Alles wat u altijd wilde vragen... Pensioenstelsel op de schop? Pensioenblad voor het cabinepersoneel van KLM/KLC Jaargang 9 Februari 2011

Transcriptie

1 Pensioenblad voor het cabinepersoneel van KLM/KLC Jaargang 9 Februari 2011 Alles wat u altijd wilde vragen... Een collega interviewt een bestuurslid Pensioenstelsel op de schop? Hoe ziet uw pensioen er in de toekomst uit? Geld moet belegd worden

2 ACTUEEL DEZE KEER In FOCUS 4 een-op-een Collega Wilbert van Haneghem wil van bestuurslid Stefan Geerlings alles weten over pensioenen Attestatie de Vita Een Attestatie de Vita is een bewijs van in leven zijn. Het pensioenfonds vraagt pensioengerechtigden die in het buitenland wonen om jaarlijks een bewijs van in leven zijn toe te sturen. Dat is een officiële verklaring afgestempeld door een bevoegde autoriteit, bijvoorbeeld een notaris of een Nederlandse ambassade. Het pensioenfonds heeft dit nodig om te kunnen beoordelen of u nog in leven bent en het pensioen nog altijd goed wordt uitgekeerd. Op deze manier wordt fraude voorkomen. Als u in Nederland woont is een bewijs van in leven zijn niet nodig. Het pensioenfonds ontvangt deze gegevens dan via de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Toine van der Stee, directeur Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Hoe staan we er voor? Met enige regelmaat word ik uitgenodigd om voor groepen KLM-ers een verhaal te houden over pensioenen. Ik begin dan vaak met alle berichten in de media over pensioenfondsen. De meeste van die berichten zijn niet erg positief. Vervolgens vertel ik dan dat mensen die berichten vooral moeten bekijken. Maar ook dat die berichten vooral niet over de KLM pensioenen gaan. 7 pittig Vrijwilligers aan de slag als pensioenambassadeur 8 grote veranderingen Het kabinet gaat beslissingen nemen over het pensioenstelsel 10 POSITIEF INDEXATIEBESLUIT Pensioenen waar mogelijk volledig geïndexeerd 12 beleggen is vooruitzien Mark Burbach vertelt over de mogelijkheden én de onmogelijkheden 14 waardeoverdracht Alles wat u moet weten op een rij gezet Nieuwe procedure Vanaf 2011 wordt er niet meer om een Attestatie de Vita gevraagd als u als pensioen gerechtigde de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt. Dan ontvangt het pensioenfonds het bewijs van in leven zijn via de Sociale Verzekeringsbank. Vanaf 65 jaar wordt het bewijs van in leven zijn namelijk ook door de Sociale Verzekeringsbank uitgevraagd in verband met de AOW-uitkering die u dan ontvangt. Focus nieuwe (huis)stijl David van Mechelen Paul Jansen Wisseling in bestuur Op 14 december 2010 is David van Mechelen teruggetreden als lid van het bestuur. Zijn terugtreden vloeit voort uit zijn eerdere overgang naar Transavia en het grote tijdsbeslag dat zijn werk daar op hem legt. Het bestuur dankt David voor zijn grote inzet voor het pensioenfonds, met name op het terrein van beleggingen en ALM. David van Mechelen wordt opgevolgd door Paul Jansen, director Payroll bij KLM. Hoe staat het er aan het begin van 2011 voor met uw pensioen fonds? Het korte antwoord is: goed. Per 1 januari heeft uw pensioenfonds de ingegane pensioenen met 1,4%, oftewel volledig kunnen indexeren. Voor nog actieve deelnemers bedraagt de indexatie 0%, in lijn met de loonontwikkeling. Op korte termijn dus geen reden tot zorgen. Maar kijken we naar de reserves van het pensioenfonds, dan is nog wel enig reparatiewerk nodig. Op het moment van schrijven bedraagt de dekkingsgraad ruim 120%. Dus voor elke 1,- pensioenverplichtingen heeft het fonds ruim 1,20 aan bezittingen. Ruim voordat de financiële crisis begon was dat nog ergens tussen 1,50 en 2,-. Het fonds heeft een herstelplan om de reserves in enkele jaren weer op een voldoende veilig niveau te brengen. En aan het eind van 2010 lag het fonds voor op dat plan. Hoe heeft het kunnen gebeuren dat het fonds er nu toch iets minder goed voor staat dan een paar jaar geleden? Aan het eind van 2010 bedroeg het belegde vermogen van het fonds ruim 1,5 miljard. Dat is een hoger bedrag dan ooit. Hoewel er veel geschreven wordt dat het met de beleggingen van pensioen fondsen niet goed zit, ligt het daar dus niet aan. Hoe zit het dan wel? Er zijn twee verklaringen. De eerste verklaring zit in de waarde van de verplichtingen van het fonds. Hoewel de pensioen toezeggingen voor de toekomst niet hoger zijn geworden, moet het fonds er wel meer reserves voor aanhouden. Het fonds moet uitgaan van de veronderstelling dat het niet meer verdient dan de rente op langlopende staatsobligaties. Is de