Patiëntenervaringen en isolatieverpleging: een vergelijking tussen strikte isolatie en contactisolatie in ziekenhuis Bernhoven

Transcriptie

1 Patiëntenervaringen en isolatieverpleging: een vergelijking tussen strikte isolatie en contactisolatie in ziekenhuis Bernhoven Student Jamie Meekelenkamp Praktijkplaats Ziekenhuis Bernhoven, Oss/Veghel Praktijkbegeleider Wilma van Gend Kerndocent Tiny Jilesen Opleidingscoördinator Annie Westerhof Opleiding Opleiding tot ziekenhuishygiënist, Wenckebach Instituut Plan van Aanpak goedgekeurd op

2 Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding en probleemstelling Inleiding Probleemstelling Patiëntbeleving Patiëntgericht onderzoek 5 2. Doel- en vraagstelling Doelstelling Vraagstelling Deelvragen 7 3. Methode van onderzoek Enquête Onderzoekspopulatie Data-analyse 9 4. Resultaten Conclusie Discussie en aanbevelingen Geraadpleegde literatuur 18 2

3 1. Inleiding en probleemstelling 1.1 Inleiding Al geruime tijd worden in Nederlandse ziekenhuizen maatregelen genomen tegen verspreiding van MRSA. Sinds 1988 wordt een actief search and destroy beleid gevoerd in Nederland. Het beleid is gericht op het maken van risico-inschattingen op dragerschap en op het nemen van extra maatregelen om verspreiding van MRSA te voorkomen. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen de hospital-acquired MRSA (HA-MRSA) en de community-acquired MRSA (CA-MRSA). Het grootste deel van de CA-MRSA in Nederland is gerelateerd aan vee als bron van de MRSA, de livestock-associated MRSA (LA-MRSA). In het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) en in Ziekenhuis Bernhoven (ZB) zijn daarom sinds 2006 personen die beroepsmatig contact hebben met levende varkens en vleeskalveren en hun gezinsleden, toegevoegd aan de risicogroepen voor dragerschap van MRSA. Deze 2 ziekenhuizen hebben een gezamenlijk regionaal beleid. In het JBZ en ZB worden bij patiënten op de polikliniek bij behandeling of onderzoek strikte isolatiemaatregelen genomen als zij tot een risicogroep behoren. Bij ziekenhuisopname van deze patiënten wordt op de verpleegafdeling direct strikte isolatie of druppelcontact isolatie ingesteld, afhankelijk van het risico op dragerschap. Bij onverwachte bevindingen wordt strikte isolatie ingesteld en wordt een contactonderzoek opgestart rondom deze indexpatiënt. Het JBZ en ZB bevinden zich in de regio Noordoost Brabant. Dit is een van de regio's waar de meeste LA-MRSA bij mensen worden gevonden (zie figuur 1) en waar ook de meeste maatregelen nodig zijn om verspreiding van MRSA te voorkomen. In het JBZ en ZB is in ongeveer 80-90% van de MRSA-stammen die worden gekweekt, sprake van een LA-MRSA. Het grote aantal personen dat binnen de risicogroepen valt, maakt het uitvoeren van het MRSA-beleid een tijdrovend en kostbaar onderdeel van de dagelijkse werkzaamheden van de afdeling Hygiëne en Infectiepreventie, maar ook van de poliklinieken en klinische afdelingen. Denk daarbij aan inschatten van risico's, kweken van risicogroepen, opvolgen van kweekresultaten, nemen van extra voorzorgsmaatregelen tijdens behandeling of opname, desinfectie van ruimtes etc. Bovendien wordt het beleid ingezet bij patiënten met risico op dragerschap van MRSA en niet alleen bij MRSA-positieven, waardoor de extra maatregelen achteraf vaak onnodig werden toegepast. Inmiddels blijkt uit ervaring dat er in het JBZ en ZB zelden sprake is van verspreiding van MRSA, en met name van LA-MRSA. In een retrospectieve studie van Nienke van de Sande is dat ook aangetoond 1. In deze studie liet zij zien dat er in 2008 en 2009 in het JBZ en ZB 0% verspreiding was van LA-MRSA vanuit indexpatiënten naar andere patiënten en 3

