Factors Influencing Oral Health during Cancer Treatment; with Emphasis on the Relationship between the Oral Microbiome and Oral Mucositis A.M.G.A.
|
|
- Cecilia van der Heijden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Factors Influencing Oral Health during Cancer Treatment; with Emphasis on the Relationship between the Oral Microbiome and Oral Mucositis A.M.G.A. Laheij
2 Factors influencing oral health in patients during cancer treatment; with emphasis on the relationship between the oral microbiome and oral mucositis. Nederlandse samenvatting: Het doel van dit proefschrift was om consequenties van de behandeling van kanker voor de mondgezondheid te onderzoeken. Meer specifiek werden de eiwitsamenstelling van speeksel na radiotherapie van het hoofdhalsgebied, de link tussen het orale microbioom en orale en systemische complicaties na een hematopoietische stam cel transplantatie (HSCT), en de invloed van mond bacteriën, en dan met name van Porphyromonas gingivalis, op wondgenezing onderzocht. In hoofdstuk 2 is de samenstelling van eiwitten in speeksel uit de oorspeekselklier bestudeerd bij kankerpatiënten na bestraling. Daartoe is speeksel uit de rechter en linker oorspeekselklier verzameld bij negen patiënten die bestraald waren in het hoofdhalsgebied en tien gezonde controles. Er werden Lashley cups over de uitvoergang van de oorspeekselklier geplaatst en de speekselvloed werd gestimuleerd met behulp van citroenzuur. De speekselmonsters werden meteen ingevroren in vloeibaar stikstof en bewaard bij -80⁰C tot de analyses werden uitgevoerd. De speekselmonsters werden geanalyseerd met behulp van SELDI-TOF-MS op een NP20 en een IMAC-30 chip. Eiwitten en peptiden werden bepaald tussen de 1 en 30 kda. Met behulp van de NP20 chip werden er 61 (van de 217) en met behulp van de IMAC-30 chip werden er 32 (van de 218) pieken gevonden die significant verschilden in intensiteit tussen het speeksel van bestraalde patiënten en van gezonde controles (p<0.01). 55 % Van de significante pieken was hoger in intensiteit en 45% was lager in intensiteit in het speeksel van de bestraalde patiënten. Deze pieken kunnen onder andere de speekseleiwitten lysozym, histatines, cystatine, eiwit S100 en proline-rijke eiwitten (PRP s) zijn. We concludeerden dat er grote verschillen waren in de relatieve hoeveelheid eiwitten in een grote range van molecuulgewichten in het speeksel uit de oorspeekselklier van patiënten die bestraald zijn in het hoofdhalsgebied vergeleken met gezonde controles. We vonden verschillen in meer eiwitten dan eerder beschreven waren. In de hoofdstukken 3 en 4 is de relatie tussen virussen, bacteriën en schimmels, en orale ulceratieve mucositis bij patiënten bestudeerd die een hematopoietische stamceltransplantatie (HSCT) hebben ondergaan. Prospectief hebben we 49 volwassen patiënten met hematologische maligniteiten bestudeerd die een allogene HSCT hebben ondergaan. Van deze patiënten ondergingen er 26 een myeloablatief en 23 een non-myeloablatief conditioning regime. Er werd standaard geen antivirale profylaxe gegeven. Orale mucositis werd twee keer per week gescoord met behulp van de WHO-criteria. Ook werden ulceraties op de gekeratiniseerde mondslijmvliezen genoteerd. Tegelijkertijd werden mondspoelmonsters afgenomen. De statistische methode voor longitudinale data analyse Generalized Estimated Equations (GEE) werd toegepast. In hoofdstuk 3 werd de relatie tussen orale ulceraties en de aanwezigheid van het Herpes simplex type 1 virus (HSV-1), het Epstein Barr virus (EBV) en het cytomegalovirus (CMV) in de mond van HSCT patiënten bestudeerd. Verder werd de aanwezigheid van acyclovir resistente HSV-1 stammen bij deze patiëntengroep bepaald. Een persisterende infectie werd gedefinieerd als een infectie die minimaal 5 dagen duurde, ondanks antivirale medicatie. De aantallen virussen in de mondspoelsels werden bepaald met behulp van real-time PCR. Monsters van patiënten
