Ketenaanpak diabetes realiseren door lokale samenwerking

Transcriptie

1 Ketenaanpak diabetes realiseren door lokale samenwerking Tussenrapportage project Verankering ketenaanpak diabetes, opsporing, preventie en zorg 12 augustus 2012 Henk Bloten, LVG Miranda van den Broek, GGD NL

2 Inhoud Samenvatting Inleiding Verankering ketenaanpak diabetes in vogelvlucht Korte probleem verkenning Focus op lokale samenwerking in opsporing en screening Inrichten van de keten met het oog op verankering Tien uitgangspunten voor uitvoering Verloop tot nu toe Voldoende basis voor succesvol project Lokale samenwerking wordt op maat gesneden Lokaal, regionaal en landelijk is de dynamiek gestart Beschreven activiteiten in plan van aanpak leiden tot realisatie doel De verankering van de ketenaanpak is in plannen verwerkt Over naar lokale uitvoering met regionale en landelijke ondersteuning Nog te nemen hobbels in de lokale uitvoering Aanpak tweede fase Bijlagen Bijlage 1: Brief 8 juni 2010( NAD/ /ldW/mg Bijlage 2: Schema met vragen vanuit stuurgroep NAD Bijlage 3: Brief 31 mei 2011 (NAD/ /MJ/il Bijlage 4: Beoordelingscriteria lokaal plan van aanpak Bijlage 5: Overzicht commitment betrokken partijen Bijlage 6: Uitkomsten beoordeling plannen van aanpak Bijlage 7: Voorbeeld plan van aanpak Roset / GGD Twente Bijlage 8: Overzicht vergoedingen Gecombineerde LeefstijlInterventies Bijlage 9: Overzicht vergoeding Preventieconsult in bestaande verzekeringen... 37

3

4 Samenvatting Het project Verankering ketenaanpak diabetes, opsporing, preventie en zorg (VKD) richt zich op het tot stand brengen van de verbinding tussen preventie en curatie; het op gang brengen en versterken van de lokale samenwerking om zo de ketenaanpak diabetes lokaal te verankeren. Het project VKD stelt zich tot doel in 18 ROS regio s op minimaal één locatie de preventie-curatieparticipatieketen, gebaseerd op de zorgstandaard diabetes, eind 2012 operationeel te hebben. De focus ligt op de processen opsporen en screenen. Het project VKD wordt uitgevoerd door de LVG (met name het ROS-netwerk) en GGD Nederland. In deze tussenrapportage vindt u de huidige stand van zaken en wordt aangegeven hoe het proces van realisatie van de verbinding publieke en curatieve gezondheidszorg zich ontwikkelt binnen het VKD-project. Van de oorspronkelijke 18 locaties hebben 16 locaties een plan van aanpak ingediend. Getoetst aan de selectiecriteria zijn twee van de 16 locaties afvallen. De landelijk georganiseerde voorbereidende activiteiten en het aantal plannen van aanpak die het project VKD ontving van de locaties getuigen van een goede basis voor een verder succesvol verloop van het project. De uitkomsten van de toetsing van de plannen van aanpak zijn vertaald naar een aantal tussentijdse conclusies: - Lokale samenwerking wordt op maat gesneden, 'blauwdrukken' werken niet. - Lokaal, regionaal en landelijk is de dynamiek gestart, zie tabel met commitment van partijen op de volgende pagina - Realisatie van het doel van het project VKD is haalbaar met de uitwerking van de plannen van aanpak. - De verankering van de ketenaanpak is verwerkt in de plannen van aanpak. Aan een aantal punten moet echter nog aandacht geschonken worden. - Commitment is er, maar nog niet alle handtekeningen zijn binnen. - De 'stem' van de burger en partners buiten het zorgveld moet een betere plek krijgen - Zoals beoogd kent het project vooral een bottom-up benadering maar: - Er kan meer gebruik gemaakt worden van andere bestaande initiatieven. - Werken vanuit een gezamenlijk of eenduidig kader (dat lokaal verschillend wordt ingevuld) kan houvast bieden. In de tweede fase van het project is het wenselijk de projectorganisatie aan te passen. Dit in overeenstemming met het geconstateerde in de klankbordgroep. Naast de bottom-up benadering is het zaak de verschillende locaties meer gebruik te laten maken van reeds bewezen aanpakken. Het is van belang dat dichter op de uitvoering meer aansturing gaat plaatsvinden. Dit betekent dat er een drietal clusters van ROS/GGD combinaties gevormd gaat worden. In ieder cluster wordt één van de huidige projectleiders in het betreffende cluster verantwoordelijk voor coördinatie en afstemming met partijen zoals de zorgverzekeraar. Invulling van de geïdentificeerde extra ondersteuningsactiviteiten kunnen budgetneutraal worden uitgevoerd door het afvallen van de totaal vier locaties. De bevindingen tot nu toe vragen om aanpassing van het project en zijn vertaald in de volgende hoofdactiviteiten: - Meer landelijke intervisie-/ supervisiebijeenkomsten met projectleiders. - Directe ondersteuning projectleiders via (telefonische) coaching. - Meer inzet om betrokkenheid van zorgverzekeraars blijvend te borgen. 1

5 Het project VKD komt in het voorjaar van 2012 tot de kern. Dan wordt duidelijk of de 14 overgebleven locaties tot uitvoerbare business cases komen. Het al dan niet tot uitvoering komen van de business cases zal weinig effect hebben op de begroting omdat de begrote regionale uren vooral besteedt worden aan het komen tot een business case. Alle ervaringen met komen tot en het testen van de business cases zullen vastgelegd worden in de eindrapportage. Tabel: Overzicht van het commitment van partijen bij het VKD. ROS / GGD Locatie Zorgver zekeraar Gem. Huis arts Zorg groep Zorgver zekeraar 1 ROSET / GGD Twente Almelo Menzis Caransscoop Voorst / GGD Gelre/IJssel 3 Caransscoop Doetinchem GGD Gelre/IJssel 4 1 e lijn Amsterdam / GGD Amsterdam 5 Caransscoop Brummen / GGDGelre/IJssel 6 Raedelijn / GGD Midden- Nederland 7 Zorgimpuls / GGD Rotterdam Rijnmond 8 Beyaert / GGD Limburg Noord en Zuid 9 KOEL / GGD Rotterdam- Rijnmond 10 ZONHN / GGD Hollands Noorden 11 ELO / GGD Rotterdam- Rijnmond en GGD Zuid Holland West GGD Voorst Eno Doetinchem Menzis Amsterdam, Bos en Agis Lommer Brummen Agis Soest Agis Rotterdam Feijenoord, wijk Vreewijk, IJsselmonde, wijk Lombardijen Achmea Roermond, CZ Donderberg, Centrum, De Kemp Goedereede CZ Schagen UVIT Vlaardingen, wijk Holy DSW ROSA/GGD Flevoland Almere Agis Rose Phoenix / GGD Hart van Brabant 14 ROS Friesland/GGD Friesland Oss, wijk Ruwaard CZ / UVIT /3 1 1 Sneek 15 Zee-Bra / GGD Zeeland Arnemuiden, Middelburg wijk Middelburg Noord 16 ELANN/HVDG Groningen, wijk Vinkhuizen De Friesland CZ Menzis REOS Fast eerstelijn = handtekening gezet onder plan van aanpak 2 = commitment schriftelijk toegezegd voor meerdere plannen tegelijk 3 = commitment mondeling toegezegd 4 = commitment afhankelijk van duiding Preventieconsult door CVZ 5 = overleg is nog gaande 6 = geen commitment = locatie met te weinig draagvlak per 1/1/11 = locatie met te weinig draagvlak per 1/7/11 ROS 2

6 1 Inleiding Het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) is gericht op een integrale aanpak om de groei van het aantal mensen met diabetes te remmen en het percentage diabetespatiënten met complicaties te reduceren. In het NAD is meer aandacht gekomen voor preventie; opsporing en screening van mensen met (een hoog risico op) diabetes. De huidige NDF Zorgstandaard wordt binnen het NAD op dit punt dan ook uitgebreid. De uitvoering van de Zorgstandaard, mét preventie betekent dat er nog meer en vooral andere partijen met elkaar gaan samen werken. In het bijzonder aan de voorkant van de zorgketen om mensen met (een hoog risico op) diabetes op te sporen en te screenen. Om die reden maakt ook het project Verankering ketenaanpak diabetes, opsporing, preventie en zorg (VKD) deel uit van het NAD. Het project richt zich op het tot stand brengen van de verbinding tussen preventie en curatie; het op gang brengen en versterken van de lokale samenwerking om zo de ketenaanpak diabetes lokaal te verankeren. Het project VKD stelt zich tot doel in minimaal 18 ROS regio s op minimaal één locatie de preventiecuratie-participatieketen, gebaseerd op de zorgstandaard diabetes, eind 2012 operationeel te hebben. De focus ligt op de processen opsporen en screenen. Concreet wordt, in ieder geval voor de processen opsporen en screenen, de organisatie en financiering van de verbinding tussen preventie en curatie in de lokale context uitgewerkt en getest. Het project VKD wordt uitgevoerd door de LVG in samenwerking met GGD Nederland. Deze tussenrapportage informeert de stuurgroep van het NAD zoals afgesproken (brief NAD/ /ldW/mg) over de voortgang van het project VKD. Hiermee kan de stuurgroep een besluit nemen over toekenning van de subsidie voor de periode 1 juli 2011 tot en met 31 december De voorlopige subsidietoekenningen, bijbehorende voorwaarden en reacties daarop van het VKD zijn gevoegd in bijlagen 1, 2 en 3. Deze tussenrapportage presenteert de huidige situatie in het project VKD en hoe het proces van realisatie van de verbinding publieke en curatieve gezondheidszorg zich ontwikkelt. In hoofdstuk twee wordt gestart met een korte schets van de problematiek in het licht waarvan dit project aan de orde is, het beeld van de inrichting van de verbinding publieke en curatieve gezondheidszorg, hoe het aspect verankering wordt meegenomen, tien uitgangspunten voor uitvoering en het verloop tot nu toe. In hoofdstuk drie komen de tussenresultaten aan de orde. In het vierde hoofdstuk is de aanpak in fase twee van het project beschreven. 3

