Epilepsie Geert Thoonen December 2003

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Epilepsie Geert Thoonen December 2003"

Transcriptie

1 Epilepsie Geert Thoonen December 2003

2 Wat is epilepsie? Epilepsie is geen ziekte maar een ziekteverschijnsel, net zoals bijvoorbeeld koorts. We zeggen dat iemand epilepsie heeft als hij regelmatig aanvallen heeft. Deze aanvallen ontstaan door een plotselinge tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de hersenen. Epilepsie komt voor bij 1 op de 150 mensen. In Nederland hebben dus ongeveer mensen epilepsie. Omdat in meer dan 50% van de gevallen de epilepsie in de kinderleeftijd begint, is de kans groot dat zich op elke willekeurige school enkele kinderen met epilepsie bevinden.

3 Aanvallen Er bestaan diverse soorten aanvallen. Welke soort aanval optreedt, wordt grotendeels bepaald door het deel van de hersenen waar de verstoring zich voordoet. Soms zijn de hersenen er in hun geheel bij betrokken (gegeneraliseerde aanvallen). Ook is het mogelijk dat de kortsluiting zich beperkt tot een klein deel van de hersenen (partiële aanvallen). Gegeneraliseerde aanvallen Er zijn twee vormen van gegeneraliseerde aanvallen: 1. Tonisch-clonische aanval (grote aanval) 2. Abcenses (kleine aanval) 1. Tonisch-clonische aanval: - persoon valt op de grond, soms met harde schreeuw - verkramping van het lichaam - schokken van het lichaam - soms incontinentie - soms tongbeet - gezicht wordt paars of blauw - na afloop vermoeidheid en verward zijn Gevolgen omgeving: - grote impact op omstanders - schrik - niet weten wat te doen, hulpeloosheid - schaamte bij de persoon die het overkomt Gevolgen voor leerprestaties: - niet direct door de aanval zelf - wel door de tijd die de betreffende persoon nodig heeft om te herstellen Wat te doen? - probeer rustig te blijven - zorg dat de leerling zich niet bezeert - kussen of jasje onder het hoofd leggen of beschermen met de handen en indien mogelijk hoofd opzij draaien - niets in de mond stoppen - probeer de bewegingen niet tegen te houden - observeer de aanval nauwkeurig en beschrijf de aanval achteraf - aanval langer dan 10 minuten of wanneer de aanval direct gevolgd wordt door een volgende aanval (status epilepticus), een arts waarschuwen of medicatie toedienen - na afloop de persoon goed verzorgen (in geval incontinentie of slaapbehoefte) - stel de persoon gerust

4 2. Absences: - onopvallende, soms niet of nauwelijks waarneembare aanvallen (dit is ook het grootste probleem) - kortdurend bewustzijnsverlies - activiteit stopt en kort moment van staren (ogen draaien weg) - soms doorgaan met activiteit maar dan ongericht - duur van de aanval kan variëren (van enkele seconden tot een minuut) Gevolgen omgeving: - aanvallen worden niet opgemerkt - of worden aangezien voor dagdromen, in eigen wereldje, raar gedrag - kan irritatie oproepen (bijv. stoppen tijdens leesbeurt) Gevolgen leerprestaties: - één absence geen probleem, meerdere wel - daardoor kortdurende onderbreking in informatie-opname - hangt af van het moment en de activiteit van dat moment - totaalbeeld kan fragmentarisch worden opgebouwd - dit kan irritaties en frustraties oproepen Wat te doen? - probeer de absences te onderkennen en te herkennen - leg contact met de ouders - aanval is niet te voorkomen of te bekorten - rekening houden met de aanvallen (bijv. even stoppen of herhalen) - soms is een plaats vooraan van belang (kan ook nadelige gevolgen hebben i.v.m. mogelijke uitzonderingspositie) - indien de persoon verward is, stel hem/haar gerust

5 (Complexe) partiële aanvallen Er zijn twee vormen van partiële aanvallen: 1. Enkelvoudige partiële aanvallen 2. Complex partiële aanvallen 1. Enkelvoudige partiële aanval: - aanval beperkt zich tot een aura - soms sprake van kleine spierschokjes 2. Complexe partiële aanvallen: - persoon is verward - verschijnselen van afwezigheid - maken van automatische bewegingen (wriemelen, smakken, rondlopen, prutsen) - lijkt op trance-toestand of slaapwandelen - achteraf verwardheid bij bewustzijnsverlies - soms vooraf waarschuwing in de vorm van een aura Gevolgen omgeving: - bezorgdheid, ook door onbegrip - soms hilariteit door onbegrip - wordt soms gezien als aanstellerij (zeker bij aanvallen waarbij geen sprake is van bewustzijnsverlies) - gedrag wordt als raar of gek gezien Gevolgen leerprestaties: - na de aanval is sprake van vermoeidheid en/of verwardheid - reacties van andere kinderen kunnen een kind in een uitzonderingspositie plaatsen, waardoor de motivatie tot leren kan verminderen Wat te doen? - aanvallen zijn niet te voorkomen of te bekorten - niets doen is bij dit type het moeilijkst - personen tijdens aanval niet tegenhouden, dit kan agressie oproepen vanwege bewustzijnsverlies (mensen reageren primitief) - voorkom verwondingen door personen tijdens aanvallen rustig te begeleiden

6 Epilepsie syndroombeelden Epilepsie kent vele syndromen. Het is belangrijk om tot een syndroomdiagnose te komen omdat dit de therapiekeuze beïnvloedt en een prognostische betekenis heeft. De meest voorkomende syndromen bij kinderen zijn: Syndroom van West: - Typische aanvalsvorm in het eerste levensjaar, namelijk salaamkrampen. - De frequentie van de aanvallen is wisselend. - Vaak hebben kinderen met deze vorm van epilepsie een hersenbeschadiging en vertonen ze een psychomotore retardatie. Syndroom van Lennox-Gastaut: - Korte aanvallen in het tweede tot vijfde levensjaar (kind valt dan even en staat vervolgens weer op). Ook kunnen geïsoleerde clonische of tonisch-clonische aanvallen optreden. - Deze vorm gaat tevens vaak gepaard met cerebrale laesies c.q. ontwikkelingsachterstanden. Benigne Rolandische Epilepsie: - Vorm van epilepsie is vernoemd naar het gebied in hersenen waar de epilepsie zich manifesteert (de sulcus Rolandi). - Dit syndroom komt voor bij kinderen tussen de drie en twaalf jaar. - De aanvallen zijn partieel en komen met name s nachts voor. - Het bewustzijn blijft intact. - Deze aanvallen reageren goed op anti-epileptica en verdwijnen spontaan in de pubertijd. Syndroom van Landau en Kleffner (LKS): - Zeldzame vorm van epilepsie die ontstaat in de kindertijd - Gaat vaak gepaard met verbale en motorisch afasie en vaak ook gedragsproblemen - Ernst van taalontwikkeling zo groot dan herstel zeer beperkt blijft - Indicatief voor ernst is beginleeftijd (hoe vroeger dit syndroom zich manifesteert, hoe groter de afasie zal zijn) - Afstemming tussen medisch en logopedisch handelen van groot belang. Encephalopathy Status Epilepticus during Sleep (ESES): - Ook bekend als Continuous Spikes and Waves during slow Sleep (CSWS). - Incidentie waarschijnlijk hoger dan algemeen wordt aangenomen. - ESES begint meestal rond het vijfde levensjaar met verschillende typen aanvallen. - Veel kinderen hebben voor het begin van de aanvallen al neurologische problemen -zoals afasie en mentale retardatie - maar gedurende de nachtelijke aanvallen treedt hier een duidelijke verslechtering in op. - Na ongeveer twaalfde jaar verdwijnen de nachtelijke aanvallen. Effecten op ontwikkeling zijn veelal onomkeerbaar.

