Tour des Forts. Fietsen langs Velsense verdedigingswerken
|
|
- Jeroen Albert van der Wal
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Tour des Forts Fietsen langs Velsense verdedigingswerken
2 Inleiding Colofon Gemeente Velsen 2004 (herzien in 2014) Tekst en route Monumentenzorg gemeente Velsen, afdeling Ruimte en Wonen, Joke Groot, Masja Gemser Foto s Frits van der Veldt Ludo Heijnens (GEO Informatie & Statistiek) Lay-out Claudia Hofman Omslag Forteiland Overal in het landschap zijn ze aanwezig: de stille getuigen van eeuwenlange landsverdediging, zoals linies, stellingen, forten en bunkers. De Open Monumentendag 2004 is gewijd aan deze monumenten van verdediging, onder de titel Merck toch hoe sterck. Het thema verdediging is gekozen naar aanleiding van de herdenking van de driehonderdste sterfdag van de beroemde Nederlandse vestingbouwer Menno van Coehoorn. Het accent ligt deze dag dan ook op de militaire verdediging. Ook in de gemeente Velsen zijn restanten van militaire verdedigingswerken te vinden. De bekendste hiervan is misschien wel de Ruïne van Brederode, maar ook de verdedigingswerken uit de Tweede Wereldoorlog nemen een prominente plaats in binnen de gemeente. En niet zichtbaar, maar wel degelijk aanwezig zijn resten van twee Romeinse forten. Verdedingswerken in Velsen De historie van Velsen gaat ver terug. Uit de vele archeologische vondsten die in Velsen zijn gedaan, kan worden afgeleid dat de bewoningsgeschiedenis teruggaat tot in de Late Steentijd ( v.chr.). En de plek waar deze mensen woonden, moest ook vaak verdedigd worden tegen indringers. De vroegste sporen van een verdedigingswerk binnen de gemeente Velsen zijn te vinden op de locaties van de Velser- en de Wijkertunnel. Hier werden resten gevonden van twee Romeinse forten. De Romeinen wilden het enorme gebied ten noorden van de Rijn (waar Velsen ook in lag) veroveren en ze probeerden vanuit de havenforten de autochtone Friezen te onderwerpen. Uiteindelijk verlieten de Romeinen in 48 n.chr. het gebied. 2 3
3 Inleiding De invoering van het leenstelsel gaf vanaf de 12de eeuw oud-adelijke families als Van Velsen, Persijn en Brederode lokaal bestuurlijke invloed. Uit die tijd dateert de ambachtsheerlijkheid Velsen. De familie Brederode werd in 1255 ambachtsheer van Velsen en zij bouwden rond 1280 een kasteel in hun machtsgebied. Nog geen eeuw later werd het al verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Het werd herbouwd, maar was in de daarop volgende jaren meerdere malen het strijdtoneel van bloedige twisten. Uiteindelijk werd het kasteel tijdens het beleg van Haarlem in 1573 door de Spanjaarden gesloopt en bleef er slechts een ruïne, de Ruïne van Brederode, over. Wat de bouw van verdedigingswerken betreft, gebeurde er hierna lange tijd niets in Velsen, totdat eind 19de eeuw begonnen werd met de aanleg van de Stelling van Amsterdam. Tussen 1874 en 1920 werd rondom Amsterdam een kring van forten en inundatiegebieden (inunderen = onder water zetten) aangelegd die we de Stelling van Amsterdam noemen. De hele stelling had een lengte van 135 kilometer en bestond uit 49 forten, diverse waterbouwkundige werken en magazijnen. Binnen Velsen behoren het Kustfort IJmuiden, Fort Benoorden Spaarndam en een kazemat in Spaarnwoude tot de Stelling. De laatste periode waarin binnen de gemeente tallloze verdedigingswerken werden gebouwd, was de Tweede Wereldoorlog. Omdat vooral IJmuiden met haar havens, sluizen en hoogovens voor de Duitse bezetter een strategisch punt was, werd IJmuiden zwaar verdedigd en kreeg de status Festung IJmuiden. De vele bunkers en anders verdedigingswerken die nog in de gemeente te vinden zijn getuigen van deze periode. verdedigingswerken uitgezet. Deze route voert u langs een deel van de verdedingswerken die in Velsen te vinden zijn. Het geeft geen volledig beeld van de aanwezige werken. Vooral wat de overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog betreft is er veel niet toegankelijk of verdwenen onder het zand. Wij hopen dat u veel plezier beleeft aan de route. Route 1 Festung IJmuiden: onderdeel van de Atlantikwall Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers langs de gehele westkust van het vasteland van Europa een verdedigingslinie aangelegd: de Atlantikwall. De linie bestond uit ruim grote bunkers met daartussen kleinere bunkers. In Nederland waren vier strategische plaatsen aangewezen, waar een zwaartepunt van verdediging kwam te liggen. IJmuiden met haar havens, sluizen en kanaal was zo n strategische plaats en tevens een uitvalbasis voor de Kriegsmarine. IJmuiden werd daarom zwaar verdedigd en kreeg de status Festung IJmuiden. De Festung bestond uit een zee- en een landfront. Het zeefront bestond uit drie kustbatterijen. Zowel het land- als zeefront was rond de gehele Festung gelegen en werden door het Noordzeekanaal in tweeën gesplitst. Deze delen, Noord en Zuid, hadden ieder hun eigen bevelvoerder welke weer onder het algehele bevel stonden van de Festung-Kommmandant. Binnen de Festung lagen in maart 1945 zeventig Widerstandsnesten, 4 5