3 die HSV-1 positief bleven ondanks antivirale medicatie werden onderzocht op resistentie tegen deze medicatie. Een HSV-1 of EBV positief mondspoelsel was een significante positieve voorspeller voor het hebben van een ulceratie op de gekeratiniseerde slijmvliezen. HSV-1 was ook een significante voorspeller van het hebben van ulceraties op de niet-gekeratiniseerde slijmvliezen. HSV-1 was bijna alleen in de mond te vinden voor, tijdens en direct na een zichtbare ulceratie in de mond. Dus in deze patiëntengroep komt het asymptomatisch uitscheiden van HSV-1 virusdeeltjes in de mond nauwelijks voor. Persisterende HSV-1 infectie vond plaats in 12 van de 28 patiënten die behandeld werden met antivirale middelen. Acyclovir resistente HSV-1 werd in 5 persisterende infecties gevonden. In conclusie, HSV-1 is een voorspeller voor ulceraties op de niet-gekeratiniseerd en de gekeratiniseerde orale slijmvliezen na HSCT. De rol van EBV heeft meer onderzoek nodig. Een persisterende HSV-1 infectie ondanks antivirale behandeling komt vaak voor en werd veroorzaakt door resistentie in 18% van de behandelde patiënten. In hoofdstuk 4 hebben we de relatie tussen orale ulceraties na HSCT en de totale hoeveelheid bacteriën, de Gram-negatieve bacteriën: Aggregatibacter actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Parvimonas micra, Fusobacterium nucleatum, Tannerella forsythia en Treponema denticola; en de schimmels: Candida albicans, Candida glabrata, Candida kefyr, Candida krusei, Candida parapsilosis en Candida tropicalis bepaald met behulp van real-time PCR met specifieke primers en probes. We vonden dat geen van de samples positief was voor A. actinomycetemcomitans, terwijl F. nucleatum het meest frequent gevonden werd (in 66% van de monsters). C. albicans was de meest geïsoleerde schimmel (in 88% van de monsters), terwijl C. parapsilosis maar in 8% van de monsters aanwezig was. De multivariate GEE analyse identificeerde P. gingivalis, P. micra, T. denticola, F. nucleatum, C. glabrata en C. kefyr als significante positieve voorspellers voor orale ulceraties op de niet-gekeratiniseerde slijmvliezen. Op de gekeratiniseerde slijmvliezen waren P. gingivalis, P. micra en C. glabrata positieve voorspellers voor ulceraties. We concludeerden dat voornamelijk P. gingivalis, maar ook P. micra, T. denticola, F. nucleatum, C. glabrata en C. kefyr voorspellers waren voor het hebben van ulceraties op de mondslijmvliezen bij patiënten die een HSCT hebben ondergaan. In hoofdstuk 5 is de associatie tussen ontstoken en geïnfecteerd parodontium (gingivitis en parodontitis) en het krijgen van een bacteriëmie tijdens de neutropene fase na allogene HSCT onderzocht. In deze prospectieve studie werden 18 patiënten geïncludeerd die een myeloablatieve allogene HSCT ontvingen. Alle patiënten kregen een volledig parodontaal onderzoek voorafgaand aan de HSCT. Patiënten werden geclassificeerd als parodontaal gezond als ze pocketdieptes hadden < 4mm en als de bloedingsscore < 10% waren. Patiënten werden geclassificeerd als gingivitis/parodontitis patiënten als ze minimaal 1 pocketdiepte > 4mm hadden en een bloedingsscore > 10%. Orale mucositis werd gescoord met behulp van de daily mucositis score. Tijdens de neutropene fase na HSCT werden minimaal twee wekelijks bloedkweken afgenomen om bacteriëmie vast te stellen. Vijf patiënten waren parodontaal gezond en 13 patiënten hadden gingivitis of parodontitis voorafgaand aan de HSCT. Na HSCT ontwikkelden alle patiënten ulceratieve mucositis en neutropenie. Twaalf patiënten (67%) kregen een bacteriëmie tijdens de neutropene fase. Elf patiënten maakten tenminste een episode van bacteriëmie door met coagulasenegatieve stafylokokken; voornamelijk Staphylococcus epidermidis, of met viridans streptokokken; voornamelijk Streptococcus mitis of Streptococcus oralis, of beiden. Meer patiënten met gingivitis/parodontitis kregen een bacteriëmie dan degenen met een gezond parodontium, en