7 Koortsstuipen: - Worden niet tot epilepsie gerekend. - Ongeveer vijf procent van de kinderen krijgt een keer een koortsconvulsie. - Van deze groep ontwikkelt slechts vijf tot tien procent later daadwerkelijk epilepsie.

8 Oorzaken In veel gevallen (ongeveer 70%) is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van epilepsie. Mogelijke oorzaken zijn: - erfelijkheid (vergrote aanleg voor het krijgen van aanvallen) - hersenbeschadigingen (ongeval, zuurstofgebrek) - infecties - een tumor in de hersenen - een combinatie van genoemde factoren

9 Onderzoek Observatie Epilepsie is een verschijnsel. Onderzoek is daarom van groot belang voor de behandeling. Observeren en beschrijven van de aanvallen is de eerste en belangrijkste stap. EEG Met een EEG (elektro-encephalogram) kan de elektrische activiteit van de hersenen worden gemeten. De hyperactieve gebieden kunnen soms worden getraceerd. Dit kan een standaard EEG zijn of een 24-uurs EEG of EEG na slaapdeprivatie (slaap-onthouding). Verder onderzoek Bepaalde afbeeldingstechnieken, zoals MRI-scan, röntgenfoto s. Onderzoek met lichtflitsen, muziek en het oproepen van spanningen. In kaart brengen van de intellectuele capaciteiten of onderzoeken van de persoonlijkheid.

10 Behandeling Medicijnen De belangrijkste behandelwijze is het gebruik van anti-epileptica (meestal in de vorm van pillen of drankjes). Via het bloed komt de werkzame stof in de hersenen en onderdrukt de epileptische activiteit. Medicijnen genezen de epilepsie niet! De aanvallen worden in toom gehouden. Bijwerkingen van medicatie: - lichamelijk ongemak (bijv. buikpijn) - geheugenstoornissen - tempostoornissen - concentratiestoornissen - motorische stoornissen - visuele stoornissen - stemmings- en/of gedragsstoornissen Deze bijwerkingen hoeven natuurlijk niet op te treden. Bij elk kind kan dit weer anders zijn. Chirurgie Slechts een klein aantal kinderen komt in aanmerking voor operaties. De oorzaak van de epilepsie, een hersentumor of bloedstolseltje, kan dan worden verwijderd. Soms kan de haard van de epilepsie worden weggenomen. Psychologische behandeling Bij samenhang tussen spanningen en de aanvallen kan psychologische behandeling werken.

11 Risico s op school Mensen met epilepsie lopen een bepaald risico. Een aanval kan elk moment plaatsvinden. Bij elk individu is het een afweging in hoeverre een persoon risico s kan lopen. Dit vergt overleg tussen arts, ouders en school. Risicogebieden - gymnastiek en sport (overgang van actie naar rust) - water en zwemmen (afspraken maken) - fietsen en brommen (soms onder begeleiding) - schoolkampen en werkweken (medicijnen, noodmedicatie) - schoolreisjes (begeleiding, medicatie) - schoolfeestjes (alcohol, stroboscopen)

12 Signalering Op school, maar vooral in de klas, heeft de leerkracht de mogelijkheid signalen op te vangen die, wanneer zij regelmatig voorkomen, kunnen duiden op epilepsie. Deze signalen kunnen ook het gevolg zijn van medicijngebruik. Mogelijke signalen kunnen zijn: Plotselinge stemmingsverandering. - vanuit een opgewekte bui zonder overgang of aanleiding depressief worden Gedragsproblemen - agressief of onzeker gedrag Wisselende prestaties met een opvallend verloop - Tegenvallende prestaties op grond van de kennis die verwacht mag worden - langzame verwerking van en reactie op de lesstof - moeite met abstract denken en abstracte begrippen - werken volgens stereotypen - onzelfstandig, angstig werken volgens "trial and error" Sterke wisselingen in aandacht en tempo - ongedurig, rusteloos, concentratiestoornissen - dagdromen, traag, grote tempoverschillen Plotselinge geheugenuitval - problemen met reproduktie van eerder beheerste lesstof, b.v. de tafels van vermenigvuldiging Regelmatig terugkomende fysieke klachten - problemen met de fijne motoriek - onregelmatig handschrift - moeilijkheden met oog-hand coördinatie - evenwichtsproblemen

13 Tips voor aanpak op school Lesgeven aan kinderen met epilepsie: moet dat op een andere manier dan aan kinderen zonder epilepsie? Voor de meeste kinderen met epilepsie is een bijzondere aanpak niet nodig, zelfs ongewenst. Zij willen graag behandeld worden als "gewone" leerlingen en niet als buitenbeentjes. Helaas zijn er ook kinderen met vormen van epilepsie waardoor zij wel extra aandacht nodig hebben. Zo kan bijvoorbeeld epileptische activiteit in de hersenen manifest zijn zonder dat er echt waarneembare aanvallen optreden. Uiterlijk is niets zichtbaar terwijl de leerling toch niet "bij de les is". De volgende tips kunnen misschien helpen om kinderen met epilepsie beter te begeleiden. Didactische tips: Probeer verschillende zintuigen in te schakelen bij het aanbieden van nieuwe leerstof - Het is te eenzijdig om informatie en instructie alleen auditief aan te bieden. - De gesproken woorden worden niet waargenomen of worden niet adequaat verwerkt. - Het is daarom aan te bevelen mondelinge uitleg zoveel mogelijk visueel te ondersteunen. - Bordgebruik is een belangrijk hulpmiddel. Bied nieuwe leerstof gevarieerd aan - Leerstof die op verschillende manieren wordt aangeboden zal beter worden opgeslagen dan wanneer de stof slechts op één bepaalde manier wordt aangeleerd. Controleer regelmatig of de gegeven uitleg is overgekomen - Het laten herhalen van de opdracht geeft duidelijkheid of de leerling de opdracht begrepen heeft. Geef enkelvoudige opdrachten en korte, overzichtelijke taken - Bovendien is het wenselijk deze leerlingen meer tijd te geven opdrachten uit te voeren, zeker als een groter beroep wordt gedaan op cognitieve processen. Pedagogische tips Optimisme en een positieve houding zijn uitgangspunten van het pedagogisch handelen. - een positieve houding met betrekking tot wat wel en niet mogelijk is voor een kind met epilepsie - een actieve kijk- en luisterhouding stimuleren en zelfvertrouwen geven - het kind helpen het gevoel van eigenwaarde en zelfbewustzijn te ontwikkelen - toekomstperspectief scheppen; wat kan ik wel met epilepsie

14 Samengevat kan worden gezegd dat men werkt aan een realistisch optimisme. Dit alles binnen een kader van structuur en steun. Wanneer de veiligheid gewaarborgd is, kunnen de uitdaging en confrontatie worden aangegaan.