rente laag, zoals nu, dan moet het fonds meer in kas hebben, dan wanneer de rente hoog zou zijn. Het gaat hier vooral om een rekenregel, maar niet om echte kosten voor het fonds. Bestuur Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Leden Paulette van den Berk, Dick Dees (voorzitter), Stefan Geerlings, Bert Gerritsma, Eugène van Halder (vicevoorzitter), Paul Jansen, Arend de Jong (vicevoorzitter), Miriam Kartman, Rob Koster. Plaatsvervangende leden Annette Groeneveld, Kees Porskamp, Terence Tilgenkamp. adres bestuur@klmcabinefonds.nl Deze Focus is de eerste Focus in de vernieuwde huisstijl van het pensioen fonds. We zijn erg benieuwd wat u van de nieuwe Focus vindt. U kunt ons dat laten weten via communicatie@blueskygroup.nl. In 2011 wordt de nieuwe huisstijl gefaseerd doorgevoerd in de andere communicatie middelen van het pensioenfonds. De tweede verklaring is wel een serieuze. Het goede nieuws is dat wij gemiddeld steeds langer gaan leven. Als je nog jong bent kun je met die wetenschap wat meer gaan sparen. Maar voor ouderen betekent het dat er voor het opgebouwde pensioen eigenlijk te weinig is gespaard. Over de periode leidde de toegenomen levensverwachting tot een relatieve daling van de dekkingsgraad van 14%. Gelukkig had het fonds steeds voldoende reserves om de gestegen levensverwachting op te vangen. In de komende jaren moeten de reserves natuurlijk wel hersteld worden. Dat gaat gebeuren door een combinatie van pensioenpremies en verwachte beleggingsopbrengsten. De toekomst is vol onzekerheden en er komt ongetwijfeld na verloop van tijd weer een nieuwe crisis. Ook dan willen we daar goed op voor bereid zijn. focus februari

3 INTERACTIE ik vind het belangrijk om het beeld weg te nemen dat besturen alleen bestaan uit oude mannen in pak betaal ik nu premie voor mezelf, de volgende generatie of juist voor de huidige gepensioneerden? Stefan Geerlings Stefan Geerlings vliegt sinds 1997 bij KLM: Ik ben purser maar sinds ik begin vorig jaar actief ben als bestuurslid van het cabinefonds, ben ik een stuk minder gaan vliegen. Ik vind het belangrijk dat jonge mensen zich interesseren in hun pensioen. Dat is voor mij één van de redenen dat ik ben toegetreden tot het bestuur. Wilbert van Haneghem Ruim vijfenhalf jaar werkt Wilbert van Haneghem nu als cabin attendant bij KLM. Voorheen was hij als purser actief bij een andere maatschappij. Tijdens mijn overgang naar KLM werd ik geconfronteerd met de waardeoverdracht van mijn pensioen, zegt Wilbert. Sindsdien ben ik me er wat meer in gaan verdiepen. Deelnemer in gesprek met bestuurslid Een-op-een Er wordt veel over pensioen gezegd en geschreven op tv, radio en in de krant. Maar vaak roepen al die berichten alleen maar méér vragen op. Wilbert van Haneghem werkt als cabin attendant bij KLM en zette een aantal vragen omtrent zijn pensioen op papier. Stefan Geerlings is de aangewezen persoon om Wilberts vragen te beantwoorden, want naast zijn werk als purser is hij bestuurslid van het cabinefonds. Wilbert vraagt, Stefan antwoordt. Wilbert: Wat heeft jou bewogen om je kandidaat te stellen als bestuurslid? Stefan: Sinds 2006 ben ik actief bij de vakbond FNV Bondgenoten / Cabin Pressure. Via de vakbond kreeg ik te maken met pen sioenen. Bij het arbeidsvoorwaardelijk overleg tussen werkgever en vakbonden bijvoorbeeld. Eind 2009 deed zich de mogelijkheid voor om zitting te nemen in het bestuur van het cabinefonds. Dat heb ik gedaan omdat het onderwerp me aanspreekt. Juist omdat vrijwel niemand affiniteit heeft met pensioenen, vind ik het wél leuk om me er in te verdiepen. Verder vind ik het belangrijk om het beeld weg te nemen dat besturen alleen bestaan uit oude mannen in pak. Wilbert: Wat kun jij als bestuurslid voor mij als cabinelid betekenen? Stefan: Allereerst probeer je als bestuurslid binnen de wetgeving en alle pensioenafspraken, er op toe te zien dat alle deelnemers een zo goed en duurzaam mogelijk pensioen ontvangen. Daarnaast moeten wij ervoor zorgen dat we naar al onze deelnemers goed communiceren wat wij nu precies doen. Dat is niet altijd eenvoudig omdat pensioen niet het meest aansprekende onderwerp is. Toch denk ik dat wij wat betreft onze communicatie op de goede weg zijn. We hebben onlangs een nieuwe, meer toegankelijke huisstijl ontwikkeld en sinds begin dit jaar kunnen deelnemers via een vernieuwde versie van de pensioenplanner gebruiken. In deze planner kun je nu bijvoorbeeld ook nagaan wat de gevolgen voor het pensioen zijn als iemand non-activiteit opneemt of in deeltijd