke les voor Nederlandse scenaristen. Piet adviseert om zoveel mogelijk in het scenario te verwerken, voordat met de productie van de film wordt begonnen. Schrijvers zouden hun verhaal echt heel goed moeten uitwerken, goed moeten weten waar ze het over hebben en zoveel mogelijk detail en definitie van alle verhaalonderdelen op het papier moeten zetten. In zijn eigen scenario s concentreert hij zich vooral op de kijkervaring, op het effect dat de film moet hebben op de kijker. Op de vraag of het storyboarden centraal staat bij een animatiefilm antwoordt Piet dat het daar in Amerika wel vaak op neerkomt, maar dat ook bij een animatiefilm de regisseur het hart en de ziel van de film hoort te zijn. In reactie op de vraag of een storyboarder liever een open scenario heeft waaraan hij veel kan toevoegen geeft Piet aan dat dit geen regel is. Storyboarders hebben er geen moeite mee om een heel goed geschreven scenario te volgen. Dat stemacteurs meestal pas op het allerlaatste moment worden ingeschakeld ziet Piet als een belangrijk nadeel. Door ze al in de storyboard fase te betrekken, kunnen ze meer waardevolle invloed hebben op de animatie. Op de vraag uit het publiek, hoe hij het ervaart om in Nederland aan zijn film Heinz te werken merkt Piet op dat in het Amerikaanse systeem heel veel vastligt in formules en dat de meest interessante animatie uit Europa komt, zoals PERSEPOLIS en LES TRIPLETTES DE BELLEVILLE. Dit soort films hebben weinig kans in Amerika, omdat ze het marketing budget missen dan Amerikaanse films hebben. In zijn Nederlandse film streeft Piet naar een kwaliteit die hij in Amerika normaal niet ziet
10 PRESENTATIE IL LUSTER Michiel Snijders en Arnoud Rijken merken op dat veel van wat ze wilden zeggen al door andere sprekers is gezegd. Doordat ze een dramaturgische achtergrond hebben, staan ze als producenten heel dicht bij de makers van de animatiefilms die ze met hun bedrijf il Luster hebben geproduceerd. Voor Trippel Trappel wilden ze aanvankelijk alleen het treatment schrijven, om daarna een scenarist in te schakelen, maar gaandeweg bleek dat het scenarioschrijven ze ook goed af ging. Binnen hun samenwerking ging de één meestal verder waar de ander was gestopt, zodat ze telkens voortbouwden op elkaars werk. Het uiteindelijke verhaal van de film is vooral ook in de wisselwerking met de regisseurs Albert t Hooft en Paco Vink ontstaan en daarom hebben ze de credit voor het scenario met hen gedeeld. Michiel vertelt dat ze er bij het schrijven al van uit gingen dat de storyboarders zelfstandig bepaalde scènes zouden uitwerken. Daarom werkten ze met placeholder scenes, waarin bijvoorbeeld stond: adembenemende actiescène met mogelijk een lied, whohoooo!, een omschrijving waarmee je in een live action scenario waarschijnlijk niet ver zou komen. Als je zoiets schrijft, is het wel van belang dat je als scenarioschrijver betrokken blijft bij het hele proces van de animatiefilm. Tijdens de productie van TRIPPEL TRAPPEL was er een voortdurende wisselwerking tussen de input van de storyboarders en de verdere ontwikkeling van het scenario. Alle bruikbare input van de storyboarders werd in het scenario verwerkt, waarna de storyboarders er opnieuw mee aan de slag gingen. Aan de hand van enkele sprekende voorbeelden laten ze zien hoe de film zich door deze wisselwerking heeft ontwikkeld. Ze kozen er bewust voor om bepaalde verhaalelementen niet op scriptniveau op te lossen, maar om op storyboard en moving storyboard niveau uit te zoeken wat wel en niet werkte. Door het verhaal visueel te onderzoeken, werd ook het juiste ritme van de scènes veel eerder duidelijk. Arnoud vertelt dat hij zelf is gaan monteren met de moving storyboards, om 18