4 zorgverleners bij niet-geïsoleerde verpleging. Ook in andere studies is aangetoond dat de LA-MRSA zich binnen het ziekenhuis significant minder verspreidt dan de HA-MRSA 2-3. Daarnaast heeft de afdeling Moleculaire Diagnostiek in het JBZ dit jaar een nieuwe test ontwikkeld. Daarbij kan door middel van een real-time PCR direct onderscheid worden gemaakt tussen LA-MRSA en de andere MRSA-typen. Deze PCR richt zich op het Sequence Type (ST) 398, dat specifiek is voor LA-MRSA 4. De genoemde problemen, de recente mogelijkheden voor gerichte diagnostiek en de geringe verspreiding van LA-MRSA, hebben aanleiding gegeven voor verder onderzoek. Er worden daarom door een onderzoeksgroep plannen gemaakt voor een prospectief onderzoek waarbij wordt getoetst of een gedifferentieerd MRSA-beleid mogelijk is, waarin de isolatiemaatregelen bij LA-MRSA worden versoepeld van strikte isolatie naar contactisolatie. Er is gekozen voor contactisolatie omdat deze isolatievorm wordt toegepast om verspreiding van andere multiresistente bacteriën in het ziekenhuis te voorkomen, zoals ESBLproducerende micro-organismen. Met dat onderzoek, waarvoor momenteel de plannen worden uitgewerkt, hoopt men uiteindelijk te bereiken dat het MRSA-beleid in het JBZ en ZB goedkoper en werkbaarder wordt waarbij de veiligheid van de patiënten geborgd blijft. Figuur 1. LA-MRSA bij mensen in Nederland van t/m

5 1.2 Probleemstelling Patiëntbeleving Binnen het huidige MRSA-beleid zorgt de beleving die de patiënt heeft van zijn/haar ziekenhuisopname in strikte isolatie voor problemen. In de literatuur worden tegenstrijdige conclusies beschreven over het psychologische effect van isolatieverpleging bij patiënten. Belevingen als angst, depressie en kwaliteit van leven bij isolatieverpleging worden in verschillende onderzoeken wisselend gescoord 5-7. In het JBZ en ZB worden echter steeds vaker klachten gemeld door patiënten die zich onheus bejegend en gestigmatiseerd voelen zodra bekend is dat er risico's zijn op dragerschap van MRSA. Deze klachten worden soms gemeld bij de dienst Hygiëne en infectiepreventie, maar worden ook via verpleegafdelingen of poliklinieken gemeld. Het exacte aantal klachten is niet bekend, omdat niet alles wordt geregistreerd. Duidelijk is wel dat deze patiënten zich niet welkom voelen in het ziekenhuis en niet altijd de juiste informatie krijgen. Vanwege de regio waarin het JBZ en ZB zijn gevestigd, is het aantal patiënten met risico op dragerschap van MRSA groot. Ook andere ziekenhuizen binnen deze regio hebben te maken met dit probleem. Inmiddels zijn er ook signalen vanuit de veeteeltsector dat zij klachten ontvangen van veehouders over hun behandeling in het ziekenhuis. Regionaal hebben organisaties binnen de veeteeltsector en de afdelingen Infectiepreventie van verschillende ziekenhuizen de handen inmiddels ineen geslagen om de belevingen van veehouders over hun ziekenhuisbezoek in kaart te brengen. Mogelijk wordt van de negatieve ervaringen alleen het topje van de ijsberg gezien, omdat niet alle patiënten hun klachten zullen melden. Daarnaast is ook in de literatuur te vinden dat patiënten in isolatie minder tevreden zijn over de verleende zorg en dat zij nadelige gevolgen ondervinden tijdens hun zorg. Dat zou onder andere komen doordat de isolatiemaatregelen vertragingen opleveren omdat de verpleegkundigen niet meer volgens hun vaste routine kunnen werken 8. Bovendien zou volgens sommige literatuurbronnen de patiëntveiligheid in gevaar kunnen zijn bij isolatieverpleging, doordat artsen en andere gezondheidswerkers patiënten in isolatie minder vaak bezoeken 9. Ook zou van deze patiënten minder worden gedocumenteerd in de klinische status en zouden juist de meest zieke patiënten de minste aandacht krijgen van artsen Met de bovengenoemde problemen hebben we in het JBZ en ZB dagelijks te maken en dat terwijl de LA-MRSA zich binnen het ziekenhuis niet of nauwelijks verspreidt Patiëntgericht onderzoek Omdat er steeds meer klachten komen van patiënten en omdat in de literatuur te vinden is dat isolatieverpleging ook voor negatieve effecten kan zorgen, worden de belevingen van 5