7 2 Verankering ketenaanpak diabetes in vogelvlucht 2.1 Korte probleem verkenning Groei diabetes type 2 moet afgeremd worden. In Nederland hebben naar schatting tot mensen diabetes. Ten minste vijf miljoen Nederlanders lopen het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2. Door de mensen met (een hoog risico op) diabetes tijdig passende interventies aan te bieden, kan een verdere groei van het aantal mensen met diabetes worden verkleind en complicaties bij mensen met diabetes zoveel mogelijk worden voorkomen. Het afremmen van de groei is nodig om de zorg uitvoerbaar en betaalbaar te houden. Samenwerking ten aanzien van opsporen en screenen ontbreekt Het opsporen en screenen van hoogrisicogroepen en vervolgens doorgeleiden naar interventies vergt een goede afstemming tussen de eerstelijnszorg en de publieke gezondheidszorg. Dit zijn twee groepen van veldpartijen die in grote delen van Nederland nog maar in beperkte mate met elkaar afstemmen en communiceren. Die een verschillende cultuur en structuur hebben en daardoor actief gestimuleerd moeten worden om afstemming te realiseren. Het is van belang het geheel zodanig in te richten dat op lokaal niveau een preventie-curatie-participatieketen kan ontstaan. Binnen projecten als Beweegkuur, Big Move, Van Klacht naar Kracht, Bewegen op recept, etc. is wel al ervaring op gedaan met een deel van de preventie-curatie-participatie keten. De verbindingen binnen de zorg en het verbinden van de zorg met de sport (de zorg en de achterkant van de zorg). Met het project VKD wordt het ontbrekende deel, het opsporen en screenen, aan de keten toegevoegd (voorkant van de zorg). Het inrichten van de organisatie en financiering van preventie-curatie-participatie keten is complex Het maken van afspraken over de organisatie en financiering van de preventie-curatie-participatie keten is complex. Zie figuur 1. De gemeente (gem), eerste lijn zorgaanbieders (1el ZA), lokale partijen (lok part) inclusief de burger, maken afspraken over de organisatie. De gemeente, zorgverzekeraar (ZV) en eerste lijn zorgaanbieders maken afspraken over de financiering van de activiteiten binnen de preventie-curatie-participatie keten. Een deel van deze activiteiten kan worden gefinancierd vanuit de zorgverzekeringswet (bovenste laag). De preventie-curatie-participatie keten raakt ook andere beleidsterreinen van de gemeente (WMO, Sport) en de zorgverzekeraar als uitvoerder van het zorgkantoor. Ook speelt het aspect van collectiviteiten van de zorgverzekering voor mensen in de bijstand en ambtenaren een rol in de relatie gemeente zorgverzekeraar. (De volgende lagen). Lokaal komen de beleidsterreinen samen maar is er nauwelijks afstemming tussen betrokken actoren. Figuur 1: weergave complexiteit van realisatie preventie-curatie-participatie keten 4

8 De operationele vertaling van de koppeling tussen preventie curatie participatie moet door lokale partijen gedaan worden. Dat wil zeggen door gemeente, lokaal sport- en beweegaanbod en de zorg (zoals huisarts/praktijkondersteuner, fysiotherapeut, diëtist). Op wijk- en buurtniveau komen deze partijen tot een vorm van samenwerking dat in dit stuk aangeduid wordt met het begrip lokaal netwerk. Op uitvoeringsniveau is steeds maatwerk nodig om de zorgstandaard te laten werken. In iedere wijk, buurt moet de samenwerking dus steeds weer vormgegeven worden. Maar ook op het niveau van gemeente, zorggroep en zorgverzekeraar moet een vertaling plaats vinden om ook de preventie-curatie-participatie keten te concretiseren in afspraken. In andere woorden om invulling te geven aan het snijvlak selectieve en geïndiceerde preventie. 2.2 Focus op lokale samenwerking in opsporing en screening Het invullen van preventie op het snijvlak selectieve en geïndiceerde preventie 1 kan kosteneffectief gedaan worden als partijen uit de publieke en curatieve gezondheidszorg gaan samenwerken, wat nu veelal nog niet wordt gedaan. Zoals in de inleiding is aangegeven is de focus van dit project gericht op de processen opsporen en screenen. Bij het invullen van het snijvlak selectieve en geïndiceerde preventie gaat het vooral over deze processen en laten we het interveniëren goeddeels buiten beschouwing. Een van de criteria die aan de locaties gesteld is dat de interventie na de zorg al geregeld is, zie figuur 2. Het komen tot afspraken over organisatie en financiering van het opsporen en screenen tussen lokale partijen, te komen tot een gedragen 'business case' is de kern van het project VKD. De focus ligt op het 'hoe' doen (wie doet wat, wie neemt welke verantwoordelijkheden, inzet van middelen, etc.) en niet op het 'wat' doen (inhoudelijke interventies). Concreet betekent dit dat in locaties van het VKD afspraken gemaakt moeten worden over: Welke activiteiten in dit kader uitgevoerd worden, Wie welke activiteiten uitvoert, Wie welke activiteiten financiert, Welke randvoorwaarden nodig zijn. Het gaat daarbij vooral om de activiteiten in (het bovenste deel) de ellips van figuur 2. Het komen tot lokale samenwerking en preventieve netwerken vraagt procesmatige ondersteuning. De GGD en de ROS zijn twee partijen die bij uitstek geschikt zijn om in onderlinge afstemming deze ondersteuning te bieden. De GGD vanuit het publieke denken en de ROS vanuit het curatieve denken in relatie tot andere domeinen. 1 Selectieve preventie richt zich (ongevraagd) op (hoog)risicogroepen in de bevolking. Selectieve preventie heeft tot doel de gezondheid van specifieke risicogroepen te bevorderen door het uitvoeren van specifieke lokale, regionale of landelijke preventieprogramma s. Het opsporen en toeleiden naar de zorg is onderdeel van zo n programma; Geïndiceerde preventie richt zich op individuen die veelal nog geen gediagnosticeerde ziekte hebben, maar wel risicofactoren of symptomen. Geïndiceerde preventie heeft tot doel het ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade te voorkomen door een interventie / behandeling; 5

9 Figuur 2. Preventie-curatie-participatieketen en lokale netwerken 2.3 Inrichten van de keten met het oog op verankering Partijen zijn met VKD op lokaal niveau bij elkaar gekomen om het opsporen en screenen te gaan inrichten. Vanuit het project is als extra opdracht meegegeven het inrichten zodanig te doen dat het opsporen en screenen niet een eenmalige actie is maar dat het herhaald gaat worden. Dat past ook bij de wensen op de werkvloer. De lokale partijen zitten niet te wachten op een eenmalig project, want in het organiseren van de samenwerking gaat veel tijd en energie zitten. Er zijn goede instrumenten beschikbaar, zoals de Diabetesrisicotest en het Preventieconsult. Het is nu zaak deze regulier te gaan toepassen, dus gewoon te gaan doen. Het is dan eigenlijk niet meer dan logisch om van begin af aan te werken aan een duurzame invulling van het opsporen, screenen en interveniëren. Dit betekent ook dat in de plannen beschreven wordt dat, als partijen de business case niet rond krijgen (dat wil zeggen de kosten en baten zijn voor partijen niet in verhouding met elkaar), het project op dat moment zal stoppen. Bij het inrichten van de keten wordt dus van begin af aan de financiële verankering meegenomen. 2.4 Tien uitgangspunten voor uitvoering Het project VKD hanteert bij de uitvoering van het project de volgende uitgangspunten. 1. De lokale situatie is leidend. Het project wordt uitgevoerd in de werkelijkheid van alle dag. Dat wil zeggen dat aansluiting gezocht moet worden bij het bestaande om van daaruit stappen te kunnen maken richting de gewenste situatie. Er moet rekening gehouden worden met lokale mogelijkheden en beperkingen van betrokken organisaties en mensen. Ook moet rekening gehouden worden met het gegeven dat preventie voor partijen een lastig onderwerp is omdat het nemen van verantwoordelijkheid nog gedaan moet worden. 2. Opereren op het snijvlak van selectieve en geïndiceerde preventie. Het project geeft invulling aan het grensvlak selectieve en geïndiceerde preventie. Een speelveld waarop partijen snel in loopgraven zitten. 6

10 3. Werken met gemotiveerde locaties. Partijen moeten de wil hebben en de noodzaak zien om de bevolking gezond te houden. Er wordt alleen gewerkt met locaties die gemotiveerd zijn het opsporen en screenen lokaal vorm te geven. Een gemeente, een huisartsenpraktijk, een zorggroep, een zorgverzekeraar, GGD en ROS committeren zich aan het plan van aanpak om te komen tot het operationaliseren van opsporing en screening. Er wordt op aangedrongen met locaties te werken die het interventiedeel al op orde hebben of daar ervaring mee hebben. Van belang is ook de burger als een van de partijen te zien. 4. Operationalisatie snijvlak publieke en curatieve gezondheidszorg. Er moet een verbinding gelegd worden tussen de publieke en curatieve gezondheidszorg bestaat uit het operationaliseren van de processen opsporen, screenen en interveniëren. De activiteiten van verschillende partijen raken elkaar in de ellips, zie figuur 2. Het grensvlak selectieve en geïndiceerde preventie zit in deze activiteiten, zie uitgangspunt 2 hierboven. Juist op dit grensvlak moet de samenwerking vorm gegeven worden. 5. Gebruik maken van verschillende financieringsbronnen. Burgers zijn verzekerd bij verschillende zorgverzekeraars. Er moet gebruik gemaakt worden van verschillende financieringsbronnen. Betaald en vrijwilligerswerk (aan de interventie kant) lopen door elkaar heen. Eerstelijns zorgaanbieders zijn in het algemeen niet gewend aan een betalingsrelatie met de gemeente. Organisaties als thuiszorg, welzijn, huisartsenpraktijk moeten gaan samenwerken. Zie ook 2.1. Afspraken maken over de organisatie en financiering van de processen opsporen en screenen is complex. 6. Bovenlokaal het wat bepalen en lokaal het hoe. De inhoud van het opsporen en screenen (het wat) is op landelijk niveau uitgewerkt met ruimte voor lokale fine tuning (hoe het uit te voeren). Lokaal wil men niet steeds het wiel opnieuw uitvinden. Men wil wel kunnen bepalen hoe het te gaan doen. Kijk op Diabetes en het Preventieconsult zijn voorbeelden van het wat. 7. GGD en ROS ondersteunen gezamenlijk de locaties. Implementatie van de processen opsporen en screenen gaat niet vanzelf. De lokale partijen hebben vaak geen tijd, weten niet hoe het aan te pakken en spreken elkaars taal niet. GGD en ROS verbinden, vanuit de eigen deskundigheid, gezamenlijk de domeinen van de publieke en curatieve gezondheidszorg. 8. Bovenlokale organisaties als zorgverzekeraar en zorggroep moeten betrokken zijn. Rekening houdend met de zorginkoop van de ketendbc s moet het wat van het opsporen en screenen tussen de zorgverzekeraar en de zorggroepen van huisartsen uit onderhandeld worden. 9. Landelijke afstemming over het wat is noodzakelijk. Er van uitgaande dat er meer zorgstandaarden ontwikkeld (gaan) worden moeten de betreffende organisaties meer onderling afstemmen zodat de generieke onderdelen van de zorgstandaarden (bewegen, voeding, zelfmanagement) afgestemd worden. 10. Verandering op meerdere niveaus is noodzakelijk. Het VKD vraagt aan veel partijen anders te denken en anders te doen. Van de patiënt wordt verandering van leefstijl verwacht Van de zorg en gemeente wordt verwacht activiteiten af te stemmen, samen te werken en te gaan denken in gezondheid en gedrag in plaats van ziekte en zorg. Van de zorg wordt verwacht zich ook te richten op preventie en het verleiden van patiënten richting gezond gedrag. Van het sport- en beweegaanbod wordt verwacht activiteiten af te stemmen, samen te werken en te gaan denken in het bieden van sociaal contact en activiteiten voor mensen boven de 50 jaar in plaats van alleen wedstrijdspel en prestatie voor onder de 50 jaar. Van de partijen daar omheen op regionaal en landelijk niveau wordt verwacht dat zij beseffen dat het, bij ketenvorming en verankering van ketens, vooral gaat over opbouw en onderhoud van samenwerking. Dat betekent mensen meekrijgen, keuzes laten maken in plaats van bovenaf een verandering opleggen. 7