11 RONDETAFELDISCUSSIE meer grip te krijgen op mogelijke verbeteringen. Op de vraag van Jean over de eerste plannen voor TRIPPEL TRAPPEL, antwoorden Michiel en Arnoud dat er toen nog maar één eerdere lange animatiefilm in Nederland was gemaakt: ALS JE BEGRIJPT WAT IK BEDOEL (1983) en dat de algemene opvatting was dat een animatiefeature veel te duur zou zijn en dat er in Nederland niet genoeg studiotalent aanwezig was om zo n film te realiseren. Met steun van het Filmfonds en de toenmalige animatie-intendant, werden de plannen verder uitgewerkt en later bleek dat zo n film heel goed met Nederlandse animatoren gemaakt kan worden. Michiel en Arnoud laten zien hoe het onderzoek naar de karakters verliep. Daarbij lieten ze bewust verschillende extremen ontwikkelen, zoals natuurgetrouwe dierkarakters, meer menselijke dieren met kleding en meer en minder expressieve karakters. Het type karakter is bepalend voor de toon van het scenario. Een natuurgetrouwe Fret en kanarie vragen om heel andere dialogen en acties dan heel levendig en expressief getekende karakters. Jean vraagt aan Gideon welk soort verhaal hij zou kiezen voor een Nederlandse animatiefilm. Hij antwoordt hij dat het zinloos zou zijn om een voorbeeld te nemen aan wat er uit Amerika komt, omdat je daar alleen al vanwege de budgetten niet mee kan concurreren. Je zou een niche moeten vinden die niet door Hollywood wordt bediend, want er is ook een publiek voor niet-hollywood films. Piet sluit zich daarbij aan en wijst erop dat er in Amerika niet alleen dure animatiefilms door grote studio s worden gemaakt, maar ook onafhankelijke films met een enorm laag budget, bijvoorbeeld door Bill Plympton. Een ander voorbeeld is de Canadese film ROCKS IN MY POCKETS (2014) van de Letse regisseur Signe Baumane. Deze zeer bijzondere film over depressie is gemaakt voor zo n dollar. Europese animatiefilm heeft de meeste kans met dit soort sterke persoonlijke statements. Fernando vult aan dat veel Europese films, bijvoorbeeld van Fellini, ook voor Amerikanen klassiekers zijn geworden. Michiel vertelt dat het budget van TRIPPEL TRAPPEL 1,7 miljoen Euro was, maar dat je, door internationaal te coproduceren, met een veel groter budget kan werken. Hoewel coproduceren ook nadelen heeft is een belangrijk voordeel dat elke coproducent zorgt voor een goede release in zijn land. Op de vraag of het lastig was om het juiste talent te vinden antwoordt Michiel dat er genoeg animatietalent voorhanden is, maar dat het in Nederland op dit moment belangrijk is om live action schrijvers, die veel ervaring hebben met speelfilmlengte, te koppelen aan animatieregisseurs. Naar aanleiding van een vraag naar de relatie tussen de taak van de scenarist en die van de storyboarder, vertelt Piet dat de scenarist een band moet hebben met het medium omdat er aan het begin helemaal niets is en je de verhaalwereld echt tot leven moet brengen. Vaak gaat storyboarden over het verwerken van eigen ervaringen in de film, zoals Gideon ook aangaf. Met het verkruimelen van het koekje van de Piratenkapitein in zijn thee, laat je enorm veel emotie zien. Juist door dit soort 20 21
12 persoonlijke ervaringen in de film te verwerken krijg je een geloofwaardig verhaal. Het scenarioschrijven zelf gaat feitelijk over structuur. In die structuur moet een echt en eerlijk verhaal worden vastgelegd, waarbij je ook echt om de karakters geeft. FINDING NEMO, bijvoorbeeld is gebaseerd op de ervaring van de regisseur, die zijn dochter op een schommel duwde, terwijl hij voortdurend bang was dat ze er af zou vallen. De kern van de hele film is kan ik mijn kind loslaten? en de arena van de film is een metafoor van een jonge vis die in zijn eentje de oceaan in gaat. Als je dat omdraait, en dus begint met de arena van een oceaan en daarin een verhaal wil vertellen over vissen, krijg je een film als SHARK TALE, die vooral bestaat uit citaten uit andere films. Gideon vult aan dat er scenario s zijn die op zich wel goed zijn geschreven, maar die je niet raken omdat een sterke eigen invalshoek van de schrijver ontbreekt. Op de vraag uit het publiek, of schrijvers en storyboarders ook worden betrokken bij de keuze van de stemacteurs, antwoordt Gideon dat er bij zijn film een toevallig heel geschikte tijdelijke stemacteur was, die hij er graag in wilde houden, maar op het laatst werd hij om marketing redenen toch vervangen door Hugh Grant, die overigens ook heel goed was. Fernando vertelt dat hij erg onder druk werd gezet om met Penelope Cruz, Antonio Banderas of Andy García te werken, maar hij hield voet bij stuk. Zijn film kon niet zonder echte Cubaanse stemmen, ook al was dat een nadeel bij de promotie van de film. Michiel vult aan dat het goed zou zijn om al in de storyboardfase met de beste stemmen te werken, maar dat daar meestal geen budget voor is. Op de vraag wat er nu eigenlijk van een scenarioschrijver wordt verwacht bij een animatiefilm geeft Michiel aan dat een scenarioschrijver goed moet