wil gaan werken. Wilbert: Kun je mij nog één keer uitleggen hoe het nu precies zit: betaal ik nu premie voor mezelf, de volgende generatie of juist voor de huidige gepensioneerden? Stefan: In principe betaal je gewoon premie voor jezelf. Het grootste deel van het pensioen dat je opbouwt, wordt trouwens betaald door je werkgever. In Nederland is pensioen zo geregeld dat dit op basis van solidariteit en collectiviteit gebeurt. Dat is een prima systeem. Jammer genoeg is er een beeld ontstaan dat de jongere generatie voor de huidige pensioengerechtigden betaalt. Dat is een ongenuanceerd beeld van de werkelijkheid. In de nieuwe financieringsopzet hebben de arbeidsvoorwaardelijke partijen onlangs een mooi compromis gesloten waarbij premiebetalers, de actieve deelnemers dus, een eigen reserve opbouwen. Wilbert: Maar toch wil het nieuwe kabinet de algemene pensioenleeftijd verhogen naar 66 jaar. Blijft voor ons een pensioenleeftijd gelden van 60 jaar? Stefan: Er zijn veel mensen die zich zorgen maken over de pen sioenleeftijd. Of die hetzelfde blijft, weet ik niet. Zoals iedereen weet is de huidige trend een oplopende pensioen- 4 focus februari

4 INTERACTIE Pittig leeftijd. De vergrijzing en het feit dat Nederlanders steeds ouder worden zijn hier debet aan. Maar ik wil even duidelijk stellen dat het hier gaat om een normpensioenleeftijd van 60 jaar. Dat is de leeftijd waarmee we rekenen. Onze regeling biedt de mogelijkheid om tussen je 50ste en 65ste jaarl flexibel uit te treden. Houd er echter wel rekening mee dat als je eerder stopt of juist langer doorwerkt, dat wel gevolgen heeft voor je pensioen. Hoeveel dat scheelt, kun je uitrekenen met behulp van de pensioenplanner. Wilbert van Haneghem door de waardeoverdracht van mijn pensioen ben ik mij er meer in gaan verdiepen Wilbert: Ik heb begrepen dat we in 2011 meer premie moeten gaan betalen? Stefan: Dat klopt, maar de reden daarvan is dat we sinds 2008 een premie hebben betaald die eigenlijk te laag was. Maar ook de vergrijzing en de economische crisis spelen een belangrijke rol. Daarom gaan we met ingang van 2011 een hogere premie betalen. Deze hogere premie wordt over drie jaar uitgesmeerd. Ik wil er aan toevoegen dat we nog steeds een heel mooie regeling hebben. Zo zijn we één van de weinige fondsen in Nederland die een eindloonregeling kent en wordt er maximaal pensioen opgebouwd. Wilbert: Ik las laatst dat het vliegend fonds tot de gezondste van Nederland behoort. Hoe zit dat eigenlijk met ons fonds? Waarom kunnen wij niet hetzelfde doen als het vliegend fonds? Stefan: Het cabinefonds doet het ook erg goed. Het is moeilijk om beide fondsen met elkaar te vergelijken. Zo ligt de gemiddelde leeftijd van deelnemers aan ons fonds veel lager dan bij vliegend. Dat betekent dus dat je als pensioenfonds heel andere risico s neemt in je beleggingen. Maar natuurlijk wisselen beide fondsen waardevolle informatie met elkaar uit. Verder zijn de pensioenregelingen van het vliegend personeel en cabinepersoneel heel verschillend. Daar kunnen wij als bestuur niets aan veranderen, want dat soort afspraken komt voort uit het arbeidsvoorwaardelijk overleg. Maar zoals ik al eerder zei: wij hebben écht een heel goede regeling. Wilbert: Hoe zit het nu precies met die dekkingsgraad? Stefan: Als pensioenfonds heb je aan de ene kant vermogen dat is opgebouwd uit de premie-inkomsten en beleggingsopbrengsten. Aan de andere kant staan de verplichtingen die we hebben aan de huidige en toekomstige pensioengerechtigden. De dekkingsgraad geeft aan in hoeverre een pensioenfonds in staat is om aan alle verplichtingen te voldoen. In Nederland moet elk pensioenfonds beschikken over een minimale dekkingsgraad van 105%. Wie daaronder zit, moet op korte termijn een herstelplan inleveren. Sinds de kredietcrisis is die termijn voor pensioenfondsen tijdelijk opgerekt van 3 jaar naar 5 jaar. Het cabinefonds zit niet rond die grens want wij hebben momenteel een dekkingsgraad van boven de 120%. Wilbert: Wij behoren dus niet tot de veertien fondsen die in nood waren, dan wel tot de 340 fondsen die een herstelplan moesten inleveren bij DNB? Stefan: Wij horen zeker niet bij die viertien fondsen. Wel hebben we even een reservetekort gehad vanwege de lage rente waardoor onze dekkingsgraad niet helemaal goed was. We hebben toen een herstelplan voor de lange termijn ingeleverd. Maar een dekkingsgraad zegt ook niet alles. Sinds een paar jaar schrijft het Financieel Toetsingskader pensioenwet ons voor dat we de dekkingsgraad moeten