11 Het gaat om de verankering van ketenaanpak in de lokale context. Dat brengt met zich mee dat het om keuzes gaat van (lokale) organisaties. Er kan geen blauwdruk gegeven worden waaraan de samenwerking precies moet gaan voldoen. Wel ondersteuning bij het maken van keuzes cq. 'smeerolie' (adviseren). Ook kunnen lokale organisaties worden uitgedaagd het initiatief op te pikken (aanjagen). Het gaat steeds om samenwerking vorm te geven vanuit de lokale mogelijkheden die er zijn en/of gecreëerd kunnen worden. Uiteraard gebruik makend van werkzame samenwerkingsvormen elders en beschikbare 'tools' om dit te realiseren (informeren). Van uit deze uitgangspunten is de volgende strategie door de projectleiding uitgezet: 1. Op landelijk niveau inspanningen verbinden 2. Op landelijk en regionaal niveau financieringsmogelijkheden verkennen/inzichtelijk maken 3. Op regionaal niveau afspraken maken tussen regionale GGD en ROS 4. Op regionaal niveau met zorggroepen op hoofdlijnen afspraken maken over de aansluiting met het publieke domein 5. Op lokaal niveau lokale netwerken bouwen als bedding voor de preventie-curatieparticipatieketen Er wordt op meerdere niveaus gewerkt. De fasering van activiteiten kan regionaal verschillen al naar gelang de samenwerkingsgeschiedenis en aanwezige kansen. 2.5 Verloop tot nu toe Deze paragraaf beschrijft in grote lijnen de activiteiten die tot nu toe zijn uitgevoerd in het kader van het project VKD om tot plannen van aanpak te komen in achttien locaties. Zie ook bijlage 2 voor een overzicht van de activiteiten in de eerste fase van het project. Per januari 2011 was duidelijk dat er dankzij inspanningen van GGD s en ROS en voldoende belangstelling was voor het project Verankering ketenaanpak diabetes. Op dat moment was in 18 gemeenten met huisartsenpraktijken en/of zorgroepen van huisartsen de uitdaging opgepakt invulling te geven aan opsporing en screening van diabetes type 2. Daarop volgend zijn de ROS en en GGD s verder gegaan samen met de betreffende partijen om te komen tot een plan van aanpak waarin staat aangegeven hoe partijen gaan komen tot de organisatie en financiering van het opsporen en screenen van mensen met (een hoog risico op) diabetes type 2. In andere termen: een plan van aanpak voor het ontwikkelen en testen van een business case. Voor 1 juni is vanuit zestien verschillende gemeenten een plan van aanpak ingediend bij de projectleiding. De datum van 1 juni 2011 voor het inleveren van de plannen van aanpak is gekozen op basis van ervaring met de tijd die nodig is voor het vormgeven van samenwerking en voor de interne processen bij de verschillende partijen. Bijvoorbeeld het krijgen van een handtekening van een wethouder kost in het algemeen veel tijd. Verder speelt het aspect financiering een belangrijke rol die de nodige tijd vraagt om tot afspraken te kunnen komen. De plannen zijn beoordeeld door de projectleiding vanuit GGD NL en LVG. De gehanteerde criteria zijn: commitment van partijen, samenwerking op beleids en uitvoerend niveau, invulling processen opsporen en screenen, verankering, etc.). Zie bijlage 4 voor de toelichting. De uitkomsten van de beoordeling zijn samengevat in bijlage 5 en 6. NHG, NPCF, ZN, VWS en VNG hebben in de klankbordgroep de plannen van aanpak van commentaar voorzien. Dit commentaar is verwerkt in paragraaf 4.1. Eén van de plannen is bijgevoegd in bijlage 7. Met het ontwikkelen van de plannen van aanpak is feitelijk de lokale samenwerking in zestien gemeenten al enige tijd van start gegaan. De eerste uitkomsten met betrekking tot deze samenwerking zijn daarmee al te geven, dit gebeurt in hoofdstuk 3. 8

12 3 Voldoende basis voor succesvol project De getroffen voorbereidingen door de projectleiding en de uitwerking van de plannen van aanpak die het project VKD ontving van zestien locaties getuigen van een goede basis voor een verder succesvol verloop van het project. De uitkomsten van de toetsing van de plannen van aanpak zijn vertaald naar een aantal tussentijdse conclusies: - Lokale samenwerking wordt op maat gesneden; - Lokaal, regionaal en landelijk is de dynamiek gestart; - De beschreven activiteiten in de plannen van aanpak leiden tot de realisatie van het doel van het project VKD; - De verankering van de ketenaanpak is in de plannen verwerkt. Met het uitkomen van de landelijke nota gezondheidsbeleid van VWS met daarin het thema zorg en sport dichtbij in de buurt wordt het project VKD nog belangrijker. Bij preventie is samenwerking tussen lokale partijen een belangrijk speerpunt. VWS geeft aan dat er geen blauwdruk gegeven kan worden voor lokale samenwerking. Het project VKD zal inzicht geven in hoe preventie effectief tot uitvoering kan komen. Bijvoorbeeld door het verbinden van bestaande initiatieven gefinancierd op basis van ZVW, AWBZ en WMO. Het project VKD tot nu toe bevestigt het beeld dat het invullen van preventie op het snijvlak selectieve en geïndiceerde preventie gedaan kan worden door samenwerking van partijen uit de publieke en curatieve gezondheidszorg. Het komen tot samenwerking vraagt wel de nodige ondersteuning, het gaat niet vanzelf. Er zal creatief naar oplossingen gezocht moeten worden. De regio s zullen extra ondersteund moeten worden bij het uitwisselen van ervaringen met het vinden van manieren om het opsporen, screenen en interveniëren verder vorm te kunnen geven. Deze tussentijdse conclusies zijn in de onderstaande paragrafen nader uitgewerkt. 3.1 Lokale samenwerking wordt op maat gesneden Veel partijen (gemeente, huisartsenpraktijk, zorggroep en zorgverzekeraar) doen wat ze in een dergelijk verband nog niet eerder gedaan hebben. Ze gaan aan tafel om te kijken hoe ze samen de preventie-curatie-participatie keten in betreffende context kunnen inrichten. In de samenwerking is de bijdrage van betrokken partners (in termen van te leveren diensten) en ook de financiering onderwerp van gesprek. Men heeft ook besproken welke initiatieven en activiteiten er lokaal al plaatsvinden. Steeds wordt daarbij aangesloten en gezorgd dat ze beter bij elkaar gaan aansluiten. In bijna alle plannen is dit expliciet aangegeven. Dit betekent dat: a. samenwerking tot stand komt die er voorheen niet was; b. de uitgangssituatie op iedere locatie verschillend is; c. de uitvoering zich zal voegen naar de lokale mogelijkheden én beperkingen. Wat er georganiseerd moet worden is duidelijk, dat zijn de processen opsporen en screenen. Het Preventieconsult is een voorbeeld van de invulling van deze processen. Het Preventieconsult wordt ook in twaalf plannen benoemd. Hoe het concreet te doen is o.a. afhankelijk van de mensen die betrokken zijn en andere (on)mogelijkheden. Lokaal vindt de fine tuning en het in passen in lokale situatie plaats. Het gebruik maken van het Preventieconsult wil overigens niet zeggen dat de gehele opsporing en screening door de eerste lijn wordt uitgevoerd. In Roermond wordt aan het volgende gedacht: 9

13 Inzet van de allochtone zorgconsulent vanuit het achterstandfonds is mogelijk. Daarnaast zal de gemeente c.q. GGD benaderd worden voor het aanschrijven van burgers voor het preventieconsult. Communicatie zal verder plaatsvinden via bestaande netwerken zoals ouderenadviseurs, beweeginstructeurs en wijksteunpunten. 3.2 Lokaal, regionaal en landelijk is de dynamiek gestart In alle regio s (16) is het spel door betrokken partijen op de wagen gezet en worden er stappen gezet om samen te werken. Het tempo waarin dit gebeurd is wisselend en hangt samen met veel factoren. Een van de belangrijkste aspecten is of partijen open staan voor en bereid zijn tot het gezamenlijk invulling geven aan het opsporen en screenen. Het al dan niet zetten van een handtekening van de betreffende organisatie door een tekenbevoegd persoon wordt binnen het VKD gebruikt als indicator voor die bereidheid. Met het tekenen van het plan wordt al een mijlpaal bereikt in het samenwerkingsproces. Het getekende plan is de uitkomst van een proces van dealen en wealen en startende samenwerking waarin de partijen aangeven welke gezamenlijke koers de komende tijd gevolgd gaat worden om te komen tot de invulling van het opsporen en screenen. Uit de tekening van de ingediende plannen van aanpak ontstaat het volgende beeld: - In zeven locaties hebben alle partijen (gemeente, huisartsenpraktijk, huisartsenzorgroep, zorgverzekeraar, GGD en ROS) het plan van aanpak ondertekend/ commitment verleend. De verzekeraars hierbij zijn Menzis, Achmea, Agis en Eno. - In vier locaties hebben alle partijen uitgezonderd de zorgverzekeraar getekend. De betreffende zorgverzekeraars zijn CZ, UVIT en DSW. Waarbij DSW heeft aangegeven niet te gaan tekenen. - In een locatie heeft de gemeente (Almere) nog niet getekend. - In een locatie heeft de gemeente (Oss) en de zorgverzekeraar (CZ) nog niet getekend. - In een locaties heeft de combinatie zorggroep, zorgverzekeraar nog niet getekend. - In twee locaties (ZeeBra, ELANN) is men nog niet zover dat partijen de stap gezet hebben tot tekenen. Het proces om te komen tot samenwerking kost hier meer tijd. Deze twee locaties vallen af. In bijlage 5 staat een compleet overzicht van welke partijen in de 16 locaties getekend / commitment verleend hebben. Er staat ook aangegeven van welke locaties de plannen van aanpak zijn goedgekeurd. Het overzicht van betrokken zorgverzekeraars is daarin ook opgenomen. Bij het niet mee tekenen door de zorgverzekeraar is vooral de onzekerheid over de vergoeding van het preventieconsult genoemd als reden. Over het plan van Goedereede (ZeeBra) wordt daar door de projectleiding het volgende over gezegd: De verwachting is dat het CVZ in het najaar van 2011 een uitspraak zal doen over het Preventieconsult. CZ is in principe wel een voorstander van het Preventieconsult, maar tot die tijd is vergoeding alleen mogelijk vanuit de aanvullende verzekering. Van de CZ-verzekerden heeft 45 procent een aanspraak op een vergoeding voor het preventieconsult vanuit een aanvullende verzekering. Het niet mee tekenen door een partij wil nog niet zeggen dat het project op die locaties geen kans van slagen heeft. De volgende uitspraak is door Caransscoop gedaan naar aanleiding van de vraag waarom niet alle partijen hebben getekend: De betrokken partijen die getekend hebben zijn heel actief en betrokken en met deze partners wordt het project uitgewerkt. Dat een enkele partij niet getekend heeft kan mogelijk consequenties hebben voor de uitvoering van de business case maar daarin kunnen nog 10

