Hoofdstuk 1 De kledingmarkt 1.1 ergens een mouw aan passen. iemand de mantel uitvegen. een wolf in schaapskleren.

Transcriptie

1 Hoofdstuk 1 De kledingmarkt 1.1 ergens een mouw aan passen. iemand de mantel uitvegen. een wolf in schaapskleren. 1.2 a. b. Verschil in behoeften? Verschil in besteedbaar inkomen? 1.3 Verschil in behoeften. Jongens hechten minder belang aan kleding dan meisjes. Meisjes willen veel vaker andere kleding aan en kopen daarom veel meer kledingstukken. 1.4 a. Mobieltje, computer (internet). b. Als de totale uitgaven procentueel meer zijn gestegen dan de uitgaven aan Kleding en schoeisel in procenten zijn gedaald. 1.5 Nee, dat hoeft niet. De uitgaven bestaan uit een volumecomponent (= aantal kledingstukken) en een prijscomponent. Als de prijs van kleding stijgt, kunnen de uitgaven stijgen zonder dat de hoeveelheid (het volume) stijgt. 1.6 De prijzen zijn gestegen. Bij een gelijke afzet leidt dit tot een omzetgroei. 1.7 a. Afzet, hoeveelheid, stuks, aantal. b. Omzet = afzet prijs. c. Indexcijfer omzet = indexcijfer volume indexcijfer prijs = ,1 = 101, Dus een stijging van ongeveer 2%. 1.8 Gestegen. De omzet van jeans is zowel in het eerste als het tweede kwartaal van 2007 met meer dan 10% gestegen, terwijl de totale sector met 8% steeg. 1.9 a. Minder modebewust, vooral de Nederlandse mannen. De kledingprijzen in Nederland liggen lager. b. Kledingprijzen bepalen samen met het aantal kledingstukken de kledinguitgaven. Als de prijzen lager liggen, zal het uitgegeven bedrag aan kleding lager zijn als de lagere prijzen niet leiden tot een veel hogere afzet VK = (900/30.000) 100% = 3%; NL = (625/31.000) 100% = 2%.

2 Hoofdstuk 2 Op zoek naar een spijkerbroek 2.1 Prijs, kwaliteit, kleur, maat, budget, merk, duurzaamheid. 2.2 a. b. Negatief: als P stijgt daalt Qv of als P daalt stijgt Qv. 2.3 smaak (voorkeur). besteedbaar inkomen. de prijs van andere producten. 2.4 gebeurtenis verschuiving over of langs de vraaglijn verschuiving van de vraaglijn naar links/naar onder verschuiving van de vraaglijn naar rechts/naar boven verklaring (1, 2 of 3) A. x 3 B. x 1 C. x 2 D. x 2 E. x 2

3 2.5 a. Zie grafiek. b. Als P = dan is de vraag van Ilse en de vraag van Sanne de gezamenlijke vraag c. Zie grafiek.

4 2.6

5 2.7 Zie grafiek. 2.8 Aantal vragers/consumenten. 2.9 De collectieve vraaglijn naar spijkerbroeken verschuift naar links. Bij dezelfde prijs zal er minder gevraagd worden a. Prijsverandering = ( )/ % = 20%. b. Als P = 100 Qv = = stuks. Als P = 120 Qv = = stuks. Vraagverandering = ( )/ % = -33,3%. Dus daalt de gevraagde hoeveelheid met 33,3%. c. Ev = -33,3%/20% = -1,7. d. Er is een tegengesteld of negatief verband: Als P stijgt dan daalt Qv. Als P daalt dan stijgt Qv. e. Procentuele prijsverandering = (80 100)/ % = -20%. Procentuele hoeveelheidsverandering = ( )/ % = 33,3%. Ev = 33,3/-20% = -1,7.

