Plan van aanpak Register

Transcriptie

1 Plan van aanpak Register Gedistribueerd netwerk van erfgoedinformatie 30 april 2018 Auteurs: Sjors de Valk, Enno Meijers, Ed de Heer Versie 1.0 definitief Versie 1.1 definitief op 2 juli 2018

2 Inleiding 2 Uitgangspunten van het Register 3 Functies van het Register 5 Primaire functies 5 Registreren van organisatieprofielen 5 Registreren van datasetprofielen 5 Ontsluiten van profielen 6 Secundaire functies 6 Presenteren van profielen 6 Synchroniseren van profielen met gedistribueerde registers 6 Registreren van profielen in externe dataportalen 7 Inrichting van de werkgroep 8 Opdracht 8 Aanpak 8 Projectorganisatie 8 Verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden 8 Deelnemers werkgroep 9 Communicatie 9 Planning 9 Projectscope en uitsluitingen 10 Buiten scope 10 Raakvlakken 10 Risico s 10 Bijlage: applicatielandschap van Register 11 1

3 Inleiding In 2017 is voor programma Bruikbaar van Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) een globaal 1 functioneel ontwerp (GFO) gemaakt. Dit GFO beschrijft een nieuwe, domeinoverstijgende infrastructuur waarmee de bruikbaarheid van digitaal erfgoed verbeterd wordt. Deze infrastructuur staat bekend als het gedistribueerd netwerk van erfgoedinformatie. Eén van de voorzieningen van de infrastructuur is het Register. In het Register worden zogeheten profielen vastgelegd. De profielen maken duidelijk welke organisaties deelnemen aan het gedistribueerd netwerk en welke datasets met erfgoedinformatie zij ter beschikking stellen. Met de oplevering van het GFO kan de uitwerking van het Register beginnen. Voor deze uitwerking heeft NDE behoefte aan afstemming met zowel experts van de knooppunten als met toekomstige gebruikers van het Register. Tot dit doel bestaat de werkgroep Register. In de werkgroep kan de uitwerking van het Register gezamenlijk besproken en getoetst worden. De uitwerking vindt zoveel mogelijk bottom-up plaats, aan de hand van concrete projecten waar NDE bij betrokken is en de data die deze projecten bijdragen. Dit document dient als startdocument voor de werkgroep. Het document beschrijft de uitgangspunten en functies van het Register en de inrichting van de werkgroep. Het document wordt vergezeld door een diagram met het applicatielandschap van het Register. Het Register heeft een relatie met het project Centraal Collectieregister Nederlandse 2 Erfgoedcollecties. Voor dit project is eerder, in opdracht van NDE-Bruikbaar, een projectplan geschreven door Dimitra Atsidis van Beeld en Geluid. In de werkgroep kan de relatie tussen dit project en het Register verder onderzocht worden

4 Uitgangspunten van het Register Het Register hanteert de volgende uitgangspunten: 1. Het Register is bestemd voor het registreren van profielen van organisaties en datasets die deel uitmaken van het gedistribueerd netwerk van erfgoedinformatie. In beginsel zijn dit Nederlandse erfgoedinstellingen. Waar toepasselijk worden ook organisaties geregistreerd die waardevolle datasets van terminologiebronnen hebben, zoals Getty Research Institute. 2. Het Register maakt zoveel mogelijk gebruik van bestaande datastandaarden. 3 4 Bijvoorbeeld W3C Organization Ontology of Europeana Organization Profile voor 5 organisaties en DCAT of de aanstaande uitbreiding van DCAT door de Dataset 6 Exchange Working Group voor datasets. 3. Het Register bevat profielen van datasets met metadata: datasets die bestaan uit beschrijvingen van erfgoedobjecten, annotaties, termen en alignments. Het Register bevat geen datasets met werkelijke objecten of digitale representaties ervan, zoals archeologische rapporten of foto s. 4. Het Register bevat datasets met een duidelijke, gestandaardiseerde licentie. De licentie is open, zonder beperkende rechten, regels of voorwaarden. Bronhouders geven bij registratie van een dataset aan welke licentie van toepassing is, 7 bijvoorbeeld Creative Commons. De licentie heeft betrekking op de metadata, niet op de werkelijke objecten; de objecten kunnen een andere licentie hebben. Bijvoorbeeld: de toegang tot een archeologisch rapport of foto kan onderhevig zijn aan beperkingen. 5. Het Register stelt geen voorwaarden aan de inhoud van datasets, bijvoorbeeld ten aanzien van omvang, indeling of aard van de erfgoedinformatie. Bronhouders bepalen de inhoud en staan in voor de kwaliteit. Afnemers van het Register, zoals dienstportalen, dienen zelf te bepalen of datasets bruikbaar zijn, bijvoorbeeld door naar de herkomst te kijken. 6. Het Register verwijst naar de online plaats waar datasets beschikbaar zijn. Datasets worden derhalve niet in het Register bewaard: datasets worden gepubliceerd door de bronhouders of, als dat niet mogelijk is, door gedelegeerde bronhouders, zoals aggregatoren M_profiles/EDM_Organization_Profile_ pdf