14 zoveel wegen uitgewerkt worden dat het niet tekenen niet op voorhand al ten koste gaat van de haalbaarheid van het project. In alle regio s zijn partijen aan tafel gaan zitten, omdat men het belang inziet van het leggen van de verbinding tussen de publieke en curatieve gezondheidszorg. Partijen hebben elkaar gevonden, er is dynamiek ontstaan. In het plan van VKD Walcheren wordt daarover het volgende gezegd: Het VKD project biedt de betrokken partijen de gelegenheid samen te komen en gezamenlijk te verkennen wat de huidige stand van zaken is, welke partijen een rol kunnen spelen en welke activiteiten ontplooid moeten worden om een preventie-curatie-participatie keten te realiseren en te borgen in de gemeente Middelburg. In geen enkele locatie is sprake van afwijzing op het verzoek deel te nemen aan het project VKD. Er is geen nee behalve bij ELO waar DSW heeft aangegeven niet te willen participeren. Opmerkelijk is dat desondanks de andere partijen bij deze locatie wel getekend hebben en kennelijk mogelijkheden zien. Partijen zeggen geen nee tegen de vraag te participeren in het organiseren en financieren van het opsporen en screenen van mensen met (hoog)risico op diabetes type 2. Ze geven daarmee aan wel wat te willen. De nieuwe landelijke nota gezondheidsbeleid geeft als richting dat gemeenten en zorgverzekeraars de financiers van selectieve en geïndiceerde preventie zijn. Het project VKD biedt de gemeenten en zorgverzekeraars een speelveld om de organisatie en financiering van preventie te onderzoeken en uit te proberen. Gezien de het commitment (schriftelijk en mondeling) tot nu toe is de verwachting dat partijen gebruik maken van de geboden mogelijkheden binnen het project VKD. 3.3 Beschreven activiteiten in plan van aanpak leiden tot realisatie doel. In deze fase van het project is het van belang te bepalen of de voortgang en de resultaten zodanig zijn dat de doelstellingen binnen de beschikbare tijd en middelen gerealiseerd kunnen worden. De plannen van aanpak zijn gescreend op het voldoen aan de criteria (bijlage 4) met speciale aandacht voor de elementen: - opsporen en screenen, - aandacht voor passende interventies, - aanwezigheid van het aspect verankering - het op tijd afronden van het project. Het beeld is dat wat is vastgelegd voldoende basis vormt voor een succesvol project. De benodigde elementen zijn in de plannen of in de daarna gegeven uitleg voldoende aanwezig. Het gedachtegoed van het project VKD is in de regio s goed geland. Her en der moeten plannen nog aangescherpt worden. De benodigde aanscherpingen worden met de regionale projectleiders besproken. In bijlage 5 en 6 staat de samenvatting van de screening van de plannen van aanpak. De plannen brengen goed in beeld wat te wachten staat bij het implementeren van het onderdeel preventie uit de zorgstandaard. Dit project legt de basis voor lokale samenwerking in preventienetwerken met betrekking tot andere thema s in de toekomst. Overigens is een deel van het doel in meer algemene zin al gehaald omdat in 16 regio s het samenwerkingsproces gestart is. 3.4 De verankering van de ketenaanpak is in plannen verwerkt Het aspect verankeren is in alle plannen benoemd als aandachtspunt, zie bijlage 6. Er is een variatie te zien in hoe dit aspect is uitgewerkt. Raedelijn (ROS) geeft in een mondeling contact bijvoorbeeld aan dat het project alleen interessant is als vanaf begin af aan gewerkt wordt aan de verankering, omdat men niet op het zoveelste preventieprojectje zit te wachten. 11

15 In het plan van Sneek wordt beschreven dat: Het doel verankeren wordt gerelateerd aan vergoeding door de zorgverzekeraar "de Friesland" van het Preventieconsult. Men is in gesprek en dit is de reden dat er nog geen handtekening is van de Friesland. Het voorbeeld van Sneek geeft een voor de hand liggend probleem weer en dat is dat het VKD in de werkelijkheid van alle dag opereert. De nieuwe minister van VWS heeft het preventie speelveld drastisch gewijzigd en er is nog geen duidelijkheid over het Preventieconsult. Meerdere plannen geven aan dat de gemeente instapt als ook een instrument als het Preventieconsult beschikbaar komt via de zorgverzekering. In het plan van Almelo komt een ander aspect naar voren. Hier wordt het volgende opgemerkt over de verankering: Naast de invulling(van de activiteiten) is financiën een belangrijk punt. De belangrijkste financiers zijn niet bereid om op voorhand harde afspraken te maken, of willen anders domweg niet meedoen! Dit maakt dat het onderdeel verankering nog aan de orde moet komen, nadat invulling en financiering zijn besproken. Er is dus de nodige voorzichtigheid bij het aangaan van vergaande verplichtingen. In het plan van Almere is de verankering niet beschreven. Naar aanleiding van vragen daarover wordt de volgende reactie gegeven: We constateren dat dit project de spagaat tussen 1 e lijns zorg en preventie duidelijk illustreert. Aan de ene kant willen we zo veel mogelijk mensen met een risico op een aandoening in beeld hebben en zorgen dat ze de betreffende aandoening niet, of veel later, zullen ontwikkelen. Aan de andere kant worden programma s over bewegen en leefstijl gekort in subsidie of uit het basispakket van de verzekering gehaald. Hierdoor moeten we zoeken naar andere, duurzamere, manieren om gezonde leefstijl te bevorderen onder mensen die tot een risicogroep behoren. Binnen Almere willen we ons meer gaan richten op de mogelijkheden om bewegen en gezonde voeding in het dagelijks leven in te bouwen. We willen verbinding zoeken met de zelforganisaties en de patiënten verenigingen (in dit verband DVN en afdeling Almere). Ook zal de POH in deze aanpak een centralere rol krijgen. 12

16 4 Over naar lokale uitvoering met regionale en landelijke ondersteuning De plannen van aanpak zijn ingediend. Men wacht de beoordeling in spanning af maar de samenwerkingsprocessen lopen gewoon door. Een eenmaal op gang gebrachte trein stopt niet zomaar. Goedkeuring van de plannen geeft erkenning voor de reeds gepleegde inspanningen op het gebied van preventie en zal een extra boost geven aan de lokale projecten. Zeker nu VWS terugtrekkende bewegingen maakt op het thema preventie. Aan een aantal punten moet echter nog aandacht geschonken worden. Vervolgens zal aangegeven worden wat de verdere acties in het project zijn. 4.1 Nog te nemen hobbels in de lokale uitvoering Speelveld gewijzigd, nog niet alle handtekeningen zijn binnen Zoals al opgemerkt heeft de nieuwe minister van VWS het preventie speelveld gewijzigd. Het mogelijk maken van preventie op de werkvloer vraagt nu nog meer om samenwerking op lokaal niveau. De meeste partijen hebben getekend voor het plan van aanpak. Met partijen waarvan het commitment nog niet duidelijk is lopen de gesprekken nog. Het is logisch dat partijen terughoudend zijn. Niet vrijblijvende samenwerking betekent hier immers verantwoordelijkheid nemen voor preventie zonder duidelijkheid over financiering van de activiteiten. Het is een speelveld waarop voorzichtig wordt bewogen. Participatie zorgverzekeraars Ook heeft het project te maken met fusies bij de zorgverzekeraars UVIT en Achmea / Agis. Achmea / Agis geeft aan commitment te verlenen aan het VKD: We kunnen ons op de grote hoofdlijnen committeren aan het landelijk projectplan.. De divisie Zorg & Gezondheid is net geboren. Uitwerking van de visie (op preventie: HB) staat ons de komende tijd te doen Vanuit de ROS Robuust (Zuid Nederland) wordt aangegeven dat UVIT vooral intern gericht is. ROS Zonh geeft aan dat momenteel het lastig is een aanspreekpunt te vinden binnen UVIT. Bij het zoeken naar financiering voor het opsporen en screenen is het zaak niet alleen naar de zorgverzekeraar te kijken. Er zijn ook andere mogelijkheden. Een gedeeld commentaar van de klankbordgroep kan dienstig zijn in dit kader. Aangegeven wordt dat in de plannen van aanpak vooral vanuit de zorg geredeneerd is. Terwijl er ook mogelijkheden buiten de zorg liggen zoals in de Arbo curatieve sfeer. Er zou meer oog mogen zijn voor innovatieve ideeën over de aanpak van het opsporen en screenen.. Dit sluit aan bij een opmerking van Achmea / Agis in een reactie op een verslag van een overleg over het VKD:.Wel hebben we benadrukt dat het voor dit project belangrijk is om medicaliseren te voorkomen. Primair mensen stimuleren om zelf aan de slag te gaan. Alleen daar waar het zinnig en nuttig is zorg in te zetten. En uiteraard is het goed om na te denken en hoe verder na het project. De burger en partners die zich buiten het zorgveld bevinden meer betrekken. Als feedback merkt de VNG op: In alle plannen blijkt dat het heel moeilijk is om het begrip participatie in te vullen, men komt eigenlijk niet verder dan sportactiviteiten en sportparticipatie, terwijl je ook zou kunnen denken 13