4 bloedingsscores waren geassocieerd met het krijgen van een bacteriëmie. Ondanks dat alle patiënten ulceratieve mucositis ontwikkelden, waren de ernst en duur hiervan niet geassocieerd met het krijgen van een bacteriëmie. De duur van orale mucositis en het aantal dagen dat een patiënt opgenomen was in het ziekenhuis waren sterk gecorreleerd (R=0.835, p< 0.001). We concludeerden dat parodontale infecties bij kunnen dragen aan het risico op het ontwikkelen van een bacteriëmie door coagulasenegatieve stafylokokken en viridans streptokokken tijdens de neutropene fase na HSCT. Hoewel onze resultaten wijzen op het nut van parodontale screening en behandeling voorafgaand aan HSCT zijn er verdere studies nodig naar de rol van een ontstoken parodontium in het ontwikkelen van systemische infectieuze complicaties. P. gingivalis bleek geassocieerd met orale mucositis na HSCT. Onze hypothese was dat P. gingivalis de genezing van bestaande orale slijmvlies laesies negatief zou kunnen beïnvloeden. Daarom is in hoofdstuk 6 getoetst of P. gingivalis en de producten die het uitscheidt de migratie van orale epitheelcellen kan verhinderen in een in vitro wondgenezingsmodel. P. gingivalis is vergeleken met de mondbacteriën P. nigrescens, P. intermedia, T. forsythia, die bestudeerd zijn in hoofdstuk 4 en Streptococcus mitis, die in tegenstelling tot de andere bacteriën geassocieerd is met mondgezondheid. Het wondgenezingsmodel bestond uit een laag van humane epitheelcellen waar een gestandaardiseerde kras in werd gemaakt. Bacteriën en medium met uitscheidingsproducten van de bacteriën werden toegevoegd aan de epitheelcellen. Het sluiten van de kras werd na 17 uur gemeten met behulp van een fasecontrastmicroscoop. Het sluiten van de kras werd vergeleken met controlecondities: alleen medium. P. gingivalis, P. nigrescens, en de uitscheidingsproducten van P. gingivalis remden het sluiten van de kras in sterke mate. Minder sterke remming trad op bij de andere bacteriën. Deze resultaten bevestigden onze hypothese dat de geteste mondbacteriën van invloed kunnen zijn op vertraagde wondgenezing en de loop van mucositis kunnen beïnvloeden. In hoofdstuk 7 bestudeerden we de invloed was belangrijke virulentiefactoren van P. gingivalis op wondgenezing met behulp van hetzelfde in vitro wondgenezingsmodel als werd gebruikt in hoofdstuk 6. De invloed van het kapsel, de Arg- en Lys- gingipains, de grote fimbriae en lipopolysaccharide (LPS) werden onderzocht. De epitheelcellen werden gestimuleerd met verschillende wild type stammen en knockoutmutanten. De P. gingivalis stammen ATCC 33277, W83 en W50 remden de wondgenezing significant en P. gingivalis ATCC hinderde wondgenezing het sterkst. De aanwezigheid van een kapsel zorgde voor significant minder remming van migratie van epitheelcellen, terwijl de gingipain activiteit zorgde voor meer remming. LPS en de grote fimbriae hadden geen invloed op wondgenezing. Geen van de geteste P. gingivalis stammen kon de remming van celmigratie helemaal voorkomen. In conclusie, het kapsel en de gingipains van P. gingivalis beïnvloeden de remming van de wondgenezing door P. gingivalis, terwijl LPS en de grote fimbriae geen effect hadden. De resultaten suggereren dat ook andere eigenschappen van P. gingivalis een rol spelen in de remming van wondgenezing. In hoofdstuk 8 is een overzicht gegeven van recente onderzoeken in de literatuur betreffende de relatie tussen de orale microflora en mucositis. De rol van de microflora in orale en in intestinale mucositis krijgt meer aandacht in de recente literatuur dan voorheen. Na chemo- of radiotherapie is er duidelijk een shift te zien in de microflora, zowel in de mond als in het darmkanaal. De aanwezigheid van orale