15 Organisatie rond epilepsie en onderwijs in Nederland Nederland kent twee LZK-scholen die zijn gespecialiseerd in de begeleiding/opleiding van kinderen met epilepsie. Zij verzorgen speciaal en speciaal voortgezet onderwijs op alle niveaus van ZML tot en met HAVO/VWO voor leerlingen van 4 tot 20 jaar. Deze onderwijscentra zijn verbonden aan de twee landelijk opererende epilepsie-instellingen. - Onderwijscentrum De Waterlelie te Heemstede is een onderdeel van de Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (S.E.I.N.). - Onderwijscentrum De Berkenschutse te Heeze is een onderdeel van het Epilepsiecentrum Kempenhaeghe en heeft een nauwe samenwerkingsrelatie met het epilepsiecentrum de Hans Berger Kliniek te Breda. LWOE; een bovenregionale functie De beide scholen vormen samen het Landelijk Werkverband Onderwijs & Epilepsie (LWOE). Het LWOE is een overkoepelend orgaan dat de belangen behartigt van de beide onderwijscentra en het doel nastreeft het onderwijsaanbod voor kinderen met epilepsie te optimaliseren. Binnen de Wet op de Expertise Centra zijn beide onderwijscentra ingedeeld in cluster 3 en maken de beide scholen deel uit van een Regionaal Expertise Centrum. De diensten van het LWOE worden echter over de grenzen van de regionale expertise centra heen uitgevoerd. De beide onderwijscentra vervullen een landelijke functie, die met name herkenbaar is in onderwijs verzorgen aan kinderen in kort- of langdurende klinische opname. De regionale en bovenregionale functie van beide scholen komt ook tot uitdrukking in het gebruik van de onderwijsvoorzieningen door externe leerlingen uit verre omstreken in de vorm van langdurend schoolbezoek of vanuit ambulante begeleiding. Landelijke Steunpunten Onderwijs & Epilepsie De Diensten Ambulante Begeleiding (DAB) van beide onderwijscentra verzorgen op landelijk niveau onderwijskundige dienstverlening. Dit in het kader van de Wet op de Expertise Centra en de Leerling Gebonden Financiering (LGF) oftewel De Rugzak. De nieuwe wet is gericht op stimulering van integratie van leerlingen met een handicap in het regulier onderwijs alsmede een positieversterking van de ouders. Om tegemoet te komen aan de eisen die deze wet stelt, worden de scholen voor speciaal onderwijs geclusterd in Regionale Expertise Centra (REC). Ouders van een leerling met een handicap moeten alle benodigde onderwijskundige dienstverlening bij het REC in de woonomgeving kunnen verkrijgen. Om aan deze doelstelling van de nieuwe wetgeving te voldoen, is door de beide onderwijscentra een landelijk dekkend netwerk van steunpunten ingericht. De steunpunten participeren in de Regionale Expertise Centra verspreid over het gehele land. Steunpunten voor iedereen toegankelijk Leerkrachten, zorgconsulenten, ouders, artsen, maatschappelijk werkenden en andere professionals, maar ook leerlingen zelf kunnen de Steunpunten Onderwijs en Epilepsie telefonisch benaderen om de ambulante begeleiding aan te vragen of ondersteuning bij de aanvraag van de LGF. Daarnaast kunnen de steunpunten ook worden benaderd voor de

16 overige diensten van het LWOE, zoals kortdurende preventieve ambulante begeleiding, medisch/onderwijskundige observatieplaatsing, collegiale consultatie in het speciaal onderwijs, advisering bij indicatiestelling en voorlichting betreffende epilepsie, leren en gedrag. Voor aanmelding en informatie over dienstverlening: De Berkenschutse tel / De Waterlelie tel of Dienstverlening Activiteiten die vanuit de landelijke steunpunten worden aangeboden: - Ambulante begeleiding: vraaggestuurde dienstverlening d.m.v. (preventieve) ambulante begeleiding in het regulier basis- of voortgezet onderwijs; - Observatie en diagnostiek: handelingsgerichte diagnostiek ter ondersteuning voor het opstellen van het handelingsplan en ter beantwoording van specifieke hulpvragen ten behoeve van het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs, het speciaal onderwijs en speciaal voortgezet onderwijs; - Ook verlengde diagnostiek voor een indicatiestelling kan worden geboden; - Advisering indicatiestelling: deskundige medewerkers van de beide onderwijscentra kunnen worden geraadpleegd als er behoefte is aan advies over de procedure van indicatiestelling of de invloed van de epilepsie op het leren en het gedrag van een kind; - Collegiale consultatie: kortdurende kennisoverdracht betreffende epilepsie en de gevolgen ervan op het functioneren van het kind aan scholen die tot een REC behoren; - Arbeidstoeleiding: begeleiding van jongeren met epilepsie of andere medische/ neurologische aandoeningen naar een passende arbeidsplaats; - Expertiseoverdracht: overdracht van sectorspecifieke kennis in de vorm van voorlichting, cursussen/ studiedagen; Ambulante begeleiding Ambulante begeleiding is een middel om leerlingen met een beperking of handicap te integreren in het regulier onderwijs. De begeleiding is o.a. gericht op probleemanalyse, handelingsgerichte diagnostiek, didactische en pedagogische advisering, het hanteren van de epilepsie in de schoolsituatie. Bij oudere leerlingen is de begeleiding vaker direct op de leerling gericht (o.a. school- en beroepskeuze en/of de acceptatie van epilepsie). Ouders worden uiteraard nauw betrokken bij het begeleidingsproces. De onderwijskundige hulpverlening voor kinderen met epilepsie dient altijd in nauwe samenhang met de medische zorg te worden aangeboden, aangezien de vaak complexe en dynamische problematiek een multidisciplinaire benadering vergt. De ambulant begeleiders werken daarom nauw samen met medisch specialisten van de epilepsiecentra en andere zorginstellingen.