4 Route 1 - Tour des Forts Route 1 - Tour des Forts variërend van één bunker of geschutsopstelling tot een bunkerdorp. Het landfront omringde de Festung en bestond uit antitank-hindernissen, bestaande uit drakentanden, tankmuren en tankgrachten. Buiten deze ring waren velen uitgestrekte mijnenvelden gelegen. werkzaamheden in en rond de haven en sluizen van IJmuiden. 1. Torpedo-opslagbunker, Kromhoutstraat Naast de defensieve wapens als de kustbatterijen, luchtdoelbatterijen en de diverse andere opstellingen bedoeld om een eventuele vijandelijke aanval op de vesting af te slaan, had de marine ook een offensief wapen, namelijk een bombardementen uitvoerden om de schepen tot zinken te brengen. Om hier weerstand tegen te bieden liet de Duitse marine verbunkerde havens maken, waarin de schepen veilig afgemeerd, bevoorraad en gerepareerd konden worden. De torpedo s werden opgeslagen in deze langwerpige bunker. Het transport van de torpedo s gebeurde door middel van een smalspoor dat was verbonden met Schnell-Bootbunker 1 aan de Haringhaven (gesloopt). Het smalspoor waarop de torpedo s werden vervoerd zijn nog ten dele aanwezig en achter in de bunker bevind zich een draaischijf om de transport lorries te rangeren. Aan de buitenzijde zijn deels nog de originele kleuren te herkennen. De twee ingangen waren naast de standaard pantserdeuren af te sluiten met een betonblok. De gele verfresten aan de voorzijde van de bunker is nog de originele verf. De bunker is nu in gebruik als oefenruimte voor diverse muziekbands. 2. Schnellbootbunker, Haringhaven IJmuiden gold als uitvalsbasis voor motortorpedoboten (Schnellboote). Voor dit offensieve wapenonderdeel van de marine werden twee speciale bunkers gebouwd, de zgn. Schnell-Bootbunkers. Aan het einde van de Haringhaven werd in november 1941 de eerste S-Bootbunker in gebruik genomen. Het was een bunker met tien overdekte boxen waarin schepen afgemeerd konden worden. Deze bunker werd door bombardementen zwaar beschadigd en na de oorlog afgebroken. In het voorjaar van 1943 werd in de Haringhaven begonnen met de bouw van 6 7
5 Route 1 - Tour des Forts Route 1 - Tour des Forts een tweede S-Bootbunker met 14 ligplaatsen, vier reparatiedokken, werkplaatsen en personeelsonderkomens. De buitenwanden en het dak hebben een dikte van 3,5 tot 5 meter gewapend beton. Onder het dak was de slaapgelegenheid voor het personeel en de voorraadmagazijnen gesitueerd, de vloer van deze ruimte fungeerde als tweede dak boven de havens en bood zo een extra bescherming tegen de geallieerde bombardementen. De bouw werd in september 1944 gestaakt toen de bunker voor tweederde gereed was. Soortgelijke bunkers zijn gebouwd in Duinkerken en Le Havre, maar deze zijn niet meer aanwezig. De Stelling van Amsterdam De verdediging van de belangrijkste Hollandse steden met behulp van waterlinies dateert van de 17de eeuw. Het idee erachter was het onder water zetten (inunderen) van grote stukken land, om op die manier vijandelijke legers de doortocht te beletten. Er werd niet meer dan een halve meter water op de landerijen gezet, maar door de aanwezigheid van sloten, greppels en kanalen was zo n inundatiegebied uiterst verraderlijk. Als sluitstuk van de verdedigingswerken werd tussen 1874 en 1920 rondom Amsterdam een kring van forten en inundatiegebieden aangelegd die we de Stelling van Amsterdam noemen. De hele stelling heeft een lengte van 135 kilometer en bestaat uit 49 forten, diverse waterbouwkundige werken en magazijnen. De forten moesten natuurlijk voldoen aan de moderne militaire eisen en werden daarom niet meer gebouwd van baksteen, bedekt met een dikke laag aarde, maar zijn ze opgetrokken uit 2 meter dik ongewapend beton. 3. Kustfort IJmuiden [PM] In 1876 is het Noordzeekanaal gereedgekomen met een doorsteek door de duinen naar de Noordzee. Deze doorsteek werd afgesloten met twee sluizen, de tegenwoordige Zuidersluis en Kleine Sluis. Dit vormde voor de stelling van Amsterdam een groot probleem. Want dit kanaal loopt door de verdedigingsring om Amsterdam heen. Als de vijand de sluizen in handen zou krijgen, kon hij direct doorvaren naar Amsterdam en bij laag water deze sluizen openzetten, waardoor het water om Amsterdam zou afstromen naar de Noordzee. Om dit te voorkomen werd tussen 1880 en 1887 het Fort IJmuiden gebouwd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. In 1910 vond een uitbreiding plaats en werden twee kustbatterijen naar land en zee gebouwd. De Positie van IJmuiden, zoals het toen heette, werd toen ook uit de Stelling genomen en kreeg een eigen commandant. In de daarop volgende jaren heeft er nog enige uitbreiding plaatsgevonden, onder andere bij de sluizen. Met de aanleg van de Noordersluis en het daarbij behorende Noorderbuitenkanaal eind jaren twintig van de 20ste eeuw kwam het fort op een eiland in het kanaal te liggen. In de Tweede Wereldoorlog maakte de Duitse bezetter van het eiland het zogenaamde Kernwerk. Een Kernwerk, het zwaartepunt van een Festung, bestond uit een hoge concentratie bunkers op een klein oppervlakte. Het Nederlandse deel van het fort werd door de Duitsers niet gebruikt voor de verdediging, maar van het panstermateriaal en de kanonnen werd wel dankbaar gebruik gemaakt. Deze werden omgesmolten om aan de voortdurende vraag naar materialen voor de Duitse oorlogsindustrie te kunnen voldoen. Het eiland werd uitgebreid met Duitse bunkers die werden verbonden met het Nederlandse fort. Tevens werd er na gereed komen van deze permanente bouwwerken een batterij van de afdeling Duitse kustartillerie geplaatst, welke hier gedurende de bezetting actief zou blijven. 8 9
6 Route 1 - Tour des Forts Route 1 - Tour des Forts 4. Bunkers [RM] Naast bouwwerken met verdedigende taken waren er ook veel bouwwerken met een ondersteunende functie, zoals deze twee bunkers. Deze bunkers bestaan uit een betonnen slaapverblijf met een gemetseld voorportaal (dagverblijf). Deze bunkers werden gebruikt als woonbunker, gevechtsschuilplaats en berging. De bunkers zijn in zijn geheel onder het maaiveld geplaatst, alleen de voorzijde is zichtbaar. 