SOWIESO 2A. 2 de graad 2 de jaar STW. Auteurs: Werkgroep sociale wetenschappen. Plantyn

Transcriptie

1 SOWIESO 2A 2 de graad 2 de jaar STW Auteurs: Werkgroep sociale wetenschappen Plantyn

2 Inhoud Deel 1 Rechten en verantwoordelijkheden van jongeren 7 Inleiding 8 1 Wat zijn rechten? De behoeftepiramide van Maslow 10 2 Historiek van de mensen- en kinderrechten Ontstaan van de mensenrechten Ontstaan van het mensenrechtenverdrag Universele Verklaring van de Rechten van de Mens Bedenking: zijn de mensenrechten echt universeel? Onstaan van de kinderrechten Het beeld van het kind doorheen de geschiedenis Ontstaan van het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind 27 3 Inhoud en belang van het kinderrechtenverdrag Inhoud van het IVRK Kennismaking met het IVRK: Kinderrechtenspel Belang van het IVRK Basisprincipes Indeling van de kinderrechten Verbanden tussen rechten 37 4 Betekenis van de rechten in het dagelijks leven Wat doet de overheid? Hoe zit het met de anderen? Hoe zit het met jou? Ken jij je recht? Ken jij je verantwoordelijkheden? Rechten en verantwoordelijkheden op school Waar kan je terecht als het fout loopt? Schendingen van kinderrechten 51 Wat moet je kennen en kunnen? 55 Bijlage 1 Mensenrechten (UVRM) vereenvoudigde versie 56 Bijlage 2 Kinderrechten (IVRK) vereenvoudigde versie 58 Bijlage 3 De Leeftijdsladder 62 Deel 2 Waarnemen en observeren van menselijk gedrag 65 A WAARNEMEN VAN MENSELIJK GEDRAG 66 Inleiding 66 1 Het waarnemingsproces Prikkels Zintuigen Het gezichtsvermogen (visuele waarneming) Het gehoor (auditieve waarneming) De reukzin (olfactorische waarneming) De smaakzin (gustatieve waarneming) De tastzin, drukzin, temperatuurzin en pijnzin (tactiele waarneming) 76

3 1.3 Hersenen Informatie bewaren Informatie verwerken: herkennen, begrijpen, interpreteren 80 2 Waarnemen is selectief en subjectief Filters in de waarneming Drempelwaarde Gewenning Contrast Waarneming is selectief Selectief is ook subjectief 85 3 Hoe wordt de waarneming nog beïnvloed? Interpretatie en organisatie van de zintuiglijke informatie door de hersenen Waarnemingswetten (groeperingsprincipes) Dieptewerking toevoegen Onderscheid figuur - achtergrond Context: de waarneming is relatief Constanten in de waarneming Fysiologische factoren bij de persoon die waarneemt Psychologische factoren 93 4 De gevolgen van waarnemen: geddrag Wat moet je verstaan onder gedrag? Soorten gedragingen 97 5 Waarnemen van menselijk gedrag (persoonswaarneming) Binnenkant en buitenkant Andere psychologische factoren die de waarneming van menselijk gedrag beïnvloeden Waarneming en communicatie 104 B OBSERVEREN VAN MENSELIJK GEDRAG 107 Inleiding Waarnemen en observeren Wat is observeren? Observeren is een doelgerichte activiteit Observeren moet nauwkeurig gebeuren Observeren moet zo objectief mogelijk gebeuren Observeren gebeurt best systematisch Hoe observeren? Vastleggen (registreren) van de observatiegegevens Een observatieschema invullen Een observatieverslag schrijven Observeren en interpreteren Objectiviteit De gegevens van een observatieshema interpreteren De gegevens van een observatieverslag interpreteren Observeren en rapporteren Van observatieplan tot rapport: stappen binnen de observatie Stap 1: het observatieplan opstellen De motivatie Een observatievraag opstellen Identificatiegegevens verzamelen Tijdstip en observatoren bepalen De wijze van observeren bepalen De situatie schetsen 127

4 7.2 Stap 2: het observeren zelf Stap 3: het registreren of vastleggen Stap 4: het interpreteren Stap 5: het rapporteren 129 Wat moet je kennen en kunnen? 131 Bijlage 4 Het enveloppenspel 133 Deel 3 Identiteit 147 Inleiding Wat is identiteit? Persoonlijke identiteit Sociale identiteit Wat is sociale identiteit? Identificatiegroepen Genderidentiteit Culturele identiteit Groepsidentiteit Sociale identiteit: vroeger en nu Identiteitsvorming Peer groups Weerbaarheid Idolen Experimenteergedrag Identiteitsgevoel Een identiteit is een proces Je persoonlijke ervaringen en gedachten Je relatie tot anderen en je omgeving Identiteitsbeleving en gedrag 187 Wat moet je kennen en kunnen? 192 Deel 4 Leefstijl 193 Inleiding Wat is een leefstijl? Waarden en normen Keuzes maken Uitingen van je leefstijl Uitingen van leefstijlen binnen verschillende aspecten van het leven Uitingen van leefstijlen bij jongeren Leefstijlen als dynamisch proces Factoren die je leefstijl beïnvloeden Interne beïnvloedende factoren Externe beïnvloedende factoren 212 Wat moet je kennen en kunnen? 214 Deel 5 Diversiteit 215 Inleiding Wat is diversiteit? Voorbeelden van diversiteit Diversiteit op het vlak van onderwijsniveau: BSO en ASO Diversiteit op het vlak van leeftijd: jongeren en ouderen Diversiteit op het vlak van gender Jongens en meisjes Transgenders en interseksualiteit: het derde geslacht? Diversiteit op het vlak van seksuele geaardheid: holebi of hetero? 235

5 2.5 Diversiteit op het vlak van liefde: speciale liefde Diversiteit op het vlak van lichamelijke en/of verstandelijke mogelijkheden: leven met een handicap Diversiteit op het vlak van cultuur, huidskleur en etniciteit Diversiteit op het vlak van...? Omgaan met diversiteit Diversiteit en de wet De rijkdom van diversiteit Verband tussen identiteit en diversiteit 256 Wat moet je kennen en kunnen? 261 Deel 6 Discriminatie 263 Inleiding Wat is discriminatie? Feiten en meningen Negatieve en positieve discriminatie Negatieve discriminatie Positieve discriminatie Vormen van discriminatie Directe of indirecte discriminatie Bewuste of onbewuste discriminatie Incidentele of structurele discriminatie Hoe ontstaat discriminatie? De norm versus de anderen Stereotypen en vooroordelen Stereotypering of generalisatie Vooroordelen Eerste indruk Xenofobie Beïnvloedende factoren Eigen ervaringen Opvoeding en omgeving Cultuur en religie Antwoord op de vraag: Hoe ontstaat discriminatie? Verband tussen identiteit, diversiteit en discriminatie Discriminatie melden Op federaal niveau Op Vlaams niveau 297 Wat moet je kennen en kunnen? 304 Deel 7 Studiekeuze 305 Inleiding Naar de derde graad Stap voor stap op zoek naar de juiste studierichting Stap 1 - Wie ben ik eigenlijk? Stap 2 - Wat interesseert mij? Wat zijn mijn hoy s? Stap 3 - Welke vakken doe ik graag/minder graag? Stap 4 - Droomberoepen Stap 5 - Op de weegschaal! 317 Bijlage 5 Wat na het studiegebied Personenzorg? 319