5 ulceratieve mucositis valt samen met de aanwezigheid van bacteriën die geassocieerd zijn met parodontitis, en dan met name met P. gingivalis. Ook hebben we aangetoond dat deze bacterie de epitheliale cel migratie kan hinderen in een in vitro wondgenezingsmodel. We concludeerden dat in de mondholte bacteriën die met parodontitis geassocieerd zijn in ieder geval de genezing van ulceraties kunnen beïnvloeden en dat de rol die ze spelen in de loop van mucositis subtieler en ingewikkelder zou kunnen zijn dan voorheen werd gedacht. Algemene conclusie Bestraling van het hoofdhalsgebied verandert waarschijnlijk het klierweefsel waardoor er een verandering optreedt in de eiwitsamenstelling van speeksel uit de oorspeekselklier. Verschillende microorganismen: het virus HSV-1, de bacteriën: P. gingivalis, P. micra, T. denticola en F. nucleatum en de schimmels C. glabrata en C. kefyr zijn voorspellers voor de aanwezigheid van orale ulceraties bij patiënten na HSCT. Ontsteking van het parodontium kan een risicofactor zijn voor het ontwikkelen van systemische infectieuze complicaties in de neutropene fase na HSCT. Verschillende mondbacteriën waren in staat om het sluiten van een wond in een orale epitheelcellaag in vitro te remmen. Daarvan remde P. gingivalis de wondgenezing het sterkst. De virulentie factoren het kapsel en de gingipains waren van invloed op de eigenschap van P. gingivalis om wondgenezing te remmen. Ondanks dat micro-organismen maar een kleine rol toebedeeld werd in het ontstaan van orale mucositis, wordt in dit proefschrift duidelijk dat zij op zijn minst het beloop van mucositis kunnen beïnvloeden door het helen van bestaande laesies te remmen.
samenvatting Peri-implantaire infecties vormen een risico voor de overleving en het succes op lange termijn van tandheelkundige implantaten. Infectie beperkt tot de peri-implantaire mucosa wordt peri-implantaire
Nadere informatieJava Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya
Java Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya Samenvatting en conclusie In vele studies is een verband aangetoond tussen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 147 148 De tandheelkundige implantologie heeft zich de afgelopen vijfendertig jaar sterk ontwikkeld. Aanleiding tot deze ontwikkeling was de toenemende behoefte aan verbeterde behandeling
Nadere informatieMolecular Characterization of Candida in the Oral Cavity and Factors Involved in Biofilm Formation and Virulence E.A. Kraneveld
Molecular Characterization of Candida in the Oral Cavity and Factors Involved in Biofilm Formation and Virulence E.A. Kraneveld Samenvatting Dit proefschrift beschrijft onderzoek gerelateerd aan orale
Nadere informatieScreening nummer: Initialen: Geboortejaar:
Screening nummer: Versie voor Groep 2: Patiënten met non Hodgkin lymfoom (NHL), Hodgkin lymfoom (HL) of Multipele Myeloma (MM) CASE REPORT FORM Prospectieve cohort studie naar de efficiëntie van het orale
Nadere informatieScreening nummer: Initialen: Geboortejaar: Versie voor Groep 1: Patiënten met Acute Myeloïde Leukemie (AML) en Acute Lymfatische Leukemie (ALL)
Screening nummer: Versie voor Groep 1: Patiënten met Acute Myeloïde Leukemie (AML) en Acute Lymfatische Leukemie (ALL) CASE REPORT FORM Prospectieve cohort studie naar de efficiëntie van het orale focusonderzoek
Nadere informatieEvaluatie van surveillance hemoculturen bij hematologische patiënten onder immunosuppressiva
Evaluatie van surveillance hemoculturen bij hematologische patiënten onder immunosuppressiva An Joosten 30/03/2010 30/03/2010 1 Surveillance hemoculturen Inleiding Bloedstroom infecties (BSI) Predisponerende
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4
S a m e n vat t i n g Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar de relatie tussen betapapillomavirussen (betapv) en het cutane plaveiselcelcarcinoom (PCC) en diens voorloper actinische keratose (AK).