samenwerken met ontwerpers en storyboarders. Piet zegt dat er feitelijk niet zo veel verschil is tussen het schrijven voor live action en voor animatie. Het belangrijkste is dat wat je schrijft echt karakter heeft, waardoor er sterke scènes kunnen ontstaan. Gideon voegt toe dat je als scenarist niet alle shots kan uitschrijven, al is het alleen maar omdat de regisseur dan geïrriteerd raakt. Uiteindelijk is er altijd interactie nodig met de storyboarders en de regisseur om tot een goede animatiefilm te komen. Piet legt uit dat er manieren zijn om suggestief en kleurrijk te schrijven zonder alles in te vullen. Jean vraagt aan Fernando of hij zich zorgen heeft gemaakt of de verleidingsscène en de liefdesscène in CHICO & RITA wel goed zouden overkomen in animatie, maar Fernando antwoordt dat hij vooral enthousiast was, omdat hij met iets nieuws bezig was. Bovendien had hij bij alles wat hij deed, het schrijven, de cinematografie, de muziek en de acteurs, de stijl van Mariscal voor ogen. Piet wijst erop dat je bij een live action film makkelijk vijf minuten naar een acteur als Al Pacino kan kijken die een sigaret rookt, maar dat zoiets in animatie een stuk minder interessant is. Daarom moet je in een animatiefilm de beelden en symbolen weten te vinden waarmee je het verhaal kan vertellen. De stijl voegt ook veel toe aan een film, maar uiteindelijk zijn er, zoals Gideon ook al aangaf, geen regels. Animatie is niet meer of minder dan een manier om beelden bij elkaar te zetten. Je moet de juiste vertaling weten te vinden en als het een heel dramatisch verhaal is moet je, net als in live action, oppassen dat het geen draak wordt. Arnoud voegt toe dat animatie, omdat het een gestileerde representatie van de werkelijkheid is, meer afstand houdt tot de realiteit dan een live action film. Het voordeel hiervan is dat een heel persoonlijk verhaal als WALTZ WITH BASHIR, al snel meer universeel wordt. Samenvattingen Peter Lindhout 22 23
13 WORKSHOP ANIMATIESCENARIO Op zondag 28 september organiseerde het Filmfonds, samen met het Nederlands Filmfestival, voor het eerst een workshop over het schrijven van scenario s voor lange animatiefilms. Inschrijven voor deze workshop kon door het insturen van een synopsis. Uit de 26 inzendingen werden 8 projecten geselecteerd voor deelname aan de workshop. Enkele weken na de workshop werd door het Filmfonds een bijdrage toegekend voor treatmentontwikeling van aan het beste filmplan. De jury bestond uit Claire van Daal, Burny Bos en Willem Thijssen. De begeleiding van de workshop bestond uit: Dennis van de Berg (filmdistributeur), Gideon Defoe (schrijver en scenarist), Piet Kroon (regisseur, storyartist en storyboarder), Mylene Verdurmen (eindredacteur drama bij de AVRO), Ernie Tee (docent filmgeschiedenis en filmanalyse, scriptcoach en dramaturg) en Fernando Trueba (scenarist, regisseur en producent). Afhankelijk van het karakter van de individuele projecten werden vier begeleiders geselecteerd die de projecten in one-on-one sessies met het project team bespreken. DEELNEMENDE PROJECTEN BON APPETIT Scenario: Productie design: Productie: Erik van Schaaik Erik van Schaaik Erik van Schaaik Productions KOSMOTRONIKS De Kosmotroniks zijn een groep gepassioneerde mannen die levende machines hebben gecreëerd als maatjes. Op Aarde bracht dat echter een hoop onheil, dus ze werden verbannen naar een verre planeet. Een klein documentaireteam is ze nu echter op het spoor, en hoopt uit te vinden wat er precies is gebeurd in het verleden, en waarom de groep uit elkaar lijkt te zijn gevallen sinds hun verbanning. Als blijkt dat een vermiste Kosmotronik de oorzaak is, start een grandioos avontuur om hem te vinden. Scenario: Vormgevers: Producent: Roderick Leeuwenhart Harry Arling en Bastiaan Hooimeijer Happy Ship Martin Venema N GOEIE MOF n Goeie Mof vertelt het onbekende en ongelooflijke hoofdstuk uit het leven van de gerenommeerde illustrator en animator Werner Klemke ( ), ten tijde van zijn dienstplicht als soldaat in bezet Nederland. Na bij toeval in contact te zijn gekomen met mensen uit de ondergrondse, wordt Klemke s grafische expertise ingezet om papieren te vervalsen. Honderden mensen weten op deze manier de oorlog te overleven in een goed georganiseerd onderduiknetwerk in t Gooi. Later zal hij nog een stap verder gaan met zijn verzetswerk. De