6 Deel 1 Rechten en verantwoordelijkheden van jongeren 7

7 Inleiding Op reis naar een nieuwe planeet Een controlecentrum heeft je klas uitgekozen om op een nieuwe planeet te gaan wonen waar jullie een nieuwe maatschappij moeten oprichten. Je mag alles meenemen wat je nodig hebt of wenst om er te kunnen leven en opgroeien. Per 2 leerlingen krijg je een stel verlangens- en behoeftekaarten. Je mag 20 voorwerpen meenemen waarvan er al 16 op papier staan. Daarnaast mag je nog 4 extra voorwerpen kiezen. Deze vier teken je op de 4 blanco verlangens- en behoeftekaarten. Eerste ronde: Wegens een foute berekening beslist het controlecentrum dat je slechts 14 voorwerpen mee kunt nemen in plaats van 20. Je moet dus 6 voorwerpen schrappen. Tweede ronde: Bij nader inzicht blijkt dat er veel minder ruimte beschikbaar is dan men oorspronkelijk dacht. Daardoor kunnen er geen 14 voorwerpen mee maar slechts 8. Je moet dus nog 6 voorwerpen schrappen en alleen die 8 voorwerpen meenemen die noodzakelijk zijn om te overleven. Bespreking 1 Welke voorwerpen heb je in de eerste ronde geschrapt? Waarom? Persoonlijk 2 Welke voorwerpen heb je in de tweede ronde geschrapt? Waarom? Persoonlijk 3 In welke ronde was het moeilijker voorwerpen te schrappen? Waarom? De 2 de ronde. 4 Over welke voorwerpen was je het niet eens met het andere groepslid? Persoonlijk 5 Welke voorwerpen zijn noodzakelijk? Medische hulpmiddelen, voedsel,... 8

8 Rechten en verantwoordelijkheden 6 Welke voorwerpen zijn wenselijk? Je beste vriend(in), een mes,... 7 Heb jij alles wat noodzakelijk is op de nieuwe planeet? Persoonlijk 8 Heb jij alles wat je wenst/verlangt op de nieuwe planeet? Persoonlijk 9 Wat is het verschil tussen een verlangen en een behoefte? verlangen = wat je graag zou (willen) heen behoefte = wat je nodig hebt om te overleven Heen jouw klasgenoten dezelfde verlangens en behoeften op de nieuwe planeet? Besluit Op het einde van dit spel heb je waarschijnlijk gemerkt dat je na elke ronde steeds meer je verlangens hebt geschrapt en dat er bijna uitsluitend nog behoeften overbleven. Een behoefte is iets wat je nodig hebt. Een verlangen is iets wat je graag zou heen. 9

9 1 Wat zijn rechten? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst even stilstaan bij de behoeftepiramide van Maslow. 1.1 De behoeftepiramide van Maslow Volgens Maslow (een Amerikaans psycholoog): heeft ieder mens in zijn leven bepaalde behoeften; wil ieder mens die behoeften bevredigen; zijn er behoeften die je eerst moet bevredigen voor je de volgende behoeften kunt bevredigen. Hij heeft die behoeften in een piramide gerangschikt volgens hun belangrijkheid. Die behoeftehiërarchie ziet eruit als volgt: ZELFONTPLOOIING WAARDERING EN ERKENNING SOCIAAL CONTACT VEILIGHEID - ZEKERHEID Zelfontplooiing: de behoefte aan het ontwikkelen van de persoonlijkheid en de mentale groeimogelijkheden. (zelf) Waardering en erkenning: dit verhoogt de competentie en het aanzien in groepsverband. Ook waarde hechten aan status in sociaal verband kun je hierbij onderbrengen. Sociaal contact: behoefte aan vriendschap, liefde, affectie en sociale relaties. Veiligheid en zekerheid: het individu zoekt veiligheid in een georganiseerde kleine of grote groep (bv. de buurt, het gezin of het bedrijf ). LICHAMELIJKE BEHOEFTEN Lichamelijke behoeften: dit zijn levensnoodzakelijke behoeften, zoals voedsel en slaap. Maslow klasseert de behoeften volgens een rangorde. Deze hiërarchie geldt voor gezonde personen. Ga op zoek naar voorbeelden van de verschillende categorieën: - lichamelijke behoeften: zuurstof, voedsel, medische hulpmiddelen, rust en slaap,... - behoefte aan veiligheid en zekerheid: zekerheid van wonen, een inkomen, veiligheid op de weg,... 10

10 Rechten en verantwoordelijkheden - behoefte aan sociaal contact: aanwezigheid van anderen, communicatie, knuffels,... - behoefte aan waardering en erkenning: zich goed voelen thuis, in de klas,... succes heen, plaatsje heen in de groep,... - behoefte aan zelfontplooiing: grenzen van eigen mogelijkheden verleggen, zin geven aan eigen leven,... Pas de behoeftepiramide toe op een meisje met anorexia. Welke behoeften staan er centraal in haar leven en zijn er ook behoeften die zij verwaarloost? Behoeften die centraal staan Behoeften die zij verwaarloost Veiligheid en zekerheid: Door zichzelf uit te hongeren het gevoel heen vat te krijgen op het eigen leven. Lichamelijke behoefte: Ze weigert (elke vorm van) voedsel. Waardering en erkenning: Door zichzelf uit te hongeren het gevoel heen vat te krijgen op het eigen leven. Sociaal contact: Anderen vermijden, wil zich niet blootstellen naar anderen toe. Wat besluit je uit deze oefening? Niet iedereen vindt dezelfde behoefte(n) even belangrijk Niet iedereen begint met het bevredigen van de onderste behoefte

11 Besluit Welke behoeften mensen op een bepaald moment in hun leven belangrijk vinden en hoe ze die behoeften invullen of bevredigen, hangt af van persoon tot persoon.. Bedenkingen: 1. Lichamelijke behoeften heeft iedereen: je moet ze bevredigen om in leven te blijven. Maar de andere behoeften uit de piramide van Maslow zijn meer persoonsgebonden. Bv. Voor vluchtelingen is veiligheid heel belangrijk. Soms slagen ze er niet meer in om de lichamelijke behoeften te vervullen en komen ze om van de honger. - Welke behoeften heeft een baby van 2 maanden? lichamelijke behoeften: eten, drinken, beweging, slaap,... behoefte aan sociaal contact: knuffels, liefde, warmte,... - Welke behoeften heb jij? Persoonlijk 2. Behoeften staan niet los van elkaar. Ze komen ook vaak verstrengeld voor. Welke behoeften vervult een gsm zoal? Behoefte aan veiligheid en zekerheid, behoefte aan sociaal contact, behoefte aan waardering en erkenning. 12