6 2.11 a. Omzet = = b. Omzet = = c. Omzet = = d. Verlagen van 100 naar 80, want dan stijgt de omzet van 3 miljoen naar 3,2 miljoen a. Ev = -1,7. De vraag is prijselastisch want Ev > 1: de procentuele vraagverandering is groter dan de procentuele prijsverandering. b. Omzet = prijs afzet Omdat de vraag prijselastisch is, leidt een prijsstijging tot een relatief grotere afzetdaling. Hierdoor daalt de omzet. Of: procentuele vraagdaling > procentuele prijsstijging (procentuele afzetdaling is groter dan de procentuele prijsstijging). c. Omdat de vraag prijselastisch is, leidt een prijsdaling tot een relatief grotere afzetstijging. Hierdoor stijgt de omzet. Of: procentuele vraagstijging > procentuele prijsdaling (procentuele afzetstijging is groter dan procentuele prijsdaling) a. Procentuele prijsverandering = (44 40)/40 100% = 10%. Procentuele vraagverandering = ( )/ % = -3,3%. Ev = -3,3%/10% = 0,3. b. Ev = -0,3. De vraag is prijsinelastisch want Ev < 1: de procentuele vraagdaling is kleiner dan de procentuele prijsstijging. c. De omzet stijgt want bij een prijsinelastische vraag geldt: procentuele vraagdaling < procentuele prijsstijging. d. Bij een prijs van 40 is vraag prijsinelastisch. Een daling van de prijs leidt tot een relatief kleinere stijging van de vraag. Dan daalt de omzet a. Op oudere consumenten. Zij reageren relatief sterk op een prijsverandering. Bij een bepaalde prijsverandering verandert Qv in verhouding sterker. b. Op jongere consumenten. Zij reageren relatief zwak op een prijsverandering. Bij een bepaalde prijsverandering verandert Qv in verhouding minder sterk. Jongeren houden meer vast aan hun merk. c. Als Ev = 0 dan verandert de gevraagde hoeveelheid niet. Bij elke prijs is de gevraagde hoeveelheid hetzelfde. De vraaglijn loopt dus verticaal. d. Medicijnen, drinkwater. e. Prijsinelastisch a. Prijsinelastisch. b. Prijselastisch.

7 2.16 a. Als de prijs van Cool stijgt, gaan consumenten minder Cool kopen en in de plaats daarvan meer EB. Dus P cool Qv dus positief verband. b. (80 100)/ % = -20%. c. Als P cool = 100 Qv = stuks. Als P cool = 80 Qv = stuks. Procentuele verandering = )/ % = -16% Ek = -16%/-20% = +0, Negatief. Als de prijs van spijkerbroeken stijgt, daalt de vraag naar spijkerbroeken, en daalt ook de vraag naar de daarbij behorende riemen (P van spijkerbroeken en Q van riemen ) a. Benzine, navigatieapparatuur enz. b. Openbaar vervoer, vliegreizen Positief. Als het inkomen stijgt, neemt de koopkracht toe en zal de vraag producten meestal toenemen a. Procentuele prijsverandering = ( )/ % = 25%. Procentuele vraagverandering = ( )/ % = 44,4%. Ey = 44,4%/25% = 1,8. b. Ey = -50%/25% = a. Grafiek a: inferieur; b: luxe; c: primair. b. D = drempelinkomen, V = verzadigingsinkomen.

8 2.23 a. December is de feestmaand bij uitstek. Het is te verwachten dat de wijnomzet in deze maand ver uitsteekt boven het jaargemiddelde. b. Substitutiegoederen. Als de prijs van rode wijn stijgt dan wordt rode wijn vervangen door witte wijn, zodat de vraag naar witte wijn stijgt. Als de prijs van witte wijn stijgt dan wordt witte wijn vervangen door rode wijn, zodat de vraag naar rode wijn stijgt. c. Bolsma kiest een prijsdaling van flessen rode wijn van10% dus de prijs gaat van 10 naar 9. Als Prw = 10 Qrw = = flessen rode wijn. Als Prw = 9 Qrw = = flessen rode wijn. De gevraagde hoeveelheid neemt toe met 600/ % = 10%. Ev = 10%/-10% = -1. d. Bij kruiselingse prijselasticiteit wordt verandering van de vraag naar witte wijn bepaald door de verandering van de prijs van rode wijn. De prijs van een fles rode wijn daalt met 10% van 10 naar 9. Als Prw = 10 Qww = = flessen witte wijn. Als Prw = 9 Qww = = flessen witte wijn. Qww neemt af met (50/2.500) 100% = -2%. Ek = -2%/-10% = 0,2. e. Luxe goed. 2009: Ey = 0,5/15,2 100% = 2,5 (> 1) +1,3% 2010: Ey = 0,9/15,7 100% = 3,4 (> 1) + 1,7% Omdat de waarde van Ey groter is dan 1, is er sprake van een luxe goed. f. de omzet witte wijn daalt (prijs van rode wijn leidt tot afzetdaling witte wijn en prijs witte wijn blijft gelijk) omzet rode wijn blijft ongeveer gelijk (afzet +10%; prijs -10%) Of: uitrekenen: de omzet was: = ; de omzet wordt = Zijn conclusie dat de omzet zal stijgen is dus onjuist a. Ey = -4%/-2,5% = 1,6. b. In de periode is Ey = 8,5%/2,5% = 3,4. In beide perioden is de inkomenselasticiteit van de vraag naar internationaal reisverkeer groter dan 1. Dit betekent dat we te maken hebben met een luxe goed. c. Meer. Als het inkomen van Belgen daalt, zullen zij meer uitgeven aan reizen naar Nepland. Bij een inferieur goed is Ey negatief.