diepe vriendschappen uit deze tijd, waarin je leven van elkaar af hing, blijven een levenslang in stand, ook na Klemke s terugkeer naar Oost-Berlijn. KLEINE SOFIE EN LANGE WAPPER Kleine Sofie ligt op sterven maar wil nog van alles weten. Als de dood op bezoek komt, leidt ze hem samen met haar kat Terror om de tuin door een toneelstuk over het leven op te voeren. Opgeslokt in de wereld van het toneelstuk, weet Sofie met haar knuffels de dood te ontvluchten en ontdekt ze wat er in het leven te koop is. (Kleine Sofie en Lange Wapper werd geselecteerd voor het Cinekid/Berlinale Script LAB ) Scenario: Producent: Berend en Roel Boorsma IJswater Films BV / Pellicola Scenario: Art direction: Productie: Annet Betsalel Bobby de Groot Richard Valk Productions DE WRAAK VAN KNOR Als de negenjarige Babs van haar opa Tuitjes uit Amerika varkentje Knor cadeau krijgt, moet ze er alles aan doen om hem van haar ouders te mogen houden. Maar dan blijken niet haar ouders de grootste bedreiging voor Knor. Opa doet mee met de worstenwedstrijd van de Vereniging voor Vleeswaren van Verse Varkens
14 Scenario: Regie: Producent: Fiona van Heemstra Mascha Halberstad Viking Film VILLA WILHELMINA Wilhelmina komt te wonen in een bejaardenhuis waar de tijd stil staat. Ze moet proberen het huis en de bewoners te redden van de ondergang door een spannende reis naar de oorsprong van de wereld te ondernemen. Scenario: Producent: Patz van der Sloot il Luster VINCENT Van Nuenen tot Auvers, van donker tot licht, van Aardappeleters tot Korenveld met Kraaien; de animatiefilm VINCENT geeft, in de kleuren van Van Gogh een nieuwe kijk op het verhaal van het hartstochtelijke leven van Vincent van Gogh als schilder, broer en mens. Scenario: Vormgever: Producent: Robert Alberdingk Thijm en Fabie Hulsebos Barbara Stok Submarine BV JURYRAPPORT De synopsis van Vincent is veelbelovend. De vormgeving van Barbara Stok, op wiens graphic novel de film wordt gebaseerd, maakt het mogelijk om een zekere afstand te houden van het bekende levensverhaal van Vincent van Gogh, zoals we dat kennen van eerdere biografieën en verfilmingen. Tegelijkertijd draagt de vormgeving ertoe bij dat de kijker heel dicht bij de schilder komt en daardoor makkelijk met hem mee zal kunnen leven. De makers maken een zorgvuldige keuze uit de gebeurtenissen van het leven van de schilder, waarbij ze effectbejag vermijden. Met de input van de Workshop Animatiescenario tijdens het Nederlands Filmfestival heeft het team een flinke stap gemaakt, waardoor het project is gegroeid. Dat de makers ervoor kiezen om zich aan het einde van het verhaal niet op de miskenning van de schilder te richten, maar op de belangstelling die er voor zijn werk lijkt te ontstaan, ziet de Jury als een goede keuze, omdat hiermee de focus komt te liggen op de unieke manier waarop Van Gogh naar de wereld keek. Door het onderwerp en de manier waarop dit wordt benaderd zal het project een breed en groot internationaal publiek kunnen bereiken. De bijdrage voor treatmentontwikkeling werd toegekend aan VINCENT. UNDERCOVER MONKEY Undercover Monkey is een verhaal over de jonge en verlegen albino gorilla Billy, die tegen wil en dank een held wordt wanneer hij zijn dierentuin bevrijdt van een meedogenloze dictator. Scenario: Vormgever Productie: Nadadja Kemper Lucas de Peinder Holland Harbour Productions 26 27
15 NEDERLANDS FILMFONDS, NAJAAR 2014 FOTOGRAFIE: ESTHER SCHMIDT, JAPKE VAN DER KOOIJ TEKST: PETER LINDHOUT; OPMAAK: WRAP THE GAP
Stop Motion- THE MOVIE
Stop Motion- THE MOVIE Script / storyboard / productie. Nu we weten welke technieken er binnen Stop Motion animatie zijn en hoe deze worden uitgevoerd, kunnen we aan de slag met een langere film. Wanneer
Nadere informatiemaak zelf een filmpje
maak zelf een filmpje 1 Zelf een filmpje maken is nog nooit zo makkelijk geweest. Iedereen kan een IPAD met camera oppakken en aan de slag gaan. Maar bij het maken van een goed filmpje (dat veel kijkers
Nadere informatieFLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2
FLIPPEN Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 Verantwoording: Opleiding: Media Vormgeven School: Media college Amsterdam Jaar: 1 Projectomschrijving: Het maken van
Nadere informatieFilmvertoning Voortgezet Onderwijs SEPT 2017 NFF DOCENTENHANDLEIDING KORT FILMBLOK: ECHTE VRIENDEN ... NFF Educatie.