berekenen op basis van de actuele rente. Dat betekent dus dat de dekkingsgraad alle kanten op kan bewegen. Maar daar hoef je niet direct van in paniek te raken, want pensioenfondsen beleggen immers voor de lange termijn. Daar moet het beleid primair op gericht zijn. Stefan Geerlings ik vind het belangrijk dat jonge mensen zich interesseren in hun pensioen Wilbert: Dan iets heel anders: hoe denk jij over de inzet van nieuwe media om mij en mijn collega s te bereiken? Stefan: Er zijn veel ontwikkelingen op dat gebied aan de gang en ik vind ze allemaal erg interessant. Ik denk dat we toe moeten naar een mix van traditionele en nieuwe communicatiemiddelen. Als je kijkt naar smartphones en dergelijke is het goed om te kijken naar bepaalde apps. Maar je moet wel erg goed nadenken over wat je precies wilt communiceren. Wij hebben daar gelukkig een heel goede communicatiecommissie voor en die is daar druk mee bezig. Wat mij zelf wel interessant lijkt is om deelnemers wat meer te betrekken bij de prestaties van het fonds. Als bestuur krijgen wij om het kwartaal een monitor van hoe het gaat met de beleggingen. Ik kan me goed voorstellen dat deelnemers het wel interessant vinden om inzicht te krijgen in de rendementen die een fonds maakt of welke belegging keuzes gemaakt worden. Als je dat op een goede manier brengt, kun je deelnemers op een andere manier bij hun pensioen betrekken. Ik geloof niet dat veel pensioenfondsen dat doen, maar ik vind het wel een interessante gedachte. PIT 6 van start Pensioenfondsen ontplooien de laatste jaren steeds meer initiatieven om pensioen actief onder de aandacht te brengen bij deelnemers. De Pensioen Informatie Teams van het Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel zijn hier een voorbeeld van. Het idee van collega s die collega s informeren kan op veel enthousiasme rekenen. Inmiddels zijn er al zes teams actief, het nieuwste team is in november 2010 van start gegaan. Twee PITters uit dit team vertellen over hun drijfveren om mee te doen en hun eigen aanpak van PIT. Van ver-van-mijn-bed-show naar pensioenambassadeur In Pit zitten niet alleen deelnemers die al vóór hun PIT deelname enige kennis hadden van pensioen en/of financiële zaken. Voor veel PITters die collega s momenteel actief informeren over pensioen, was pensioen ooit ook een ver-van-mijn-bed-show. Jeroen van den Bergh: Als dertiger die pas drie jaar bij de KLM vliegt, was ik nooit echt bezig met het scenario van mijn oude dag. Het onderwerp pensioen was zeker geen sexy onderwerp. Toch heeft pensioen nu de aandacht van Jeroen en heeft hij zich opgegeven voor PIT6. Toen ik op de route een PITter tegenkwam die op de crewborrel wat interessante facts and figures met ons deelde over de huidige pensioenregeling, werd ik toch nieuwsgierig. Toen PIT6 werd samengesteld heb ik me direct opgegeven. Ook voor Wendy Westra (PIT6) veranderde haar kijk op pensioen nadat ze een PITter sprak. Alles wat betreft mijn pensioen was voor mij, net als voor veel andere collega s, een ver-vanmijn-bed-show. Nadat ik met een PITter had gevlogen vond ik het tijd om daar verandering in te gaan brengen. Maatwerk Een PITter is vrij om zelf invulling te geven aan de uitvoering van zijn/haar PIT-taken. Zo divers als de samenstelling van de PITteams is, zo divers is de aanpak van de PITters als het gaat om het aanspreken van collega s. Jeroen: Ik kies ervoor om tijdens een crewborrel, het ontbijt of aan boord, het onderwerp pensioen onder de aandacht te brengen. Ik zet ook in op diverse levensgebeurtenissen zoals scheiden, deeltijd werken, het krijgen van kinderen, arbeidsongeschiktheid of het bekende IPB-samenlevingscontract. Door deze levensgebeurtenissen in relatie tot pensioen te bespreken, worden collega s ook weer een stukje pensioenbewuster. Ook Wendy wijst collega s in PIT-gesprekken op de Life Events en de invloed daarvan op het pensioen. Zij geeft meestal in een briefing aan de dat zij PITter is: Als collega s vragen hebben over hun pensioensituatie kunnen ze die dan op de route aan mij kunnen stellen. Ik attendeer collega s ook vooral op het gebruik van de pensioenplanner, een handige rekentool die precies weergeeft hoeveel pensioen je kunt verwachten en wat de effecten zijn bij veranderingen in je situatie. Win-win-win situatie PITters zetten zich vrijwillig in voor het pensioenfonds. In een tweedaagse pensioenopleiding wordt uitgebreid ingegaan op de pensioenregeling voor KLM-cabinepersoneel, waardoor de PITters in spe ook goed inzicht krijgen in hun persoonlijke