17 aan de inbreng van het bedrijfsleven en werkgevers. Zij hebben er immers belang bij om hun werknemers gezond te houden en het aantal ziektedagen terug te dringen. Dit laat weer de complexiteit zien van het onderwerp preventie. Naast dat veel partijen een rol spelen, wat samenwerking op zich al moeilijk maakt, zijn de opbrengsten van preventie over meerdere partijen verdeeld. Zeker als er een wijkbenadering wordt gekozen. Alle doelgroepen lopen dan door elkaar. Het geeft in ieder geval aan dat de gekozen strategie binnen het VKD (insteken op landelijk, regionaal en lokaal niveau) noodzakelijk is. Het NPCF merkt op: Bijna zonder uitzondering is er sterk vanuit de zorg ( eigen organisatie) geredeneerd / geschreven. Logisch/verklaarbaar, maar daardoor zijn andere invalshoeken en actoren ( welzijn, zelforganisaties, patientenorganisaties, beweegaanbod,etc etc) onderbelicht gebleven. Geen enkele keer een link met ARBO/bedrijven/HR gelegd terwijl vanwege de keuze voor de doelgroep ( bepaalde leeftijd) dat wel zou kunnen. Ook e-health komt er wat bekaaid vanaf. Daar kan tegenover gesteld worden dat er al goede instrumenten beschikbaar zijn zoals diabetesrisicotest en Preventieconsult. Het is nu zaak deze regulier te gaan toepassen, dus gewoon gaan doen. Niet eerst weer nieuwe aanpakken gaan ontwikkelen. Uiteraard is het na te gaan welke partijen bij de lokale toepassing van de reeds bewezen instrumenten betrokken kunnen worden. Een van de uitgangspunten van het VKD kan de feedback verklaren. In het project is gestimuleerd gebruik te maken van landelijk ontwikkelde methoden / instrumenten. Aan de regionale projectleiders is gevraagd om in de plannen aan te geven of ze al dan niet gebruik gaan maken van de Diabetesrisico test of het Preventieconsult. Dit als stimulans om niet opnieuw het wiel uit te vinden maar zoveel mogelijk de energie te richten op het implementeren van elders bewezen instrumenten. Implementatie van een preventie-curatie-participatie keten gaat niet vanzelf Dat lijkt een open deur maar is een aspect dat aandacht verdiend. Zoals al aangegeven is het speelveld waarin de preventie-curatie-participatie keten tot stand moet komen complex. Al heel lang is er discussie over wie wat doet en vervolgens betaalt in het snijvlak selectieve en geïndiceerde preventie. Verder hebben lokale partijen het allemaal al druk genoeg met hun eigen zaken. Ze willen wel samenwerken maar komen daar zonder extra stimulans niet toe. Door een gecoördineerde aanpak van GGD en ROS maken partijen nu de stap naar samenwerking en afstemming. Een niet te onderschatten neveneffect van het VKD is dat door de werkwijze in het project bij de GGD en en de ROS en implementatiepotentieel wordt aangebracht. Deze kan ook ingezet worden om in andere gemeenten de preventie-curatie-participatie ketens te implementeren. Met de nog komende zorgstandaarden is een dergelijk potentieel onmisbaar. Geconstateerde knelpunten vanuit de klankbordgroep De klankborggroep (bestaande uit vertegenwoordigers van NPCF, VWS, VNG, ZN, LHV, NHG en Stichting Regionale HuisartsenZorg Maastricht/Heuvelland) heeft feedback gegeven op de plannen van aanpak. In het kort komt de feedback op het volgende neer: - Bijna zonder uitzondering is er sterk vanuit de zorg ( eigen organisatie) geredeneerd / geschreven. Logisch/verklaarbaar, maar daardoor zijn andere invalshoeken en actoren ( welzijn, zelforganisaties, patiëntenzorg., beweegaanbod, etc. etc.) onderbelicht gebleven. - Gemist wordt dat buiten de bestaande kaders om wordt gedacht en dat op zoek gaan wordt naar een vernieuwende aanpak. - Er is betrekkelijk weinig aandacht is voor zelfmanagement en E-Health-oplossingen - Er kan meer aandacht geschonken worden aan het aspect verleiden tot gezond gedrag. - Het lijkt heel moeilijk om het begrip participatie in te vullen, men komt eigenlijk niet verder dan sportactiviteiten en sportparticipatie, terwijl je ook zou kunnen denken aan de inbreng van het 14

18 bedrijfsleven en werkgevers. Zij hebben er immers belang bij om hun werknemers gezond te houden en het aantal ziektedagen terug te dringen. - Er is vooral een bottom-up benadering. Er kan meer gebruik worden van andere bestaande initiatieven. - De drie niveaus van samenwerking (samenwerking in het zorgproces, organisatorische samenwerking en beleidsmatige samenwerking) lopen door elkaar. - Werk vanuit een gezamenlijk of eenduidig kader (dat lokaal verschillend wordt ingevuld). Als voorbeeld wordt gegeven de principes/uitgangspunten van de EPODE/Jogg-aanpak: 4.2 Aanpak tweede fase Nu het project meer in de fase van uitvoering van de plannen van aanpak gaat komen is het wenselijk de projectorganisatie aan te passen. Dit in overeenstemming met het geconstateerde in de klankbordgroep. Naast de bottom-up benadering is het zaak de verschillende locaties meer te verleiden/bewegen tot gebruik van reeds bewezen aanpakken zoals de Epode/JOGG aanpak. Het is van belang dat dichter op de uitvoering een zekere mate van aansturing moet gaan plaatsvinden. Dit betekent dat er een drietal clusters van de combinatie ROS/GGD gevormd gaat worden. In ieder cluster wordt een projectleider verantwoordelijk voor coördinatie en afstemming met partijen zoals de zorgverzekeraar. Een belangrijke taak van de regionale projectleiders is het bewaken van de procesgang en de inhoudelijke lijn. Verder is de projectondersteuning uitgebreid. De aanpak van de hobbels uit 4.1 is vertaald in de volgende hoofdactiviteiten: 1. Landelijke intervisiebijeenkomsten met projectleiders 2. Ondersteuning projectleiders via telefonische coaching en de LinkedIn groep. 3. Betrokkenheid van zorgverzekeraars blijven stimuleren 4. Betrokkenheid bij en aansluiting met andere projecten 5. Blijven volgen van ontwikkelingen. 1. Landelijke intervisiebijeenkomsten met projectleiders In het najaar 2011 en voorjaar 2012 staan twee intervisie bijeenkomsten gepland met medewerking van Guy Schulpen, directeur Stichting Regionale HuisartsenZorg Maastricht/Heuvelland en Jack Hutten clustercoördinator strategie volksgezondheid van VWS. 2. Ondersteuning projectleiders via telefonische coaching en de LinkedIn groep. Er zal extra tijd geïnvesteerd moeten worden in de ondersteuning van lokale projectleiders waarbij het vooral zal gaan om ondersteunen bij het vinden van oplossingen op buurt en wijk niveau. Dit zal voornamelijk gedaan worden door de regionale projectleiders. Thema s daarin zijn oa.: - De burger en partners die zich buiten het zorgveld bevinden meer betrekken - Meer aandacht voor het verleiden van de burger naar gezond gedrag - Oog voor het werken buiten bestaande kaders, innovatie - Werk vanuit een gezamenlijk of eenduidig kader zoals de EPODE/JOGG-aanpak 3. Betrokkenheid van zorgverzekeraars blijven stimuleren Bij alle de zorgverzekeraars is het zaak het onderwerp verankering ketenaanpak diabetes op de agenda te houden. Het project VKD is daarvoor een goed instrument gebleken gezien de dynamiek die op gang is gebracht. Bij de verschillende ROS/GGD regio s wordt de onderlinge afstemming richting de zorgverzekeraars CZ en UVIT georganiseerd door de lokale projectleiders. DSW zal actief op de hoogte gehouden worden van het VKD door de betreffende ROS. 15

19 De ROS en werken gezamenlijk aan het in kaart brengen van de mogelijkheden voor preventie vanuit de basisverzekering. Voor de interventiekant is dit in kaart gebracht vanuit de BeweegKuur. Zie bijlage 8. Per 2012 zal er een update plaatsvinden op basis van de nieuwe polissen. Voortbouwend op het overzicht van het NHG voor het Preventieconsult zal een dergelijk document ook gemaakt worden, zie bijlage Verbinding met andere projecten en initiatieven Vanuit het VKD is verbinding gelegd met ander projecten en initiatieven. Het project VKD is betrokken bij de volgende NAD projecten: - Als deelnemer in de werkgroep van het project 0.01 Preventie in de NDF-Zorgstandaard - Als deelnemer aan een bijeenkomst van de actiematige inbedding van het trechtermodel (Kijk op Diabetes) - Als deelnemer aan bijeenkomsten van het project Diabetes Zelfmanagement Educatie - Via periodieke afstemming met het project Financiering van diabetespreventie. Het VKD neemt deel aan de klankbordgroep van het Centrum Gezond leven. Het VKD is deelnemer van het PIL (Partnership Implementatie Leefstijl, voorheen het partnership huisarts in beweging) waar bij een van de doelen is tussen organisaties afstemming te bereiken over aanpak van leefstijl. Andere deelnemers in het PIL zijn o.a. NHG, LHV, NISB, GGD NL. Het VKD is betrokken bij de BeweegKuur en het vervolg daarop met de focus op lokale netwerken. 5. Ontwikkelingen blijven volgen.. De nieuwe beleidslijn van VWS zal veranderingen bij partijen teweegbrengen. Deze ontwikkelingen worden op de voet gevolgd door oa. het bezoeken van bijeenkomsten en congressen. Globale planning tweede fase: - Begin najaar 2011 intervisie bijeenkomst voor projectleiders. - Najaar 2011/ begin 2012 gedetailleerde vormgeving van het opsporen en screenen op de locaties. - Gedurende het hele vervolg van het project verdere uitbouw van het lokale netwerk. - Begin 2012 intervisie bijeenkomst voor lokale projectleiders. - Eerste helft 2012 uitvoering van het opsporen en screenen. - Derde kwartaal 2012 evaluatie en rapportage. Verschuiving van middelen De aanpak in de tweede fase vraagt extra inzet vanuit de ROS en GGD. De consequentie is dat een verschuiving van projectgelden moet plaatsvinden. Binnen de projectbegroting is dit mogelijk omdat begroot is voor 18 locaties, 16 locaties een plan van aanpak hebben ingediend en 14 plannen voor een financiële bijdrage in aanmerking komen. De eerste fase van het project is positief maar er zijn uiteraard ook nog een aantal hobbels te nemen. Zaak is, nu na de fase van planvorming, dat er een begin wordt gemaakt met het praktisch invullen van preventie op lokaal niveau. Het gewoon een keer gaan doen. Op de locaties zijn de geesten er rijp voor. Aan de orde is om vervolgens het lokale netwerk op uitvoerend en beleidsniveau verder op en uit te bouwen met daarin ook het politiek bestuurlijke netwerk. 16

20 Bijlagen 17

21 Bijlage 1: Brief 8 juni 2010( NAD/ /ldW/mg 18

22 Bijlage 2: Schema met vragen vanuit stuurgroep NAD In onderstaand schema is de stand van zaken beschreven aan de hand van de activiteiten uit het projectplan op basis van gerichte vragen van de stuurgroep uit brief: NAD/ /IdW/mg 2.1 Met VNG en landelijke en regionale zorgverzekeraars de realisatie van de preventie-curatie-participatieketen bespreken Met de VNG is overleg geweest waarbij het VKD is toegelicht. Op 18 april 2011 is vanuit het VKD een discussie gevoerd in een landelijk bijeenkomst van ambtenaren volksgezondheid over de preventie-curatie-participatie keten en lokale netwerken. VNG heeft feedback gegeven op de plannen van aanpak van de locaties Gezamenlijk met ZN en de verzekeraars is op 12 april 2011 bepaald dat een van de vier programmalijnen van het ROS netwerk voor preventie is. Met meerdere verzekeraars wordt gesproken over risicoprofilering van de populatie met als mogelijkheid het aanbod op leefstijlinterventies hierop af te stemmen. 2.2 Met zorgverzekeraars, LHV, NHG, NVD, KNGF de grote lijn voor een lokale business case bepalen De ROS en hebben met eigen verzekeraars (Menzis, Achmea/Agis, UVIT, CZ gesprekken gehad over afstemming van de projecten Locaties voeren gesprekken met zorgverzekeraars in het kader van het plan van aanpak. Op 30 juni heeft een afstemmingsoverleg met de Achmea / Agis plaatsgevonden over het VKD waarin commitment met VKD is aangegeven mits de plannen van aanpak binnen de visie van Achmea / Agis. Het NHG heeft feedback gegeven op de plannen van aanpak van de locaties. In het PIL (Partnership Implementatie Leefstijl) wordt oa. met LHV en NHG gesproken over financiering van preventie. Verder heeft steeds het al dan niet opnemen van de gecombineerde leefstijl interventie in de basisverzekering in de lucht gehangen. Landelijk overleg met zorgverzekeraars zou onvoldoende opleveren omdat er vooral gesproken kon worden over als dan situaties. Zodra er meer duidelijkheid is gaat de LVG met NISB in overleg met zorgverzekeraars. Dan zal ook overleg gevoerd worden met LHV, NHG, NVD en KNGF. De verbinding publieke en curatieve gezondheidszorg in lokale netwerken zal daarbij aan de orde komen. Een ander aspect is de financiering van het preventieconsult. Ook op dit punt blijft onzekerheid bestaan. Besluitvorming daarover is over de zomer heen getild. 19