Nadere informatieSAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie
166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk
Nadere informatieParo-info augustus 2013
Paro-info augustus 2013 Geachte lezer, Het jubileumjaar 2013 is inmiddels voor de helft verstreken. Nog even en dan vieren wij graag met u ons 25 jarig bestaan in Diligentia te Den Haag. U heeft hiervoor
Nadere informatieCHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting
CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Plaque, of orale biofilm, kan worden gedefinieerd als een complexe microbiële samenleving. In een gezonde mond draagt de zogenaamde residente orale microflora bij aan de algemene
Nadere informatieDe historische ontwikkelingen in de mondverzorging worden in Hoofdstuk 1. beschreven. Ondanks dat tandenpoetsen en het gebruik van tandpasta en
SAMENVATTING 109 De historische ontwikkelingen in de mondverzorging worden in Hoofdstuk 1 beschreven. Ondanks dat tandenpoetsen en het gebruik van tandpasta en mondspoelmiddelen al eeuwen een bekend gebruik
Nadere informatieNederlandse samenvatting
De mondholte wordt continu blootgesteld aan potentiëel schadelijke microorganismen. Speeksel is van essentieel belang om zowel de orale mucosa als de tanden te beschermen. Speeksel wordt gemaakt door drie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden diagnostische en therapeutische aspecten van acute leukemie bij kinderen beschreven, o.a. cyto-immunologische en farmacologische aspecten en allogene
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting De laatste jaren wordt in steeds meer zorginstellingen aandacht besteed aan infectiepreventie en patiëntveiligheid. Een van de redenen is de toenemende antibiotica resistentie van bacteriën
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 105 Nederlandse Samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift is het bestuderen van de relatie tussen de expressie van potentieel prognostische tumormarkers
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie
Nadere informatieChapter 8. Hoofdstuk 8. Nederlandstalige samenvatting
Chapter 8 Hoofdstuk 8 Nederlandstalige samenvatting Chapter 8 Porphyromonas gingivalis is een Gram- negatieve anaerobe bacterie die geassocieerd is met periimplantitis. In geval van infectie reageren gastheercellen
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18641 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18641 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Vries, Jutte Jacoba Catharina de Title: Congenital cytomegalovirus infection :
Nadere informatieHSV keratitis bij kinderen: Een geïntegreerde aanpak. HSV keratitis. Oogziekenhuis Rotterdam
bij kinderen: Een geïntegreerde aanpak Dr.L.Remeijer, W. Vreugdenhil,, R. Grootendorst, JTHN de Faber Oogziekenhuis Rotterdam 1 herpes simplex virus Electronen microscopische opname 8 verschillende herpes
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
2 NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN In gezonde personen is er een goede balans tussen cellen die delen en cellen die doodgaan. In sommige gevallen wordt deze balans verstoord en delen cellen
Nadere informatieJava project on periodontal disease. Periodontal condition in relation to vitamin C, systemic conditions and tooth loss Amaliya, -
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Java project on periodontal disease. Periodontal condition in relation to vitamin C, systemic conditions and tooth loss Amaliya, - Link to publication Citation for
Nadere informatieTwelve. TweTw. Twelve. Twelve. Twelve. Twelf. Twelve. Summary and General Discussion Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae.
Samenvatting e TweTw l TwTwelv Twelf T Twel Summary and General Discussion Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae TwTweT welvelve 149 Bacteriurie is de aanwezigheid van bacteriën in urine. Uropathogenen
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieSamenvating in het Nederlands
Samenvating in het Nederlands Inleiding Dit proefschrift gaat over de behandeling van solide tumoren met immuuntherapie. Het immuunsysteem herkent en bestrijdt niet alleen schadelijke virussen, bacteriën
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Samenvatting en conclusies 8 Chapter 8 74 Samenvatting Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. De belangrijkste doelen van dit proefschrift waren achtereenvolgens: het beschrijven
Nadere informatieAls een gebit niet goed verzorgd wordt is er kans op gingivitis en paradontitis
Gebitsverzorging Als een gebit niet goed verzorgd wordt is er kans op gingivitis en paradontitis Gingivitis Gingivitis oftewel tandvleesontsteking ontstaat door de ophoping van tandplaque en tandsteen
Nadere informatieOp(weg(naar(een(optimale(vitamine(D(status:(determinanten(en( consequenties(van(vitamine(d(deficiëntie(in(de(oudere(populatie(
Summary&Samenvatting SAMENVATTING OpwegnaareenoptimalevitamineDstatus:determinantenen consequentiesvanvitamineddeficiëntieindeouderepopulatie De belangrijkste functie van vitamine D is het stimuleren van
Nadere informatieSamenvatting. Etiologie. samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Chapter 11
Nederlandse samenvatting Chapter 11 Chapter 11 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van een groot vragenlijstonderzoek over de epidemiologie van chronisch frequente hoofdpijn in de Nederlandse
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20141 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Beek, Martha Trijntje van der Title: Herpesvirus infections in immunocompromised
Nadere informatieChapter 8. Samenvatting en conclusie
Chapter 8 Samenvatting en conclusie 110 Doel van het promotieonderzoek was (1) evaluatie van het resultaat van vroege abciximab toediening vóór primaire percutane coronaire interventie (PPCI) in patiënten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112
111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
139 Staphylococcus aureus is één van de belangrijkste bacteriën verantwoordelijk voor implantaat gerelateerde infecties. Biomateriaal gerelateerde infecties beginnen met reversibele hechting van bacteriën
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieNederlandse samenvatting.