5. Kustbatterij Heerenduin [RM] De Duitse marine plaatste traditegetrouw kustbatterijen ter bescherming van belangrijke havensteden of waterwegen. Zo werd begin 1942 begonnen met de bouw van de Marineküstenbatterie Heerenduin. In Heerenduin werden er 4 geschutsonderkomens gebouwd. In het midden van de geschutsopstellingen stond de vuurleidingsbunker (in de volksmond ook wel autobunker genoemd). In deze bunker zijn twee verdiepingen waarin kamers zijn met observatiesleuven gericht naar zee. Verder stond er veel meetapparatuur opgesteld waarvan de uitkomst over een telefoonleidng werd overgebracht naar de omliggende geschutsbunkers. In de vuurleidingsbunkers was tevens de commandopost van de batterij gevestigd. In oktober 1944 waren de belangrijkste bunkers van de kustbatterij opgeleverd. Het complex bestond tevens voor de dagelijkse gang benodigde voorzieningen, zoals kantine, keuken, verpleegruimte, paarden- en varkensstallen etc. De batterij Heerenduin is voor de Nederlandse situatie uniek te noemen. Zowel de typische geschutsbunkers als de centrale commandopost zijn gedurende de aanleg van de Atlantikwall in Nederland niet gebouwd (in andere landen sporadisch). Historisch gezien heeft het complex met de naastgelegen luchtafweercomplex Olmen een grote historische waarde. 6. Luchtdoelbatterij Olmen [RM] Na de inval door de Duitsers in Nederland had de Duitse marine grote interesse voor de Nederlandse havens. Men begon snel met het bouwen van versterkingen die meestal een tijdelijk karakter hadden. Pas in een later stadium, toen men doorkreeg dat een invasie in Engeland niet meer zou lukken, werden de versterkingen aan de kust meer permanent. Daarnaast begon men aan geallieerde zijde met het systematisch uitvoeren van bombardementen op bezette gebieden. De Duitse marine gaf hoge prioriteit aan het plaatsen van kustbatterijen. Om de kustbatterijen (en in IJmuiden de sluizen, Haven en de Hoogovens) te beschermen en om toenemende dreiging uit de lucht het hoofd te kunnen bieden bouwde men luchtdoelbatterijen. Een voorbeeld hiervan is batterij Olmen, in zuidelijke richting naast kustbatterij Heerenduin, die nog vrij compleet bewaard is gebleven. Aan de landzijde (Landfront) werden hindernissen aangelegd en op strategische punten veldgeschut, antitankgeschut en andere wapens geplaatst. In de Festung IJmuiden heeft men een aantal luchtdoelbatterijen gebouwd welke in de loop der jaren grotendeels verdwenen. Het complex Olmen betond naast de geschutsbeddingen ook uit radar-, zoeklicht- en luisteropstellingen. Tevens waren ook hier verschillende voor 10 11
7 Route 1 - Tour des Forts Route 1 - Tour des Forts de dagelijkse gang benodigde voorzieningen aanwezig, zoals sportplaats en kegelbaan. 7. Het Landfront: antitank-hindernissen Festung IJmuiden was geheel omringd met een antitank-hindernissen, bestaande uit drakentanden, tankmuren en tankgrachten. Deze, door pantser-afweergeschut verdedigde, linie vormde een barrière voor een aanval door vijandelijke pantservoertuigen. In het oostelijk deel van de duinen werd de linie gevormd door een tankmuur die uiteindelijk overging in een zigzag lopende tankgracht gevuld met water. Buiten de ring met antitank-hindernissen waren velen uitgestrekte mijnenvelden gelegen met antipersoneels- en antitankmijnen. De toegang tot het Noordzeekanaal was afgesloten door het afzinken van een aantal schepen. Dit was nooit de bedoeling geweest van de Duitse bezetter maar is een gevolg van de Nederlandse acties in mei Het kanaal en de haven was door de bezetter afgesloten met torpedonetten, welke zich in onder ander in de havenmond bevonden. Walzkörpersperre (Afsluitbare doorgang in een tankhindernis) Daar waar de toegangswegen tot de Festung de anti-tankhindernis kruisten was een doorlaatpost gesitueerd. Deze doorgangen waren beveiligd door een Walzkörpersperre of een ander type afsluitbare hindernis. De Walzkörpersperre is een constructie van twee betonblokken welk men kon laten zakken, m.b.v. een staalkabel en een winch welke zo de doorgang afsloot. Bij neergelaten blokken was de antitank-hindernis geheel gesloten en vormde zo een ondoordringbare hindernis voor tanks en overige voertuigen. De in de Festung IJmuiden gelegen Walzkörpersperre is een van de twee enige nog in Europa resterende Walzkörpersperre
8 Route 2 8. Commandopost Schoonenberg, Driehuis centrum. Op het landgoed was vanaf 1944 het zogeheten Festungskommando van de Duitse bezetter gehuisvest. Het landhuis werd ingericht als kantoor, verbindingscentrum en ambtswoning van de Festungskommandant. In de nabije omgeving van het huis werden vier zware en tientallen lichte bunkers en enkele verdedigingswerken gebouwd. Twee commandobunkers en twee woonbunkers zijn hiervan nog aanwezig. De vele andere gemetselde en kleine betonnen werken zijn allen geruimd. 9. Missiehuis en bunkers [GM] Het voormalige Missiehuis was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in gebruik als kazerne voor een deel van het in de vesting gelegerde marinepersoneel. Op dit punt passeerden en tweetal wegen en de spoorweg richting Beverwijk de hier gelegen antitankgracht. Om dit kwetsbare punt te beschermen werd de verdediging op deze plek zwaar uitgebouwd. Zo kon de spoorweg door middel van een doorlaatpost afgesloten worden. Hiervoor kantelde men de twee zware beton blokken over de rails. De bunkers die nu nog bewaard zijn gebleven waren personeelsonderkomens. De andere bunkers, gelegen op het terrein van de Vereniging Natuurmonumenten, zijn onder de grond verdwenen of in gebruik als onderkomen voor vleermuizen. 10. Ruïne van Brederode [RM] Het kasteel Brederode heeft in heel Kennemerland zowel uit militair oogpunt als uit handelsoogpunt een zeer strategische positie gehad. Het gebied bij Velsen heette Holland op zijn Smalst. Deze naam heeft een letterlijke betekenis, omdat de oorspronkelijke doorgang tussen de moeilijk begaanbare duinen in het westen en de drassige polder De Velserbroek met het Wijkermeer en het IJ in het oosten zeer smal was. De enige manier om vanuit Zuid-Kennemerland over land naar het noorden te reizen (en omgekeerd) was via Holland op zijn Smalst. De doorgang werd vanuit kasteel Brederode gecontroleerd. De naam Brederode betekent zoveel als een uitgestrekt (breed) terrein waar bossen gerooid zijn. De naam verwijst naar de ontginning en ontbossingen, die in de 13e eeuw op grote schaal plaatsvonden in Kennemerland. De heren van Brederode lieten het kasteel bouwen in Opdrachtgever zou Willem, de tweede heer van Brederode, zijn geweest. Na een aantal verwoestingen 14 15