17 Adressen De Berkenschutse Sterkselseweg 65 Postbus 61, 5590 AB Heeze tel fax De Waterlelie Spieringweg ED Cruquius tel Epilepsiecentrum Kempenhaeghe Sterkselseweg 65 Postbus AB Heeze tel fax Hans Berger Kliniek Galderseweg 81 Postbus RA Breda tel fax Nationaal Epilepsie Fonds / De macht van het kleine De Molen 35 Postbus GB Houten tel fax

18 Epilepsie Vereniging Nederland Postbus GB Houten tel Internet Epilepsie Stichting Kempenhaeghe Nationaal Epilepsie Fonds Stichting Epilepsie Instellingen Nederland Hans Bergenkliniek Epilepsie Vereniging Nederland Internationale informatie Onderwijs De Berkenschutse te Heeze De Waterlelie te Heemstede Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie Onderwijsproject: Kennisnet SuperMemo tbinet.org/epil.htm Diversen Algemene medische informatie ADHD / Dyslexie ADHD Stichting Balans adhd-gts-dyslexie.wereld.nl

19 Signaleringslijst epilepsie In de klassensituatie kunnen diverse signalen opgevangen worden, die - wanneer zij meer dan eens worden waargenomen - kunnen duiden op het vóórkomen van een vorm van epilepsie. Deze signalen kunnen ook het gevolg zijn van medicijngebruik. Het verdient aanbeveling bij eventuele signalen deze met de ouders te bespreken en dan eventueel een schoolarts in te schakelen. Mogelijke signalen zijn: Regelmatig terugkomende fysieke klachten problemen met de fijne motoriek, onregelmatig handschrift, plotseling slordig handschrift, hiaten in het werk, herhaling van letters moeilijkheden met oog-hand coördinatie evenwichtsproblemen visuele stoornissen hoofdpijn, duizeligheid, dufheid e.d. Wisselende prestaties met een opvallend verloop tegenvallende prestatie op grond van de kennis die verwacht mag worden wisselende prestatie (eerste helft van het werk goed, tweede helft afgeraffeld) langzame verwerking van en reactie op de lesstof, moeilijk overschakelen van de ene opdracht naar de andere, iets minder snel denken, verbale gegevens worden langzaam geuit of zijn minder snel paraat, het formuleren gaat langzaam moeite met abstract denken en abstracte begrippen niet goed overzien van ingewikkelde situaties werken volgens stereotypen onzelfstandig, angstig, werken volgens trial and error Sterke wisselingen in aandacht en tempo ongedurig, rusteloos, concentratiestoornissen dagdromen, staren, traag, grote tempoverschillen Geheugenproblemen moeizaam komen tot automatiseren problemen met het korte termijn geheugen moeite met ruimtelijke oriëntatie Plotselinge stemmingsverandering bijvoorbeeld vanuit een opgewekte bui zonder overgang of aanleiding, depressief worden Gedragsproblemen agressief of onzeker gedrag

20 Aanvalschecklist Naam:.. Plaats van de aanval:. Datum:. Totale duur van de aanval:. Tijd:. 1. Voelde de leerling(e) de aanval aankomen (voor zover u kunt nagaan)? Waarom denkt u van wel, resp. niet? 2. Hoe begon de aanval? Hoofd draaien links/rechts, scheve mond rechts/links, ogen draaien, knipperen oogleden, wijde pupillen, rood, bleek worden, zweten. 3. Werd hij/zij stijf bij het begin van de aanval? Beiderzijds/éénzijdig, vooral links, vooral rechts. Aan armen of benen of beiden? 4. Viel de leerling(e), of zou hij/zij gevallen zijn zonder hulp? 5. Had hij/zij schokken tijdens de aanval? Beiderzijds, éénzijdig, vooral links, vooral rechts. Aan armen of benen of beiden? 6. Werd hij/zij blauw in het gelaat? 7. Staarde hij/zij voor zich uit? Met of zonder schokken in de armen en/of benen. 8. Verrichtte hij/zij tijdens de aanval handelingen? Spreken, murmelen, opstaan, rondlopen, tastende en zoekende bewegingen, kauw-, smak-, slik-, snurkbewegingen of geluiden? Hoe lang duurde dit? 9. Was er voor, tijdens of na de aanval sprake van: a. Agressief gedrag? b. Stemmingsverandering? c. Anders 10. Was hij/zij na afloop: a. Meteen weer helder? b. Verward, suf, slaperig? 11. Was de leerling(e) onaanspreekbaar of bewusteloos? Hoe lang? 12. Heeft u de polsslag opgenomen tijdens de aanval? Zo ja, was deze regelmatig? Aantal/min.? 13. Bestond er een provocerende factor? Ruzie, emotie, menstruatie, tv-lichtflitsen, temperatuurverschil, koorts, slecht slapen, uitslapen, bedsituatie, vakantie, etc.? 14. Maakte de aanval een epileptische indruk? ja / nee / weet niet 15. Waren er nog bijzonderheden bij de aanval? (buiten die hierboven ter sprake kwamen) Op video, incontinentie, verwonding, tongbeet? Naam observant(e):... Handtekening:

21 Aanvalsbeschrijving Naam leerling: Datum: Ingevuld door: Tijdstip: Vóór de aanval: - Waar was het kind mee bezig? - Waren er tekenen van een naderende aanval? neen / ja, nl.. - Voelde het kind de aanval aankomen? neen / ja, nl. Tijdens de aanval: - Hoe begon de aanval? - Er was sprake van: (aanstrepen en met cijfers volgorde aangeven) o ineens verslappen o vallen o bewustzijnsstoring o willekeurige bewegingen o schokken o bleek worden o verwijde pupillen o schreeuw o incontinentie o verstijven van armen o verstijven van benen o verstijven van hele lichaamshelft - Hoe lang duurde de aanval?... Na de aanval. - Was er behoefte aan slaap? ja/neen - Was de leerling direct weer bij bewustzijn? ja/neen (na.. weer bij bewustzijn) - In welke mate is het kind weer in staat verder te gaan met de activiteit?.. Opmerkingen:

Leerling met epilepsie op school? Onderwijskundige begeleiding voor leerkrachten/docenten en hun leerlingen met epilepsie. www.lwoe.

Leerling met epilepsie op school? Onderwijskundige begeleiding voor leerkrachten/docenten en hun leerlingen met epilepsie. www.lwoe. Leerling met epilepsie op school? Onderwijskundige begeleiding voor leerkrachten/docenten en hun leerlingen met epilepsie Onderwijskundig begeleiders van het Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie

Nadere informatie

Epilepsie. Scholingsaanbod. De cursus kende een goede. afwisseling van theorie met. praktijkvoorbeelden, videobeelden. en verhalen die inspirerend

Epilepsie. Scholingsaanbod. De cursus kende een goede. afwisseling van theorie met. praktijkvoorbeelden, videobeelden. en verhalen die inspirerend Epilepsie Scholingsaanbod Epilepsie is de meest voorkomende neurologische Het LWOE verzorgt scholing voor onderwijspersoneel, aandoening in de kinderleeftijd. Een aantal kinderen zoals leerkrachten, ambulant

Nadere informatie

7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie

7 Epilepsie. 1 Inleiding. In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie. 4 Epilepsie-aanvallen. SAW DC 7 Epilepsie DC 7 Epilepsie 1 Inleiding In dit thema komen aan de orde: 2 Wat is epilepsie? 3 Leven met epilepsie 4 Epilepsie-aanvallen 1 1 2 Wat is epilepsie? Een epileptische aanval is een plotselinge kortsluiting

Nadere informatie

Kempenhaeghe. Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022. Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige

Kempenhaeghe. Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022. Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige Kempenhaeghe Epilepsiecentrum Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze 040-2279022 Presentatie: Maria Stijnen Epilepsieverpleegkundige Wat is epilepsie: Verschijnselen die optreden bij plotseling overmatige ontlading

Nadere informatie

EPILEPSIE. Epilepsie en verstandelijke beperking Gespecialiseerde kennis: hypothalamus hamartoom

EPILEPSIE. Epilepsie en verstandelijke beperking Gespecialiseerde kennis: hypothalamus hamartoom EPILEPSIE Epilepsie en verstandelijke beperking Gespecialiseerde kennis: hypothalamus hamartoom Epilepsie en verstandelijke beperking Gespecialiseerde kennis: hypothalamus hamartoom Het epilepsiecentrum

Nadere informatie

Epilepsie. Wat de docent moet weten.