9 Hoofdstuk 3 Spijkerbroeken te koop 3.1 a. Het motief om het assortiment te verbreden is om meer klanten te trekken en meer winst te maken. b. Om zich meer/beter te kunnen profileren ten opzichte van de concurrenten. 3.2 samengaan opsplitsing verticaal integratie differentiatie horizontaal parallellisatie specialisatie 3.3 Een aannemer heeft veel meer ervaring, kennis, enzovoort. Een aannemer kan korting krijgen omdat hij in grotere hoeveelheden inkoopt. 3.4 a. De prijs van ijzererts wordt opgedreven door enkele aanbieders. Chinalco wil daarom een goedkope toevoer van ijzererts veiligstellen door zelf de mijn te gaan exploiteren. b. De investeringen kunnen alleen worden terugverdiend als de mijn wordt geëxploiteerd. Als de exploitatie wegvalt, kunnen de kosten niet meer terugverdiend worden. De investering is dan weggegooid geld. c. Austrain heeft een vervoersmonopolie en kan een zo hoge prijs vragen voor het vervoer, dat ze de opbrengst van de investeringen in de mijn (gedeeltelijk) naar zich toetrekt. d. Bij het vervoer over water zijn er enkele rederijen waardoor er concurrentie is. Chinalco kan kiezen voor de reder met de laagste tarieven. e. In voorstel 2. In dit voorstel wordt de aanpassing van het vervoerstarief bepaald door de inflatie. Hierdoor kan Austrain de prijs niet opdrijven en Chinalco van (een gedeelte van) de winst beroven. 3.5 a. TO = P q b. TW = TO TK c. GTK = TK/q d. TK = q GTK e. TW = q (P GTK) 3.6 a. Dagomzet = = b. Kostprijs = /200 = 50. c. Totale winst = = d. Winstmarge = TW/q = 6.000/200 = 30.

10 3.7 a. b. Ea = 50%/33,3% = 1,5. c. Er is een positief verband: als de prijs stijgt, wordt er meer aangeboden. Als de prijs daalt, wordt er minder aangeboden. d. Ea = 33,3%/25% = 1,3. e. Als de prijs met 1% stijgt, dan stijgt de aangeboden hoeveelheid met 1,3%. f. Als de productiecapaciteit volledig benut is. Het duurt dan enige tijd voordat de noodzakelijke investeringen leiden tot een hogere productiecapaciteit. Het duurt even voordat het aanbod na een prijsstijging stijgt. 3.8 a. Daalt; stijgt; stijgt. b. Stijgt; daalt; daalt. 3.9 a. Aanbodlijn verschuift naar links: hogere kostprijs. Bij dezelfde prijs wordt er minder aangeboden. b. Verschuiving over of langs de aanbodlijn. Omdat de prijs van spijkerbroeken daalt en niet een van de overige factoren verandert. c. Aanbodlijn verschuift naar rechts: lagere kostprijs. Bij dezelfde prijs wordt er meer aangeboden.

11 Naar links, bij dezelfde prijs zijn er minder aanbieders dus daalt het aanbod a. een familielid die een lening wil verstrekken toekomstige afnemers toekomstige leveranciers b. Externe partijen willen weten of ze op de onderneming kunnen vertrouwen a. Alle bezittingen zijn gefinancierd met of vreemd vermogen of eigen vermogen. Of: het vermogen (rechts) wordt gebruikt om de bezittingen (links) te kopen. b. Er is nog niets op rekening verkocht. c. Het winkelpand wordt gehuurd en is dus geen bezit van J&M a. Opbrengst, kosten, winst, belastingafdrachten, betalingen. b. Belastingdienst a. Resultatenrekening J&M over januari 2011 kosten opbrengst inkoopwaarde verkochte spijkerbroeken omzet afschrijvingskosten inventaris 100 energiekosten 300 huur 700 rente 500 winst totaal totaal 5.000