9 Route 2 - Tour des Forts Route 2 - Tour des Forts 3 grenspalen : één van de gemeente Spaarndam, één van het grensgebied Min.van Oorlog, één van de grens Hondsbosche Hoogheemraadschap. tijdens oorlogen en herbouw werd het in 1573 door de Spaanse troepen verwoest en is sindsdien als ruïne in het landschap blijven liggen. Vanaf 1862 is gewerkt aan het conserveren van de resten, die voor een groot deel overstoven waren met duinzand. De imposante ruïne geeft nog steeds een mooi beeld van een middeleeuwse burcht. 11. Schootsveld Stelling van Amsterdam Voor Spaarndam bevinden zich terreinen links en rechts van de dijk Deze velden behoren tot de inundatiegebieden en waren tevens schootsvelden van de Stelling van Amsterdam Hierin liggen de scherfvrije onderkomens, ook daterend rond de Eerste Wereldoorlog ( ). Het terrein links (Nova Zembla) is thans in gebruik als ijsbaan.het dijkje dat om dit terrein ligt is een van de oudste zeedijken van Nederland, de Velserdijk. In het bosrijke gedeelte ligt het voormalig munitiedepot (±1950). Bij het trafohuisje staan 12. Fort benoorden Spaarndam [PM] Het Fort benoorden Spaarndam maakte deel uit van de Positie bij Spaarndam, waartoe verder behoorde het Fort bezuiden Spaarndam, twee tussen de forten gelegen verdedigingswallen (gebouwd tussen 1916 en 1919) en twee nevenbatterijen. De Positie bij Spaarndam maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam. Het Fort werd gebouwd tussen 1895 en 1901 en had tot taak de smalle inundatiestrook tot aan de duinen en de strategische positie van de waterwerken in Spaarndam (sluizen, gemaal) te verdedigen. De twee forten zijn verbonden door een hoge wal met artillerie- en infanterieopstellingen en een gedekte verbindingsweg. In de wal zijn coupures voor de Velserdijk, de Slaperdijk en de weg naar Haarlem
10 Route 2 - Tour des Forts Route 2 - Tour des Forts 13. Kazemat [PM] Deze voormalige mitralleurkazemat, genaamd Zijkanaal B Zuid, is in 1934 gebouwd door de landmacht als onderdeel van de Vesting Holland. Dit was een verdedigingsgordel van permanente versterkingsbouw en inundatievoorzieningen, ter beschermning van het dichtst bevolkte gedeelte van Nederland. De kazemat maakte deel uit van het Westfront, Groep Haarlem. De kazemat is grotendeels aangeaard en begroeid met struikgewas. Samen met de gesloopte kanonkazemat Zijkanaal B Noord, diende de mitrailleurkazemat ter verdediging van de provinciale weg, welke op deze plaats het Westfront van Vesting Holland doorsneed. De gesloopte kanonkazemat, die direct naast de rijweg en het Noordzeekanaal lag, diende voor het geven van langsvuur naar het noordwesten. De behouden mitrailleur- 14 & 15. Romeinse forten [RM] De grens van het Romeinse rijk liep dwars door ons land. De Limes, zoals de grens wordt genoemd, bestond uit een aantal forten of legerplaatsen met daartussen een groot aantal wachttorens. Deze Limes lag langs de toenmalige hoofdloop van de Rijn. Je zou dus verwachten dat de Romeinen in Noord-Holland geen sporen hebben achtergelaten. Echter bij de aanleg van de Velser- en de Wijkertunnel zijn de resten van twee Romeinse forten ontdekt. Ter hoogte van de Wijkertunnel bevond zich het Romeinse fort dat Velsen 1 (nr. 15) wordt genoemd. Het noordelijke deel van de Zuiderscheg bevat de restanten van een Romeins fort uit de jaren 40 tot 50 n.chr., met de naam Velsen 2 (nr. 16). Gezien de ligging aan een voormalige Rijnarm hadden beide forten een haven. De overblijfselen en grote hoeveelheden vondsten bieden een unieke kijk in de overlevingsstrategiën van de Romeinse veroveringsmacht. Het fort Velsen 1 dankt zijn bekendheid vooral aan het feit dat de Romeinen hier te maken kregen met een Friese opstand tegen de zware belastingen in het jaar 28 na Chr. Er vond een grote veldslag plaats rond het fort. De aanval kon maar ternauwernood worden afgeslagen, maar het fort werd opgegeven stuitte men op restanten van een tweede Romeins fort. Hoewel het niet met zekerheid gezegd kan worden, wijzen muntvondsten erop dat dit fort tegen 50 na Chr. is verlaten
11 20
Monumentnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort
Monumentnummer: 530437 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Status : rijksmonument Inschrijving
Nadere informatieMonumentnummer*:
Monumentnummer*: 532119 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Status: rijksmonument Inschrijving
Nadere informatieCultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011
Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1
Nadere informatieOmschrijving. Informatie Kunstwerk. Titel: Kazemat Peel-Raamstelling. De Peel-Raamstelling
Informatie Kunstwerk Titel: Kazemat Peel-Raamstelling Omschrijving De Peel-Raamstelling De stelling begon aan de Maas, ter hoogte van Grave om via Mill, door de Peel en langs de Zuid- Willemsvaart aan
Nadere informatieComplexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort
Complexnummer: 518575 Smallepad 5 Kazematten complex Aantal complexonderdelen: Monumentnummers van complexonderdelen: 2 518577, 518576 Woonplaats : Gemeente: Provincie: Hoofdadres van hoofdobject: Complexomschrijving:
Nadere informatieOPWINDEND IJMUIDEN. muiden is opwindend! Dan praten we niet over het dorp,
Wandelnetwerk Noord-Holland OPWINDEND IJMUIDEN Tekst en foto s Joop Duijs muiden is opwindend! Dan praten we niet over het dorp, IJ maar over de onvoorspelbare altijd boeiende zee, de jachthaven met prachtige
Nadere informatieGPS wandeling over landgoed Rhijnauwen, lengte ongeveer 4 kilometer.