6 patiënten bij isolatieverpleging nader onderzocht. Als onderdeel van het genoemde onderzoek naar een gedifferentieerd beleid dat in de inleiding is genoemd, wordt daarom geïnventariseerd hoe patiënten een ziekenhuisopname in strikte isolatie, vanwege MRSA, hebben ervaren. Daarnaast worden de ervaringen van patiënten die in contactisolatie zijn verpleegd vanwege een ander resistent micro-organisme, hiermee vergeleken. Er is gekozen voor contactisolatie, omdat dit de isolatievorm is die wordt getoetst in het eerder genoemde onderzoek naar een gedifferentieerd MRSA-beleid. 6

7 2. Doel- en vraagstelling 2.1 Doelstelling Het doel van dit onderzoek is het vergelijken van de patiëntenervaringen tussen patiënten in strikte isolatie en patiënten in contactisolatie tijdens hun opname in Ziekenhuis Bernhoven door middel van een enquête. Het JBZ en ZB hebben een gezamenlijk regionaal MRSA-beleid waarbij dezelfde maatregelen worden genomen bij MRSA en waarbij ook dezelfde problemen worden gezien. Daarom kunnen de resultaten uit dit onderzoek in ZB, worden vertaald naar het JBZ. Doordat binnen het adherentiegebied van ZB en het JBZ veel patiënten zijn met risico op LA-MRSA, kan met een gedifferentieerd MRSA-beleid veel bereikt worden op het gebied van kostenbesparing, werkdrukverlaging en mogelijk ook patiëntgerichtheid. Indien de patiëntenervaringen positiever zijn door een nieuw MRSA-beleid dan past dat binnen de missies van het JBZ en ZB om de meest 'patiëntvriendelijke' en 'mensgerichte' zorg te bieden. 2.2 Vraagstelling Is er een verschil in ervaringen tussen strikte isolatie en contactisolatie bij patiënten die in de afgelopen 6 maanden opgenomen zijn geweest in Ziekenhuis Bernhoven als in een enquête gevraagd wordt naar hun belevingen? Daarbij bestaat de groep 'strikte isolatie' uit patiënten met (risico op) dragerschap met MRSA en de groep 'contactisolatie' uit patiënten met (risico op) dragerschap met een andere multiresistente bacterie. Wordt strikte isolatie als belastender ervaren dan contactisolatie door mensen met een resistent micro-organisme? Deelvragen 1. Hoe hebben patiënten met MRSA hun ziekenhuisopname beleefd toen zij in strikte isolatie werden verpleegd? 2. Hoe hebben patiënten met een multiresistente bacterie hun ziekenhuisopname beleefd toen zij in contactisolatie werden verpleegd? 3. Wat zijn de verschillen in belevingen tussen patiënten die in strikte isolatie zijn verpleegd en patiënten die in contactisolatie zijn verpleegd? 4. Zijn er naar aanleiding van de resultaten uit de enquêtes extra redenen ontstaan voor een gedifferentieerd MRSA-beleid, waarbij isolatiemaatregelen bij patiënten met LA- MRSA worden versoepeld? 7

8 3. Methode van onderzoek 3.1 Enquête Een interview is de aangewezen methode om kennis, houdingen, attitudes en opinies te toetsen onder populaties 12. Omdat ik de dataverzameling gestructureerd wilde uitvoeren door middel van gerichte vragen, is gekozen voor een schriftelijk interview: de enquête. Bij gestructureerde dataverzameling zijn de resultaten namelijk, in tegenstelling tot ongestructureerde dataverzameling zoals een mondeling interview, minder afhankelijk van het toeval en wordt een hogere precisie bereikt. Bovendien kan met een enquête een groot aantal patiënten worden bevraagd en is anonimiteit te waarborgen. De nadelen van enquêtes daarentegen zijn het risico op non-respons of onvolledige vragenlijsten en het feit dat er geen mogelijkheid bestaat om door te vragen 12. Naast de precisie is ook naar mogelijkheden gekeken om zoveel mogelijk tot valide resultaten te komen. Daarvoor zijn in de enquête de vragen zo eenvoudig en zo concreet mogelijk gesteld. Complexe en abstracte begrippen zijn daarom vertaald naar meetbare kenmerken. De afdeling communicatie en patiëntenvoorlichting van ZB heeft hierbij ondersteuning geboden. Gevalideerde SF-36 en EQ-6D-vragenlijsten bleken niet geschikt voor de metingen in dit onderzoek, omdat deze lijsten voornamelijk gericht zijn op mobiliteit, zelfzorg en het ervaren van gezondheid. Voor het opstellen van mijn enquête is daarom een vragenlijst van het Centrum Klantervaring Zorg (CKZ) als basis gebruikt 13. Dit is een vragenlijst die voorzien is van het keurmerk CQ-index. Dat betekent dat deze is gecontroleerd door een geaccrediteerd meetbureau waarbij gekeken is naar de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de methode, het discriminerend vermogen en het wetenschappelijk gehalte van het meetproces. Helaas was deze vragenlijst niet helemaal geschikt voor patiënten in isolatieverpleging. Ik heb er daarom voor gekozen om de verkorte vragenlijst voor een ziekenhuisopname van het CKZ aan te passen voor dit onderzoek. Daarbij zijn enkele vragen verwijderd, gewijzigd en toegevoegd. Hierdoor is de gebruikte enquête in dit onderzoek niet voorzien van een CQindex. De meting is wel volgens de procedure aangemeld bij het CKZ. In de enquête werd gevraagd naar de belevingen van de patiënt waarbij 4 verschillende onderwerpen werden behandeld: persoonlijke aandacht, gevoel van veiligheid, informatievoorziening en totale beleving van de ziekenhuisopname. Naast de belevingen van de patiënt werden nog aanvullende gegevens gevraagd die van invloed zouden kunnen zijn op de scores zoals geslacht, leeftijd, en een eigen beoordeling van hun gezondheid. 8