12 b. Balans J&M per 31 januari 2011 activa passiva inventaris eigen vermogen voorraad spijkerbroeken lang vreemd vermogen debiteuren kort vreemd vermogen bank kas totaal totaal Reservering om te investeren of schulden af te lossen. Inkomen voor Marieke en Jasper om van te leven rechtsvorm ondernemersrisico strekt zich uit tot eigendom en leiding mogelijkheid om vermogen aan te trekken belasting over de winst eenmanszaak zakelijk en (verenigd privévermogen in één persoon) beperkt inkomensheffing vof zakelijk en verenigd in alle privévermogen vennoten minder beperkt inkomensheffing bv (aandeelbedrag) directeuren zijn tevens aandeelhouder minder beperkt vennootschapsbelasting nv aandeelbedrag (gesplitst) (zeer groot) vennootschapsbelasting 3.18 a. 'Consumenten verliezen het vertrouwen in de economie en zijn bang voor inkomensverlies als gevolg van de toenemende werkloosheid.' Daardoor daalt de vraag naar hypothecaire leningen en verschuift de vraaglijn naar links. b. De rente daalt van 6% naar 3%. c. De aanbodlijn verschuift naar links en snijdt de nieuwe vraaglijn bij 6% rente. Zie grafiek. d. Banken zijn voorzichtiger geworden en bieden bij hetzelfde rentepercentage minder hypothecaire leningen aan. De aanbodlijn verschuift naar links tot er een nieuw evenwicht bij 6% tot stand komt.

13 3.19 a. Ja. Als de salarissen met per jaar worden verhoogd, verdwijnt het tekort aan docenten. b. De loonelasticiteit van het aanbod = (7.500/75.000)/(8.000/40.000) = 0,5. c. Inelastisch, want de procentuele verandering van het aanbod is kleiner dan de procentuele verandering van het loon. d. Een loonsverhoging leidt niet direct tot een toename van het aantal docenten. Studenten moeten eerst opgeleid worden voordat zij zich op die markt kunnen begeven. e. Als 20% van de docenten weggaat en 8% aan docenten instroomt, is er sprake van een aanboddaling van 12%, dat zijn 0, = minder docenten die zich aanbieden. Het nieuwe aanbod is nu Om aan de vraag te voldoen moet het aanbod toenemen met ( )/ % = 13,6%. LEa = % aanbod/% loon 0,5 = 13,6/% loon % loon = 13,6/0,5 = 27,2%. Het loon zal dus met 27,2% moeten toenemen. f. De salarisontwikkeling in het bedrijfsleven, het aantal uren dat docenten thuis nog moeten werken voor school, de status van de docent, enzovoort.

14 3.20 a. Variabele kosten van een brood van 720 gram = 0,30 + 0,22 + 0,10 + (0,9 0,16) = 0,76. b. De prijs van een brood van 720 gram bij de bakker is omgerekend: 1,22/ = 1,05. Ze spaart 1,05 0,76 = 0,29 per brood uit. Om de hele aanschafprijs van de broodbakmachine van 60 terug te verdienen moet mevrouw Homp 60/0,29 = 206,90 broden dus minimaal 207 broden zelf bakken.

15 Hoofdstuk 4 De productie van een spijkerbroek % van 100 = a /10 = per jaar dus /12 = per maand. b. 500/200 = 2,50. c spijkerbroeken = spijkerbroeken (5 + 2,50) = spijkerbroeken (5 + 2,50) = spijkerbroeken (5 + 2,50) = d = Afschrijvingskosten, kosten directie en administratie. e. Materiaalkosten en loonkosten. 4.3 a. TCK = b. TVK = 7,5q c. TK = 7,5q d. Zie figuur op bladzijde 17. e. GCK = /q f. GVK = 7,5 g. GTK = 7, /q h. q GCK ( ) GVK ( ) GTK ( ) ,00 7,50 17, ,75 7,50 16, ,00 7,50 14, ,50 7,50 11, ,75 7,50 9, ,17 7,50 8,67 i. Zie figuur op bladzijde 18. j. De GVK-lijn loopt horizontaal, dus is GVK constant. De totale variabele kosten zijn GVK q. Bij een verdubbeling van de productie, zullen de TVK verdubbelen, wat wijst op proportioneel variabele kosten.