Epilepsie. Wat de docent moet weten. Epilepsie Wat de docent moet weten. Sommige epileptische aandoeningen zijn moeilijker onder controle te brengen dan andere, maar de kans is groot dat de voorgeschreven medicijnen goed werken. Epilepsie

Nadere informatie

Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie. 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog

Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie. 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie + Algemeen + Diagnostiek + Behandeling + StartPoliEpilepsie + Marjolein Kalse, Epilepsieconsulent

Nadere informatie

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie:

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie: Epilepsie Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande kennis en

Nadere informatie

NASCHOLING EPILEPSIE INHOUD AANVALLEN HERKENNEN, REGISTREREN,TIPS EN TRUCS

NASCHOLING EPILEPSIE INHOUD AANVALLEN HERKENNEN, REGISTREREN,TIPS EN TRUCS Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION NASCHOLING EPILEPSIE AANVALLEN HERKENNEN, REGISTREREN,TIPS EN TRUCS OBSERVATIE VAN AANVALLEN BIJ VOLWASSENEN Inge Frumau verpleegkundig specialist SEPION

Nadere informatie

Programma. Platformdag Passend Onderwijs 3-12-2015. Epilepsie en onderwijs. www.lwoe.nl 1

Programma. Platformdag Passend Onderwijs 3-12-2015. Epilepsie en onderwijs. www.lwoe.nl 1 1 Epilepsie en onderwijs Nantsje Leijendekker Hans van Dijck Bob Averink locatie de Waterlelie locatie De Berkenschutse 2 Programma Het LWOE. Wat is epilepsie? De gevolgen van epilepsie op het leren Indien

Nadere informatie

Psycho-educatie Pepe en Pepa Voorlichting en uitwisseling van ervaringen voor mensen met epilepsie en een lichte verstandelijke beperking

Psycho-educatie Pepe en Pepa Voorlichting en uitwisseling van ervaringen voor mensen met epilepsie en een lichte verstandelijke beperking EPILEPSIE Psycho-educatie Pepe en Pepa Voorlichting en uitwisseling van ervaringen voor mensen met epilepsie en een lichte verstandelijke beperking Wie goed kan omgaan met zijn ziekte, kan er gemakkelijker

Nadere informatie

Midazolam neusspray. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Midazolam neusspray. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Midazolam neusspray (bij volwassenen) U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt, kan iemand in uw naaste omgeving Midazolam neusspray toedienen als dat nodig is. In deze folder leest u

Nadere informatie

Epilepsie en het schoolgaande kind Programma voor schoolgaande kinderen met ontwikkelingsproblemen ten gevolge van epilepsie

Epilepsie en het schoolgaande kind Programma voor schoolgaande kinderen met ontwikkelingsproblemen ten gevolge van epilepsie EPILEPSIE Epilepsie en het schoolgaande kind Programma voor schoolgaande kinderen met ontwikkelingsproblemen ten gevolge van epilepsie Het programma Epilepsie en het schoolgaande kind van het epilepsiecentrum

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij volwassenen)

Midazolam neusspray (bij volwassenen) Midazolam neusspray (bij volwassenen) 2 U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt, kan iemand in uw naaste omgeving Midazolam neusspray toedienen als dat nodig is. In deze folder leest

Nadere informatie

Diazepam rectiole. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Diazepam rectiole. (bij volwassenen) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Diazepam rectiole (bij volwassenen) U wordt behandeld voor epilepsie. Als u een aanval krijgt kan iemand in uw naaste omgeving een diazepam rectiole toedienen als dat nodig is. In deze folder leest u meer

Nadere informatie

E-learningcursus Omgaan met epileptische aanvallen

E-learningcursus Omgaan met epileptische aanvallen E-learningcursus Omgaan met epileptische aanvallen Verdiepingsinformatie bij de cases Onderwerp Bron Te vinden via 1. Prikkeloverdracht Epilepsiefonds http://www.epilepsie.nl/informatie zie Wilt u uitgebreide

Nadere informatie

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Koortsstuipen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Koortsstuipen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer 5 procent van de kinderen tussen de drie maanden en zes jaar heeft weleens een koortsstuip. In deze folder leest u over de achtergrond

Nadere informatie

Hoe handelen bij een epileptische aanval

Hoe handelen bij een epileptische aanval Hoe handelen bij een epileptische aanval Wat is epilepsie? Epilepsie is een hersenaandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Epilepsie is een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Epilepsie. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Epilepsie. rkz.nl Patiënteninformatie Epilepsie rkz.nl Wat is het en waar heb je last van? Epilepsie is een hersenaandoening die het gevolg is van een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de

Nadere informatie

Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers

Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Albert Schweitzer ziekenhuis afdeling Kindergeneeskunde januari 2015 pavo 0189 Inleiding Uw kind heeft een koortsstuip gehad en is nu opgenomen in het

Nadere informatie

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE Want epilepsie heb je niet alleen! INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE voor ouders van kinderen met epilepsie Deel II Persoonlijk logboek Ontwikkeld door: Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) Uitgevoerd door:

Nadere informatie

1. Wat is epilepsie Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6

1. Wat is epilepsie Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6 Epilepsie 2 Inhoud 1. Wat is epilepsie 4 2. Oorzaak 5 Uitlokkende factoren 5 Erfelijkheid 6 3. Soorten aanvallen 7 Partiële aanvallen 7 De meest voorkomende gegeneraliseerde aanvallen 8 4. Diagnostiek/onderzoeken

Nadere informatie

Stesolid (bij kinderen)

Stesolid (bij kinderen) Stesolid (bij kinderen) 2 Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Stesolid voorgeschreven.

Nadere informatie

Stesolid (bij kinderen)

Stesolid (bij kinderen) Stesolid (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Stesolid voorgeschreven.