5 7. Het Register stelt technische voorwaarden aan de manier van publiceren van datasets, in het bijzonder ten aanzien van protocol (HTTP) en formaat (RDF). De voorwaarden voor de RDF-formaten - zoals JSON-LD, RDF/XML of Turtle - zijn niettemin zo ruim mogelijk om het voor bronhouders zo eenvoudig mogelijk te maken om aan te sluiten. 8. Het Register bevat datasets met een duidelijk serviceniveau, bijvoorbeeld ten aanzien van de beschikbaarheid van datasets, de uptime van servers of het verhelpen van verstoringen. Bronhouders geven bij registratie van een dataset aan welk serviceniveau van toepassing is. 9. Het Register is in potentie een gedistribueerde voorziening: het omvat niet één centrale maar meerdere autonome registers die een gemeenschappelijk datamodel delen en informatie uitwisselen. Met de term Register (met hoofdletter) wordt de verzameling van gedistribueerde registers bedoeld. Met de term register (met kleine letter) wordt een gedistribueerd register bedoeld. 10. Het Register heeft beheerfuncties. De functies maken het mogelijk om toezicht te houden op de informatie in het Register en bronhouders en afnemers te ondersteunen bij het gebruik van het Register. 11. Het Register is vrij toegankelijk en kan door alle soorten afnemers geraadpleegd worden, zowel erfgoedinstellingen als derden. In eerste instantie is het Register een onderdeel van het GN en is het alleen beschikbaar voor het GN. In een later stadium kan het ook bruikbaar worden gemaakt voor andere afnemers. 4

6 Functies van het Register Het Register heeft op hoofdlijnen zes functies. Deze zijn verdeeld over twee groepen: primaire functies en secundaire functies. De primaire functies zijn nodig voor de eerste versie van het Register, de secundaire functies kunnen daarna gerealiseerd worden. Primaire functies Registreren van organisatieprofielen Het Register legt vast welke organisaties bijdragen aan het gedistribueerd netwerk. Dit zijn bijvoorbeeld archieven, bibliotheken, musea of wetenschappelijke instituten met erfgoedcollecties, maar ook instellingen die annotaties, aggregatoren, terminologiebronnen of alignments tussen bronnen beheren. Van elke organisatie wordt een organisatieprofiel bijgehouden. Dit profiel bestaat onder meer uit diens identifier en naam. Een organisatieprofiel wordt door een beheerder van de organisatie onderhouden. In de startfase van het Register gebeurt dit handmatig, daarna geautomatiseerd: het beheersysteem van de organisatie registreert wijzigingen aan het profiel in het Register. Registreren van datasetprofielen Het Register legt vast welke datasets met erfgoedinformatie beschikbaar zijn in het gedistribueerd netwerk. Daartoe wordt van elke dataset een datasetprofiel bijgehouden. Dit profiel bestaat onder meer uit administratieve informatie zoals identifier, titel, beherende organisatie en licentie van de dataset. Daarnaast bestaat het profiel uit technische informatie, zoals de locatie waar de dataset beschikbaar is en de wijze waarop de dataset opgevraagd kan worden. Een datasetprofiel wordt door een beheerder van de organisatie onderhouden. In de startfase van het Register gebeurt dit handmatig, daarna geautomatiseerd: het beheersysteem van de organisatie - of diens aggregator - registreert wijzigingen aan het profiel in het Register. Er worden vier soorten datasetprofielen onderscheiden: 1. Datasetprofiel voor een dataset met termbeschrijvingen. De dataset bevat de metadata van termen van een terminologiebron, zoals Iconclass of WO2 Thesaurus. 2. Datasetprofiel voor een dataset met alignments. De dataset - ook wel: linkset - bevat de relaties tussen termen uit verschillende datasets van terminologiebronnen. De dataset wordt samengesteld en onderhouden door beheerders van de terminologiebronnen die gelinkt zijn. 3. Datasetprofiel voor een dataset met objectbeschrijvingen. De dataset bevat de metadata van erfgoedobjecten van een erfgoedinstelling, zoals een monument, boek, tijdschrift, schilderij of archiefdocument. 4. Datasetprofiel voor een dataset met annotaties. De dataset bevat de metadata van annotaties: verrijkingen van objectbeschrijvingen, zoals erfgoedverhalen, historische achtergrondinformatie of user-generated content. Zie voor een actuele definitie van Datasets de DERA