12 Rechten en verantwoordelijkheden Omdat sommige behoeften echt (levens)noodzakelijk zijn en om iedereen te helpen voorzien in deze levensnoodzakelijke behoeften, zijn daar rechten uit ontstaan. Hieronder staan enkele rechten. Elk van deze rechten komt voort uit een behoefte. Noteer naast elk recht de bijbehorende behoefte. Behoefte lichamelijke behoefte Recht Als kind heb je het recht om je zo goed mogelijk te ontwikkelen. Daarom heen ouders de taak om te zorgen voor voldoende eten, een woning en goede kleding. De overheid zorgt ervoor dat ouders dat kunnen. behoefte aan sociaal contact... Alle kinderen mogen bij elkaar komen met wie ze maar willen. Als je wil kan je je eigen vereniging oprichten.... behoefte aan sociaal contact... De overheid moet ervoor zorgen dat je samen met je ouders een gezin kunt vormen.... behoefte aan zelfontplooiing Omdat onderwijs heel belangrijk is, moeten alle kinderen naar school. Ieder kind heeft recht op basisonderwijs. De overheid geeft kinderen ook informatie over de verschillende beroepen die je na school kunt kiezen. behoefte aan veiligheid en... zekerheid... behoefte aan veiligheid en... zekerheid... Je moet als kind beschermd worden tegen alle vormen van misbruik. Als je niet beschermd wordt, kan dat slecht zijn voor je verdere ontwikkeling. De overheid moet voorkomen dat andere mensen geld verdienen aan het werk van kinderen. Als kind moet je beschermd worden tegen gevaarlijk en schadelijk werk. Rechten zijn de zaken die je mag doen en die je mag heen zonder dat je er eerst iets voor hoeft te doen. Rechten bezit je gewoon. Ze ontstaan uit behoeften. 13

13 vimeo.com/ Bekijk in de klas het laatste fragment van de film All the invisible children, over Song Song en Little Cat. Beantwoord daarna de volgende vragen. 1. Welke verlangens heen Song Song en Litlle Cat? En welke materiële en immateriële behoeften? (rijk) (arm) verlangens materiële behoeften immateriële behoeften S o n g wil meer gezelschap, de eenzaamheid verdrijven vriendschap Song Song heeft alles wat ze nodig heeft: voldoende voedsel, onderdak, speelgoed,... Vriendschap/liefde: Song Song voelt zich erg eenzaam. s o n g L i t t l e c a t wil anderen gelukkig maken (deelt haar pop, schenkt een roos,...) de droom van haar opa (persoon die haar op straat heeft gevonden, verwezenlijken voedsel onderdak veiligheid opleiding vriendschap/liefde Zijn deze voldaan? Markeer in het schema de behoeften die voldaan zijn met een V. 2. Welke rechten van Song Song en Little Cat zijn geschonden? Gebruik hiervoor het overzicht van de kinderrechten in bijlage 2. artikel 2, 3, 6, 19, 20, 27, 28,

14 Belangrijke begrippen Verlangen Behoefte Rechten en verantwoordelijkheden Behoeftepiramide van Maslow Recht Iets wat je graag zou heen. Iets wat je nodig hebt. - Behoefte aan zelfontplooiing, bv.: onderwijs. - Behoefte aan waardering en erkenning, bv. status. - Behoefte aan sociaal contact, behoefte aan vriendschap, liefde, affectie en sociale relaties. - Behoefte aan veiligheid en zekerheid, bv. een inkomen. - Lichamelijke behoeften, bv. voedsel en slaap. Iets wat je mag doen en dat je mag heen zonder dat je er eerst iets voor hoeft te doen. Rechten bezit je gewoon. Rechten ontstaan uit behoeften. 15

15 2 Historiek van de mensenen kinderrechten In het vorige hoofdstuk heen we besproken dat je elke behoefte kan koppelen aan een recht. Deze rechten zijn er niet altijd geweest. Zo is het recht op vrije meningsuiting in Europa pas ingevoerd na de Tweede Wereldoorlog. Eerst zijn de mensenrechten ontstaan en pas later zijn er ook kinderrechten ingevoerd. We staan eerst even stil bij het ontstaan van mensenrechten. 2.1 Ontstaan van de mensenrechten Mensen heen vanzelfsprekend altijd al behoeften gehad, maar vroeger bestonden er geen geschreven wetten die ervoor zorgden dat de rechten van mensen gerespecteerd werden. Mensen die samenleefden in groepen maakten wel eens onderling afspraken, bijvoorbeeld om elkaars eigendom niet af te nemen of elkaar te beschermen in tijden van nood. Zo ontstonden in verschillende samenlevingen sets van waarden en normen die men belangrijk vond. Maar de eerste geschriften rond leefregels zijn pas later gekomen. De Tien Geboden in de Bijbel zijn daar een voorbeeld van. Tijdens de middeleeuwen ( ) was er een duidelijke standenmaatschappij. De tien geboden 1. Bovenal bemin één God 2. Zweer niet ijdel, vloek noch spot 3. Heilig steeds de dag des heren 4. Vader moeder zult gij eren 5. Dood niet, geef geen ergernis 6. Doe niet wat onkuisheid is 7. Vlucht het stelen en bedriegen 8. Ook de achterklap en het liegen 9. Wees steeds kuis in uw gemoed 10. Begeer nooit andermans goed Standenmaatschappij: geestelijke-ridder-boer Individuele mensen hadden alleen maar rechten als ze tot een bepaalde groep behoorden. Dit is iets wat doorheen heel de geschiedenis en vrijwel overal op de wereld voorkomt. De voorrechten (privileges) van bepaalde groepen (dat kunnen ook families zijn) leiden al eeuwenlang tot onderdrukking van andere mensen in de maatschappij. In de loop van de geschiedenis zijn er verschillende gebeurtenissen geweest die de onderdrukking bevochten. We beschouwen ze als mijlpalen in de geschiedenis van de rechten voor de gewone mens. Het oudst bekende voorbeeld is de Cyrus Cilinder, een kleitablet waarin Cyrus de Grote in 539 v. Chr. vastlegde dat de slaven in Babylon het recht hadden hun eigen religie te kiezen. Dit deed Cyrus, een Perzische koning, nadat hij Babylon had veroverd en alle slaven had vrijgelaten. 16