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij kinderen)

Midazolam neusspray (bij kinderen) Midazolam neusspray (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Midazolam

Nadere informatie

Koortsstuipen. Informatie voor ouders en verzorgers

Koortsstuipen. Informatie voor ouders en verzorgers Koortsstuipen Informatie voor ouders en verzorgers Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw kind heeft een koortsstuip gehad en is nu opgenomen in het ziekenhuis

Nadere informatie

Midazolam neusspray (bij kinderen)

Midazolam neusspray (bij kinderen) Midazolam neusspray (bij kinderen) Uw kind wordt behandeld voor epilepsie. Soms is extra medicatie nodig bij aanvallen. Om uw kind bij een aanval te kunnen helpen, heeft de arts in overleg met u Midazolam

Nadere informatie

Globaal gezien zijn er twee vormen van epilepsie; primaire en secundaire epilepsie:

Globaal gezien zijn er twee vormen van epilepsie; primaire en secundaire epilepsie: Epilepsie bij honden Epilepsie bij de hond is een redelijk vaak voorkomend neurologisch probleem bij de hond. De aandoening gaat gepaard met min of meer heftige epileptiforme aanvallen. Deze aanvallen

Nadere informatie

Wat u moet weten. over koortsstuipen

Wat u moet weten. over koortsstuipen Wat u moet weten over koortsstuipen Beste ouders Kinderen die ziek zijn, maken soms één of meer koortsstuipen door. In deze brochure vindt u algemene informatie over de symptomen, oorzaken en behandeling

Nadere informatie

Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1

Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1 Epilepsie bij kinderen Voorstellen kind met aanvallen volgens de nieuwe classificatie en 1e stap in de behandeling. Symposium 2 juni 2018 sessie 1 Marleen Arends Epilepsieconsulent Martiniziekenhuis Groningen

Nadere informatie

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA Het zieke brein Het epileptische brein & PNEA Geen Disclosures Epilepsie Wat is epilepsie? Epileptische aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

Psychogene niet-epileptische aanvallen

Psychogene niet-epileptische aanvallen Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Psychogene niet-epileptische aanvallen Diagnose en advies Sommige mensen hebben aanvallen die sterk op epileptische aanvallen kunnen lijken, maar

Nadere informatie

Kindergeneeskunde. Koortsstuipen. www.catharinaziekenhuis.nl

Kindergeneeskunde. Koortsstuipen. www.catharinaziekenhuis.nl Kindergeneeskunde Koortsstuipen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KIN031 / Koortsstuipen / 11-07-2013 2 Koortsstuipen Uw kind heeft een koortsstuip

Nadere informatie

Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte

Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte NEUROLOGISCHE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte Het centrum

Nadere informatie

van delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.

van delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten. Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.

Nadere informatie

Begeleiding zieke leerlingen en Passend onderwijs. voor het regulier, primair en voorgezet onderwijs Midden- en Oost-Brabant

Begeleiding zieke leerlingen en Passend onderwijs. voor het regulier, primair en voorgezet onderwijs Midden- en Oost-Brabant Begeleiding zieke leerlingen en Passend onderwijs voor het regulier, primair en voorgezet onderwijs Midden- en Oost-Brabant Definitie zieke leerlingen: Die leerlingen die geen (volledig) schoolprogramma

Nadere informatie

Ha lo! Ik ben dokter Jesse 1 Toen ik op de basisschool zat, kreeg ik zomaar opeens epilepsie. Ik wist toen helemaal niet dat dat bestond. Bij mij is het overgegaan. Ik ben dokter geworden en leg nu aan

Nadere informatie

Kinder epilepsie syndromen. Mieke Daamen Verpleegkundig specialist Kempenhaeghe

Kinder epilepsie syndromen. Mieke Daamen Verpleegkundig specialist Kempenhaeghe Kinder epilepsie syndromen Mieke Daamen Verpleegkundig specialist Kempenhaeghe Opbouw presentatie Korte kennistoets 3 casus Heb je vragen, stel ze gerust! Korte kennistoets Hoe vaak komt epilepsie bij

Nadere informatie

Benigne infantiele focale epilepsie met piekgolven in de midline gedurende de slaap

Benigne infantiele focale epilepsie met piekgolven in de midline gedurende de slaap Benigne infantiele focale epilepsie met piekgolven in de midline gedurende de slaap Wat is een benigne infantiele focale epilepsie met piekgolven in de midline gedurende de slaap? Een benigne infantiele

Nadere informatie

Koortsstuipen bij kinderen

Koortsstuipen bij kinderen Koortsstuipen bij kinderen Jonge kinderen krijgen bij koorts gemakkelijker een stuip dan volwassenen. Twee tot vijf op de honderd kinderen heeft wel eens een koortsstuip. Meestal is een koortsstuip onschuldig.

Nadere informatie

Epilepsie. bij kinderen

Epilepsie. bij kinderen Epilepsie bij kinderen Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende vormen

Nadere informatie

Epilepsie. bij adolescenten

Epilepsie. bij adolescenten Epilepsie bij adolescenten Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

Betreft: reactie op de voorgenomen bezuinigingen met betrekking tot de epilepsiescholen en het Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie (LWOE)

Betreft: reactie op de voorgenomen bezuinigingen met betrekking tot de epilepsiescholen en het Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie (LWOE) Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Hare excellentie mevrouw J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Postbus 16275 2500 BJ DEN HAAG Haarlemmermeer, 8 februari 2011 Ref. 152011-1/TT/MtH Betreft:

Nadere informatie

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE

INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE Want epilepsie heb je niet alleen! INDIVIDUEEL ZORGPLAN EPILEPSIE jongvolwassenen (vanaf 16 jaar) Deel II Persoonlijk logboek Ontwikkeld door: Epilepsie Vereniging Nederland (EVN) Uitgevoerd door: Joke

Nadere informatie

Centrum voor Epilepsiewoonzorg. Kempenhaeghe. Psycho-educatie Pepe en Pepa. Voor mensen met een lichte verstandelijke beperking en epilepsie

Centrum voor Epilepsiewoonzorg. Kempenhaeghe. Psycho-educatie Pepe en Pepa. Voor mensen met een lichte verstandelijke beperking en epilepsie Centrum voor Epilepsiewoonzorg Kempenhaeghe Psycho-educatie Pepe en Pepa Voor mensen met een lichte verstandelijke beperking en epilepsie Wie goed kan omgaan met zijn ziekte, kan er gemakkelijker mee leven.

Nadere informatie

POLIKLINIEKEN. Poliklinieken van SEIN

POLIKLINIEKEN. Poliklinieken van SEIN POLIKLINIEKEN Poliklinieken van SEIN 1. Gespecialiseerde zorg GESPECIALISEERD Welkom op de polikliniek van SEIN Naast de klinieken (in Zwolle en in Heemstede) heeft SEIN twaalf poliklinieken. Deze zijn

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH)

Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH) Licht traumatisch hoofd/hersenletsel (LTH) Afdeling Spoedeisende Hulp Locatie Veldhoven U heeft een ongeval gehad waarbij u mogelijk letsel aan het hoofd/hersenen heeft opgelopen. In deze folder kunt u

Nadere informatie

Sportief bewegen met epilepsie. Epilepsie

Sportief bewegen met epilepsie. Epilepsie Sportief bewegen met epilepsie Epilepsie Sportief bewegen met epilepsie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de gezondheid

Nadere informatie

Vragenlijst polikliniek voor epilepsie

Vragenlijst polikliniek voor epilepsie Vragenlijst polikliniek voor epilepsie Naam: Geboortedatum: A.u.b. meenemen naar het eerste poliklinisch consult: deze ingevulde vragenlijst aanvalskalender of overzicht van aanvallen actueel medicatie

Nadere informatie

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG

Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Koortsconvulsies: hoe zat het ook al weer? Oebo Brouwer, kinderneuroloog UMCG Definitie (Epileptische) aanvallen bij koorts zonder infectie van het centrale zenuwstelsel of een andere specifieke oorzaak

Nadere informatie

Vragenlijst polikliniek voor epilepsie

Vragenlijst polikliniek voor epilepsie Vragenlijst polikliniek voor epilepsie Naam: Geboortedatum: A.u.b. meenemen naar het eerste poliklinisch consult: deze ingevulde vragenlijst aanvalskalender of overzicht van aanvallen actueel medicatie

Nadere informatie

Wanneer is het epilepsie?