pensioensituatie. Daarna gaan de PITters op pad om collega s aan te sporen ook naar hun persoonlijke pensioensituatie te kijken. Dit blijkt voor veel PITters ook een belangrijk drijfveer voor deelname aan PIT. Wendy: Na het volgen van de PIT cursus kreeg ik meer inzicht in mijn pen sioensituatie. Maar ik vind het ook erg leuk de informatie over te brengen op collega s. De meeste collega s reageren heel enthousiast en willen zich daarna ook gaan verdiepen in hun pensioen. En ik vind het ook nog eens leuk als collega s ook aan de slag gaan met de pensioenplanner. Een win-win situatie! Jeroen van den Bergh Ik kies ervoor om tijdens een crewborrel of aan boord, het onderwerp pensioen onder de aandacht te brengen Wendy Westra Na het volgen van de PIT cursus kreeg ik meer inzicht in mijn pensioensituatie, en ik vind het ook erg leuk om mijn collega s te informeren 6 focus februari

5 (on)zekerheden Moeten we in de toekomst langer doorwerken? Is mijn pen sioen straks nog gegarandeerd? AOW-leeftijd koppelen aan de stijgende levens verwachting? Is het nog mogelijk om eerder te stoppen met werken? Verschuift het risico van werkgever naar werknemer? Grote veranderingen in pensioenstelsel op komst Als gevolg van de economische crisis, de lage rentestand en de stijgende levensverwachting van de gemiddelde Nederlander is een aantal pensioenfondsen in de problemen geraakt. Deze ontwikkelingen hebben het besef aangewakkerd dat er aanpassingen moeten komen in het huidige pensioensysteem. In het regeerakkoord van Rutte I is opgenomen dat de AOWleeftijd in 2020 verhoogd wordt naar 66 jaar. Verder hebben de centrale organisaties van werkgevers en werknemers een pensioenakkoord gesloten met daarin een aantal aanpassingen. Het wachten is nu op hoe het kabinet op deze plannen zal reageren. Voormalig minister van Sociale Zaken Donner was in het vorige kabinet al druk bezig met het verhogen van de AOW-leeftijd. Tijdens zijn bewind hebben een aantal commissies zich gebogen over verschillende pensioendossiers. Eén van die commissies, de commissie Goudswaard, is tot de conclusie gekomen dat het pensioenstelsel herzien moet worden om het in de toekomst betaalbaar te houden. Nu nog is wettelijk vastgelegd dat de hoogte van het pensioen gegarandeerd is. Een onhoudbare situatie volgens Goudswaard. De voorstellen in het pensioen akkoord sturen dan ook aan op een situatie waarin fondsen en werkgevers minder risico lopen. De hoogte van het pensioen zal dan geen absolute zekerheid meer zijn voor deelnemers. Hoe zat het ook alweer? Het pensioen in Nederland is gebaseerd op drie pijlers. De eerste pijler is de AOW, het basispensioen van de staat. Iedereen die in Nederland woont of werkt is hiervoor auto matisch verzekerd. De tweede pijler is het pensioen dat wordt opgebouwd via een baan. De premie voor dit pensioen wordt betaald door werknemer en werkgever samen. Samen vormen deze twee pijlers het pensioen. De derde pijler is vrijwillig en kan bestaan uit allerlei soorten financiële aanvullingen die mensen zelf treffen. Dat kan bijvoorbeeld via een levens verzekering of een lijfrenteverzekering. Later In het regeerakkoord is een aantal zaken opgenomen over de AOW. Om de AOW in de toekomst betaalbaar te houden wil men de AOW-leeftijd verhogen naar 66 jaar in Verder zegt het kabinet een voorstel te willen doen in lijn met het pensioen akkoord van de sociale partners om de AOW-leeftijd mee te laten bewegen met de levensverwachting. Dat wil zeggen dat wanneer de levensverwachting met één jaar stijgt, de AOW ook een jaar later zal ingaan. Flexibel pensioen Ten aanzien van de tweede pijler stelt het pensioenakkoord dat het werkgeverspensioen flexibeler moet worden. Momenteel is het pensioen dat een werknemer opbouwt gegarandeerd en ligt het risico tijdens de opbouwperiode bij het pensioenfonds en de werkgever. Om dit pensioen te garanderen zijn de premies sinds 2000 met 50% verhoogd. Een verdere verhoging van deze omvang kan voorkomen worden door pensioen meer afhankelijk te maken van de behaalde beleggingsresultaten. Eerder stoppen of langer doorwerken? Net als de AOW-leeftijd moet de pensioenleeftijd volgens het pensioenakkoord gekoppeld worden aan de stijging van de levensverwachting. Wie eerder wil stoppen met werken, zal het moeten doen met een fors lagere pensioenuitkering, terwijl degenen die langer doorwerken juist extra rechten opbouwen. Vinger aan de pols Het kabinet moet nog een besluit nemen over bovengenoemde zaken, maar dat er wezenlijke veranderingen in het pensioen worden doorgevoerd, is zeker. Wat de veranderingen betekenen voor de KLM pensioenfondsen hangt onder andere af van de afspraken die er in het arbeidvoorwaardelijke overleg worden gemaakt. Deelnemers aan pensioenfondsen doen er verstandig aan om zich in de toekomst goed te informeren over hun pensioen. De hoogte van pensioenen zal straks immers niet meer zeker zijn. Ook al is de impact van de te nemen maatregelen groot, het samen sparen voor pensioen zal veruit de beste en meest voordelige oplossing blijven. 8 focus februari