16 Rechten en verantwoordelijkheden Drie belangrijke mijlpalen in de geschiedenis van de mensenrechten zijn zeker onderstaande gebeurtenissen. De Magna Carta (= Grote Charter) van Koning John van Engeland werd niet door het gewone volk, maar door zijn adellijke onderdanen gedwongen om dit charter te ondertekenen. Zij vonden namelijk dat de koning zijn macht misbruikte, o.a. door te veel belastinggeld te vragen. De absolute macht van de koning op het gebied van belastingheffing, wetgeving en rechtspraak werd hierdoor sterk ingeperkt. Er was ook controle op de naleving van de nieuwe regels voorzien door een commissie van 25 edelmannen. De Magna Carta is in de loop van de geschiedenis herhaaldelijk herzien en uitgebreid, en enkele onderdelen ervan zijn nog steeds opgenomen in de Engelse wetgeving. De Magna Carta wordt beschouwd als een grote mijlpaal van individuele vrijheid en democratie, met een wereldwijde invloed. Het heeft bijvoorbeeld als inspiratie gediend voor de Amerikaanse grondwet. De Onafhankelijkheidsverklaring (Declaration of Independence) van de Verenigde Staten in 1776, waarin de 13 Amerikaanse koloniën zich onafhankelijk verklaarden van het Engelse moederland. Hierin stond dat iedereen gelijk was voor de wet en dat elk mens rechten bezat, zoals leven, geluk en vrijheid. Regeringen moesten erop toezien dat deze rechten niet werden geschonden. Dit was een heel grote stap vooruit voor de gewone mensen, want die hadden daarvoor op papier geen enkel recht. De Onafhankelijkheidsverklaring was echter niet van toepassing op slaven. In 1787 werden de rechten uit de Onafhankelijkheidsverklaring opgenomen in de Amerikaanse Grondwet. Rond dezelfde tijd kwam de laagste stand in Frankrijk in opstand tegen de koning, de geestelijken en de adel. Deze opstand, mede beïnvloed door de nadruk van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring op individuele rechten en het recht op revolutie, leidde in 1789 tot de Franse Revolutie. De opstandelingen verkregen de macht en legden datzelfde jaar nog hun ideeën vast in de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger. Hier stond onder andere in, dat iedereen vrij was in overtuiging, geloof en meningsuiting, zolang dit de openbare orde en de wetten niet schond. 17

17 2.2 Ontstaan van het mensenrechtenverdrag Universele Verklaring van de Rechten van de Mens Aanvankelijk zijn mensenrechten tot stand gekomen in afzonderlijke nationale (grond)wetten van de meeste westerse landen. De eerste Belgische grondwet bijvoorbeeld is er gekomen in Het gedachtegoed was wel internationaal verspreid, maar voorlopig golden de mensenrechten enkel binnen de grenzen van elk land afzonderlijk. In Wereldoorlog I ( ) en Wereldoorlog II ( ) zijn heel wat mensenrechten geschonden. Veel landen wilden dan ook voorkomen dat zulke wrede toestanden zich zouden herhalen. In 1920 werd eerst de Volkenbond opgericht, een internationale organisatie ter bevordering van de internationale samenwerking en ter verzekering van vrede en veiligheid onder de volken. Ban Ki-Moon Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen de president van de Verenigde Staten, Franklin D. Roosevelt, en de eerste minister van het Verenigd Koninkrijk, Winston Churchill, het initiatief om de Verenigde Naties (VN) op te richten, als opvolger van de Volkenbond. Op 24 oktober 1945 gingen de VN echt van start, met 51 landen, waaronder België. Momenteel zijn er 193 lidstaten; dat zijn bijna alle onafhankelijke, internationaal erkende landen van de wereld. Het hoofdkantoor van de VN is in New York en er zijn deelkantoren in Genève (Zwitserland), Wenen (Oostenrijk) en Nairobi (Kenia). De huidige secretaris-generaal, die feitelijk aan het hoofd staat van de VN, is de Zuid-Koreaan Ban Ki-Moon (sinds oktober 2006). De VN zetten zich in voor internationale vrede en veiligheid over alle landsgrenzen heen. De regeringen van de lidstaten werken hiertoe samen op het gebied van bijvoorbeeld internationaal recht, ontwikkeling van de wereldeconomie en het behoud van mensenrechten. Bij besluitvorming mogen de lidstaten wel zelf hun eigen beslissingen nemen. Op het gebied van mensenrechten heen de VN een tekst opgesteld waarin alle mensenrechten zijn gebundeld; dit is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (afgekort UVRM; zie bijlage 1). Deze Verklaring werd goedgekeurd op 10 december Voor het eerst in de geschiedenis bestond er een tekst waarin staat dat de mensenrechten universeel zijn. Dat wil zeggen dat ze gelden voor alle mensen, waar ook ter wereld. Het maakt dus niet uit of je geboren bent in België of Malawi. Het maakt niet uit of je geboren bent als meisje of als jongen. Het maakt niet uit of je geboren bent met een blanke of met een donkere huidskleur. Het maakt niet uit of je geboren bent in 1974 of in

18 Rechten en verantwoordelijkheden In navolging van de UVRM is in 1950 op Europees niveau door de Raad van Europa (opgericht in 1949) ook een verdrag opgesteld, waarin de mensen- en burgerrechten voor alle inwoners van de aangesloten landen werden geregeld: het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM). De Raad van Europa ziet toe op de naleving ervan Bedenking: zijn de mensenrechten echt universeel? Men gaat ervan uit dat mensenrechten universeel zijn, dat ze met andere woorden gelden voor ieder mens, ongeacht huidskleur, status, nationaliteit, cultuur of godsdienst. De formulering van de mensenrechten is echter vooral gegroeid vanuit de westerse cultuur. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de sterke nadruk op het individu. Denk bijvoorbeeld maar aan China, waar niet het individu centraal staat, maar het Chinese volk als groep (de natie). Je kan je daarom afvragen of de UVRM echt wel passend is voor alle landen en culturen en rekening houdt met hun waarden, noden en gewoonten. Er zijn bijvoorbeeld traditionele praktijken die een symbolische waarde heen in de culturele context, maar die soms moeilijk verzoenbaar zijn met mensenrechten. Je kunt daarbij denken aan overgangsrituelen in bepaalde culturen waarmee jongens hun plaatsje onder de volwassenen moeten verdienen. Ook vrouwenbesnijdenis is een typisch voorbeeld van iets wat in de ogen van westerlingen een verminkend, misdadig en vrouwonwaardig ritueel is, maar dat in bepaalde culturen een belangrijke symbolische waarde heeft. Vrouwenbesnijdenis is in strijd met het mensenrecht dat stelt dat martelen verboden is en het is dan ook in heel wat landen officieel verboden. Het spreekt voor zich dat cultuur niet als excuus kan worden ingeroepen om zware schendingen van mensenrechten, zoals foltering of andere vormen van onmenselijke behandeling, te rechtvaardigen. Iedereen is mens en heeft daarom recht op mensenrechten. Maar misschien zijn er toch speciale groepen die extra berscherming nodig heen? Welke groepen mensen heen volgens jou extra bescherming nodig? Geef op de volgende bladzijde ook aan waarom ze extra bescherming nodig heen. 19