7 Ontsluiten van profielen Het Register legt vast welke organisatie- en datasetprofielen er zijn, maar gebruikt deze informatie verder niet: dat is aan andere systemen. Tot dat doel ontsluit het Register de profielen op twee manieren. Dit gebeurt via koppelvlakken, machine-to-machine. In de eerste plaats door de actuele profielen beschikbaar te stellen. Dit maakt het voor systemen mogelijk om inzicht te krijgen in de organisaties en datasets die op dit moment zijn opgenomen in het Register. Deze informatie kan gebruikt worden door bijvoorbeeld de publicatieomgeving van het Register of dienstportalen. In de tweede plaats door veranderingen aan profielen beschikbaar te stellen. Dit maakt het voor systemen mogelijk om in sync te blijven met het Register. Ter illustratie: als een systeem eerder de op dat moment actuele profielen heeft opgevraagd bij het Register, moet het systeem kunnen achterhalen welke profielen sindsdien zijn toegevoegd, gewijzigd of verwijderd. Deze informatie kan gebruikt worden door bijvoorbeeld het Termennetwerk of de Knowledge Graph. Beide voorzieningen maken deel uit van de nieuwe, domeinoverstijgende infrastructuur en hebben de profielen in het Register nodig. Het Termennetwerk gebruikt de profielen om datasets met termbeschrijvingen op te halen bij terminologiebronnen en termen in de datasets vindbaar te maken. De Knowledge Graph gebruikt de profielen om alle datasets, zowel met termbeschrijvingen, alignments, objectbeschrijvingen als annotaties, op te halen bij bronhouders en informatie in de datasets te verbinden. Secundaire functies Presenteren van profielen Het Register is primair bestemd voor het uitwisselen van gegevens tussen systemen, zoals beheersystemen van bronhouders en NDE-voorzieningen als het Termennetwerk en de Knowledge Graph. In voorkomende gevallen is het evenwel waardevol als ook mensen de gegevens kunnen inzien, man-to-machine. Dit geldt bijvoorbeeld voor beheerders van bronhouders die inzage willen hebben in de gegevens die bekend zijn in het Register en voor ontwikkelaars van systemen die willen weten welke gegevens zij via de koppelvlakken van het Register kunnen opvragen. Tot dat doel wordt het Register voorzien van een publicatieomgeving, een omgeving waar de profielen van organisaties en datasets worden gepresenteerd. Synchroniseren van profielen met gedistribueerde registers Het Register kan een gedistribueerde voorziening zijn. Er kan bijvoorbeeld een register voor archieven en een register voor bibliotheken worden ingericht of een register voor Friese en een register voor Brabantse erfgoedinstellingen. Hoewel de functies van deze registers gelijk zijn, maken de registers gedistribueerd beheer mogelijk en het eenvoudiger om de inrichting van de registers te organiseren, toegespitst op bijvoorbeeld een bepaald domein of een bepaalde regio. De organisatie- en datasetprofielen in een register worden periodiek met 6

8 andere registers gesynchroniseerd zodat de profielen algemeen toegankelijk zijn en niet gebonden worden aan één register. Registreren van profielen in externe dataportalen Het Register bevat de profielen van erfgoedinstellingen. Instellingen willen hun datasets evenwel ook bijdragen aan vergelijkbare dataportalen. Bijvoorbeeld: het dataportaal van de Nederlandse overheid, het Nationaal Georegister, het Fries Open Data Platform of 11 Amsterdam City Data. Tot dat doel registreert het Register, voor instellingen die dat aangeven in het Register, periodiek de organisatie- en datasetprofielen in dataportalen die 12 een passend koppelvlak bieden (zoals de API van CKAN )