16 Antwoord bij vraag 4.3d.

17 Antwoord bij vraag 4.3i. 4.4 a. aantal oproepkrachten totaal aantal geproduceerde spijkerbroeken aantal geproduceerde spijkerbroeken per extra werknemer totale variabele loonkosten ( ) gemiddelde variabele loonkosten per spijkerbroek ( ) , , , , , , ,71

18 b. 4.5 a/b. GVK TVK proportionele variabele kosten blijven gelijk stijgen evenredig degressief variabele kosten dalen stijgen minder dan evenredig progressief variabele kosten stijgen stijgen meer dan evenredig 4.6 a-f. Zie figuur op bladzijde 20. g. Tussen de afzetniveaus 0 en (links van punt A). h. Vanaf spijkerbroeken (na punt A). 4.7 a. TO = P q TO = 50q. b. TK = TCK + TVK TK = q. c. TO = = TK = = _ TW = TO TK = d = = = e. Iedere extra spijkerbroek brengt meer op dan hij kost de totale winst stijgt door de productie uit te breiden. Je kunt niet verder uitbreiden dan de productiecapaciteit toelaat. f spijkerbroeken, want dan is GO = GTK.

19 Antwoord bij vraag 4.6 a-f. g. 1. Winstmarge = P GTK. P (= GO) blijft gelijk. GTK daalt bij hogere q winstmarge stijgt. 2. GTK = /2000 = 40, P (= GO) = 50 Winstmarge = = 10. h. 1. TO = = TK = = _ TW = TW = =

20 4.8 a. MO = TO/ q = 5.000/100 = 50. MK = TK/ q = 3.000/100 = 30. b. MW = MO MK = = 20. c. Elke extra verkochte spijkerbroek levert 50 op, omdat de verkoopprijs bij elke afzet 50 is. d. Elke spijkerbroek die er meer verkocht wordt, brengt alleen extra variabele kosten met zich mee. Dat is 30 per spijkerbroek. Dus geldt hier MK = GVK. e. De MO-lijn valt samen met de GO-lijn, omdat er een vaste prijs is. f. Als ieder extra product meer opbrengt dan het kost (MO > MK), zal extra productie de totale winst vergroten. Volledige benutting van de productiecapaciteit levert dan de hoogste winst op. 4.9 a. TCK = 200. Als q = 0 zijn er alleen constante kosten dus TK = TCK = 200. b. Als q = 1 TO = 150, als q = 10 TO = Dus GO = P = 150/1 of 1.500/10 = 150.

21 c. q TK TO MK MO TW MW GTK d. Bij 6 spijkerbroeken a. Zie tabel opgave 4.9: bij q van 7 naar 8. b. als MO > MK dan zal TW toenemen/afnemen/gelijk blijven. als MO < MK dan zal TW toenemen/afnemen/gelijk blijven. als MO = MK dan zal TW toenemen/afnemen/gelijk blijven. c. Bij 7 of 8 spijkerbroeken. Als de productie toeneemt van 6 naar 7 spijkerbroeken, dan is MO > MK en neemt TW toe. Als de productie toeneemt van 7 naar 8 spijkerbroeken, dan is MO = MK en blijft TW gelijk. Als de productie toeneemt van 8 naar 9 spijkerbroeken, dan is MO < MK en neemt TW af. TW is maximaal bij een productie van 7 of 8 spijkerbroeken.

22 4.11 a. Maximum TW-lijn (q = 7 of 8). De maximale (verticale) afstand tussen TO en TK. b. Tussen 7 en 8 spijkerbroeken a. T ligt tussen 7 en 8 als MO = MK. b. TO = oppervlak OTAC. c. TK = oppervlak OTBD. d. Totale winst = oppervlak DBAC.

23 4.13 a,b. Zie figuur op bladzijde 25. c. De MK-lijn a. Doorgaan, tijdelijk doorgaan, stoppen. b. De MK-lijn, voorzover deze boven de GVK ligt (zie figuur) a. TO = 16q b. TK = q GTK = 0,5q 2 + 4q TO = P q = = 192; TK = 0, = = 160. TW = TO TK = = TW = 16q 0,5q 2 4q 40 = -0,5q q 40 TW' = q Bij het maximum is deze afgeleide nul -q + 12 = 0, dus q = 12.

24 Antwoord bij opdracht D C. Toelichting: TK = 2q 2 + 4q + 12, dus MK = 4q + 4; Maximale totale winst als MO = MK dus 20 = 4q + 4, dus q = 4. Invullen geeft TK = dus TK = Tijdelijk doorgaan met produceren. Toelichting: Als Qa = Qv P = 25. Voor de aanbieder geldt MO = 25. MK afleiden uit TK TK = q 2 + 7q + 144, dus MK = TK' = 2q + 7.