GPS wandeling over landgoed Rhijnauwen, lengte ongeveer 4 kilometer. 1. Start bij de Veldkeuken, Koningslaan 1, 3981 HD Bunnik Coördinaten: N 52.04.052 E 005.10.224 De Veldkeuken: Puur, ambachtelijk &
Nadere informatieB1 Hoofddorp pagina 1
B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.
Nadere informatieStelling van Amsterdam
Stelling van Amsterdam Zuidoostbeemster De Nieuwe Tuinderij west 27 oktober 2016 Kenmerk 2344B/N2016-01/MW Projectnummer 2344B Aan Gemeente Beemster Van Manon Witbraad 1. Inleiding De verdedigingslinie
Nadere informatieRapportage vondstmelding: Oostende, zeedijk (thv. Hertstraat)
Rapportage vondstmelding: Oostende, zeedijk (thv. Hertstraat) I. Verslaggevers: Inge Zeebroek, erfgoedonderzoeker (heden: erfgoedconsulent), OE, K. Albert II-laan 19, bus 5, 1210 Brussel, 09/276 24 53
Nadere informatieRoute.nl - Meer dan 1900 gratis fietsroutes
1 van 8 Nederland Noord-Holland Uithoorn 41.6 (ongeveer 2:25 u.) Fietsroute 117048 1km 2015 Falkplan BV 2 van 8 Nederland Noord-Holland Uithoorn 41.6 (ongeveer 2:25 u.) Fietsroute 117048 Verken een deel
Nadere informatieWerkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1
Achtergrond informatie voor docenten. D- Day betekend de eerste dag van een grote militaire operatie. In de Tweede Wereldoorlog viel dat op 6 juni 1944. Maar de inval van de Amerikanen in Afghanistan was
Nadere informatieThema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.
Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de
Nadere informatieDe Vecht fortenfietsroute
De Vecht fortenfietsroute Fietsen langs de Bezienswaardigheden Forten Fietsknooppunt Fietsknooppunten op deze route 44 45 49 48 47 47 37 38 39 1 41 42 44 pagina 1 / 5 Omschrijving De Vecht fortenfietsroute
Nadere informatieLiniepad Abcoude. Liniepad Abcoude / wandelroute (10 km) Wandelen langs de Stelling van Amsterdam. Horeca Forten in de omgeving.
Liniepad Abcoude Wandelen langs de Stelling van Amsterdam Forten Horeca Forten in de omgeving Molens in de omgeving pagina 1 / 5 Omschrijving Deze wandelroute is opgesteld door Natuurmonumenten WANDELEN
Nadere informatieMonumentnummer*:
Monumentnummer*: 525616 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Status: rijksmonument Inschrijving
Nadere informatieBeleef techniek en landschap. Waterlinie Workshop. Werk als een vestingbouwer, geniet van het landschap!
Beleef techniek en landschap Waterlinie Workshop Werk als een vestingbouwer, geniet van het landschap! Met een Waterlinie Workshop van Het Leege Land werkt u als historische vestingbouwer en ervaart u
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 1. De Klaagmuur 2. De Grote Muur 3. De Berlijnse Muur 4. De Muur van Hadrianus 5. De Atlantische Muur 6. Filmpjes Pluskaarten
Beroemde muren inhoud blz. Inleiding 3 1. De Klaagmuur 4 2. De Grote Muur 6 3. De Berlijnse Muur 9 4. De Muur van Hadrianus 12 5. De Atlantische Muur 14 6. Filmpjes 17 Pluskaarten 18 Bronnen en foto s
Nadere informatieComplexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort
Complexnummer: 509351 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam: Batterij Den Hoorn Aantal
Nadere informatieVoorstel voor rijks- en provinciale bescherming restanten Duitse kustverdediging 'Atlantikwall' in Nederland 1940-1945
Voorstel voor rijks- en provinciale bescherming restanten Duitse kustverdediging 'Atlantikwall' in Nederland 1940-1945 Aangeboden aan: dhr. drs. C. van t Veen, directeur Rijksdienst voor het Cultureel
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieLiniepad Abcoude. Liniepad Abcoude / wandelroute (10 km) Wandelen langs de Stelling van Amsterdam. Horeca Forten in de omgeving.
Liniepad Abcoude Wandelen langs de Forten Horeca Forten in de omgeving Molens in de omgeving pagina 1 / 6 Omschrijving Deze wandelroute is opgesteld door Natuurmonumenten WANDELEN OVER HET LINIEPAD De
Nadere informatieHolland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier
Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg
Nadere informatieAdres Wassenaarseslag ong. / Wassenaarseslag 15. Vleermuisbunker / Stelling Wassenaar D
De Wassenaarse Slag - Vleermuisbunker/gedenkteken Adres Wassenaarseslag ong. / Wassenaarseslag 15 Postcode Nabij 2242 PG Kadastraal nummer G 3452; G3446; G 3278; G3447; G3448; G3445; G 3449; G3277 Naam
Nadere informatieVind de mooiste fietsroutes op www.route.nl. Fietsroute 121570 Badhoevedorp, Spaarndam en Haarlem
Fietsroute 121570 Badhoevedorp, Spaarndam en Haarlem Praktische informatie Dichtstbijzijnde parkeerplaats winkelpolder De Ronde Venen Dichtstbijzijnde parkeerplaats vanaf eindpunt winkelpolder De Ronde
Nadere informatieComplexnummer:
Complexnummer: 509351 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam Batterij Den Hoorn Aantal
Nadere informatiemet historische gegevens. Nog meer gegevens kunt u vinden op: en dan klikken op Drenthe 3 t/m 7
Op deze en de volgende pagina s vindt u details van kaarten met het gebied Zuidoost Drenthe als uitsnede. De kaarten zijn in volgorde van ouderdom. Alleen kaarten met voldoende details zijn afgebeeld.