9 Inrichting van de werkgroep Opdracht Zorg voor een gedegen globaal ontwerp voor het Register. Ga hierbij uit van al bestaande ontwikkelingen en best practices binnen en buiten de erfgoedsector. Maak een Proof of Concept. Aanpak 1. Kick off project Register: Bespreken Plan van aanpak. 2. Informatieanalyse en ontwikkeling van een concept-datamodel om te bepalen welke entiteiten en eigenschappen nodig zijn om het gedistribueerd netwerk te kunnen ondersteunen. Actie: Sjors 3. Toets het concept-datamodel aan de hand van: a. Bestaande registers (o.a. startende registers van AdamNet, Zuiderzeemuseum en Centraal Collectie Register Nederlandse Erfgoedcollecties, maar bijvoorbeeld ook bestaande registers van de overheid zoals data.overheid.nl of NOB). Actie : Sjors. b. Registers die de werkgroepleden kennen (o.a. Nationaal Georegister, Fries Open Data Platform). Actie : werkgroep. 4. Beschrijf het globaal functioneel ontwerp van het Register gebaseerd op de best practices uit de eerder gedane activiteiten en rond het datamodel af. Actie : Sjors. 5. Schrijf een rapportage met daarin de resultaten van de hierboven genoemde acties 1 en 2 (max 5 A4). Beantwoord hierin o.a. de volgende vragen: Vinden we het gewenste datamodel terug in bestaande datasets/registers? zo ja, welke en hoe? Zo niet, hoe moeten we dan verder? Actie : Ed en Sjors. 6. Afstemming met potentiële bronhouders van het Register; o.a. Zuiderzeemuseum, AdamNet en Erfgoed Brabant. Actie : Ed. Mogelijk kunnen deze bronhouders ook metadatasets aanleveren ter toetsing 7. Maak een proof of concept (PoC) (= als een graph) van het Register. Actie : Sjors. Projectorganisatie 1. Opdrachtgever: Enno Meijers 2. Opdrachtnemer/projectleider: Ed de Heer 3. Werkgroepleden: Beeld en Geluid, KB, Tresoar, NA, RCE Verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden 1. De projectleider is verantwoordelijk voor de oplevering van de producten/resultaten. 2. De opdrachtgever is verantwoordelijk voor de ondersteuning en het faciliteren van de opdrachtnemer om het project goed te managen. 8

10 3. De werkgroepleden leveren input voor het globaal ontwerp 4. Gezien de aard van het project en de voorziene afhankelijkheden en raakvlakken wordt dit als een exploratief project beschouwd waarbij, door voortschrijdend inzicht, de gewenste resultaten na overleg met de opdrachtgever bijgesteld kunnen worden. Deelnemers werkgroep 1. Miriam Wagenaar (Koninklijke Bibliotheek) 2. Joop Vanderheiden (RCE) 3. Frans van der Zande (RCE) 4. Dimitra Atsidis (Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) 5. Hans Laagland (Tresoar) 6. Sjors de Valk (NDE) 7. Ed de Heer (Nationaal Archief - projectleider) 8. Enno Meijers (NDE - opdrachtgever) 9. Lizzy Jongma (NOB) Communicatie Overleg Doel Deelnemers Frequentie Verslaglegging Deelnemers Werkgroep Ontwikkeling ontwerp zie paragraaf Deelnemers 1x per maand zie planning schriftelijk Opdrachtgever Afstemming voortgang Ed de Heer, Enno Meijers, Sjors de Valk 1 x per maand mondeling Planning 1. Start werkgroep 5 februari 2. Informatieanalyse en ontwikkeling concept-datamodel af 5 maart 3. Toets bestaande registers: a. Toets a af 5 maart b. Toets b af 26 maart 4. Globaal functioneel ontwerp en voorlopig datamodel af 7 mei 5. Rapportage af 1 september 6. Afstemming met bronhouders 1 oktober 7. Proof of concept af 1 oktober Waar mogelijk worden de bovenstaande acties parallel opgepakt. 9

11 Projectscope en uitsluitingen Buiten scope 1. Technische realisatie van het Register (anders dan het PoC). 2. Technisch aansluiten op andere NDE-voorzieningen, zoals het Termennetwerk en de Knowledge Graph. Raakvlakken W3C Dataset Exchange Working Group Risico s 1. Het Register zou idealiter iteratief ontwikkeld moeten worden. Met dit globaal ontwerp wordt echter al een voorschot genomen op het eindbeeld. We lopen het risico dat er teveel detail in het globaal ontwerp komt. 2. Teveel papier produceren. We lopen het risico dat we te ver de diepte ingaan en dat de analyse te uitgebreid wordt. Remedie is de analyse te beperken tot 5 A4-tjes

12 Bijlage: applicatielandschap van Register 11