23 3.2 Inventarisatie van reeds in gebruik zijnde instrumenten en methoden ter ondersteuning van de realisatie van de preventie-curatie-participatieketen 3.3 Uitwisseling van reeds in gebruik zijnde instrumenten en methoden ter ondersteuning van de realisatie van de preventie-curatie-participatie keten met de focus op het realiseren van concrete afspraken (niet zorginhoudelijk) Bij het realiseren van de preventie-curatie-participatieketen gaat het over samenwerking en ontwikkeling business case. Sinds het indienen van het projectvoorstel zijn de volgende instrumenten beschikbaar gekomen: - Handreiking gezonde gemeente - Handreiking en website over multidisciplinaire samenwerking in de eerste lijn van LOVE - Preventieconsult - Toolkit Samenwerken van ZN en VNG Hiermee zijn voldoende instrumenten beschikbaar ter ondersteuning van het realiseren van samenwerking. Er is een aanvullende inventarisatie (zie aanvraag uitstel van 29 april jl.) uitgevoerd naar de beschikbaarheid van business case opsporen en screenen waarin wordt samengewerkt tussen gemeente en 1 e lijns zorg. Om niets te missen. Hieruit zijn geen extra voorbeelden naar voren gekomen. Op 2 februari en 31 maart 2011 is er een scholing Ontwikkeling business case gegeven vanuit het VKD voor lokale projectleiders van ROS en GGD. Daarbij is een format Businesscase aangereikt. Het NHG heeft op de twee scholingen het Preventieconsult gepresenteerd. Via de website en de LinkedIn-groep van het project VKD wordt het beschikbaar komen van de instrumenten onder de aandacht gebracht. Via de ROS en de GGD wordt deze kennis aan de lokale partijen aangeboden op een manier die past bij de regio. 3.4 Komen tot regionale samenwerkingsafspraken met ondersteuning van de ROS, GGD en PSO 3.5 GGD s nemen bouw lokale netwerken op in de nota (Regionaal) Gezondheid Beleid (RGB) 3.6 ROS, GGD en PSO stellen een plan van aanpak op per locatie 3.7 ROS, GGD en PSO voeren de plannen van aanpak uit samen met de locatie In het najaar 2011 en voorjaar 2012 worden intervisiebijeenkomsten georganiseerd voor de regionale projectleiders. ROS en en GGD en hebben eind december 2010 gezamenlijk 17 globale project ideeën ingeleverd. Per 1 juni zijn gezamenlijk 16 plannen van aanpak ingediend (Zie voorbeeld in bijlage 5. Dit aspect is gekoppeld aan het uitkomen van de preventienota van VWS. Vanwege de val van het kabinet is de preventienota pas in mei 2011 gepresenteerd. Op basis daarvan gaan gemeenten lokaal gezondheid beleid schrijven en worden de GGD en gevraagd daarop voorbereidend een regionale nota te schrijven. Gemeenten hebben vanaf mei 2011 twee jaar de tijd om te komen tot een nota gezondheidsbeleid. Per 1 juni 2011 zijn 16 plannen ingeleverd. De deelnemende ROS en GGD staan in bijlage 5. Criteria waarop de plannen van aanpak beoordeeld zijn staan in bijlage 4. De uitkomsten van de toetsing staan in bijlage 5 en 6. Deze activiteit start pas na goedkeuring van het plan van aanpak en beschikbaar komen van het tweede deel van de subsidie. 20

24 4.3 Maken van afspraken over het samenwerkingsproces met het publieke domein (publieke gezondheidszorg en sport en beweegaanbod) op hoofdlijnen 5.2 Opstellen van een business case per gemeente voor het laten functioneren van de preventie-curatieparticipatieketen In het projectidee van december 2010 hebben gemeenten en huisartsen/zorggroepen aangegeven tot een plan van aanpak per 1 juni 2011 te willen komen. In deze plannen is aangegeven hoe en wanneer gekomen gaat worden tot een business case. Partijen zetten hun handtekening onder het plan van aanpak. Zie 4.3. De verwachting is dat in het eerste kwartaal 2012 de business cases zijn vormgegeven. Het uitvoeren van een nulmeting en eindmeting naar de tevredenheid van diabetespatiënten is uiteindelijk niet doorgegaan. Bij het schrijven van het projectvoorstel leek via contact van de ROS Robuust de mogelijk aanwezig aan te sluiten bij activiteiten van Tranzo. Deze optie bleek bij nadere inzien niet mogelijk. Verbinding met andere projecten en initiatieven Vanuit het VKD wordt verbinding gelegd met ander projecten en initiatieven. Het project VKD is betrokken bij de volgende NAD projecten: - Als deelnemer in de werkgroep van het project 0.01 Preventie in de NDF-Zorgstandaard - Als deelnemer aan een bijeenkomst van de actiematige inbedding van het trechtermodel (Kijk op Diabetes) - Als deelnemer aan bijeenkomsten van het project Diabetes Zelfmanagement Educatie - Via periodieke afstemming met het project Financiering van diabetespreventie. Het VKD neemt deel aan de klankbordgroep van het Centrum Gezond leven. Het VKD is deelnemer van het PIL (Partnership Implementatie Leefstijl, voorheen het partnership huisarts in beweging) waar bij een van de doelen is tussen organisaties afstemming te bereiken over aanpak van leefstijl. Andere deelnemers in het PIL zijn o.a. NHG, LHV, NISB, GGD NL. Verder is vanuit het VKD een presentatie gegeven over de verbinding preventie curatie binnen het NAD bij: - Bijeenkomst projectleiders op 16 november Themacommissie kwaliteit op 29 maart Project Diabetes Zelfmanagement educatie op 26 mei

25 Bijlage 3: Brief 31 mei 2011 (NAD/ /MJ/il 22

26 Bijlage 4: Beoordelingscriteria lokaal plan van aanpak De plannen van aanpak in het kader van het project Verankering Ketenaanpak Diabetes (VKD) worden getoetst aan de hand van een aantal criteria. In onderstaand schema staan de criteria waaraan het plan van aanpak moet voldoen om in aanmerking te komen voor financiering vanuit het project. Tevens is naast de kolom criteria een kolom toelichting opgenomen. De kern van het plan van aanpak is de beschrijving hoe in de lokale situatie gekomen wordt tot een business case opsporen en screenen en hoe de beschreven activiteiten in de praktijk uitgevoerd zullen worden. (Met business case wordt hier bedoeld een beschrijving van de activiteiten, wie welke activiteiten uitvoert, wie welke activiteiten financiert en wat de opbrengsten zijn voor wie.) Het opsporen en screenen zonder daaropvolgende interventies heeft geen nut. Vandaar dat in onderstaande criteria ook het aspect interventie aan de orde komt. Dit sluit aan bij de eis dat er gewerkt wordt met locaties waar een interventie al is georganiseerd. Criteria 1 Het plan van aanpak is ingeleverd vóór 1 juni Aanwezigheid van een gezamenlijk plan van aanpak ondertekend door de volgende partijen, gemeente, huisartsenpraktijk, zorggroep huisartsen, zorgverzekeraar, regionale GGD en ROS. Toelichting Er zijn afspraken gemaakt met verschillende personen om naar de plannen te kijken. Deze personen hebben voor dit werk een aantal dagen gepland in juni. Het uitstellen van de inleverdatum is daarom niet mogelijk. Mocht het niet mogelijk zijn de opleverdatum te halen, neem dan contact op met Henk Bloten. De partijen dienen gezamenlijk een plan van aanpak in voor de Verankering Ketenaanpak Diabetes met de focus op opsporen en screenen. Hierbij wordt voortgebouwd op en gebruik gemaakt van reeds opbouwde samenwerking in andere projecten zoals bij de beweegkuur of andere vormen van samenwerking waar de interventie reeds is georganiseerd. Aangegeven is welke organisatie (ROS of regionale GGD) de penvoerder is. Aangezien het uiteindelijk ook gaat om inzet van financiële middelen en tijd van organisaties dwingt het laten tekenen tot het maken van scherpe keuzes. Geadviseerd wordt om ook zorgbelang te betrekken bij het opstellen van het plan van aanpak. Denk alleen al aan het ethische aspect van ongevraagd met iemands gezondheid gaan bemoeien als je gaat opsporen en screenen. 3 Aangegeven wordt welke partijen op welk niveau (uitvoering en beleid), met elkaar gaan samenwerken. 4 Beschreven is hoe concreet invulling* Wellicht kun je bij het schrijven van het plan van aanpak laten inspireren door de implementatiecyclus van het PREVENT-model. Zie hiervoor: %20september.pdf Lokaal zijn er veelal partijen actief op het gebied van preventiecuratie-participatie. Per niveau (zie realiseren van lokale netwerken versie 1.3) is aangegeven welke organisaties en personen daarbinnen met elkaar gaan samenwerken t.a.v. opsporen en screenen. (Het uitgangspunt is dat t.a.v. van de interventie reeds samenwerking is.) Door invulling te geven aan de processen opsporen, screenen en interveniëren wordt er inhoud gegeven aan de samenwerking op 23