11 Nederlandse samenvatting. 201 Tijdens mijn promotie-onderzoek heb ik onderzoek verricht naar de mogelijkheden voor een nieuwe therapie bij cytomegalovirus infecties. Cytomegalovirus (CMV) is een herpes
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatieHoofdstuk 2: Preprocedurele serum waarden van acute-fase reagentia en de prognose na percutane coronaire interventie
Samenvatting 111 CHAPTER 10 Ondanks verbeteringen in de techniek van percutane coronaire interventie (PCI), blijft restenose een belangrijk probleem. De reactie van de vaatwand op beschadiging speelt een
Nadere informatieCover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46445 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieChapter 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting 130 Samenvatting 131 Samenvatting Complicaties van de onderste extremiteit, in het bijzonder voetulcera (voetwonden), veroorzaken een zeer grote ziektelast en een grote mate van
Nadere informatieChapter 8. Samenvatting
Chapter 8 Samenvatting SAMENVATTING Actinobacillus pleuropneumoniae is een Gram-negatieve bacterie die longontsteking veroorzaakt bij varkens. Deze besmettelijke ziekte komt over de gehele wereld voor
Nadere informatieNederlandse samenvatting
* 114 Het eerste hoofdstuk beschrijft het belang van een goede fysieke fitheid van patiënten die een zware operatie moeten ondergaan. Fysieke fitheid geeft een indruk van het vermogen van een patiënt om
Nadere informatieSAMENVATTING 149 Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt een algemene introductie gegeven omtrent biomateriaal-gerelateerde infecties in de Orthopedie. Als doelstelling van dit proefschrift wordt geformuleerd
Nadere informatieNK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen
Nederlandse samenvatting NK cellen of Natural Killer cellen bieden een aangeboren bescherming tegen ziekteverwekkende indringers zoals virussen maar ook tegen kankercellen. In patiënten met kanker functioneren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
7 Nederlandse samenvatting 115 Introductie In een gezonde situatie zijn er altijd bacteriën in of op de mens aanwezig als onderdeel van de normale bacteriële flora van huid, slijmvliezen en darmen (commensale
Nadere informatieINFECTIEZIEKTEN. H.H. TAN, arts 2015
INFECTIEZIEKTEN H.H. TAN, arts 2015 INFECTIEZIEKTEN 2 - PANDEMIE * Als een epidemie zich naar andere landen verspreidt * Spaanse griep 1918 (20-40miljoen slachtoffers, vnl. jonge, gezonde mensen van
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse Samenvatting
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting Summary and Nederlandse samenvatting SAMENVATTING Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende kanker bij vrouwen wereldwijd. Deze ziekte wordt gedurende een periode
Nadere informatieBijlage II. Wetenschappelijke conclusies en redenen voor de wijziging van de voorwaarden verbonden aan de vergunning voor het in de handel brengen
Bijlage II Wetenschappelijke conclusies en redenen voor de wijziging van de voorwaarden verbonden aan de vergunning voor het in de handel brengen 7 Wetenschappelijke conclusies Algehele samenvatting van
Nadere informatieDEEL IB SAMENVATTING VAN DE KENMERKEN VAN HET PRODUCT. NYSTATINE LABAZ, suspensie voor oraal gebruik
DEEL IB SAMENVATTING VAN DE KENMERKEN VAN HET PRODUCT NYSTATINE LABAZ, suspensie voor oraal gebruik 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Nystatine Labaz, suspensie voor oraal gebruik 100.000 E/ml 2. KWALITATIEVE
Nadere informatieRed Fluorescent Dental Plaque C.M.C. Volgenant
Red Fluorescent Dental Plaque C.M.C. Volgenant Nederlandse samenvatting Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar rood fluorescerende tandplaque (RFP) en de mogelijkheden om dit fenomeen toe te passen