Wanneer is het epilepsie? Wanneer is het epilepsie? Vascular rounds 2018 Syncope: een multidisciplinaire aanpak Mariëlle Vlooswijk Disclosure potential conflicts of interest Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Functioneren van leerlingen met epilepsie beter begrijpen en begeleiden. Scholingsaanbod.

Functioneren van leerlingen met epilepsie beter begrijpen en begeleiden. Scholingsaanbod. Functioneren van leerlingen met epilepsie beter begrijpen en begeleiden Scholingsaanbod De praktijkvoorbeelden en de handvatten die ik aangereikt heb gekregen om mijn lesstof aan te passen voor mijn leerling

Nadere informatie

Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel

Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Uw kind is in het ziekenhuis opgenomen geweest met een licht traumatisch hoofd- of hersenletsel en mag weer naar huis. In deze folder

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei keer beoordeeld

Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1645 woorden 31 mei 2005 5 31 keer beoordeeld Vak Biologie Hallo, mijn werkstuk gaat over epilepsie. Epilepsie is allen volgens mij wel bekend. Als ik aan epilepsie denk, denk

Nadere informatie

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?

Patiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan? Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt

Nadere informatie

Hoofding school. Schooljaar 20 20 Naam leerling: Klas: MEDICATIE-inname Verklaring. www.vclb-koepel.be. Naam ouder. Datum.

Hoofding school. Schooljaar 20 20 Naam leerling: Klas: MEDICATIE-inname Verklaring. www.vclb-koepel.be. Naam ouder. Datum. www.vclb-koepel.be Hoofding school Schooljaar 20 20 Naam leerling: Klas: MEDICATIE-inname Verklaring Naam ouder Datum Geneesmiddel Toedieningsvoorschrift (pilletje of siroop, tijdstip, hoeveelheid, wijze

Nadere informatie

Eerste Hulp Bij Aanvallen

Eerste Hulp Bij Aanvallen Eerste Hulp Bij Aanvallen Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION M. van Buren MANP L. Rietveld J. Zwiers MSc MANP NASCHOLING EPILEPSIE Wat gaan we bespreken Terugblik epileptische aanvallen EHBA

Nadere informatie

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Duizeligheid Wat is duizeligheid? Normaal gesproken krijgt ieder mens voortdurend informatie over de ruimte om zich heen en over de positie

Nadere informatie

Inleiding. Wat is afasie?

Inleiding. Wat is afasie? Afasie Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht

Nadere informatie

Epilepsie. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte. Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling

Epilepsie. C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte. Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling Epilepsie Epilepsie C. Lafosse Revalidatieziekenhuis RevArte Wat is epilepsie? Soorten epilepsie Gegeneraliseerde aanvallen Partiële aanvallen Behandeling Wat is epilepsie? Bij epilepsie is er sprake van

Nadere informatie

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Klachten en Symptomen. Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Klachten en Symptomen Dr. Jacoline Bromberg Neuroloog / neuro-oncoloog Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam Voorbeeld 1 Een voorheen gezonde man van 48 jaar krijgt plots een epileptische aanval. Deze

Nadere informatie

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid)

Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) In deze folder leest u wat een delirium is, wat de verschijnselen van een delirium zijn en leest u informatie over de behandeling en tips voor patiënten

Nadere informatie

Delirium op de Intensive Care (IC)

Delirium op de Intensive Care (IC) Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven

Nadere informatie

Overzicht van leerlingkenmerken van verschillende typen rekenaars

Overzicht van leerlingkenmerken van verschillende typen rekenaars Overzicht van leerlingkenmerken van verschillende typen rekenaars De tellende rekenaar Ja Nee Opmerkingen heeft veel problemen met het besef van hoeveelheden zoals veel, weinig, evenveel, meer en minder

Nadere informatie

DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt

DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt Bea Martens en Inge Frumau Verpleegkundig specialisten Epilepsiecentrum Kempenhaeghe Heeze en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland Juni 2013 Inhoud Wederzijds

Nadere informatie

De huid en het brein. Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1

De huid en het brein. Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1 De huid en het brein Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1 Het Centrum voor Neurologische Leer- en ontwikkelingsstoornissen

Nadere informatie

Koortsstuipen bij kinderen

Koortsstuipen bij kinderen Koortsstuipen bij kinderen Afdeling kindergeneeskunde Jonge kinderen zijn bij koorts gevoelig voor stuipen. Ongeveer twee tot vijf procent van de kinderen tussen de drie maanden en vijf jaar heeft wel

Nadere informatie

Epilepsie in cijfers.

Epilepsie in cijfers. Acute aanpak van een epileptische aanval. Dr. A. Meurs Neurologie Referentiecentrum voor Refractaire Epilepsie (RCRE) UZ Gent Epilepsie in cijfers. prevalentie in Vlaanderen: 5 / 1000 aantal patiënten

Nadere informatie

Een leerling met narcolepsie in de klas

Een leerling met narcolepsie in de klas Een leerling met narcolepsie in de klas Informatie en advies voor leraren Inleiding In deze handleiding geven we uitleg over het ziektebeeld narcolepsie met daarbij extra aandacht voor de mogelijke gevolgen

Nadere informatie

Epilepsie. Algemeen. Oorzaken

Epilepsie. Algemeen. Oorzaken Epilepsie Algemeen We spreken van epilepsie als er herhaald toevallen optreden. Tijdens een toeval is er sprake van abnormaal gedrag. Dit abnormale gedrag kan gegeneraliseerd zijn, dat wil zeggen dat er

Nadere informatie

Preventieve Ambulante Begeleiding

Preventieve Ambulante Begeleiding Preventieve Ambulante Begeleiding 1. Wat is Preventieve Ambulante Begeleiding Preventieve Ambulante Begeleiding is een kortdurende dienstverlening in de vorm van ondersteuning en advisering door een ambulant

Nadere informatie

Epilepsie. bij 60-plussers

Epilepsie. bij 60-plussers Epilepsie bij 60-plussers Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

Licht traumatisch hoofdletsel (hersenschudding)

Licht traumatisch hoofdletsel (hersenschudding) Licht traumatisch hoofdletsel (hersenschudding) Wat is een hersenschudding Een hersenschudding of licht traumatisch hersenletsel is het gevolg van een klap of stoot tegen het hoofd, maar kan ook optreden

Nadere informatie

DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt

DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION DE WEGRAKING en alles wat daar op lijkt Bea Martens en Ruby Soekhoe Verpleegkundig specialisten Epilepsiecentrum Kempenhaeghe Juni 2014 Inhoud Wederzijds

Nadere informatie

Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties. Informatie voor verwijzers

Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties. Informatie voor verwijzers Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties Informatie voor verwijzers Zie jij wat ik zie? Kinderen met CVI Visuele problemen en beperkingen in het dagelijks

Nadere informatie

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005

KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005 KOORTSSTUIP BIJ KINDEREN A1005 Inleiding Voor de meeste mensen is het zien van een koortsaanval een zeer angstaanjagende ervaring. Met deze folder hopen wij op een paar van deze vragen antwoord te geven.