9 3.2 Onderzoekspopulatie Alle patiënten ouder dan 18 jaar, die in de laatste 6 maanden in ZB in strikte isolatie of contactisolatie waren verpleegd vanwege (risico op) dragerschap met een multiresistente bacterie, werden ondervraagd. Patiënten die langer dan 6 maanden geleden waren opgenomen zijn niet meegenomen in het onderzoek, omdat zij zich ervaringen van langer geleden mogelijk niet meer goed herinneren. Als onderzoekspopulatie is gekozen voor dragers van een multiresistente bacterie, waarbij een deel in strikte isolatie is verpleegd en het andere deel in contactisolatie. Dat is gedaan om de 2 groepen zo veel mogelijk overeen te laten komen. Dragers van MRSA of een andere multiresistente bacterie zijn namelijk meestal niet ziek van deze bacterie en isolatiemaatregelen worden dus voornamelijk ingesteld om andere patiënten in het ziekenhuis te beschermen. Waren in de groep 'contactisolatie' ook patiënten opgenomen met bijvoorbeeld diarree als reden voor isolatie, dan zou een grote kans op bias ontstaan. Immers, dat bij diarree extra isolatiemaatregelen nodig zijn zal voor een patiënt veel aannemelijker zijn dan isolatie vanwege een resistente bacterie waarvan men vaak zelf geen hinder ondervindt. Belevingen kunnen dan anders gescoord worden. Bij strikte isolatie verbleven patiënten op een eenpersoonskamer. Zodra medewerkers de kamer betraden werden handschoenen, een schort, een muts en een chirurgisch mondneusmasker gedragen. Bij contactisolatie verbleef de patiënt ook op een eenpersoonskamer, maar droegen alleen de zorgmedewerkers die fysiek contact hadden met de patiënt of met de directe omgeving van de patiënt een schort en handschoenen. De deur van de kamer mocht bij contactisolatie open blijven. Door de keuze van deze onderzoekspopulatie hebben in totaal 95 patiënten een vragenlijst ontvangen, 61 patiënten in de groep strikte isolatie en 34 patiënten in de groep contactisolatie. Deze personen hebben via de post een schriftelijke enquête ontvangen met daarbij een begeleidende brief. De enquête was anoniem en er werd gevraagd de vragenlijst binnen 3 weken te retourneren. In de begeleidende brief werd kort het doel van het onderzoek aangegeven en werd nog wat extra informatie gegeven over multiresistente bacteriën. Ook werd verwezen naar de website van ZB voor nog eventueel aanvullende informatie en naar de dienst Hygiëne en Infectiepreventie bij vragen of opmerkingen. 3.3 Data-analyse De data zijn verzameld in Microsoft Excel, versie De algemene persoonskenmerken en de uitkomsten van de belevingen tussen de groep strikte isolatie en contactisolatie zijn statistisch vergeleken met behulp van de Fisher's exact test. De statistische berekeningen zijn uitgevoerd door gebruik te maken van de website Resultaten werden als significant verschillend beschouwd als de berekende two-tailed P-waarde kleiner 9