NFF DOCENTENHANDLEIDING KORT FILMBLOK: ECHTE VRIENDEN NFF Educatie Van 20 tot en met 29 september 2017 vindt het Nederlands Film Festival (NFF) in Utrecht plaats. Het NFF ziet filmeducatie als een belangrijke
Nadere informatiealgemeen uitgangs punten voor de film Maak een scenario Scene 1 Scene 2 Sprekende beelden in de klas
1 algemeen Jullie gaan in een groepje een documentaire maken over een monument. Je maakt samen met je groepje het hele proces door: monument kiezen, achtergrondinformatie verzamelen, scenario bedenken,
Nadere informatieLaat zien en vertel, dat is het motto van
Geef een presentatie en doe dat vooral met tekeningen Dan Roam, Visueel presenteren - Het ontwerpen van presentaties die overtuigen, Vakmedianet, 260 blz., ISBN 978 94 6276 016 5. Het doel van de presentator
Nadere informatiestop kinderarbeid award 2013 Juryrapport
stop kinderarbeid award 2013 Vooraf De Stop Kinderarbeid Award 2013 is een onderdeel van Made by Kids. Made by Kids van Hivos is een actielespakket en een website voor de groepen 5 t/m 8 van basisscholen.
Nadere informatieAlles is genade en Stel, ik zoek een kerk
Alles is genade en Stel, ik zoek een kerk De Werkgroep Vorming en Toerusting ontwikkelde een programma voor de parochies om te benutten bij de promotie dvd en het artikel Alles is genade uit het Identiteitsnummer
Nadere informatieIntroductie. Het concept. De website
Gijs Bos IM1109 Project Interactieve Multimedia 28 juni 2011 Introductie Het project begonnen wij met een ander concept, deze zou gaan over een eerstejaars student die zijn eerste stappen op de Universiteit
Nadere informatieSchrijver Trent Stewart
Schrijver Trent Stewart Door : Thomas Pereira School : het Baken Klas : 7A Datum : 2010-02-15 Pagina: 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1. Inleiding... 3 2. Biografie... 4 3. Boeken die geschreven staan....
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatieChecklist Synopsis. t.b.v. AV 1
Checklist Synopsis t.b.v. AV 1 Cursistenmap De Creatieve Onderneming De Studio Onderneming Dit project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van ESF EQUAL en Stadsdeel Amsterdam-Noord AV1 Synopsis
Nadere informatieDocumentaire. Voorbereiding op het documentaire project
Documentaire Voorbereiding op het documentaire project Inhoud 1. Wat is een documentaire? 2. Interview techniek 3. Documentaire maken in 3 stappen 3.1. Ontwerpen 3.2. Opnemen 3.3. Monteren 4. Werkdocument
Nadere informatie6 In Beeld. Bieke Depoorter
6 In Beeld Bieke Depoorter De 25-jarige fotografe Bieke Depoorter uit Ingooigem besloot pas in het laatste jaar middelbaar, tot verrassing van velen, om fotografie te gaan studeren. Ze trok naar het Kask
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieMotion Design DES Opdracht 01: het creëren van een 2D motion graphic Versie voor docenten v Introductie: doel en omschrijving
Motion Design DES01-09 Opdracht 01: het creëren van een 2D motion graphic Versie voor docenten v6.0 2011.02.03 James M. Boekbinder Skype: jboekbinder3641 E-mail: james.boekbinder@gmail.com Blog: http://www.razormind.info/infoconstructor
Nadere informatieWij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.
Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat
Nadere informatieToelating en selectie Selectiecriteria Elke afstudeerrichting hanteert bij de selectie de volgende concrete criteria:
Toelating en selectie Selectiecriteria Elke afstudeerrichting hanteert bij de selectie de volgende concrete criteria: Regie Documentaire Weet in een door de student zelf gemaakte film al basaal te boeien
Nadere informatieSchrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>
Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieSabeth van der Voort GAR1B 30/01/2015. Research Docent: Harald Warmelink observatie creatieve mindset HER
Sabeth van der Voort GAR1B 30/01/2015 Research Docent: Harald Warmelink observatie creatieve mindset HER Inleiding Definitie van een ritueel De meeste rituelen die ik ben tegengekomen hadden veel te maken
Nadere informatieBURNY BOS TALENT AWARD 2015 DEELNAMEFORMULIER
BURNY BOS TALENT AWARD 2015 DEELNAMEFORMULIER PERSOONLIJKE GEGEVENS Naam Adres Te bereiken op mail Telefoon Facebook; LinkedIn;Twitter profiel: Korte beschrijving van je achtergrond, CV IDEE VOOR ANIMATIE
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Afgelopen maandag hebben we met de deelnemers van de kring Eigentijds Bijbellezen Paasverhalen gelezen. Vier verhalen van de opstanding, verteld door
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieCommuniceren met de achterban
1 Communiceren met de achterban Je wilt weten hoe je het beste communiceert met de achterban. Je wilt direct aan de slag en snel resultaten. Je hebt een hoe-vraag. Zoals iedereen. Maar als je werkelijk
Nadere informatieResearchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink
Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.
Nadere informatiePersoonlijk Ontwikkelingsplan
Persoonlijk Ontwikkelingsplan De leerdoelen Leerdoel 1 Producer Tijdens het project van de verdieping wil ik graag meer kennis opdoen over de productie van een film. Tijdens mijn stage heb ik al verschillende
Nadere informatieONDERNEMEN IS VOOR HELDEN
ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat
Nadere informatieOntdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek
Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals
Nadere informatiePreek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I
Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of
Nadere informatieMelissa Even 4T4 Mevr. Scholten
Zakelijke gegevens. De titel van het boek is De engel Yannick. De naam van de auteur is Do van Ranst. De naam van de uitgever is Do Van Ranst en Davidsfonds uitgeverij nv. Het jaar dat het is verschenen
Nadere informatieKLIK OM TE NAVIGEREN PRODUCTIE 4 GRAFISCHE ELEMENTEN 4 RIGGING 4 ANIMEREN 4 RENDEREN 5 BACKUP 5
PRODUCTIE PROCES Wij vinden het bij Infilmer Studios belangrijk dat de klant een goed inzicht heeft in het proces. Daarom zullen we je bij elk onderdeel van de productie een overzicht geven van de processen
Nadere informatieOBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C
OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3
Nadere informatieNaam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen
Naam: Huseyin Ayaz St. Nummer: 1683039 Groep: imm08209 Universiteit der dromen Onze film gaat over een droom van een student die de Vrije universiteit doorloopt en aan het eind van het film woedend wakker
Nadere informatieAMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN
AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekreclame
Uitleg boekverslag en boekreclame groep 7 schooljaar 2015-2016 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave Stap 4: Inhoud boekverslag
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatieLesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek
Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek KIEZEN Een goed begin is het kiezen van het juiste boek. Er zijn zo veel mooie verhalen waardoor het soms lastig is om een goede keuze
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieDe olifant die woord hield
De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte
Nadere informatieScenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII
Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII De voorstelling Ultra van Leo XIII was voor mij een bijzonder project.
Nadere informatieMOVING: workshop filmmaken
Dit werkblad is van: klas: MOVING: workshop filmmaken Neem zelf bewegend beeld op en maak er een videoclip, korte film of reportage van door er geluid, effecten en titels aan toe te voegen... Clips op
Nadere informatieOla Lanko en haar foto-genic installaties 14 oktober interview
Ola Lanko en haar foto-genic installaties 14 oktober interview Ola Lanko is altijd bezig met de werking van het medium fotografie. De kritische blik van de beschouwer is wat ze met haar werk wil overbrengen.
Nadere informatieFilmvertoning Primair Onderwijs SEPT 2017 NFF DOCENTENHANDLEIDING KAMPIOENEN VAN AMSTERDAM ... NFF Educatie ... Lesmateriaal ...
NFF DOCENTENHANDLEIDING KAMPIOENEN VAN AMSTERDAM NFF Educatie Van 20 tot en met 29 september 2017 vindt het Nederlands Film Festival (NFF) in Utrecht plaats. Het NFF ziet filmeducatie als een belangrijke
Nadere informatieLesbrief bij Romeo is op Julia en Layla op Majnun
Lesbrief bij Romeo is op Julia en Layla op Majnun Inleiding: U gaat binnenkort naar Romeo is op Julia en Layla op Majnun met uw klas. Voordat u deze theatervoorstelling bezoekt, kunt u al het een en ander
Nadere informatieEssay Project Interactieve Multimedia. Lukas Hulsbergen Groep 06. The Beeckestijn Project
Essay Project Interactieve Multimedia Lukas Hulsbergen Groep 06 The Beeckestijn Project Abstract In dit essay wil ik dieper ingaan op de motivatie van het maken van het project en meer inzicht geven over
Nadere informatieSchrijf duidelijke en aantrekkelijke. teksten in 5 stappen
Schrijf duidelijke en aantrekkelijke teksten in 5 stappen 09/2013 Beste lezer, Gefeliciteerd! Je hebt je ingeschreven voor mijn Schrijftips, dus je bent geïnteresseerd in schrijven. Dat is mooi! Want goede
Nadere informatieEen Helder Verhaal? Kunst verschaft de kunstenaar de mogelijkheid om zich te uiten. Door creatieve middelen te gebruiken, vertellen zij hun verhaal.