Nadere informatieOnderstaand overzicht behoort tot het project Waddenarchieven, dat wordt gefaciliteerd door de Waddenacademie (www.waddenacademie.knaw.nl).
TWEEDE WERELDOORLOG Versie 27-6-2011 Onderstaand overzicht behoort tot het project Waddenarchieven, dat wordt gefaciliteerd door de Waddenacademie (www.waddenacademie.knaw.nl). Het overzicht is als volgt
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatieComplexnummer:
Complexnummer: 528607 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam Grebbelinie, Slaperdijk
Nadere informatieLocatie informatie. Fort Kijkduin maakte in de Tweede Wereldoorlog deel uit van de Atlantikwall.
Den Helder Fort Kijkduin maakte in de Tweede Wereldoorlog deel uit van de Atlantikwall. Fort Kijkduin Dagelijks geopend Admiraal Verhuellplein 1 1789 AX Huisduinen Meer informatie vind je op: www.fortkijkduin.nl
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
De Chinese Muur 1. Voorwoord. 2. Wat is de Chinese Muur? 3. Waar ligt de Chinese Muur? 4. Waarom bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 5. Hoe bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 6. Hoe lang en hoe groot
Nadere informatieStelling van Amsterdam
.. R............ rdmz Rijksdienst i n f o.. architectuur en stedenbouw. voor de Monumentenzorg........... 3... AANLEIDING TOT DEZE BROCHURE In 1995 heeft Nederland de Stelling van Amsterdam voorgedragen
Nadere informatieRondje Plofsluis. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Fietsroute Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Rondje Plofsluis Ontdek de sluizen, dijken en kanalen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie ten zuiden van Utrecht. Deze fietsroute voert langs historische
Nadere informatieDe betekenis van Mill in de historie van Linies en Stellingen
Stichting SPOREN VAN DE OORLOG MILL De betekenis van Mill in de historie van Linies en Stellingen Vóór de Tweede Wereldoorlog Reeds in 1934 werd besloten een eventuele aanval van de Duitsers in het Zuiden
Nadere informatieComplexnummer:
Complexnummer: 528604 Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl T 033 421 74 21 F 033 421 77 99 E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam Grebbelinie, Werk a/d
Nadere informatiePOPERINGE SINT JANSSTRAAT
Archeologisch onderzoek POPERINGE SINT JANSSTRAAT Uitvoerder : Begeleiding : Financiering : Monument Vandekerckhove nv Archeo7 en Agentschap Onroerend Erfgoed Paletten De Backer Timing veldwerk : juli
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieLocatie objecten (ETRS89: grad/min) Onbekend type object Westfalenwall
De Westfalenwall Op 28 oktober 1944 liepen honderden Haaksbergenaren een tocht van 20km naar het Duitse Gronau. Zij waren in een razzia van straat en huis geplukt om samen met duizenden andere Nederlanders
Nadere informatieDE ATLANTIKWALL IN HET NATIONAAL PARK ZUID-KENNEMERLAND
C CULTUURLANDSCHAP D.M. PURMER DE ATLANTIKWALL IN HET NATIONAAL PARK ZUID-KENNEMERLAND FOTO: M. PURMER BUNKERS in het duin In het Nationaal Park Zuid-Kennemerland liggen belangrijke restanten van de Atlantikwall,
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - HAVO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieWAT ZIE JE HIER? Wat zou dit zijn? Welke kleuren zie je? Wat zou er achter de deur zijn?
DE VERBORGEN GRENS WAT ZIE JE HIER? WAT ZIE JE HIER? Wat zou dit zijn? Welke kleuren zie je? Wat zou er achter de deur zijn? WAT ZIE JE HIER? WAT ZIE JE HIER? Waar zou dit zijn? Wat is hier gebeurd? WAT
Nadere informatiek a s t e l e n i n n e d e r l a n d
k a s t e e l Inhoudsopgave k a s t e l e n i n n e d e r l a n d Wat is een kasteel? Blz. 2-3 Ringwalburchten Blz. 4 Motteburchten Blz. 5 Ronde Waterburchten Blz. 6 Vierhoekige Waterburchten Blz. 7 Woon-
Nadere informatieDeel 1 Toen en nu 13
Deel 1 Toen en nu 13 14 Historie Het huidige typisch Nederlandse landschap met polders en dijken kent een lange historie. Na de laatste grote ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, werd door een stijgende
Nadere informatieOverzichtskaart onderzoeksgebied Overzicht EODD vondsten in de omgeving van het onderzoeksgebied. T&A Survey BV 0211GPR2431 1
Inhoudsopgave pagina 1 Inleiding en onderzoeksdoel... 2 2.1 Algemeen... 3 2.2 Onderzoeksgebied... 3 2.3 Literatuur- en archiefonderzoek... 3 2.4 Historisch overzicht... 3 2.4.1 Historisch overzicht onderzoeksgebied...