10 was dan De Chi-kwadraat toets is geschikt voor vergelijkingen van discrete, kwalitatieve data die werden verkregen met deze vragenlijsten. Ze zijn op ordinaal niveau gemeten en dan is deze toets een van de methoden om significantie te meten door 2x2 tabellen te maken 14. Er is in dit onderzoek echter gekozen voor de Fisher s exact test omdat die vergelijkbaar is met de Chi-kwadraat toets, maar beter geschikt is voor kleine aantallen. De 2x2 tabellen zijn gemaakt door de antwoorden van de respondenten per vraag te splitsen in positieve en negatieve ervaringen. Bijvoorbeeld op het gebied van persoonlijke aandacht, zijn de antwoorden 'nooit' en 'soms' gescoord als een negatieve ervaring en de antwoorden 'meestal' en 'altijd' als een positieve ervaring. Deze indeling is vervolgens gemaakt voor alle variabelen. Dit is gedaan omdat de Fisher s exact test dan voor alle variabelen toepasbaar was. 10

11 4. Resultaten In eerste instantie werden na de sluitingstermijn van 3 weken 36 vragenlijsten uit de groep strikte isolatie ontvangen en 22 vragenlijsten uit de groep contactisolatie, wat overeenkwam met een respons van 59%, respectievelijk 65%. Op 28 januari werd een herinneringsbrief gestuurd naar de hele onderzoekspopulatie, omdat de enquêtes anoniem teruggestuurd waren. Naar aanleiding van de verstuurde herinnering, werden nog 7 vragenlijsten ontvangen van de groep strikte isolatie, waardoor de uiteindelijke respons van deze groep 70% was. In de groep contactisolatie werd in één vragenlijst aangegeven dat de partner van de betreffende patiënt de vragen in zijn plaats had beantwoord. Daardoor waren de resultaten uit deze vragenlijst niet bruikbaar en zijn ze niet meegenomen in de data-analyse. Uiteindelijk waren 43 vragenlijsten uit de groep strikte isolatie bruikbaar voor de data-analyse en 21 uit de groep contactisolatie. De antwoorden van de respondenten zijn verwerkt in een Excelsheet. Bij de beoordeling van de resultaten is eerst gekeken naar de algemene persoonskenmerken van de respondenten (zie tabel 1 en figuur 2). Tabel 1. Algemene persoonskenmerken van de respondenten Persoonskenmerk Patiënten in strikte isolatie (n=41) Patiënten in contactisolatie (n=21) P Geslacht man (%) 31 (72) 10 (48) Mediane leeftijd Leeftijd < 55 jaar (%) 29 (67) 4 (19) Leeftijd < 65 jaar (%) 33 (77) 7 (33) Zeer goede/goede gezondheid (%) 32 (74) 5 (24) Korte verblijfsduur <3 dagen (%) 26 (60) 5 (24) Korte verblijfsduur < 1 week (%) 36 (84) 8 (38) Uit de algemene persoonskenmerken bleek dat de groep strikte isolatie qua samenstelling duidelijk verschilde van de groep contactisolatie. De patiënten in de groep strikte isolatie bleken significant jonger, gaven aan een betere gezondheid te hebben en hadden een significant kortere verblijfsduur in het ziekenhuis. 11

12 A 80,0 70,0 60,0 percentage 50,0 40,0 30,0 man vrouw 20,0 10,0 0,0 strikte isolatie contactisolatie B 40,0 35,0 30,0 percentage 25,0 20,0 15,0 10,0 strikte isolatie contactisolatie 5,0 0, >=75 leeftijd C 70,0 60,0 50,0 percentage 40,0 30,0 20,0 strikte isolatie contactisolatie 10,0 0,0 zeer goed goed matig slecht <24 uur > 1 dg < 3 > 3 dgn < >1 wk < 2 > 2 wkn dgn 1 wk wkn eigen gezondheid verblijfsduur ziekenhuis Figuur 2. Algemene persoonskenmerken van de respondenten gesplitst in geslacht (A), leeftijd (B) en eigen gezondheid/verblijfsduur in het ziekenhuis (C) Ondanks de grote verschillen tussen de 2 groepen, zijn de uitkomsten van de vragenlijsten toch geanalyseerd. De resultaten hiervan zijn weergegeven in tabel 2. In de tabel is te zien dat de groep strikte isolatie significant minder positieve ervaringen had ten opzichte van de groep contactisolatie als gevraagd werd naar het betreden van de patiëntenkamer door de verpleegkundige en reactie van de verpleegkundige bij hulpvraag. Daarnaast gaf de groep strikte isolatie juist aan significant meer schriftelijke informatie te hebben ontvangen en maakten zij zich minder zorgen over de isolatie. 12