CKV. Opdracht lessenserie Een Helder Verhaal? Kunst verschaft de kunstenaar de mogelijkheid om zich te uiten. Door creatieve middelen te gebruiken, vertellen zij hun verhaal. Maar waarom zo moeilijk? En
Nadere informatieLuisteren: muziek (B2 nr. 3)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieJeroen Dusseldorp 17-12-2013
Groeidocument trainingen blok 2 Jeroen Dusseldorp 17-12-2013 Inleiding Voor u ligt mijn groeidocument van de trainingen die zijn gegeven in blok 2 van de minor Consultancy. Om een succesvolle consultant
Nadere informatieChecklist voor Succesvol Ondernemen
Kruis aan wat voor jou van toepassing is om een overzicht te hebben van waar je mee aan de slag kunt om meer klanten te krijgen en meer geld te verdienen. SuccesHoek 1: Actiegerichte Focus Ik besteed meestal
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieIk wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.
1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,
Nadere informatieGroningen Matthias Sulin K3a
Groningen Matthias Sulin K3a Van onze school (Cs Vincent Van Gogh Salland) Zijn er ongeveer 60 leerlingen en docenten mee geweest naar een activiteit in Groningen genaamd De Rode Loper. Er waren Nederlandse
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieDaphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.
Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb
Nadere informatieWanneer ze op het schoolplein rond keek, dan zag ze dat sommige kinderen blij waren en andere kinderen verdrietig.
Ik wil sjoelemo (Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met kinderen tot ± 12 jaar) Een verhaaltje om in de klas voor te lezen. Een oefening om te doen in het gezin. Dit verhaaltje gaat over gevoelens;
Nadere informatieHerman gaat met zijn dochter Lies naar de dierentuin. Joppie de hond gaat ook mee. Ze gaan gelijk naar de apen, die dicht bij de ingang zijn.
Herman gaat met zijn dochter Lies naar de dierentuin. Joppie de hond gaat ook mee. Ze gaan gelijk naar de apen, die dicht bij de ingang zijn. De ondeugendste aap Snoei pakt de hoed van Herman af. Snoei
Nadere informatieTHEORIE. Kijken naar Film
THEORIE Kijken naar Film Introductie Sommige mensen bekijken een film zoals ze junkfood eten. Ze denken er niet bij na, ze praten er niet over. Ze realiseren zich niet dat kunst en cultuur onze kijk op
Nadere informatiePresentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis
Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden
Nadere informatieStar Wars: The Force Awakens
Star Wars: The Force Awakens Door Robin Kneepkens Voor Rosa Bontan 8 3 2016 Per. 3 1 Inhoudsopgave 1 Titelpagina 2 Inhoudsopgave 3 Het Kunstwerk 4 De Kunstenaar 5 De Drie Invalshoeken 6 Eigen Mening 7
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieMaak je eigen film! Van idee tot filmpremière. www.broet.nl
3728 TUE Eureka covers 09:Opmaak 1 12-01-2009 12:24 Pagina 7 Maak je eigen film! Van idee tot filmpremière www.broet.nl 2 Maak je eigen film! Een korte stap voor stap handleiding. Inhoudsopgave Hoofdstuk
Nadere informatieDe logo s heb ik zelf gemaakt.
Voorwoord: Mijn tijdschrift gaat vooral over YouTube, want dat is een van mijn grootste hobby s. Ook zit er veel van mijn persoonlijkheid in. Voor deze opdracht heb ik vooral naar mezelf gekeken en het
Nadere informatieVilla Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS
Villa Reynaert DE HAND VAN PIETER PORTERS IN TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 56 TIJDLOOS Of je nu tot rust wilt komen tussen zakelijke beslommeringen door of je wilt met je geliefde
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Media en Creatieve Industrie Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500
Nadere informatieISABEL EN BAS VAN RHIENEN (6)
Als tweeling ben je nooit alleen. Maar je bent ook altijd de helft van iets. Vijf broers en zussen vertellen hoe ze samen zichzelf zijn. Tekst Nanneke van Drunen Foto s Edith Verhoeven ISABEL EN BAS VAN
Nadere informatie5. Overtuigingen. Gelijk of geluk? Carola van Bemmelen Food & Lifestylecoaching. Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen
5. Overtuigingen Jouw leven op dit moment weerspiegelt exact jouw overtuigingen Een overtuiging is een gedachte die je hebt aangenomen als waarheid doordat ie herhaaldelijk is bevestigd. Het is niet meer
Nadere informatieEllen Schild. Tineke Groen
Ellen Schild Tineke Groen Jaar in jaar uit besteden we in Mebest aandacht aan fraaie afbouwprojecten. Achter elk van die projecten zitten vakmensen. Vakmensen die het bedenken, vakmensen die het maken.