27 gegeven gaat worden aan de processen opsporen /signaleren, screenen / intake en interventie. *De preventie en zorg worden volgens de zorgstandaard diabetes geleverd. 5 Aangegeven is welke stappen ondernomen gaan worden om de verankering (organisatorische en financieel) van de ketenaanpak diabetes te realiseren. 6 Aangegeven is of en hoe er specifiek aandacht is voor de lage SES groepen. 7 Aangegeven is of al dan niet gebruik gemaakt wordt van de toepassing van E- health. 8 Aangegeven is wanneer de afgesproken activiteiten uitgevoerd worden. 9 In de planning is aangegeven dat vóór 1 oktober 2012 de rapportage, over het komen tot een business case en het uitvoeren van de afgesproken activiteiten is ingeleverd. uitvoeringsniveau. Het preventie-curatie-participatieketen-model wordt daarbij als basis gebruikt (zie realiseren van lokale netwerken versie 1.3) Per proces moet uiteindelijk bepaald zijn wat de gewenste situatie organisatorisch (in wie welke activiteiten uitvoert*) en financieel (hoe wordt welke activiteit gefinancierd) is in concrete termen. Aangegeven is welke stappen gezet gaan worden om de genoemde processen te beschrijven en uit te voeren. De invulling van zorg en preventie komt overeen met hetgeen daarover in de zorgstandaard is beschreven. *) Het preventieconsult biedt een goed kader om de gewenste activiteiten t.a.v. opsporen en screenen te beschrijven. Aandacht voor de verankering (organisatorische en financieel) van de processen opsporen/signaleren, screenen/intake is een belangrijk onderdeel van het project. Aangegeven is welke stappen ondernomen gaan worden om de verankering (organisatorische en financieel) van de ketenaanpak diabetes te realiseren. Het gaat er om dat er oog is voor de situatie na afloop van het project. Het gaat hierbij om een periode van drie á vier jaar. Is verankering van de ketenaanpak diabetes niet mogelijk geef dan aan waarom dit niet mogelijk is of wat wel mogelijk is. Geadviseerd wordt zoveel mogelijk uit te gaan van inzet van bestaande financieringen van activiteiten. Richt daarnaast de processen zodanig in dat er minimaal overlegd hoeft te worden. Mensen in de lage SES categorie hebben een lagere levensverwachting en hebben gemiddeld een hoger aantal gezonder levensjaren. Bij deze groep kan de grootste gezondheidswinst gehaald worden. Door de focus op de doelgroep te richten kan het voor de betrokken partijen extra aantrekkelijk zijn te participeren in het project. Geadviseerd wordt hierbij gebruik te maken van sociale marketingtechnieken. Voor de business case is het wenselijk een kosteneffectieve benadering te kiezen. Aangegeven is of al dan niet E-health toepassingen gebruikt worden en wat daarvan de reden is. Denk bijvoorbeeld aan E-coaching of de diabetesrisicotest op: De ervaringen vanuit de 18 projecten moeten verzameld en bewerkt worden voor de eindrapportage aan het NAD. 24

28 Bijlage 5: Overzicht commitment betrokken partijen Onderstaande tabel geeft een overzicht van het commitment van betrokken partijen in de lokale samenwerking.. ROS / GGD Locatie Zorgver zekeraar Gem. Huis arts Zorg groep Zorgver zekeraar GGD ROS 1 ROSET / GGD Twente Almelo Menzis Caransscoop Voorst / GGD Gelre/IJssel 3 Caransscoop Doetinchem GGD Gelre/IJssel Voorst Eno Doetinchem Menzis e lijn Amsterdam / GGD Amsterdam Amsterdam, Bos en Lommer Agis Caransscoop Brummen / GGDGelre/IJssel 6 Raedelijn / GGD Midden- Nederland 7 Zorgimpuls / GGD Rotterdam Rijnmond 8 Beyaert / GGD Limburg Noord en Zuid 9 KOEL / GGD Rotterdam- Rijnmond 10 ZONHN / GGD Hollands Noorden 11 ELO / GGD Rotterdam- Rijnmond en GGD Zuid Holland West Brummen Agis Soest Agis Rotterdam Feijenoord, wijk Vreewijk, IJsselmonde, wijk Lombardijen Roermond, Donderberg, Centrum, De Kemp Achmea CZ Goedereede CZ Schagen UVIT Vlaardingen, wijk Holy DSW ROSA/GGD Flevoland Almere Agis Rose Phoenix / GGD Hart van Brabant 14 ROS Friesland/GGD Friesland Oss, wijk Ruwaard CZ / UVIT /3 1 1 Sneek 15 Zee-Bra / GGD Zeeland Arnemuiden, Middelburg wijk Middelburg Noord 16 ELANN/HVDG Groningen, wijk Vinkhuizen De Friesland CZ Menzis REOS Fast eerstelijn = handtekening gezet onder plan van aanpak 2 = commitment schriftelijk toegezegd voor meerdere plannen tegelijk 3 = commitment mondeling toegezegd 4 = commitment afhankelijk van duiding Preventieconsult door CVZ 5 = overleg is nog gaande 6 = geen commitment = locatie met te weinig draagvlak per 1/1/11 = locatie met te weinig draagvlak per 1/7/11 25

29 Bijlage 6: Uitkomsten beoordeling plannen van aanpak Onderstaande tabel presenteert de uitkomsten van de beoordeling van de plannen van aanpak aan de hand van de criteria in bijlage 5. ROS / GGD Inhoudelijk Organisatorisch Financieel Opsp./Scr. Interv Lage SES e-health Beleids-niv. Uitvoering Tijdspad Borging/ verank. 1 e lijn Amsterdam / GGD Amsterdam Beyaert / GGD Limburg Noord en Zuid Caransscoop Voorst / GGD Gelre/IJssel Caransscoop Doetinchem GGD Gelre/IJssel Caransscoop Brummen / GGDGelre/IJssel ELANN/HVDG 1 ELO / GGD Rotterdam Rijnmond en GGD Zuid Holland West KOEL / GGD Rotterdam Rijnmond Raedelijn / GGD Midden Nederland ROS Friesland/GGD Friesland ROSA/GGD Flevoland Rose Phoenix / GGD Hart van Brabant ROSET / GGD Twente Zee-Bra / GGD Zeeland ZONHN / GGD Hollands Noorden Zorgimpuls / GGD Rotterdam Rijnmond Totaal

30 Bijlage 7: Voorbeeld plan van aanpak Roset / GGD Twente. Verankering Ketenaanpak Diabetes in Twente Opsporing, preventie en zorg (Landelijk programma Nationaal Actieplan Diabetes) Plan van aanpak Almelo DEFINITIEF, 31 mei 2011 GGD Regio Twente Jan Roorda Judith Waleczek ROSET Twente Peter Nijhof Karin Taverne 27

31 1. Inleiding In Nederland hebben naar schatting tot mensen diabetes. Ten minste vijf miljoen Nederlanders lopen het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2. Door de mensen met (een hoog risico op) diabetes tijdig in beeld te krijgen en passende interventies aan te bieden, kan een verdere groei van het aantal mensen met diabetes worden verkleind en complicaties bij mensen met diabetes zoveel mogelijk worden voorkomen. Het project Verankering Ketenaanpak Diabetes (VKD) is gericht op de vroegopsporing van mensen met risicofactoren, het bewerkstelligen van gedragsverandering én het tot stand brengen van de verbinding tussen preventie en curatie. In dit project wordt gezocht naar locaties waar de organisatie en financiering van verbinding tussen preventie en curatie uitgewerkt en getest wordt. De focus is gericht op de processen opsporen en screenen, gerelateerd aan het risico op het krijgen van diabetes. In de projecten als de Bewegen op Recept of BeweegKuur is de overgang van zorg naar het sport- en beweegaanbod veelal al gemaakt. In onderstaand schema is het project VKD gepositioneerd binnen het preventiecontinuüm. Vernieuwend Het vernieuwende in het project VKD zit vooral in de verbinding tussen preventie en curatie. Losse onderdelen in de keten zijn veelal al aanwezig. Ze zijn echter niet of onvoldoende structureel met elkaar verbonden. De lokale partijen (o.a. gemeente, eerstelijnszorgprofessionals, welzijn en sport) werken een gezamenlijk plan uit voor activiteiten rond opsporing, screening en interventies. Opsporing en screening is gericht op een populatie in een huisartspraktijk, wijk, of dorp. Interventies bestrijken het continuüm van selectieve preventie naar geïndiceerde preventie, dus variërend van meer bewegen in de wijk tot aan medische interventie voor hoge bloeddruk of diabetes. Naast de ontwikkeling van een gezamenlijk plan, wordt gezocht naar een zakelijke rechtvaardiging voor de activiteiten rond opsporing, screening en interventies in een zogeheten business-case. De business-case is een extra interessant onderdeel, omdat de case -naast commitment (organisatorisch en financieel)- ook een uitspraak probeert te doen over wat het voor de partijen oplevert en dit ook zichtbaar maakt. 28 van 8

32 2. Project Verankering ketenaanpak diabetes Het project Verankering ketenaanpak diabetes: opsporing, preventie en zorg (VKD). maakt deel uit van het Nationaal Actieprogramma Diabetes en wordt uitgevoerd door de LVG in samenwerking met GGD Nederland. In Twente zijn de GGD Regio Twente en ROSET de initiatiefnemers van dit project. Zij verkennen de mogelijkheden en brengen de lokale partijen als gemeente, eerstelijnszorgprofessionals, zorgverzekeraar, welzijn en sport samen. Financiering in het project VKD is gericht op het samenbrengen van de verschillende lokale partijen, het uitwerken van de verschillende activiteiten rondom opsporing, screening en interventies, en een business-case. De business-case geeft aanleiding tot een besluitmoment. Een positief besluit leidt tot uitvoering van de activiteiten. Financiering van de activiteiten staat los van dit project, maar wordt door de partijen onderling gewaarborgd. Een business case is een zakelijke afweging om een project of taak te beginnen. In de business case worden de kosten tegen de baten afgewogen. Vaak wordt aan de hand van de business case besloten om wel of niet te starten en/of verder te gaan met een project. (naar Wikipedia) Projectresultaat en wijkgericht plan (aanpak) met activiteiten rond opsporing, screening en interventies van mensen met risico op het krijgen van diabetes; een bussines case met de inhoudelijke, financiële en organisatorische haalbaarheid van het wijkgerichte plan; inzicht in de mogelijkheden tot opsporen en motiveren van cliënten in een huisartsenpraktijk; het project maakt duidelijk hoe verbinding kan worden gemaakt tussen algemene preventieve voorzieningen op het gebied van bewegen en curatieve zorg. Planning De planning voor het project is als volgt: Aanleveren getekende intentieverklaring en voorlopig projectplan Aanleveren plan van aanpak tot Uitvoering plan van aanpak Eindrapportage project VKD gereed Schematisch 1. Vooronderzoek (partijen benaderen, voorlopige contouren) 2. Voorlopig Projectvoorstel Continueren vooronderzoek 3. Plan van aanpak Intentieverklaring (handtekeningen) Business-case 4. Uitwerken business-case 5. Besluit: Go / no- go (door verantwoordelijke partijen) 6. Uitvoering Ingediend door ROS-GGD (januari 2011) Gereed vóór 1 juni 2011 (bij negatief besluit stopt hier het project) Het project VKD bestaat uit de stappen 1 t/m 5. De uitvoering is aan de partijen die de verschillende activiteiten doen. Tijdens het project VKD wordt wel de financiering van de activiteiten onderzocht en in de business-case onderbouwd. De business-case leidt tot een besluitmoment. Goedkeuring Het plan van aanpak wordt ter beoordeling voorgelegd aan een commissie van de opdrachtgevers (NAD, LVG, GGD). Pas na goedkeuring wordt tot financiering over gegaan. Voor de regio Twente wordt een plan van aanpak ingediend voor de gemeente Almelo. 29 van 8