Nadere informatieEen Toekomstvisie op het Muizenfort te Muiden Een initiatief van
Een Toekomstvisie op het Muizenfort te Muiden Een initiatief van Historische Kring Stad Muiden Muider Ondernemers Raad Stelling van Amsterdam Stichting Herstelling Stichting Menno van Coehoorn Stichting
Nadere informatieOmschrijving. Bezienswaardigheden. fietsen langs de limes / fietsroute (43 km)
Omschrijving Deze fietsroute neemt u mee langs de Limes, de voorlmalige grens van het Romeinse rijk. Langs deze grens, die ruwweg de loop van de Oude Rijn volgt, bevonden zich de Romeinse forten en wachttorens
Nadere informatieGEMEENTELIJK MONUMENT GM-nummer //
GEMEENTELIJK MONUMENT GM-nummer // Algemene gegevens Adres Postcode, Plaats Kadastraal : Polder Zuidpunt, Willemsdorp, Rijksstraatweg-Rijksweg, bruggenhoofd Moerdijk : zie beschrijving individuele objecten
Nadere informatieVind de mooiste fietsroutes op www.route.nl. Fietsroute 121590 Culemborg, Nieuwegein en Everdingen
Fietsroute 121590 Culemborg, Nieuwegein en Everdingen Praktische informatie Dichtstbijzijnde parkeerplaats dagrecreatieterrein everstein Lekdijk 4124 KC Vianen Dichtstbijzijnde parkeerplaats vanaf eindpunt
Nadere informatiein Stelling Voorne In Alle Staten Cultureel projectenprogramma samenwerkende gemeenten Voorne-Putten www.voornewiki.nl
Voorne In Alle Staten Cultureel projectenprogramma samenwerkende gemeenten Voorne-Putten www.voornewiki.nl Maak kennis met het militaire verleden van Voorne. in Stelling 110 611 r o u t e Tijdslijn 1572
Nadere informatieBesluit tot aanwijzing gemeentelijk monument
Besluit tot aanwijzing gemeentelijk monument GM035 (kazemat) Biesenweg 5 6164 RB Geleen Burgemeester en wethouders van Sittard-Geleen, overwegende: dat naast de door het rijk aangewezen en op grond van
Nadere informatieDorpsraad Westdorpe Adviesrapport namen toekomstige viaducten Tractaatweg (N62)
Dorpsraad Westdorpe Adviesrapport namen toekomstige viaducten Tractaatweg (N62) 1. 2. 3. 4. In opdracht van: Provincie Zeeland/ Tractaatweg BV Datum: Januari 2017 Advies namen toekomstige viaducten Tractaatweg
Nadere informatieCULTUURHISTORISCHE LANDSCHAPSINVENTARISATIE GEMEENTE BREDA IV RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP
CULTUURHISTORISCHE LANDSCHAPSINVENTARISATIE GEMEENTE BREDA IV RELICTEN VAN HET HISTORISCHE LANDSCHAP dr K.A.H.W. Leenders 15 oktober 2004 1. INLEIDING 203 2. RELICTSTATUS BESCHOUWD PER THEMA 204 3. ALGEMEEN
Nadere informatieX BASISLES LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS ANTWOORDEN OPDRACHTEN MAASVLAKTE 2
X BASISLES LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS ANTWOORDEN MAASVLAKTE 2 X De haven van Rotterdam x werd te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom
Nadere informatieArtikel: De verborgen Kadesj-scenes in de tempel van Karnak. Patrick van Gils
Artikel: De verborgen Kadesj-scenes in de tempel van Karnak Patrick van Gils De slag bij Kadesj is één van de bekendste veldslagen uit de Egyptische geschiedenis. In zijn 5 e regeringsjaar trok Ramses
Nadere informatieDE GROTE VOLKSVERHUIZING. Handleiding & Werkbladen
Handleiding & Werkbladen DE GROTE VOLKSVERHUIZING DE GROTE VOLKSVERHUIZING is een lespakket voor groep 7 en 8 over de bouw van de Atlantikwall en de grootscheepse evacuatie die hiervan het gevolg was.
Nadere informatieInleiding. Figuur 1 UNESCO Werelderfgoed
ONDERWERP Afweging en risico-inschatting extra stationslocaties t.a.v. het Werelderfgoed Stelling van Amsterdam ONZE REFERENTIE DATUM 05 maart 2018 VAN Gertjan Jobse, Eline Amsing, Floor van Gils Inleiding
Nadere informatieWereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich => Na El Alamein, Stalingrad en Midway werden de Asmogendheden (Duitsland,
Nadere informatieAverboodse Baan (N165), Laakdal
Programma van Maatregelen Auteur: A. Schoups (veldwerkleider) Autorisatie: J.A.G. van Rooij (OE/ERK/Archeoloog/2017/00169) 1 Inleiding In opdracht heeft Vlaams Erfgoed Centrum in juni 2017 een archeologienota
Nadere informatieTASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN
TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel
Nadere informatieGeschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink
Geschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink De rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans is weer zichtbaar. De afgelopen weken is er volop gewerkt
Nadere informatieTracébesluit. N50 Ens-Emmeloord. Conventionele Explosieven (CE n) Datum 20 maart 2014
Tracébesluit N50 Ens-Emmeloord Conventionele Explosieven (CE n) Datum Status definitief Colofon Referentienummer RW1929-28/14-005-909 Uitgegeven door Rijkswaterstaat Midden-Nederland Informatie Telefoon
Nadere informatieeen schetsontwerp in het kader van het Groen- en waterplan / reconstructie Plesmanweg Gemeente Beverwijk LUNA IN PHREAR PAUL DE KORT 2004
een schetsontwerp in het kader van het Groen- en waterplan / reconstructie Plesmanweg Gemeente Beverwijk LUNA IN PHREAR PAUL DE KORT 2004 De voormalige Stelling van Beverwijk kan beschouwd worden als een
Nadere informatieWaar het landschap een verhaal vertelt
Waar het landschap een verhaal vertelt Introductie Graafs KazemattenMuseum Het Graafs KazemattenMuseum is officieel geopend op 17 september 2011, exact 67 jaar nadat Amerikaanse parachutisten de nabij
Nadere informatieOnderweg in het Akener bos
Route 5 52 Aachener Wald 53 Onderweg in het Akener bos Het Aachener Wald biedt niet alleen heerlijke natuur maar is ook een podium voor geschiedenis en verhalen. Het Aachener Wald, waardoor deze wandelroute
Nadere informatieDE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED
~x:\ vlaa~se ~~ \ Regenng Ministerieel besluit tot bescherming als monument van de Hollandstellung (deel landmacht) in Evergem (Ertvelde), Gent (Mendonk), Lochristi (Zaffelare), Stekene (Kemzeke) DE VLAAMSE
Nadere informatieVlaamse Regering :::J.~
~6 f1f1f1/(t é1yio Vlaamse Regering :::J.~ -nj Ministerieel besluit houdende bescherming als monument van domein Raversijde met oorlogsrestanten van de Batterij Aachen, Stützpunkt Bensberg. en Batterij
Nadere informatieKruittoren. Ω Hoogte: ca. 18 m Ω Bouwjaar: ca Ω Muurdikte: ruim 1 m Ω Basisvorm: vierkant
Informatiekaart Kruittoren Kruittoren De Kruittoren staat aan de noordzijde van de Nieuwstad, naast het spoor, in een verloren hoekje. Circa 700 jaar geleden werd deze hoektoren gebouwd bij het verbeteren
Nadere informatieRondje Loevestein. Waterschap Rivierenland
Fietsroute Waterschap Rivierenland Rondje Loevestein De fietsroutes voeren langs historische objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Onderweg krijg je een beeld van de werking van het watersysteem
Nadere informatieVlaam>e oved>dd '$)$ ~"
Vlaam>e oved>dd '$)$ ~" Ministerieel besluit houdende vaststelling van een ontwerp van lijst van als monument te bescher.men domein Raversijde met oorlogsrestanten van de Batterij Aachen, Stützpunkt Bensberg
Nadere informatieDe Peel-Raamstelling in stelling
De Peel-Raamstelling in stelling In het oostelijk deel van Noord-Brabant en deels in Limburg ligt een 20ste eeuwse verdedigingslinie: de Peel-Raamstelling. Verdedigingslinies maken deel uit van ons cultuurlandschap
Nadere informatieSTICHTING WN 2000 JAARVERSLAG 2011
STICHTING WN 2000 JAARVERSLAG 2011 1 Inleiding De Stichting WN2000 wil mensen van binnen en buiten de regio kennis laten maken met de geschiedenis achter de overblijfselen van de Atlantikwall in de regio
Nadere informatieLentewandeling met excursie Biberbunker in de duinen van Oostvoorne op 9 april 2017.