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 6DPHQYDWWLQJ Samenvatting Om transplantatie van een donor orgaan in een immunologisch niet-identieke ontvanger mogelijk te maken, dient de ontvanger een hoge dosis medicijnen in
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42996 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Gram., A.M. Title: Mechanisms of immune evasion in Epstein-Barr virus infection
Nadere informatieSAMENVATTIG (DUTCH SUMMARY)
SAMENVATTIG (DUTCH SUMMARY) Anemie is een onvermijdelijk gevolg van malaria-infecties door Plasmodium falciparum, vooral in gebieden waar zeer veel malaria voorkomt. De groep met het grootste risico op
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatieProgramma Translationeel Onderzoek Gehonoreerde projecten 2010 Publiekssamenvattingen
Programma Translationeel Onderzoek Gehonoreerde projecten 1 In vitro gegenereerde tumor specifieke T-cellen voor de behandeling van patiënten met moeilijk te behandelen B-cel maligniteiten Dr. I. Jedema
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting In dit proefschrift wordt het gebruik van aspirine (een bloedverdunner in tabletvorm) en laag-moleculair-gewicht heparine (een injectie die zorgt voor
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieSamenvatting en Discussie
101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting
Samenvatting Marcel D. Posthumus SAMENVATTING Reumatoïde artritis (RA) is een aandoening die voorkomt bij 0,5-1% van de bevolking en die gekenmerkt wordt door een chronische ontsteking van meerdere gewrichten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 156 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op nieuwe strategieën voor het identificeren, diagnosticeren, vervolgen en de preventie van coeliakie. Hoofdstuk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 147 148 Maligne lymfomen zijn kwaadaardige woekeringen van verschillende typen witte bloedcellen. Deze aandoeningen ontstaan meestal in lymfklieren, maar in ongeveer 40% van de
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Moleculaire analyse van sputum voor de diagnostiek van longkanker Motivering van dit proefschrift Longkanker kent de hoogste mortaliteit van alle kankers. Dit komt doordat de ziekte
Nadere informatieRichtlijn Herpes simplex virusinfectie. Autorisator: Vakgroepvoorzitter Kindergeneeskunde
9-08-2018 9-08-2021 : Pagina 1 van 6 Inhoud Doel... 1 Doelgroep... 1 Algemene aandachtspunten... 1 Werkwijze... 1 Ziekteverschijnselen... 1 1. Herpes labialis... 1 2. Herpes genitalis... 2 Neonatale...
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36530 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pratiwi, Sylvia U.T. Title: Anti-microbial and anti-biofilm compounds from Indonesian
Nadere informatieSamenvatting. Reumatoïde artritis: biologicals en bot
* Samenvatting Reumatoïde artritis: biologicals en bot Samenvatting In deel I van dit proefschrift worden resultaten gepresenteerd van onderzoek naar gegeneraliseerd botverlies (osteoporose) in patiënten
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28461 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Brink, Marloes Hendrika ten Title: Individualized therapeutics in allogeneic stem
Nadere informatieBRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding Onlangs bent u op de hoogte gebracht dat er bij u in een kweek een bijzonder resistent micro-organisme (BRMO) is gevonden. U leest in deze folder wat BRMO zijn,
Nadere informatieBalance between herpes viruses and immunosuppression after lung transplantation Verschuuren, Erik A.M.