25 Als MO = MK is de totale winst maximaal of het verlies minimaal MO = MK 25 = 2q + 7 2q = 18 q = 9. Totale winst of verlies berekenen TO TK = 9 25 ( ) = = -63. Een verlies van 63. Als hij onmiddellijk stopt is het verlies groter, namelijk 144 (= TCK) a. Bijvoorbeeld door de broeken langer te dragen, minder vaak te wassen en ervoor te zorgen dat de stof kan worden hergebruikt. Of: Door meer linnen en wollen kleding te dragen. b. De visserij aan banden leggen, zodat de visstand zich kan herstellen. Een mogelijke maatregel is het beperken van de hoeveelheid vis die vissers per jaar mogen vangen (quota) a. Een voorbeeld van een code: 'bij het vervaardigen onze kleding wordt geen gebruik gemaakt van kinderarbeid'. b. De meeste problemen zitten in de eerste schakels van de bedrijfskolom: bij de productie en de verwerking van katoen en bij de kledingfabrieken. Om tot verandering te komen moeten de concerns druk uit oefenen op hun toeleveranciers a. MO = marktprijs = 840; minimaal verlies als MO = MK 840 = ,04q q = kabels. totale kosten: ( , ) = totale opbrengst: = _ totale verlies: = b. Groter. Het verlies bij stopzetting van de productie is gelijk aan de constante kosten (= ) terwijl voortzetting van de productie een verlies van oplevert. c. Als sommige kabelproducenten de productie stopzetten of inkrimpen, neemt het aanbod zodanig af dat bij een gegeven vraag de prijs stijgt. d. q = 0, = totale opbrengst (TO) = P. totale kosten (TK) = ( , ) = TO = TK P = P = a. Op korte termijn kan de productiecapaciteit niet worden uitgebreid b. Progressief variabel. GVK = q/ dus zullen de gemiddelde variabele kosten toenemen naarmate de productieomvang toeneemt. De totale variabele kosten stijgen daarom meer dan evenredig, naarmate de productieomvang toeneemt. c. MO = MK 0,50 = q/ q = ,5 q =

26 d. TO = ,50 = TK = / = _ TW = a. De variabele kosten zijn progressief. De GVK stijgen als de productieomvang toeneemt. Hierdoor stijgen de variabele kosten meer dan evenredig bij een uitbreiding van de productie. b. Bij 25 stuks is de kostprijs het laagst. De ondernemer streeft naar een minimale kostprijs. c. 75 eenheden. Geen winst en geen verlies wijst op break-evenpunt. Bij een prijs (= GO) van 80 is GTK ook 80 en de TW dus nul. Dat geldt bij een hoeveelheid van 75 stuks. d. 40 eenheden. De winst is maximaal als MO = MK. Als P = 80 (= MO) dan snijdt de MO-lijn de MK-lijn bij een productie van 40 eenheden. e.

27 Hoofdstuk 5 Overgeleverd aan de markt 5.1 a. Als de prijs stijgt, worden T-shirts voor sommige consumenten te duur, zodat er minder T-shirts worden gekocht. b. Als de prijs stijgt, stijgt de winstmarge en gaan bestaande producenten meer aanbieden en komen er nieuwe aanbieders op de markt. c. 20. Dan is gevraagde hoeveelheid gelijk aan de aangeboden hoeveelheid. 5.2 a. De winstmarge is dan nul of negatief. Hierdoor is het voor de producent niet rendabel om aan te bieden. b. Als P > 20, dan is Qa > Qv. c. Als P < 20, dan is Qv > Qa. d. De prijs zal dalen, de gevraagde hoeveelheid zal stijgen en de aangeboden hoeveelheid zal dalen. Als P = 22, dan is Qa > Qv. Om hun producten alsnog te kunnen verkopen, verlagen producenten hun prijs, zodat Qv en Qa net zolang totdat Qa = Qv (bij een prijs van 20). 5.3 a. Qa = Qv P 10 = -2P P = 60 P = 20. b. Als P = 20 Qa = = 10 dus de marktafzet is stuks. Of: P = 20 invullen in de vraagfunctie. De marktomzet = = a. Op de markt van grondstoffen. Grondstoffen hebben nog geen bewerking ondergaan, eindproducten wel. b. De goederen zijn homogeen. Als een individuele producent de prijs verhoogt, gaan de kopers naar een andere aanbieder en verkoopt hij niets: hij prijst zich uit de markt. c. Zijn winst zal dan lager uitvallen of hij zal verlies lijden. Hij kan tegen de marktprijs zijn gehele productie verkopen. d. Wordt groter: je kunt via internet sneller en beter inzicht krijgen in de marktsituatie van een product. Wordt kleiner: internet leidt tot meer informatie en dat kan een grotere ondoorzichtigheid tot gevolg hebben (infobesitas).