33 3. Lokale invulling Almelo In de afgelopen maanden zijn gesprekken gevoerd om de diverse partijen enthousiast te maken voor het project VKD. Dit heeft geleid tot een intentieverklaring en een voorlopig idee dat in de uitvoering van het plan van aanpak concreet wordt gemaakt. De prioriteit ligt bij de opsporing van mensen met een verhoogd risico op het krijgen van diabetes (pre-diabeten, metabool syndroom). Dit is de groep waar de meeste gezondheidswinst te behalen is. Instrumenten als Diabetes risicotest 2 (gebaseerd op de FINDRISK uit Finland) en het Preventieconsult 3 zijn prima tools voor de screening op risicofactoren voor diabetes bij een bepaald cohort. Voorlopig idee Op basis van de uitkomst van het screeningsinstrument worden personen in groepen ingedeeld (hoog, midden, laag risico). Aan de hand van het risicoprofiel krijgen deelnemers een interventie. Bijvoorbeeld een medische interventie (uitgebreider onderzoek, intake huisarts en/of POH) en/of een leefstijlinterventie (b.v. adviesgesprek, deelname aan groepbijeenkomsten, beweeg- en sportadvies, persoonlijk actieplan) of advies (o.a. adviesgesprek, beweeg- en sportadvies). Een voorbeeld van diabetespreventie in de huisartspraktijk is de studie APHRODITE in Eindhoven waar ca deelnemers werden aangeschreven. De deelnemers in de interventiegroep hebben in een eerste consult met de POH-er een persoonlijk actieplan opgesteld, met doelstellingen en afspraken met betrekking tot leefstijl. Er is een keuze gemaakt van combinaties van een aantal van de 5 hoofddoelstellingen van het project, te weten: gewichtsverlies, meer bewegen, minder vet, minder verzadigd vet en meer vezels in de dagelijkse voeding. Vertaling naar de gemeente Almelo De huisartsenpraktijk De Anemoon heeft interesse. De Anemoon bestaat uit twee huisartsenpraktijken en ligt in een wijk met relatief veel inwoners met een lage SES. De praktijk is actief in vroegopsporing, en neemt deel aan het project Bewegen op Recept Almelo. Een van de huisartsen is kaderarts diabetes voor de regio Almelo en omstreken. De Federatie Eerstelijnszorg Almelo (FEA) staat positief tegenover deelname aan het project VKD. De gemeente Almelo heeft een actief gezondheids- en sportbeleid. Een goede sociale beweegkaart is voorhanden. Almelo heeft een pilot-locatie BeweegKuur en het project Bewegen op Recept (bewegen voor mensen met een lage SES). De gemeente Almelo staat positief tegenover het project VKD. Een keuze voor uitvoering in één huisartspraktijk of meerdere wordt nog gemaakt. De kaders moeten nog nader worden uitgewerkt, evenals draagvlak en financiering. Bestaande structuren worden zoveel mogelijk gebruikt, te denken valt aan groepsvoorlichtingen (PRISMA), verwijzing naar reguliere sport (sociale beweegkaart), verwijzing naar Bewegen op Recept (mensen met lage SES), betrekken van allochtone zorgconsulenten, etc. In de aanpak wordt zoveel mogelijk een beroep gedaan op eigen verantwoordelijkheid van de deelnemer. Voorlopige gedachten interventies Almelo medische zorg voor hoog risico (conform NHG-standaarden); leefstijlinterventie (individueel of in groep (PRISMA-methodiek)); verwijzing naar Bewegen op Recept (project gedurende ); betrekken welzijnsorganisatie, buurtwerk of sportvereninging 2 De diabetes risicotest is on-line voor het publiek beschikbaar op 3 NHG standaard Het preventieconsult module cardiometabool, maart van 8

34 4. Intentieverklaring De volgende partijen tekenen de intentieverklaring tot deelname aan het project Verankering Ketenaanpak Diabetes in Almelo. De partijen zijn zich van het volgende bewust: een actieve deelname aan een werkgroep om te komen tot een gezamenlijk plan van activiteiten rond opsporing, screening en interventies van mensen met risico op diabetes 4 ; uitwerking van dit gezamenlijk plan in een business-case; bij een positief besluit (naar aanleiding van de business-case) gaan de deelnemende partijen over tot uitvoering; de projectorganisatie ligt bij ROSET en GGD Regio Twente. Organisatie Gemeente Almelo Naam contactpersoon Martina Hilberts Functie Teamleider Samenleving Handtekening Menzis Pascale Voermans manager Zorginkoop, Zorgprogrammering en Inkoop Eerste Lijn Huisartspraktijk De Anemoon Gerda Bruinsma Huisarts Kaderarts diabetes Federatie Eerstelijnszorg Almelo (FEA) Janke Snel Manager GGD Regio Twente Wim Meester Afdelingshoofd stafafdelingen ROSET Toby van der Ploeg Directeur 4 Menzis heeft te kennen gegeven om géén actieve deelname aan een projectgroep of werkgroep te leveren. Menzis steunt het project VKD wel en wil wel de intentieverklaring tekenen en meedenken. 31 van 8

35 5. Tijdsplanning Het plan van aanpak wordt in de volgende onderdelen opgeknipt: 1. uitwerken activiteiten rond opsporing, screening en interventies; 2. uitwerken business-case; 3. besluit tot uitvoering op basis van de business-case; 4. schrijven eindrapportage; 5. uitvoering activiteiten rond opsporing, screening en interventies Ad.1. uitwerken activiteiten rond opsporing, screening en interventies Een werkgroep werkt de activiteiten rond opsporing, screening en interventies uit voor de lokale situatie. Het Preventmodel 5 en de stappen binnen het model zijn goed bruikbaar. De volgende vragen vormen een leidraad: Opsporing? (wijk, huisartspopulatie, leeftijdscategorie,etc.)? (hoe bereiken: mailing, brieven, uitnodiging)? (waar organiseren: huisartspraktijk, centraal in wijk, )? (wie nodig uit, organiseert,...)? (wie bekostigt...) Screening? (welk screeningsinstrument,...)? (wie doet wat,..)? (bericht naar deelnemers, )? (wie bekostigt...) Interventies? (welke interventies,...)? (wie doet wat,..)? (wie bekostigt...)? (meerwaarde voor de verschillende partijen, ) Eindproduct is een beschrijving van het activiteitenplan, verantwoordelijkheden, tijdspad en afspraken. Wie? Werkgroep. In de werkgroep hebben o.a. zitting: huisarts, praktijkondersteuner, ambtenaar gemeente Almelo, medewerker sport/buurtwerk, medewerker Scoop welzijn. Projectcoördinator: Peter Nijhof, adviseur ROSET. De projectcoördinator verzorgt de agenda en verslaglegging, bewaakt planning en afspraken. Tijdsplanning: 1 oktober 2011 tot 1 januari 2012 Ad. 2. uitwerken business-case In de business case worden de kosten tegen de baten afgewogen. De opbrengsten (meerwaarde) van de activiteiten rond opsporing, screening en interventies worden afgewogen tegenover de kosten van de verschillende activiteiten (personele kosten, materialen, ed.) afgewogen. Eindproduct is een beschrijving van de business-case. Wie? Projectorganisatie: ROSET en GGD Regio Twente Tijdsplanning: 1 januari 2012 tot 1 maart 2012 Ad. 3. besluit tot uitvoering op basis van de business-case De business-case leidt tot een besluit: go no-go. 5 Voor het Preventmodel zie: 32 van 8

36 Wie? Alle betrokken. Tijdsplanning: maart 2012 Ad. 4. schrijven eindrapportage De eindrapportage beschrijft het proces van de stappen 1 t/m 3 van de tijdsplanning. Eindproduct is een beschrijving van het proces, de business-case, besluitvorming, verankering en eventuele uitvoering. Wie? Projectorganisatie: ROSET en GGD Regio Twente. Taken: schrijven eindrapportage, eindverantwoording, verantwoording begroting en financiën. Tijdsplanning: 1 maart 2012 tot 1 oktober 2012 Ad. 5. uitvoering activiteiten rond opsporing, screening en interventies De partijen gaan over tot uitvoering. Financiering is gewaarborgd. Wie? Huisarts, praktijkondersteuner, sport-buurtwerk, gemeente, (afhankelijk van de afspraken). Tijdsplanning: vanaf 1 maart 2012 (conform afspraken) Planning Schematisch Tijdsplanning okt nov dec jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt 1. uitwerken activiteiten rond opsporing, screening en interventies 2. uitwerken business-case 3. besluit tot uitvoering op basis van de business-case 4. schrijven eindrapportage 5. uitvoering activiteiten 33 van 8

37 6. Begroting De project financiering is afkomstig uit het Nationaal Actieplan Diabetes. Het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD, ) is een samenhangende bundeling van alle acties en initiatieven die in een periode van vier jaar in Nederland ondernomen worden om de groei van diabetes in te perken. De acties zijn gericht op preventie van (complicaties van) diabetes en goede zorg voor mensen met diabetes. Het NAD is ontwikkeld en wordt uitgevoerd door de Nederlandse Diabetes Federatie, in opdracht van de overheid 6. De begroting voor het project Verankering Ketenaanpak Diabetes in Almelo is als volgt: UREN begroot per onderdeel ROSET GGD huisarts POH-er overige* 1. uitwerken activiteiten rond opsporing, screening en interventies uitwerken business-case besluit tot uitvoering op basis van de business-case 4. schrijven eindrapportage TOTAAL uren TOTAAL in SOM uren en Onvoorzien 450 BEGROTING * overige is voor extra werkgroeplid, inhuren externe expertise, extra bijeenkomst, ed. 6 Zie ook 34

38 Bijlage 8: Overzicht vergoedingen Gecombineerde LeefstijlInterventies Groeidocument financiering gecombineerde leefstijlinterventie (GLI, bijvoorbeeld de BeweegKuur) Versie 10 mei 2011 Er is nog geen financiering voor het gehele traject van de GLI, zoals beschreven in het protocol BeweegKuur. Medio 2012 wordt besluitvorming verwacht over opname van de GLI in het basispakket. Voordat het zover is kan door gebruik te maken van reguliere declaratiemogelijkheden een deel van de interventie bekostigd worden. De opzet van de BeweegKuur kan worden aangepast aan de beschikbare financiële middelen en/of aan de bestaande overlegstructuren. Functie Activiteit bij BeweegKuur Financiering uit reguliere gelden Algemeen Huisarts / POH Consult en verwijzing Basispakket Leefstijladviseur indien POH Leefstijladviseur indien fysio-, oefentherapeut of diëtist Intake, opstellen en uitleg beweegplan, begeleiding bij gedragsverandering. Intake, opstellen en uitleg beweegplan, begeleiding bij gedragsverandering. Diëtist Individueel consult (3) 4 uur per jaar uit basispakket Groepsconsulten (7) Mogelijke oplossing knelpunten Onderzoek (combinaties van) regionale mogelijkheden: - Aanvullend pakket - GEZ module - GGZ-middelen (bij combinatie met somberheid/depressie) - Gemeente (gezondheidsbeleid, sportbeleid, WMO) Tevens zijn er projecten bekend, waarbij de cliënt een (grote) eigen bijdrage betaalt. Nadeel is daarbij juist de kwetsbare groepen niet worden bereikt. - Afhankelijk van afspraken van zorgaanbieder/zorggroep met zorgverzekeraar over inzet POH. Mogelijk opties via: - Module modernisering en innovatie - Fonds achterstandswijken Resterende tijd per cliënt uit basispakket (indien verzekeraar akkoord met Mogelijk opties voor leefstijlbegeleiding door psycholoog via GGZ, mits er ook sprake is van psychische stoornissen. Aanvullend pakket, afhankelijk van verzekering cliënt (begeleiding bij bewegen) Aanbieden als cursus/ preventieactiviteit; mogelijk financieringsafspraken te maken met verzekeraar, gemeente. 35