Nadere informatie

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende

Nadere informatie

MEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking.

MEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel

Nadere informatie

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds

Epilepsie. in het kort. Nationaal Epilepsie Fonds Epilepsie in het kort? Nationaal Epilepsie Fonds Wat is epilepsie? Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen. Aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen

Kinderneurologie.eu.  Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen Wat is epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen? Epilepsie met voornamelijk tonisch clonische aanvallen is een verzamelnaam voor epilepsiesyndromen

Nadere informatie

Hoe vaak komen koortsstuipen voor bij kinderen? Eén op de twintig tot vijftig kinderen maakt ooit één of meerdere koortsstuipen door.

Hoe vaak komen koortsstuipen voor bij kinderen? Eén op de twintig tot vijftig kinderen maakt ooit één of meerdere koortsstuipen door. Koortsstuip Wat is een koortsstuip? Een koortsstuip is een aanval waarbij de hersenen tijdens koorts niet goed functioneren. Een koortsstuip ziet er hetzelfde uit als een epileptische aanval. Bij een epilepsieaanval

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Epilepsie. en koortsstuipen bij kinderen

Epilepsie. en koortsstuipen bij kinderen Epilepsie en koortsstuipen bij kinderen Jonge kinderen zijn bij koorts gevoeliger voor stuipjes dan volwassenen. Ongeveer vijf procent van de kinderen tussen de zes maanden en vier jaar heeft wel eens

Nadere informatie

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling

Nadere informatie

Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat Ieper Infobrochure Epilepsie

Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat Ieper Infobrochure Epilepsie Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net/neurologie secneuro@yperman.net 057 35 74 40 Infobrochure Epilepsie Inhoudstabel 1. Wat is epilepsie?... 3 1.1. Een aanval van epilepsie...

Nadere informatie

Verstandelijk beperkt en Epilepsie. Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION K. Schlepers J. Zwiers MSc MANP NASCHOLING EPILEPSIE

Verstandelijk beperkt en Epilepsie. Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION K. Schlepers J. Zwiers MSc MANP NASCHOLING EPILEPSIE Verstandelijk beperkt en Epilepsie Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION K. Schlepers J. Zwiers MSc MANP NASCHOLING EPILEPSIE Inhoud Verstandelijke beperking Relatie VB en epilepsie De praktijk

Nadere informatie

Kinderepilepsie in beeld. Nynke Doornebal Kinderarts - kinderneuroloog

Kinderepilepsie in beeld. Nynke Doornebal Kinderarts - kinderneuroloog Kinderepilepsie in beeld Nynke Doornebal Kinderarts - kinderneuroloog Kenmerken van epilepsie: 1. Excessieve ontlading van populatie neuronen 2. Onwillekeurige, aanvalsgewijs optredende motorische, sensibele,

Nadere informatie

Het programma Epilepsie en ontwikkelingsstagnatie van DIAGNOSE Kempenhaeghe richt zich op kinderen die kampen met een

Het programma Epilepsie en ontwikkelingsstagnatie van DIAGNOSE Kempenhaeghe richt zich op kinderen die kampen met een Het programma Epilepsie en ontwikkelingsstagnatie van Kempenhaeghe richt zich op kinderen die kampen met een moeilijk behandelbare epilepsie en een ontwikkelingsstagnatie. Daarnaast kan er sprake zijn

Nadere informatie

Onderwijs, jeugdhulp en/of zorg bieden een gezamenlijk antwoord op meervoudige onderwijszorgvragen

Onderwijs, jeugdhulp en/of zorg bieden een gezamenlijk antwoord op meervoudige onderwijszorgvragen Onderwijs, jeugdhulp en/of zorg bieden een gezamenlijk antwoord op meervoudige onderwijszorgvragen Wanneer zijn onderwijs en jeugdhulp/zorg gezamenlijk aan zet voor een passend integraal onderwijszorgarrangement

Nadere informatie

Hersentumoren (gliomen) Tien minuten

Hersentumoren (gliomen) Tien minuten Hersentumoren (gliomen) Tien minuten 1. Slecht bericht - Horen dat u een kwaadaardige hersentumor (glioom) hebt is een slecht bericht. - Een glioom is een ernstige vorm van kanker. - Er gaat waarschijnlijk

Nadere informatie

Toedienen van Stesolid bij epilepsie

Toedienen van Stesolid bij epilepsie Sophia Kinderziekenhuis Uw kind is onderzocht op de afdeling Kinderneurologie wegens epilepsie. Bij sommige kinderen is het nodig de epilepsie te behandelen met anti-epileptica. Deze medicijnen zorgen

Nadere informatie

Koortsstuipen. Kind & Jeugd. Locatie Hoorn/Enkhuizen

Koortsstuipen. Kind & Jeugd. Locatie Hoorn/Enkhuizen Koortsstuipen Kind & Jeugd Locatie Hoorn/Enkhuizen Koortsstuipen Informatie voor ouders/verzorgers Inleiding Uw kind heeft een koortsstuip gehad en is nu opgenomen in het ziekenhuis ter observatie. Het

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl Patiënteninformatie Delier (acute verwardheid) rkz.nl Inleiding Uw partner, familielid of iemand uit uw naaste omgeving is opgenomen in het. Zoals u gemerkt heeft, reageert uw naaste niet zoals u gewend

Nadere informatie

Spieren en brein: leren en gedrag

Spieren en brein: leren en gedrag Multidisciplinaire expertise over leren en gedrag bij kinderen en jongeren met een spierziekte Spieren en brein: leren en gedrag Alle kennis. Alle aandacht. Spieren en brein: leren en gedrag Het Centrum

Nadere informatie

Meer over De Vlinder

Meer over De Vlinder Meer over De Vlinder Regulier waar het kan, speciaal waar nodig! Uw kind komt naar De Vlinder. In deze brochure leest u meer over wie we zijn en wat we doen. De Vlinder is een Cluster 4-school. Dat betekent

Nadere informatie

Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel

Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel Kinderen met licht traumatisch hoofd of hersenletsel Spoedeisende Hulp alle aandacht Uw kind heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel doorgemaakt ten gevolge van een ongeval of een klap tegen zijn

Nadere informatie

Protocol medicijnverstrekking en medisch handelen op school. CSG Willem de Zwijger Schoonhoven

Protocol medicijnverstrekking en medisch handelen op school. CSG Willem de Zwijger Schoonhoven Protocol medicijnverstrekking en medisch handelen op school CSG Willem de Zwijger Schoonhoven Schoonhoven, september 2014 1 Inhoudsopgave 1.0 Inleiding.... 3 2.0 Het kind wordt ziek op school.. 4 3.0 Het

Nadere informatie