13 Tabel 2. Resultaten van de patiëntenervaringen voor patiënten in strikte isolatie en contactisolatie Gemeten positieve ervaring Patiënten in strikte isolatie (n=43) Patiënten in contactisolatie (n=21) P Aandachtig luisteren verpleegkundige (%) 40 (93) 21 (100) Verpleegkundige voldoende tijd (%) 36 (84) 21 (100) Contact met arts (%) 18 (42) 14 (67) Aandachtig luisteren arts (%) 32 (74) 17 (81) Arts voldoende tijd (%) 29 (67) 16 (76) Voldoende aandacht van ziekenhuismedewerker (%) 36 (84) 19 (90) Betreden patiëntenkamer door verpleegkundige (%) 26 (60) 18 (86) Betreden patiëntenkamer door arts (%) 12 (28) 12 (57) Reactie van verpleegkundige bij hulpvraag (%) 32 (74) 21 (100) Informatie over isolatie (%) 41 (95) 19 (90) Reden van isolatie bekend (%) 41 (95) 19 (90) Betekenis van isolatie duidelijk (%) 36 (84) 16 (76) Geen tegenstrijdige info over isolatie (%) 32 (74) 17 (81) Schriftelijke informatie over isolatie (%) 21 (49) 4 (19) Geen zorgen over isolatie (%) 40 (93) 15 (71) Veilig gevoel (%) 42 (98) 21 (100) Gevoel in goede handen te zijn (%) 40 (93) 19 (90) Medewerkers prettig in de omgang (%) 40 (93) 20 (95) Geen gevoel van angst (%) 40 (93) 18 (86) Geen gevoel van eenzaamheid (%) 28 (65) 15 (71) Gevoel van goede verzorging (%) 41 (95) 21 (100) Gemiddelde beoordeling ziekenhuis (%) Ziekenhuis aanbevelen bij familie of kennis (%) 38 (88) 20 (95) Om een betere vergelijking te kunnen maken tussen de 2 groepen, zijn uit de groep strikte isolatie en de groep contactisolatie nieuwe groepen geselecteerd die qua samenstelling beter overeenkwamen. Daarvoor zijn de patiënten gekozen die 45 jaar of ouder waren, die langer dan 24 uur in het ziekenhuis waren opgenomen en die hun gezondheid als slecht, matig of goed hadden beoordeeld. De gegevens van de datavergelijking tussen deze nieuwe groepen zijn weergegeven in tabel 3. In deze tabel is te zien dat de patiënten in de groep strikte isolatie aangaven dat de verpleegkundige minder tijd voor hen had. De verschillen die in de oorspronkelijke dataanalyse werden gezien bij de schriftelijke informatie en de zorgen over de isolatie tussen de groepen, waren na het maken van deze selectie niet meer aanwezig (zie tabel 3). 13

14 Tabel 3. Resultaten van algemene kenmerken en patiëntenervaringen na selectie Persoonskenmerk Patiënten in strikte isolatie (n=20) Patiënten in contactisolatie (n=18) P Geslacht man (%) 14 (70) 7 (39) Leeftijd < 55 jaar (%) 11(55) 1 (6) Leeftijd < 65 jaar (%) 12 (60) 4 (22) Goede gezondheid (%) 14 (70) 4 (22) Korte verblijfsduur <3 dagen (%) 7 (35) 3 (17) Korte verblijfsduur < 1 week (%) 14 (70) 6 (33) Gemeten positieve ervaring Aandachtig luisteren verpleegkundige (%) 17 (85) 18 (100) Verpleegkundige voldoende tijd (%) 15 (75) 18 (100) Contact met arts (%) 7 (35) 12 (67) Aandachtig luisteren arts (%) 16 (80) 15 (83) Arts voldoende tijd (%) 14 (70) 14 (78) Voldoende aandacht van ziekenhuismedewerker (%) 15 (75) 16 (89) Betreden patiëntenkamer door verpleegkundige (%) 11 (55) 15 (83) Betreden patiëntenkamer door arts (%) 8 (40) 12 (67) Reactie van verpleegkundige bij hulpvraag (%) 16 (80) 18 (100) Informatie over isolatie (%) 19 (95) 17 (94) Reden van isolatie bekend (%) 19 (95) 17 (94) Betekenis van isolatie duidelijk (%) 18 (90) 14 (78) Geen tegenstrijdige info over isolatie (%) 15 (75) 15 (83) Schriftelijke informatie over isolatie (%) 7 (35) 4 (22) Geen zorgen over isolatie (%) 18 (90) 13 (72) Veilig gevoel (%) 19 (95) 18 (100) Gevoel in goede handen te zijn (%) 19 (95) 16 (89) Medewerkers prettig in de omgang (%) 18 (90) 17 (94) Geen gevoel van angst (%) 19 (95) 15 (83) Geen gevoel van eenzaamheid (%) 9 (45) 12 (67) Gevoel van goede verzorging (%) 18 (90) 18 (100) Gemiddelde beoordeling ziekenhuis (%) Ziekenhuis aanbevelen bij familie of kennis (%) 18 (90) 17 (94) Naast de gecategoriseerde antwoorden uit de enquêtes, werd ook gevraagd of patiënten nog graag iets zouden willen veranderen aan hun ziekenhuisopname en of zij nog opmerkingen hadden over hun verblijf. Van de groep strikte isolatie werd door 17 personen (40%) een opmerking geplaatst die te maken had met belevingen in combinatie met isolatie. In de groep contactisolatie waren dat 3 personen (14%). Vervolgens zijn deze opmerkingen gecategoriseerd. De opmerkingen waren: behoefte aan aandacht van zorgmedewerkers, last van stigmatisering, langer wachten, eenzaamheid, onbeantwoorde vragen, inconsequente 14