6 kort Pensioenbetaaldata 2011 Uw pensioen ontvangt u in 2011 op onderstaande data op uw bank- of girorekening. Januari 28 januari 2011 Februari 25 februari 2011 Maart 30 maart 2011 April 28 april 2011 Mei 30 mei 2011 Positief indexatiebesluit Juni 29 juni 2011 Juli 28 juli 2011 Augustus 30 augustus 2011 September 29 september 2011 Financiële positie van Pensioenfonds KLM - Cabinepersoneel Oktober 28 oktober 2011 De nominale dekkingsgraad, de verhouding tussen de nominale Het bestuur van uw pensioenfonds besluit jaarlijks of de pensioenen en pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Indexatie is voorwaardelijk en afhankelijk van de financiële positie van uw pensioenfonds. Voor 2011 geldt een positief indexatiebesluit, wat betekent dat de pensioenen waar mogelijk reglementair volledig worden geïndexeerd. November 29 november 2011 December 22 december 2011 Pensioenuitstel en doorwerken verplichtingen en het vermogen van het fonds, bedraagt eind december 2010: 121,8%. Dit is een stijging ten opzichte van het vorige kwartaal, die voor namelijk te danken is aan de stijging van de rente. Volgens wettelijke richtlijnen moeten pensioenfondsen bepaalde buffers aanhouden. De vereiste dekkingsgraad is voor dit fonds 121,7%. Het minimaal vereist vermogen is 105%. In onderstaande grafiek kunt u zien hoe de dekkingsgraad zich Voor alle deelnemers In de reglementen van uw pensioenfonds is een normpensioenleeftijd van 60 jaar opge- de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Voor zowel de deelnemers in de eindloonregeling als de deel- nomen. Dat betekent dat u in principe op de nemers in de middelloonregeling geldt dat de opgebouwde eerste dag van de maand dat u 60 jaar wordt 200% pensioenaanspraken jaarlijks worden aangepast met het percentage van de CAO-loonronde. De opgebouwde aan spraken 1977 of 1998 met pensioen gaat. U kunt ook eerder met (deeltijd)pensioen, namelijk vanaf uw 50e. 180% in de Netto Aanvullende Pensioenregeling worden met hetzelfde Als u onder reglement 1977 met pensioen bent gegaan dan Bij het bereiken van de 60-jarige leeftijd percentage aangepast. Omdat er geen CAO-loonronde heeft wordt uw pensioen op 1 januari 2011 aangepast aan het heeft u ook de mogelijkheid om uw pensioen 160% plaatsgevonden vanaf 2 januari 2010 tot en met niveau van de salarissen en wettelijke uitkeringen volgens uit te stellen, tot uiterlijk de leeftijd van 65 1 januari 2011 blijven de opgebouwde pensioenaanspraken de sociale verzekering per 1 januari Dit wordt individueel jaar. Pensioenuitstel is volgens de wettelijke 140% en het Netto Aanvullend Pensioen gelijk. bepaald. regels alleen mogelijk als u na de normpen- Voor alle pensioengerechtigden Als u onder reglement 1998 met pensioen bent gegaan wordt sioenleeftijd blijft werken. Stel dat u tot uw 60e voor 60% werkt en 40% arbeidsonge- 120% De ingegane pensioenen en premievrije aanspraken van gewe- uw pensioen tot uw 65ste aangepast aan de algemene salaris- schikt bent en dat u vanaf uw 60e voor 60% 100% zen deelnemers worden aangepast volgens de procentuele ontwikkeling van het prijsindexcijfer. Per 1 januari 2011 betekent dit een verhoging van 1,4%. wijzigingen van de KLM-CAO. Er heeft vanaf 2 januari 2010 tot en met 1 januari 2011 geen salariswijziging plaatsgevonden. Uw pensioen blijft daarom gelijk. Het pensioen van pensioen- blijft doorwerken. U kunt uw pensioen dan voor 60% uitstellen. En over dit gedeelte dat u blijft werken bouwt u vanaf uw 60e ook mrt 07 dec 07 sep 08 jun 09 mrt 10 dec 10 gerechtigden vanaf 65 jaar en ouder wordt verhoogd met de gewoon pensioen op. Voor het gedeelte dat procentuele ontwikkeling van het prijsindexcijfer, tot maximaal er niet meer gewerkt wordt, is er op uw 60e nominale dekkingsgraad de algemene loonronde. Omdat er geen algemene loonronde is dan een verplichte ingang van het ouder- vereiste dekkingsgraad geweest blijft uw pensioen gelijk. domspensioen. De WIA- of WAO-uitkering (inclusief vereiste reserves) wordt in dit voorbeeld met uw ouderdoms- vereiste minimum dekkingsgraad pensioen verrekend. 10 focus februari