19 Groepen Reden Kunnen nog niet voor zichzelf opkomen. 1 kinderen Omdat ze niet dezelfde mogelijkheden heen om deel te nemen aan de samenleving. 2 mensen met een beperking Ze zijn kwetsbaar voor mishandeling en misbruik. 3 bejaarden Door hun andere huidskleur en andere (culturele) gewoontes kunnen ze vaak moeilijker integreren. 4 allochtonen Omdat ze niet dezelfde mogelijkheden heen om deel te nemen aan de samenleving. 5 daklozen 20

20 Rechten en verantwoordelijkheden In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens vind je allerlei rechten terug die van toepassing zijn op alle mensen van de hele wereld. In de UVRM staan 30 rechten: Bv. Je mag niemand martelen Je hebt het recht te trouwen en een gezin te stichten Vul hieronder vier mensenrechten in, die je voor jouw leven uiterst belangrijk vindt. Motiveer kort waarom. Persoonlijk Mensenrecht uit bijlage 1 Motivatie

21 22

22 Rechten en verantwoordelijkheden Samengevat Mensenrechten zijn de fundamentele rechten en vrijheden waar ieder mens aanspraak op kan maken, wie je ook bent en waar je ook woont. Deze essentiële rechten zijn minimumnormen, die horen bij iedere persoon, enkel vanuit het feit mens te zijn. Mensenrechten werden een eerste keer op een alomvattende manier vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), die in 1948 werd aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN). Sinds deze goedkeuring is de Verklaring uitgegroeid tot een referentiedocument met een groot moreel gezag. Op basis van de belangrijkste beginselen en normen in deze basistekst zijn verschillende internationale en regionale verdragen over fundamentele rechten of met betrekking tot bepaalde groepen mensen opgesteld. Een voorbeeld daarvan is het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM), opgesteld door de Raad van Europa. Voor elk verdrag dat een staat bekrachtigt, moet die staat op regelmatige tijdstippen aan comités verslag uitbrengen over de naleving van de verplichtingen. 23

23 2.3 Onstaan van de kinderrechten Je bent het ongetwijfeld eens dat kinderen behoren tot de speciale groepen die extra bescherming nodig heen (zie blz. 20). Ze zijn immers heel kwetsbaar in de maatschappij. Daarom zijn er speciale kinderrechten ingevoerd. Deze kinderrechten zijn er niet zomaar gekomen. Het ontstaan ervan heeft veel te maken met de manier waarop de samenleving door de geschiedenis heen naar kinderen keek. Ga even mee terug in de tijd Het beeld van het kind doorheen de geschiedenis De middeleeuwen ( ) Over de houding ten opzichte van kinderen in de middeleeuwen bestaan veel misvattingen: in die periode zou de houding tegenover kinderen onverschillig zijn. Het kind zou slechts een soort mini-volwassene zijn en volwassenen zouden zich zo min mogelijk aan hen hechten. Dit beeld is vooral gebaseerd op één bepaald boek dat in 1960 werd gepubliceerd. Sindsdien zijn er echter vele onderzoeken gedaan die dit beeld weerleggen. Het blijkt dat er in de middeleeuwen zeker aandacht was voor het kind als aparte ontwikkelingsfase. Er was bijvoorbeeld allerlei speelgoed voor kinderen, zoals tollen, hoepels, knikkers, stokpaarden, poppen, tinnen ruitertjes, rammelaars, miniatuur-kookgerei en houten zwaarden. Dit geeft aan dat de kindertijd werd gezien als speelfase, en ook dat volwassenen bereid waren om tijd, aandacht en geld te besteden aan de behoeften en wensen van kinderen. Ook waren er zeker emotionele banden tussen ouders en hun kinderen. Ouders rouwden als een kind gestorven was, maar doordat het leven in die tijd vooral gericht was op eten, wonen en overleven, konden ze daar niet al te lang bij stilstaan. Om die reden werd er ook weinig nagedacht over opvoeding. Het leven was hard en kinderen werden met harde hand grootgebracht, zoals de ouders zelf ook waren grootgebracht. Kinderen moesten gezond en sterk zijn, anders waren ze niets waard en konden ze niet bijdragen aan het onderhoud van het gezin (vanaf ongeveer hun 7 e jaar). Voor kinderen uit adellijke families lag dat iets anders: zij hoefden net als hun ouders niet te werken. Wel leerden ook zij hetzelfde doen als hun ouders: de jongens leerden jagen, de meisjes leerden zich, net als hun moeder, netjes gedragen. 24

24 Rechten en verantwoordelijkheden De zestiende en zeventiende eeuw: het kind is van nature slecht De moralisten beschouwden het kind als slecht. Door opvoeding moest het goed gemaakt worden. Daarvoor was een strenge aanpak nodig: discipline en training. De moralisten legden daarom sterk de nadruk op gezin en school. De achttiende eeuw: het kind is van nature goed Romantici als Rousseau en Goethe beschouwden het kind in de 18de eeuw als van nature goed. Om deze goedheid te bewaken, moest volgens hen het kind geïsoleerd worden uit de cultuur. Het kind kon op die manier onschuldig en zorgeloos een positieve houding tegenover de wereld verwerven. Beide opvattingen (van de moralisten en romantici) schonken veel aandacht aan het kind, zij het dan op een tegengestelde manier. Waar men er tijdens de 16de eeuw nog van uitging dat kinderen met harde hand en discipline moesten aangeleerd worden om in het gareel te lopen, begon men de kinderen in de 18de eeuw te zien als de toekomstige vormgevers van de verlichte maatschappij. Men sloot de kinderen af van de wereld van de volwassenen en plaatste ze in hun eigen jeugdland, waar ze moesten wachten, leren en zich voorbereiden op het echte leven. Negentiende eeuw: kinderen in de industrie In de lagere sociale milieus echter werden kinderen behalve voor de landbouw steeds belangrijker voor de industrie. Ze werden er ingezet voor werkjes waar geen volwassene voor nodig was en waren ook nuttig om taken uit te voeren waar volwassenen te groot voor waren (zoals werken in mijnen, tussen machines of in schoorstenen kruipen). In 1874 bepaalde een wet op de kinderarbeid dat kinderen onder de 12 jaar niet meer mochten werken. Dit waren de eerste tekenen dat de aandacht voor de schrijnende toestand van deze kinderen effectief toenam. Toch waren er nog veel kinderen het slachtoffer van uitbuiting, ondervoeding en moord. In de film Daens uit 1992, gebaseerd op een boek van Louis Paul Boon, worden deze misstanden treffend weergegeven. Twintigste eeuw: de eeuw van het kind De 20ste eeuw wordt ook wel de eeuw van het kind genoemd omdat in deze eeuw steeds meer gestalte wordt gegeven aan een aparte kinderwereld. Men gaat inzien dat het kind eigenlijk hulpeloos is en dat het beschermd moet worden. Jaren vijftig: autoritaire opvoeding Ouders vertellen hun kinderen wat ze wel en niet mogen en wat ze moeten. Kinderen moeten leren gehoorzaam zijn en naar hun mening wordt niet geluisterd. Typische uitspraken die passen binnen deze opvoedingsstijl zijn Ik ben de baas en jij moet naar me luisteren of Wat je ook zegt, je krijgt geen gelijk. In deze periode werd geen tegenspraak geduld en werd van kinderen verwacht dat ze respect toonden voor hun ouders en hun eisen. 25