15 maatregelen, geen uitslag ontvangen van de MRSA-kweek en vragen of de zorgmedewerkers ook op MRSA getest worden. 15

16 5. Conclusie Uit de weergave van de resultaten is te zien dat patiënten die waren opgenomen in strikte isolatie over het algemeen minder positieve ervaringen hadden tijdens hun verblijf in Ziekenhuis Bernhoven dan de patiënten die in contactisolatie verbleven. Vooral de items die te maken hadden met persoonlijke aandacht werden als slechter ervaren. Over de schriftelijke informatievoorziening waren de personen uit de groep strikte isolatie juist positiever en zij maakten zich minder zorgen over de isolatie. Echter, de patiëntengroepen die met elkaar werden vergeleken, bleken erg veel van elkaar te verschillen qua samenstelling. Opvallend was dat de groep strikte isolatie veel meer bestond uit jonge mannen die zelf aangaven een goede gezondheid te hebben. Ook hadden zij minder ziekenhuisopnames in het afgelopen jaar en verbleven ze tijdens hun laatste opname korter in het ziekenhuis. Door een selectie te nemen uit beide groepen en de dataanalyse opnieuw te verrichten, bleek dat patiënten in strikte isolatie vonden dat de verpleegkundige minder tijd voor hen had vergeleken met de groep contactisolatie. De verschillen in ervaringen over de 'schriftelijke informatie' en 'zorgen over de isolatie', vervielen in deze aangepaste vergelijking. In de vragenlijst was ruimte voor het noteren van opmerkingen over het verblijf en voor het aangeven van gewenste veranderingen. Door de groep strikte isolatie werden meer opmerkingen geplaatst dan door de groep contactisolatie (40% resp. 17%). De opmerkingen waren: behoefte aan aandacht van zorgmedewerkers, last van stigmatisering, langer wachten, eenzaamheid, onbeantwoorde vragen, inconsequente maatregelen, geen uitslag ontvangen van de MRSA-kweek en vragen of de zorgmedewerkers ook op MRSA getest worden. 16