Nadere informatieBeste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk.
Beste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk. We gedenken vanavond Ramón Smits Alvarez. We staan stil bij zijn leven, we staan stil
Nadere informatieCoalitielid met hart en ziel
Coalitielid met hart en ziel Samenwerken vind ik belangrijk omdat... Peter Rooze 29 januari 2011 Teambuilding en samenwerking. Resultaten: 1. Kennismaking met - motieven van - collega s. 2. Betere samenwerking.
Nadere informatiePizza Verdi. Opdrachtenblad. Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten
Pizza Verdi Regie: Gary Nadeau Jaar: 2011 Duur: 8 minuten Opdrachtenblad Lesuurpakket Pizza Verdi (thema s: sociale verschillen, stereotyperingen/vooroordelen; verdiepingsopdracht Amerikaanse burgerrechten)
Nadere informatie1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.
Nadere informatieDe drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales.
Drijfveren Tool 1.0 Carolien van Herrikhuyzen www.cforcycling.nl www.cforcycling.com carolien@cforcycling.nl Om wat handvaten te hebben voor een gesprek met ons begeleidingsteam bij het formuleren van
Nadere informatiePERSBERICHT. Weert, oktober 2016 Hoofdrollen unaniem gekozen voor HET SPROOKJE VAN DE DOOD
PERSBERICHT Weert, oktober 2016 Hoofdrollen unaniem gekozen voor HET SPROOKJE VAN DE DOOD Het Sprookje van de Dood Her-inner je leven als een wonderbaarlijk avontuur Een co-creatie van Innerwish Productions
Nadere informatieGELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN
WAAROM??? DAAROM!!! Soms sta je met je mond vol tanden, wanneer je kind je met een vraag overvalt. "Waarom zijn de bomen groen?", "Waarom regent het vandaag?" Waarom... waarom..., steeds weer waarom. De
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieOorlogswinter. Denice Surink
Oorlogswinter Inhoud 1. Zakelijke gegevens... 3 2. Samenvatting... 3 3. Over de auteur... 3 4. Over het boek... 4 5. Leeservaringen... 4 6. Recensie.... 5 1. Zakelijke gegevens A. Het boek heet oorlogswinter.
Nadere informatieHans van Rooij VERSTAG
Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatie'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop
FD: Economie & Politiek door Siem Eikelenboom 28 augustus 2015 'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop Karel Appel, 'Bloem met blauwe ogen' (1977) 'Als je de ontvangsthal van Van Rietschoten
Nadere informatieArt/Media & Me Inspiratie in ontwerp
Art/Media & Me Inspiratie in ontwerp Yannick Seyeux GameDesign - G&I1D Docenten: Saskia Freeke & Sonja van Vuure 16-10-2015 Wat is Darkstalkers? Darkstalkers is een 2D fighting-game franchise gemaakt en
Nadere informatieLAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!
LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen
Nadere informatieDeel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost
Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op
Nadere informatieONTMOETEN KENNY KOKEN
Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres
Nadere informatieBodyclap. Make the Music with your body
Bodyclap Make the Music with your body 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Bodyclap Inleiding In deze leuke en stoere workshop
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieDoel. Vertrekpunt: Santé! De beste gesprekken voer je... op café
Doel Geanimeerde gesprekken voeren over belangrijke vragen of thema s in verschillende rondes. Elke deelnemer komt aan het woord. Een worldcafé kan je gebruiken om informatie te verzamelen binnen één thema
Nadere informatieLiederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk
Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieschoolopdracht master vloggen
schoolopdracht master vloggen Je eigen vlog Lees eerst het stappenplan door en ga daarna aan de slag. 1. Bedenk een onderwerp Ga op zoek naar een nieuwsbericht dat je aanspreekt en waarmee je iets kunt.
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieBoekverslag door een scholier 1899 woorden 27 september keer beoordeeld. Eerste uitgave 1997 Nederlands
Boekverslag door een scholier 1899 woorden 27 september 2006 6 13 keer beoordeeld Auteur Genre Caja Cazemier Jeugdboek Eerste uitgave 1997 Vak Nederlands Opdracht 1: 1 Onderwerp: Het onderwerp van het
Nadere informatie