7 know how Beleggen is vooruitzien Pensioenfondsen hebben veel geld, maar ook veel verplichtingen. Zo moet er voldoende geld zijn om alle deelnemers aan het fonds te betalen zodra zij met pensioen gaan. Het is dus belangrijk dat dit geld over een lange periode goed beheerd wordt. Dat gebeurt door het geld te investeren en te beleggen. Hoe dat precies in zijn werk gaat vertelt Mark Burbach, Chief Investment Officer bij de Blue Sky Group. Grillige economie Door te beleggen met de ingelegde premiegelden wordt gestreefd naar een bepaald rendement. Dat rendement is afhankelijk van allerlei economische omstandigheden. Over een lange periode moet je als pensioenfonds bestand zijn tegen grote economische schokken, gaat Burbach verder. Je moet als pensioenfonds bestand zijn tegen grote economische schokken Door de jaren heen verandert de situatie De recente wereldwijde crisis is daar een in de wereld voortdurend en is de econo- voorbeeld van. Pensioenfondsen moeten mie continu in beweging. Een euro die dit soort schokken kunnen opvangen en vandaag ingelegd wordt, is over veertig voldoende buffers in de beleggingsporte- jaar waarschijnlijk minder waard. Pensi- feuille inbouwen. ALM helpt in te schat- oenfondsen proberen hun beleggingen zó ten welk beleggingsrisico kan worden in te richten dat de pensioenaanspraken een langere periode door het fonds met z n allen gemiddeld een stuk ouder gelopen bij een bepaalde omvang van de van de deelnemers zo veel als mogelijk beheerd. Zodra u met pensioen gaat, worden. Dat zijn zaken die meegenomen dekkingsgraad. In tijden van grote econo- welvaartsvast blijven. Dat houdt in dat wordt het pensioen uitgekeerd. Belangrijk moeten worden in de rekenmodellen. mische onzekerheid, zoals we de laatste het in het vooruitzicht gestelde pensi- is nu die lange periode waarin het fonds Als de gemiddelde levensverwachting jaren hebben gezien, zullen pensioen- oen, indien de financiële situatie van het het ingelegde geld van de deel nemer van Nederlanders stijgt, kan dit grote fondsen over het algemeen wat minder fonds dat toe laat, met de inflatie wordt beheert. ALM is een instrument dat financiële gevolgen hebben voor pen- risico kunnen nemen in hun beleggings- aangepast. Dit wordt ook wel indexatie pensioenfondsen gebruiken om inzicht te sioenfondsen. Er moet immers langer portefeuille. genoemd. Elk pensioenfonds heeft de ambitie om de pensioenaanspraken van verkrijgen in de mate waarin de balans gevoelig is voor veranderende economi- pensioen betaald worden en dat betekent dus een verzwaring van de pensioenver- Dekkingsgraad op orde Mark Burbach beschikt over brede kennis van en ervaring met vermogensbeheer. Hij heeft actuele en diepgaande kennis van de markt, in het bijzonder op het gebied van selecteren, aansturen en beoordelen van vermogensbeheerders. haar deelnemers te indexeren. Om deze ambitie te verwezenlijken, wordt gebruikgemaakt van Asset Liability Management (ALM). sche omstandigheden. Door verschillende economische scenario s in de tijd te simuleren wordt inzicht verkregen op de mate waarin de beleggingen in waarde plichtingen. Balans in evenwicht Ook aan de activazijde van de balans De dekkingsgraad is een maatstaf om aan te geven of een pensioenfonds aan zijn verplichtingen kan voldoen. Die wordt berekend door alle bezittingen te delen Asset Liability Management veranderen. Dat is belangrijke informatie voor het bestuur om het beleid te bepalen. moet rekening gehouden worden met een aantal variabelen. Burbach: Als aan de door de verplichtingen. In Nederland moet de dekkingsgraad van elk pensioenfonds Aan de activazijde (asset) staat de waarde van de beleggingen, oftewel de bezittingen. Aan de passivazijde (liability) staan de opgebouwde pensioenaanspraken ALM heeft te maken met de beide zijden van de boekhoudkundige balans van het pensioenfonds, begint Burbach. Aan de activazijde (asset) staat de waarde van de beleggingen, oftewel de bezittingen. Aan de passivazijde (liability) staan de opgebouwde pensioenaanspraken van alle deelnemers, oftewel de verplichtin- Nederlanders worden ouder Binnen ALM is er een aantal variabelen waar we rekening mee houden. Aan de passivazijde van de balans zijn dat dus de pensioenaanspraken en de indexering daarvan. Daarbij is onder andere de verwachte gemiddelde levensduur passivazijde de verplichtingen zwaarder worden, zal er aan de activazijde van de balans ook