17 6. Discussie en aanbevelingen Uit dit onderzoek blijkt dat patiënten die de enquête hadden ingevuld en die in de laatste 6 maanden in strikte isolatie opgenomen waren in ZB, minder positief waren over hun verblijf dan de patiënten die in contactisolatie verbleven. Zij gaven aan vooral minder tijd, aandacht en hulp te krijgen van de verpleegkundige, waardoor het onderwerp persoonlijke aandacht slechter werd beoordeeld. Dat past ook bij de conclusies die in verschillende literatuurbronnen zijn gegeven 5-9. Omdat er plannen zijn voor een gedifferentieerd MRSAbeleid, waarbij het voorstel wordt de isolatiemaatregelen te versoepelen, ondersteunen de resultaten uit dit onderzoek dat voorstel. Naast de verlaging van de kosten en de werklast (zoals beschreven in de probleemstelling) zouden de positievere patiëntenervaringen een extra reden kunnen zijn voor een gedifferentieerd isolatiebeleid bij LA-MRSA. Uiteraard moet voorafgaand aan de implementatie van een nieuw isolatiebeleid nog onderzoek worden verricht naar de risico's van een versoepeling van isolatiemaatregelen. Er wordt een onderzoeksvoorstel geschreven voor een prospectief onderzoek dat intern en extern moet worden getoetst op haalbaarheid en ethische bezwaren. Dit onderzoek heeft ook een aantal beperkingen. Allereerst waren de patiëntengroepen die met elkaar zijn vergeleken in dit onderzoek erg verschillend van elkaar. Daarom is uit de groep respondenten een nieuwe groep te geselecteerd en is de data-analyse opnieuw verricht. Echter, het verschil dat de groep strikte isolatie jonger was en een betere gezondheid had, bleef (hetzij in mindere mate) bestaan. De samenstelling van de groep contactisolatie kwam beter overeen met de gemiddelde ziekenhuispopulatie. Het was duidelijk dat de strikte isolatiemaatregelen bij MRSA voornamelijk worden genomen bij mannen die in de leeftijd zijn dat ze werken en die in relatief goede gezondheid verkeren. Dit komt overeen met de eerder aangegeven probleemstelling rondom LA-MRSA. Een tweede beperking was dat de ondervraagde studiepopulatie relatief klein was. Daardoor waren er weinig mogelijkheden om een betere selectie te nemen uit de groep respondenten voor een nieuwe data-analyse. Bovendien was door de kleine aantallen een vergelijking tussen de antwoorden van de open vragen niet mogelijk. Samengevat gaven patiënten in contactisolatie aan meer positieve ervaringen te hebben in het ziekenhuis dan patiënten in strikte isolatie. Doordat naast de kosten- en de werklastverlaging ook de patiënten positiever zullen zijn over de zorg door een versoepeling van isolatiemaatregelen, zal vanuit de raden van bestuur van het JBZ en ZB interesse zijn voor een onderzoek naar een gedifferentieerd MRSA-beleid. Een verbetering van de patiëntenervaringen sluit namelijk aan bij de ziekenhuisbrede beleidskaders van het JBZ en ZB, waarin 'patiëntvriendelijkheid' en 'mensgerichtheid' als missies worden genoemd. 17

18 7. Geraadpleegde literatuur 1. Sande N van de, Leverstein-van Hal M, Muilwijk J, Janssen M, Nagtzaam N, de Neeling H, Leenders A, Schneeberger P. Impact in humans of high endemic livestock-associated MRSA. (niet gepubliceerd) 2. Wassenberg MW, Bootsma MC, Troelstra A, Kluytmans JA, Bonten MJ. Transmissibility of livestock-associated methicillin-resistant Staphylococcus aureus (ST398) in Dutch hospitals. Clin Microbiol Infect 2010; 17: Bootsma MC, Wassenberg MW, Trapman P, Bonten MJ. The nosocomial transmission rate of animal-associated ST398 methicillin-resistant Staphylococcus aureus. J R Soc Interface 2010; 8: Meurs M van, Schellekens J, Neeling H de, Schneeberger P, Hermans M. Real time PCR to distinguish livestock associated from non-livestock associated methicillin resistant Staphylococcus aureus. Infection Beschikbaar via PubMed PMID: Wassenberg MWM, Severs D, Bonten MJM. Psychological impact of short-term isolation measures in hospitalised patients. Journal of Hospital Infection 2010; 75: Wilkins EG, et al. Does isolation of patients with infections induce mental illness? J.Infect 1988; 17: Tarzi S, et al. Methicillin-resistant Staphylococcus aureus: psychological impact of hospitalization and isolation in an older adult population. Journal of Hospital Infection 2001; 49: Morgan DJ, Diekema DJ, Sepkowitz W, Perencevich EN. Adverse outcomes associated with contact precautions: a review of the literature. American Journal of Infection Control 2009; 37: Saint S, Higgins LA, Nallamothu BK, Chenoweth C. Do physicians examine patients in contact isolation less frequently? American Journal of Infection Control 2003; 31: Evans HL, Schaffer MM, Hughes MG, Smith RL, Chong TW, Raymond DP, Pelletier SJ, Pruett TL, Sawyer RG. Contact isolation in surgical patients: a barrier to care? Surgery 2003; 134: Stelfox HT, Bates DW, Redelmeier DA. Safety of Patients Isolated for Infection Control. JAMA 2003; 290: Baarda DB, Goede MPM de. Basisboek Methoden en Technieken. Houten: Stenfert Kroese; p

19 WIP-richtlijn MRSA, ziekenhuis januari Beschikbaar via