25 Jaren zeventig: onderhandelingsgezin Vanaf de jaren 70 worden kinderen meer en meer gerespecteerd. Ouders vragen naar hun mening in plaats van zomaar bevelen te geven. Door de uitvinding van anticonceptiemiddelen en het feit dat vrouwen meer en meer uit werken gaan, worden er ook minder kinderen geboren. In kleinere gezinnen is er meer ruimte om te praten, te onderhandelen en te luisteren naar elkaar. Bron: Zo gaat het bij ons... (Persoonlijk) - Wordt er in jouw gezin vaak onderhandeld, of verwachten je ouders dat je zonder meer doet wat ze van je verwachten? - Denk eens na wanneer je de laatste keer onderhandeld hebt met je ouders. Waar ging het over? - Wat heen jullie uiteindelijk beslist? - Zijn er zaken waar er bij jou thuis geen discussie over mogelijk is? - Hoe ga jij daarmee om? 26

26 Rechten en verantwoordelijkheden Ontstaan van het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind Tussen de twee wereldoorlogen: Verklaring van Genève Tijdens de eerste wereldoorlog vonden heel veel kinderen de dood door het directe oorlogsgeweld of door de indirecte gevolgen daarvan (zoals slechte hygiëne en voedseltekort). Direct na de oorlog, in 1919, richtte de Britse Eglantyne Je het Save the Children Fund op. Deze organisatie wilde de slachtoffertjes van de gruwelijkheden tijdens de eerste wereldoorlog helpen. Zij hield er een voor haar tijd ongebruikelijke opvatting op na, namelijk dat kinderen het recht heen om als individu te worden behandeld met even veel respect als een volwassene. Zij was één van eerste actievoerders voor de rechten van het kind. In 1923 schreef zij een verklaring van de rechten van het kind, die vervolgens door de Volkenbond werd opgenomen. Deze verklaring kreeg de naam Verklaring van Genève. Eglantyne Je In de Verklaring van Genève zijn o.a. de volgende vijf punten met betrekking tot kinderrechten te vinden: 1. Elk kind heeft recht op een normale ontwikkeling 2. Elk kind heeft recht op voedsel 3. Elk kind heeft als eerste recht op hulp in moeilijke tijden 4. Elk kind heeft recht op bescherming, vooral achtergestelde kinderen 5. Elk kind heeft recht op opvoeding tot dienstverlening van anderen De Verklaring van Genève wordt aanzien als het eerste internationale instrument ter bescherming van de rechten van het kind. De landen die het verdrag ondertekend heen, heen hiermee te kennen gegeven dat ze kinderrechten belangrijk vinden, maar ze heen zich nog niet geëngageerd om het in een wet te gieten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de opvolger van de Volkenbond, de Verenigde Naties, in de steigers gezet. De Volkenbond werd opgeheven op 20 april : Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) Zoals we gezien heen bij het ontstaan van het Mensenrechtenverdrag, werd De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op 10 december 1948 aangenomen door de Verenigde Naties. In het verdrag stond wel dat alle opgenomen rechten golden voor alle mensen, vanaf de geboorte, maar een expliciete vermelding dat de rechten ook werden toegekend aan kinderen, ontbrak nog. Vervolgens werd er een poging gedaan om de Verklaring van Genève te laten goedkeuren door de Verenigde Naties. De verklaring kon echter niet zonder meer aanvaard worden. Er waren nog aanpassingen en uitbreidingen nodig om de rechten die in de verklaring opgenomen waren, aan te passen aan het nieuwe tijdsbeeld. Uiteindelijk heeft het tot 1959 geduurd vooraleer deze aanpassingen en uitbreidingen voltooid waren. 27

27 1959: goedkeuring Universele Verklaring van de Rechten van het Kind In 1959 was de verklaring klaar en keurde de VN haar unaniem goed. Dit was uitzonderlijk en gaf de verklaring veel moreel gezag. In vergelijking met de Verklaring van Genève is deze verklaring een stuk concreter uitgewerkt en zijn er ook heel wat meer principes in opgenomen. Opvallend is bijvoorbeeld dat de materiële behoeften van het kind aangevuld zijn met de behoefte aan liefde en begrip. Het samenhouden van het gezin, gezondheidszorg, naam en nationaliteit en verplicht onderwijs zijn ook belangrijke punten. De verklaring bestaat uit een inleiding en tien beginselen: 1. Alle kinderen heen recht op wat hieronder staat. Het maakt niet uit welke huidskleur, taal of godsdienst ze heen en of ze jongen of meisje zijn. 2. Je hebt recht op een gezond en normaal leven; je hebt recht op te groeien in vrijheid. 3. Je hebt recht op een naam en je hebt recht om tot een land te behoren. 4. Je hebt recht op goed eten, onderdak en hulp als je ziek bent. 5. Je hebt recht op bijzondere verzorging als je op de een of andere manier gehandicapt bent. 6. Je hebt recht op liefde en begrip van je ouders en van de maatschappij waarin je leeft. 7. Je hebt het recht om gratis naar school te gaan en je hebt het recht om te spelen. 8. Je hebt het recht om altijd als eerste te worden geholpen bij rampen. 9. Niemand mag je kwaad doen; je hoeft niet te gaan werken totdat je daar oud genoeg voor bent. 10. Je hebt het recht op bescherming tegen discriminatie; je hebt het recht om op te groeien in een sfeer van vriendschap en samenwerking met anderen. 1979: Internationaal Jaar van het kind Van verklaring naar verdrag... Bron: Jongereninfosetje over rechten van het kind Amnesty International Aan de vooravond van het Internationale Jaar van het Kind (1979) van de VN diende Polen een voorstel in om aansluitend op de verklaring een Verdrag voor de Rechten van het Kind te maken. Dat is helemaal niet zo evident. Een verklaring is een uitspraak, dit houdt in dat je zegt dat je ergens achter staat. Maar een verdrag is eigenlijk een afspraak, iets waaraan je je moet houden dus. Het is makkelijk om te zeggen dat je in principe akkoord gaat met de rechten die toegekend zijn aan het kind, als je er in de praktijk niets aan doet. Moeilijker is het als je een bindende afspraak aangaat en belooft dat je ervoor zal zorgen dat kinderen onder alle omstandigheden over hun rechten zullen beschikken. Een verdrag dat eenmaal in werking is getreden, is een wet waar een toegetreden land zich moet aan houden, anders kan het hiervoor gestraft worden. Je begrijpt dus wel dat heel wat landen problemen maakten over de definitieve tekst van het verdrag. Vanaf nu konden ze er immers op aangesproken worden. 28