28 5.5 a. q P TVK TCK TK GTK MK MO TO TW , , , b. GO = P = 20. c. De hoogste winst is 200 en dat is bij een verkoop van 30 stuks.

29 a. Een horizontale lijn ter hoogte van 80. Zie figuur. b. Doorgaan met aanbieden tot het huurcontract afloopt. Als hij onmiddellijk stopt, is het verlies gelijk aan de constante kosten, hier de huurkosten. De constante kosten zijn uitgaande van spijkerbroeken: (120 70) = Als hij doorgaat maakt hij verlies, maar verdient hij nog een deel van de constante kosten terug, namelijk (80 61) = Zijn verlies is dus kleiner dan bij onmiddellijk stoppen. Als het huurcontract is afgelopen en hij stopt, dan is het verlies nul.

30 c. Bij P = 98. De toetreding stopt als de prijs gelijk is aan het minimum van de GTK-lijn. De winst is nul want GO = GTK. In de gegeven situatie is dat tevens de maximale winst, want MO = MK.

31 5.8 a. 5.9 a. b. Qa = Qv P 4 = -2P P = 54 P = 18.

32 b. De nieuwe evenwichtsprijs wordt ongeveer 22. De prijs stijgt ongeveer met = 2. c. Als de prijs met 5 stijgt, neemt de vraag af. Door concurrentie verlagen de aanbieders hun prijs en nemen ze genoegen met een lagere winstmarge a. Als P = 15 dan is Qa = 0 en als P = 30 dan is Qa = 15. b. Qa = Qv P 15 = -2P P = 65 P = 21, a. Manier 1: Door de korting stijgt de winstmarge met 3. De nieuwe aanbodlijn wordt: Qa = 2(P + 3) 10 Qa = 2P Qa = 2P 4. Manier 2: De aanbodvergelijking herschrijven zodat P in het linkerlid komt te staan: Qa = 2P 10 2P = Qa + 10 P = 0,5Qa + 5 De kosten dalen met 3 dus de vergelijking wordt P = 0,5Qa P = 0,5Qa + 2. Weer herschrijven met Qa in het linkerlid: 0,5Qa = P 2 Qa = 2P 4. b. c. Qa = Qv 2P 4 = -P P = 54 P = 18, dus 18. d. Qa = = 32, dus merkloze witte T-shirts. Of: Qv = = 32. De marktomzet = =

33 5.12 a. Vraaglijn verschuift naar links. Door meer geld te besteden aan merkkleding worden er bij dezelfde prijs minder merkloze zwarte T-shirts gevraagd. b. Vraaglijn verschuift naar rechts. De voorkeur voor merkloze zwarte T-shirts maakt dat er bij dezelfde prijs meer T-shirts worden gekocht. c. Vraaglijn verschuift naar rechts. De duurdere merkkleding wordt vervangen door merkloze zwarte T-shirts, zodat er bij dezelfde prijs meer T-shirts worden gevraagd Qv = -2P Qv = -2P Qv is bij elke prijs is 2 ( 1.000) hoger a. Qa = Qv 0,6L = -0,4L L = b. Qv = -0, = = 4.800, dus 4,8 miljoen personen. Qa = 0, = dus 4,8 miljoen personen. c.