University of Groningen Balance between herpes viruses and immunosuppression after lung transplantation Verschuuren, Erik A.M. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieDe rol van herpesvirussen bij orale aandoeningen
Oorspronkelijke bijdragen Van der Reijden en Van Winkelhoff: Rol van herpesvirussen W.A. van der Reijden A.J. van Winkelhoff De rol van herpesvirussen bij orale aandoeningen Samenvatting Trefwoorden: Oral
Nadere informatieHfdst 7: Humane herpesvirussen humane papillomavirussen
Hfdst 7: Humane herpesvirussen humane papillomavirussen Geven meest frequent huidafwijkingen 1. Humane herpesvirussen ± 70 types Herpes simplex virus type 1 Herpes simplex virus type 2 belangrijke huidpathologie
Nadere informatieAllogene stamceltransplantatie
Informatie bijeenkomst Allogene stamceltransplantatie Afdeling Hematologie 6 juni 2016 Allogene stamceltransplantatie Waarom en hoe werkt het? Peter van Balen Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg
Nadere informatiehoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands
hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37233 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tummers, Bart Title: Human papillomavirus targets crossroads in immune signaling
Nadere informatieONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
ONDERZOEK NAAR BRMO EN MRSA INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding In deze folder leest u informatie over Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) en MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus aureus)
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatieSamenvatting. Coparenting en Angst van het Kind
Samenvatting Coparenting en Angst van het Kind In dit proefschrift worden verschillende associaties tussen coparenting en angst binnen het gezin getoetst, zoals voorgesteld in het model van Majdandžić,
Nadere informatieChapter. Moleculaire diagnose van orale premaligne laesies. Samenvatting, discussie en perspectieven
Chapter 7 Moleculaire diagnose van orale premaligne laesies Samenvatting, discussie en perspectieven Samenvatting, discussie en perspectieven Samenvatting Ondanks belangrijke vooruitgang in de behandelingsmogelijkheden
Nadere informatieVrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte
Samenvatting Vrouwen die zwanger zijn van een meerling hebben een verhoogde kans op vroeggeboorte in vergelijking met vrouwen die zwanger zijn van een eenling. Ongeveer 5-9% van de eenlingen wordt te vroeg
Nadere informatie? Petra geeft aan dat ze probeert zwanger te worden en sinds kort in een traject zit van IVF (in vitro fertilisatie).
MONDGEZONDHEID EN ZWANGERSCHAP CASUS 1 Karin de G., een 27-jarige patiënte is al van jongs af aan in de praktijk onder controle. Tot nu toe was er altijd sprake van een zeer goede mondhygiëne en zijn er
Nadere informatieDe strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak
De strijd tegen nosocomiale infecties, een multidisciplinaire aanpak Els Van Mechelen 19 december 2013 Micro organismen Overzicht Inleiding Biomoleculen Virussen : Bouw en vermenigvuldiging Bacteriën :
Nadere informatieHemofilie iseen zeldzame aandoening.in Nederlandbedraagt de prevalentie 8á9per
Hemofilie iseen zeldzame aandoening.in Nederlandbedraagt de prevalentie 8á9per 100,000inwoners.Dit komt in Nederlandneeropongeveer1600patiënten.Van deze patiënten heeft het merendeel(85%)hemofilie A (een
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieChapter 5. Samenvatting. Fear and Cervical cancer screening
Chapter 5 Samenvatting Fear and Cervical cancer screening 115 Samenvatting Samenvatting Angst en cervixkankerscreening Angst en screening voor baarmoederhalskanker: Een onderzoek naar risicogedrag, angst
Nadere informatieHOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven
HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)
Nadere informatieSamenvatting Chapter 2 128
et al. [55] vond zelfs dat embryonale stamcellen van de muis bewerkt konden worden om te kunnen differentieren naar folliculaire cellen van de schildklier, in vitro te genereren naar functioneel schildklierweefsel,
Nadere informatieSamenvat ting en Conclusies
Samenvat ting en Conclusies Samenvatting en Conclusies 125 SAMENVAT TING EN CONCLUSIES In dit proefschrift werd de invloed van viscerale obesitas en daarmee samenhangende metabole ontregelingen, en het
Nadere informatieDe extractie van bacterieel en fungaal DNA uit verschillende lichaamsvloeistoffen
Een grote verscheidenheid aan bacteriën, virussen, schimmels en parasieten is verantwoordelijk voor de naar schatting 15 miljoen sterfgevallen per jaar als gevolg van infectieziekten. Infectieziekten gaan
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatiechapter TWELVE Nederlandse samenvatting
chapter TWELVE Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING TWELVE Bacteriurie, de aanwezigheid van bacteriën in de urine, is een veel voorkomende bevinding bij vrouwen. Bacteriurie wordt onderverdeeld
Nadere informatieMondgezondheidsrapport
Mondgezondheidsrapport sensibiliseringproject Glimlachen.be 2014 Effectevaluatie van een 4-jaar longitudinaal sensibiliseringproject in scholen in Vlaanderen Samenvatting J Vanobbergen Glimlachen - Souriez
Nadere informatie