28 Rechten en verantwoordelijkheden 1989: Het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind (IVRK) Na tien jaar debatteren over de ontwerptekst van Polen werd op 20 november 1989 het Verdrag van de Rechten van het Kind unaniem aangenomen door de Verenigde Naties. Het IVRK groepeerde voor de eerste keer in de geschiedenis de normen voor universeel erkend gedrag ten opzichte van kinderen. Er zijn maar twee landen in de hele wereld die het Kinderverdrag tot nu toe niet geratificeerd heen (wel ondertekend): Somalië en de Verenigde Staten van Amerika. Zoals gezegd heeft het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind een lange weg afgelegd. Het evolueerde van een Verklaring (1924) met een inleiding en vijf punten, naar een Verklaring (1959) met een inleiding en tien beginselen, tot een Verdrag (1989) met een zeer uitgebreide inleiding en maar liefst 54 afzonderlijke artikelen, waarvan 41 artikelen effectief de kinderrechten beschrijven (zie p. 32). Wat hierbij vooral opvalt zijn de participatierechten (zie p. 35). Deze vormen een belangrijke vernieuwing ten opzichte van de Verklaring van 1959, die vooral ging over bescherming van minderjarigen. In België kreeg het IRVK op 15 januari 1992 wettelijke kracht. Intussen zijn er nog enkele belangrijke ontwikkelingen te melden. Sinds juni 2004 zijn de kinderrechten opgenomen in de Europese grondwet. Bij het ontwikkelen van nieuw Europees beleid en nieuwe Europese wetgeving moet men rekening houden met de kinderrechten. In 2014 zijn er twee gedenkwaardige feiten te melden: naast de 25 e verjaardag van het IRVK ook de inwerkingtreding van een nieuw protocol (op 14 april). Dat nieuwe protocol geeft kinderen de mogelijkheid om schendingen van hun rechten aan te kaarten op internationaal niveau, namelijk rechtstreeks bij het Comité voor de Rechten van het Kind van de VN (dit comité wordt verderop in dit hoofdstuk besproken). Dit mag echter pas nadat ze eerst alle juridische mogelijkheden in hun eigen land heen uitgeput. 29

29 3 Inhoud en belang van het kinderrechtenverdrag 3.1 Inhoud van het IVRK Het IVRK bestaat uit een uitgebreide preambule (13 paragrafen) en uit 54 afzonderlijke artikels. De preambule is de inleiding bij de eigenlijke verdragtekst. Ze bevat geen bindende principes. De eigenlijke verdragtekst is opgesplitst in drie grote delen: Deel 1 (art. 1-41) somt de door het IVRK gewaarborgde rechten van kinderen en de verplichtingen van anderen tegenover hen op; Deel 2 (art ) beschrijft de toezichtregeling op de naleving van IVRK; Deel 3 (art.46-54) handelt over de inwerkingtreding van het IVRK. 3.2 Kennismaking met het IVRK: Kinderrechtenspel We spelen het kinderrechtenspel. Dat gaat als volgt: De leerkracht verdeelt de klas in groepen van vier tot vijf leerlingen. Iedere groep krijgt zeven flappen waarop artikels van IVRK staan, in willekeurige volgorde. Per groep krijg je ook 41 kaartjes met op elk kaartje een voorbeeld dat een artikel illustreert. Het is de bedoeling dat je het passende kaartje op het bijhordende artikel legt. Als alle kaartjes correct liggen, vind je aan de hand van de onderstreepte letters een geheime boodschap. Dit is de geheime boodschap: De kinderen heen recht op vrije meningsuiting. 30

30 Rechten en verantwoordelijkheden 3.3 Belang van het IVRK een contract Waarom is het belangrijk dat het IVRK een verdrag is en geen verklaring is gebleven? Een verklaring is niet bindend. Landen geven enkel aan dat ze akkoord zijn. Wie een verdrag ondertekend, is verplicht zich eraan te houden. Verschillende elementen maken van het IVRK een uniek mensenrechteninstrument. Enkele belangrijke kenmerken van het IVRK zijn: Het juridisch bindende karakter: elke staat die het IRVK ondertekend en bekrachtigd (= geratificeerd; zie p. 41) heeft, is er juridisch door gebonden. Dit betekent dat een staat verplicht is zich te houden aan de afspraken in het verdrag, anders kunnen er sancties (strafmaatregelen) getroffen worden. Het allesomvattende karakter: van alle teksten over kinderrechten is het IVRK het meest volledige. Bovendien vormt het kinderrechtenverdrag één geheel. Alle rechten zijn even belangrijk en hangen ook van elkaar af. Een land mag er niet hier en daar een recht uitpikken en aan de andere rechten niets doen. De veranderde visie op kinderen: kinderen worden erkend als kinderen, als volwaardige wezens en niet als toekomstige volwassenen. Het belang van een gelukkige, op zichzelf staande kindertijd primeert boven de voorbereiding op een toekomstig belang voor de samenleving. De offensieve, proactieve aanwending: op diverse plaatsen wijst het IVRK op de plicht van de staten om de rechten van kinderen te bevorderen. Het IVRK kan worden ingezet ter bestrijding van schending van rechten (defensief ), maar ook ter promotie van diezelfde rechten (offensief en proactief ). Het verdrag is tegelijk een checklist en een agenda. 3.4 Basisprincipes Er zijn vier basisprincipes die als een rode draad doorheen alle kinderrechten lopen. Zij vormen de basis voor alle artikelen van het IVRK en zijn terug te vinden in vier specifieke artikelen, namelijk artikel 2, 3, 6 en 12. Het gaat om de volgende basisprincipes: a. Alle kinderen zijn gelijk (art. 2) Alle rechten gelden voor alle kinderen; onderscheid maken op basis van huidskleur, ras, geslacht, taal, sociale klasse, leeftijd, handicap, e.d. mag niet. b. Het belang van het kind (art. 3) Bij alle beslissingen die door de overheid, instanties en volwassenen worden genomen, moet het belang van het kind de eerste overweging zijn. Bijvoorbeeld als het gaat over je gezondheid, het verkeer, het milieu,... c. Goed kunnen leven en ontwikkelen (art. 6) De overheid moet zich inspannen om een zo goed mogelijk leven voor kinderen te garanderen en de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Kinderbijslag en gratis vaccinaties zijn hier een voorbeeld van. d. De eigen mening is belangrijk (art. 12) Volwassenen moeten rekening houden met jouw mening. Kinderen mogen meepraten en meebeslissen over zaken die hen aangaan. Een voorbeeld hiervan is de leerlingenraad en/of de schoolraad op school. 31