34 d. Bij L = is het aanbod 0, = dus Qa = 6 miljoen personen. e. Werk wordt beter beloond dus aantrekkelijker want de opofferingskosten van vrije tijd worden hoger. f. Als het uurloon stijgt, hoef je minder uren te werken om evenveel loon te krijgen. g. Het aanbod van arbeid stijgt van personen naar personen. Dat is een stijging van / % = 25%. Het loon stijgt van naar Dat is een stijging van 2.000/ % = 15,4%. De loonelasticiteit van het arbeidsaanbod = 25%/15,4% = 1,6. h. 1. Qa = Qv 0,6L = -0,4L L = Qa = 0, = dus 3,6 miljoen personen. Of: Qv = -0, = = dus 3,6 miljoen personen. i. Zie de stippellijn in de figuur a. Vrije toetreding en vrije uittreding. b. Als de koper geen onderscheid ziet of maakt tussen producten van verschillende aanbieders. Als de koper van het product alleen let op de prijs. Vaak is dit een teken dat de koper dan geen kwaliteitsverschil constateert. c. Eerst de evenwichtsprijs uitrekenen: Qa = Qv P = -2P P = 600 P = 200. De verhandelde hoeveelheid is: Qa = P = = 300 ton oud papier. Of: Qv = = 300. d. Door de verandering van het aanbod gaat de evenwichtsprijs omlaag. De vraagfunctie blijft hetzelfde. De gevraagde hoeveelheid moet weer gelijk zijn aan de aangeboden hoeveelheid. Als P = 10 dan is Qv = -2P = = 680. Als P = 10 moet Qa ook 680 worden. De aanbodlijn verschuift naar rechts. We noemen de extra hoeveelheid die bij elke prijs aangeboden wordt X. Qa = X = 680 X = = 570. Het aanbod moet bij iedere prijs met 570 ton toenemen. e. Het betekent dat de aanbieders geld moeten betalen om van hun oud papier af te komen. f. Mensen zullen niet graag willen bijbetalen om van hun oud papier af te komen. De aanbieders zullen proberen om op een andere manier van hun oud papier af te komen. Ze kunnen het bijvoorbeeld bij de vuilnis zetten. De overheid wil graag uit milieuoogpunt dat men het afval gescheiden blijft aanbieden. Hierdoor zal de overheid de aanbieders dus subsidie moeten geven anders lukt dit niet.

35 5.16 a. Veel verenigingen zamelen oud papier in om inkomsten te hebben. Om de inkomsten van de verenigingen toch enigszins veilig te stellen, geeft de overheid subsidie. b. MO = MK 75 = 1/3000 q q = liter. Bij een productieomvang van liter is de totale winst maximaal. c. TW = TO TK TO = P q = = cent TK = TVK + TCK TVK = GVK q = 1/6000 q 2 = TCK = TK = cent TW = cent De maximale totale winst is d. TO = = cent TK = 1/6000 ( ) = cent TW = cent De is met = 375 gedaald. e. De veehouder streeft naar maximale winst, en moet dit halen bij liter melk. Dan moet dus gelden dat MO = MK en omdat MO = P is er maximale totale winst als P = MK dus als P = 1/3000 q. P = 1/ = 70 cent. De garantieprijs moet dus 70 cent per liter worden.

36 Hoofdstuk 6 De enige aanbieder 6.1 a. Innovatie bevorderen. Dankzij een patent heeft een onderneming geen last van concurrentie. De onderneming kan een hoge prijs vragen en winst maken. De winst is de financiële prikkel om onderzoek te doen en te innoveren. Innovaties verbeteren de concurrentiepositie en de werkgelegenheid van een economie op de lange termijn. b. Als een artikel is gepatenteerd, heeft een onderneming geen concurrentie. Om de concurrentie tussen ondernemingen te stimuleren, is een patent tijdelijk. Om te voorkomen dat consumenten blijvend een hoge prijs betalen. 6.2 a. Een spoorwegmaatschappij is een natuurlijk monopolie omdat schaalvoordelen hierbij een belangrijke rol spelen. Het aanleggen van meerdere spoorlijnen tussen twee steden is niet rendabel. b. Verzonken kosten zijn in dit geval de investeringen in de rails. De rails hebben weinig waarde als deze niet kunnen worden gebruikt voor treinverkeer. Dat belemmert toetreding tot de markt van het treinvervoer. 6.3 a. Positief. Naarmate de prijs van een merkproduct hoger is, wordt het aantrekkelijker dit product na te maken en neemt de piraterij toe. b. Bijvoorbeeld telefoonkabel, satellietverbinding. 6.4 a. Geox is de enige aanbieder. Alle vragers naar het product zijn aangewezen op Geox. Geox kan precies afzetten wat alle consumenten samen vragen. b. In de prijsafzetfunctie van Geox is q (de af te zetten hoeveelheid) afhankelijk van de prijs. De ondernemer kan een prijs kiezen. Bij volledige mededinging heeft de ondernemer geen invloed op de prijs en is de prijs een gegeven. In de prijsafzetfunctie van een producent op de markt van volledige mededinging komt q niet voor. c. Zie tabel. q P = GO TO MO