het nodige moeten gebeuren om het evenwicht te bewaren. De activazijde bestaat uit beleggingen; met behulp van ALM worden er economische scenario s geschetst waarbinnen het beleggingsbeleid op middellange en lange 105% of meer bedragen. Een aantal pensioenfondsen is nu in het nieuws omdat zij met hun dekkingsgraad onder de 100% zitten en dus niet aan alle toekomstige pensioenafspraken kunnen voldoen. De drie pensioenfondsen van KLM hebben allemaal een dekkingsgraad van boven de 120%, ultimo 2010, en gen. Als deelnemer draagt u gedurende uw carrière premie af; dit geld wordt over van de deelnemers van belang. Inmiddels is duidelijk dat we in Nederland termijn kan opereren. Het is een hulpmiddel om de risico s in te schatten. zijn dus niet in de problemen. Een geruststellende gedachte! 12 focus februari

8 Wat is waardeoverdracht? Als u van werkgever verandert dan stopt uw pensioenopbouw bij de oude werkgever en gaat u een nieuw pensioen opbouwen bij de nieuwe werkgever. Waarde overdracht Veelgestelde vraag Waarom komt de waarde van mijn oude pen sioen niet precies overeen met de waarde van mijn nieuwe pensioen? Dat komt omdat pensioenregelingen van elkaar verschillen. Zo kan er bijvoorbeeld verschil zitten in de leeftijd waarop u met pensioen kunt gaan. Als u bij de ene regeling met 60 jaar met pensioen gaat, terwijl u bij de andere pas met 65 met pensioen gaat, dan heeft de ene opbouw meer waarde dan de andere. veranderen Rosanna is 29 Ze is dit jaar begonnen als eenbander bij KLM. Hiervoor werkte ze bij een andere werkgever en bouwde pensioen op bij een ander pensioenfonds. Rosanna wilde het pensioen dat ze bij haar vorige baan had opgebouwd overdragen naar haar nieuwe pensioenfonds. Dat wordt ook wel waardeoverdracht genoemd. Voor Rosanna is de pensioenregeling van KLM gunstiger dan die van haar oude werkgever en bovendien vindt zij het prettig om haar pensioen bij één pensioenfonds op te bouwen, in plaatst van verschillende potjes te hebben. Met het formulier dat ze heeft gedownload van de website vraagt Rosanne een offerte aan bij Blue Sky Group. Ze heeft al van haar contactpersoon bij HR gehoord dat ze de aanvraag binnen zes maanden nadat ze in dienst is gekomen moet doen. De offerte die ze van Blue Sky Group heeft ontvangen, heeft ze nauwkeurig bekeken. Ze besluit om waardeoverdracht te doen. Ze tekent het formulier en stuurt het op. De waardeoverdracht wordt verder afgewikkeld door Blue Sky Group. Stappenplan Dit zijn de stappen die u doorloopt voor waardeoverdracht: 1. Formulier halen bij HR of downloaden van de website daar schrijft u op wie uw vorige werkgever is, bij wie uw pensioen is ondergebracht en onder welk nummer u daar bekend bent. 2. U stuurt het formulier op naar Blue Sky Group of levert het in bij HR. 3. Blue Sky Group vraagt bij uw vorige pensioenuitvoerder de waarde van uw opgebouwde pensioen op. Vervolgens ontvangt u van Blue Sky Group een vrijblijvende offerte met hoeveel pensioen er kan worden ingekocht voor uw oude pensioen. 4. Als u akkoord bent stuurt u het formulier terug en wordt de waarde van uw opgebouwde pensioen bij uw vorige pensioenfonds overgedragen naar Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Gaat u niet akkoord en wilt u uw pensioen niet overdragen naar uw nieuwe pensioenfonds, dan stuurt u het formulier waarop u dat aangeeft ook terug. Te lage dekkingsgraad Bij een dekkingsgraad lager dan 100% mag een pensioenfonds geen waardeoverdrachten doen. Het blijft wel belangrijk om waardeoverdracht binnen de wettelijke termijn van zes maanden aan te vragen. Overstappen binnen KLM Als u vanuit een ander pensioenfonds van KLM (het vliegend fonds of het algemeen fonds) overstapt krijgt u automatisch een bericht met een offerte van Blue Sky Group. U hoeft dan alleen nog maar het formulier terug te sturen waarin u aangeeft of u akkoord bent of niet. 14 focus februari

9 Straks hebben we alle tijd voor onze droomreis Colofon Focus verschijnt driemaal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Redactie Monique van Dulken, Houda Stitou, Ike Veenendaal, Astrid Visser, Erik Voorhoeve Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen E focus@klmcabinefonds.nl Tekst Blue Sky Group B.V., Amstelveen, Lamar Communicatie, Amsterdam Art direction ontwerp en opmaak Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Fotografie Reinier Gerritsen, Amsterdam, Don Wijns, Amsterdam e.a. Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel contact E pensioenservice@@klmcabinefonds.nl T (020) F (020)