31 Vul onderstaand schema over de vier basisbegrippen verder aan: Basisbegrip Het non-discriminatiebeginsel Persoonlijk Illustreer met een voorbeeld uit je leefwereld Het belang van het kind Overleven en ontwikkelen De mening van het kind Waarschijnlijk was het niet zo moeilijk om bij elk sleutelbegrip telkens een eigen voorbeeld te geven. Denk je dat dit even makkelijk zou zijn voor iemand uit een niet westers land? Waarom wel of niet? Persoonlijk Het IVRK in verschillende culturen Je kan jezelf de vraag stellen wat het nut is van een verdrag als het door heel wat landen die het geratificeerd heen nog niet kan nageleefd worden. Dit heeft te maken met het feit het IVRK een compromis vormt tussen verschillende culturen en hun werkelijkheden. Het bleek niet altijd even gemakkelijk om over bepaalde zaken tot een akkoord te komen. Bij het opstellen van het IVRK werd o.a. hevig gedebatteerd over kinderarbeid. Op termijn zal kinderarbeid moeten verdwijnen. Maar het zou een illusie zijn om kinderarbeid overal onmiddellijk te verbieden, omdat miljoenen gezinnen in de wereld de inkomsten van hun kinderen nodig heen om te overleven. Het IVRK veroordeelt wel de uitbuiting door kinderarbeid en eist dat de uitbuiters ervan zwaar bestraft worden. 32

32 Rechten en verantwoordelijkheden 1. Hieronder vind je tien kinderrechten. Drie van deze kinderrechten zijn onzinrechten, ze bestaan helemaal niet in het echt. Zet een kruisje naast deze drie. 1. Kinderen moeten beschermd worden tegen lichamelijk en geestelijk geweld. 2. Kinderen heen recht op rust, vrije tijd, spel en deelname aan culturele en artistieke activiteiten. 3. Kinderen heen het recht om vrienden of vriendinnen te ontvangen. 4. Kinderen heen het recht om naar school te gaan. 5. Kinderen heen het recht op verzorging als ze ziek zijn. 6. Kinderen heen het recht op een huisdier. 7. Kinderen heen het recht om bij beide ouders te leven. 8. Kinderen mogen niet ingezet worden bij gewapende conflicten. 9. Kinderen heen het recht om onbeleefd te zijn als iets hen niet aanstaat. 10. Kinderarbeid is verboden. 2. Wat vind jij belangrijk voor alle kinderen in de wereld? Persoonlijk 3. Sta eens stil bij het kinderrecht dat jij het allerbelangrijkst vindt. Probeer aan de hand van een slogan, gedicht of een tekening uit te drukken wat dit kinderrecht bij je oproept. 4. Toon je creatie eens aan je buur in de klas. Kan hij raden welk kinderrecht jij hebt uitgewerkt? 33

33 34

34 Rechten en verantwoordelijkheden 3.5 Indeling van de kinderrechten De artikelen van het IVRK kun je groeperen rond drie P-termen: provisie (voorzieningen), protectie (bescherming) en participatie (deelname). Provisie (zorg-voor-me-rechten / ik-heb-extra-zorg-nodig-rechten) Dit zijn rechten gericht op zorg en alle voorzieningen die kinderen nodig heen om in de best mogelijke omstandigheden op te groeien. Je kan ze onderverdelen in: overlevingsrechten: omvatten het recht van kinderen op een behoorlijk leven en voorziening in hun basisbehoeften; Bv. recht op voldoende voeding, recht op medische verzorging ontwikkelingsrechten: gericht op alles wat kinderen nodig heen om zich op de best mogelijke manier te kunnen ontplooien. Bv. recht op onderwijs, recht op ontspanning Protectie (blijf-van-me-af-rechten) = beschermingsrechten: gericht op bescherming van kinderen tegen alle vormen van geweld, zoals mishandeling, verwaarlozing en uitbuiting. Bv. recht op bescherming tegen kinderarbeid, tegen mishandeling Participatie (ik-heb-een-mening-rechten / laat-mij-meepraten-en-meebeslissen-rechten) = inspraakrechten: gericht op inspraak en deelname; ze geven kinderen de kans om een actieve rol te spelen in hun gemeenschap en land. Bv. recht op informatie, recht op een eigen mening 35

35 Deze indeling wil geen onderscheid maken tussen de verschillende rechten en wil zeker niet de indruk geven dat bepaalde rechten voorrang moeten krijgen op andere. Integendeel, zoals eerder gezegd zijn alle rechten even belangrijk en ook onderling van elkaar afhankelijk. Het ene recht heeft met andere woorden geen reden van bestaan zonder het andere. Kan jij een voorbeeld geven van twee rechten die nauw met elkaar verbonden zijn? recht op onderwijs en recht op goede levensstandaard. Vb. Als je een degelijk diploma hebt, verhoogt dit je kansen op de arbeidsmarkt. Zoek in de vereenvoudigde versie van het IVRK (bijlage 2 p. 64) onder welke P de artikelen van het IVRK vallen. Je hoeft hierbij geen rekening te houden met het onderscheid tussen overlevingsrechten en ontwikkelingsrechten. P... rovision P... articipation P... rotection Artikelnr.: 6 Artikelnr.: 7 Artikelnr.: overleving ontwikkeling

36 Rechten en verantwoordelijkheden 3.6 Verbanden tussen rechten De rechten uit het IVRK staan onderling in verband met elkaar, dit wordt duidelijk gemaakt aan de hand van onderstaand voorbeeld. Bron:UNICEF vormingsmap Methodieken VIII-2 Een kind vertelt: Als peuter werd ik nooit ingeënt omdat mijn ouders te ver woonden van het gezondheidscentrum. Ik ben nu acht jaar en heb kinderverlamming. In dit verhaal wordt art. 24 uit het IVRK geschonden, namelijk het recht op preventieve en behandelende gezondheidszorg. Maar je kan het ook in verband brengen met andere artikelen uit het IVRK, zoals je kan zien in onderstaand voorbeeld. Art. 24 Gezondheidszorg Artikel 28: onderwijs Artikel 23: gehandicapte kinderen Artikel 27: levensstandaard Hieruit blijkt dat het miskennen van één bepaald recht vaak tot gevolg heeft dat meerdere rechten geschonden worden. 37