Lentewandeling met excursie Biberbunker in de duinen van Oostvoorne op 9 april 2017. Voor de wandeling van vandaag is gekozen voor de duinen van Oostvoorne met daarin gelegen 96 bunkers uit de 2 e Wereldoorlog
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieHET WATERSCHILD. De geschiedenis van het Muiderslot en het water
HET WATERSCHILD LESBRIEF BASISONDERWIJS De geschiedenis van het Muiderslot en het water nieuwe, ondergrondse ruimte op het terrein achter het kasteel te bezoeken zonder rondleiding geschikt voor leerlingen
Nadere informatie"Kapelletje op de Hei" 1 van 6 WIJ RIEPEN DE HEER AAN IN ONZE NOOD EN HIJ VERLOSTE ONS VAN ONZE ANGSTEN
"Kapelletje op de Hei" 1 van 6 "Kapelletje op de Hei" a/d Broekweg Waarom is het kapelletje gebouwd? De bevrijding van Nederland begon 17 september 1944 met de operatie Market Garden:. Middels grote luchtlandingen
Nadere informatieREDENGEVENDE OMSCHRIJVING RIOOL ONDER HET GLOP EN DE BOTERHAL
REDENGEVENDE OMSCHRIJVING RIOOL ONDER HET GLOP EN DE BOTERHAL Inleiding Hoorn is een van de steden waar zich de uitzonderlijke situatie voordoet dat al vanaf de late Middeleeuwen riolen zijn aangelegd.
Nadere informatieBATHMEN: SALLANDSE LANDWEER
BATHMEN: SALLANDSE LANDWEER ROUTE 28 km 20 19 Een reis langs de middeleeuwse verdedigingslinie, ook wel 'landweer' genoemd. Een mooie fietstocht door het fraaie Sallands landschap, van Bathmen naar Holten
Nadere informatieRondje Loevestein. Waterschap Rivierenland
Fietsroute Waterschap Rivierenland Rondje Loevestein De fietsroutes voeren langs historische objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Onderweg krijg je een beeld van de werking van het watersysteem
Nadere informatieProvincie Zuid-Holland
Provincie Zuid-Holland De Provincie Zuid-Holland wil de herkenbaarheid en de beleefbaarheid van de Atlantikwall versterken door bunkercomplexen langs de Zuid-Hollandse kust zowel fysiek als virtueel toegankelijk
Nadere informatie4 Groenstructuur 4 GROENSTRUCTUUR
4 GROENSTRUCTUUR 4 Groenstructuur In dit hoofdstuk is de gewenste groenstructuur binnen de wijken van de gemeente Naarden vastgelegd. Hierbij zijn drie niveaus te onderscheiden, Stadsstructuur, Wijkstructuur
Nadere informatieIn 1996 werd de baan officieel geopend en in oktober 1997 werd met negen volwaardige greens de begeerde B-status verkregen.
Historie In den beginne... Al vóór de Tweede Wereldoorlog werden er demonstraties van het golfspel gehouden op het vliegkamp De Kooy. Het zou echter nog twintig jaar duren voordat er daadwerkelijk een
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieRING 10 OUWERKERK BROCHURE
RING 10 OUWERKERK BROCHURE Op de ring van het prachtige dorpje Ouwerkerk staat deze vergrote eindwoning met vrij uitzicht over het polderlandschap aan de achterzijde van de woning. Op loop en fietsafstand
Nadere informatieLuxe afgewerkt Brede tuin
Huizen van Hoekstra & van Eck Melchiorstraat 23, 2064 LS Spaarndam Luxe afgewerkt Gezellige woonkeuken Royale woonkamer Brede tuin Luxe badkamer H26 Kenmerken Soort Type Kamers Woonoppervlakte Perceeloppervlakte
Nadere informatieBASISLES LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - AARDRIJKSKUNDE ANTWOORDEN OPDRACHTEN MAASVLAKTE
X BASISLES LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - AARDRIJKSKUNDE ANTWOORDEN X MAASVLAKTE 2 x haven van Rotterdam De werd te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom
Nadere informatieIjmuiden. 10-05-1940 LW 04.00. Drie onbekende vliegtuigen op 25 mtr hoogte. Explosies op Noorderpier.
Ijmuiden. Luchtaanvallen algemeen. In WO2 was het onvermijdelijk dat ook doelen in Nederland zoals havens, werven, schepen, vervoer over water, weg en spoor, industrie etc die door de Duitsers gebruikt
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieBathmen: Sallandse Landweer (Salland) Fietsroute: 28 km
Fietsen in Overijssel BEKIJK DEZE ROUTE OOK IN ONZE GRATIS APP landschapoverijssel.nl/wandeleninoverijssel Bathmen: Sallandse Landweer (Salland) Fietsroute: 28 km Korte introductie Een reis langs de middeleeuwse
Nadere informatieNaam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem
Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieDrie mobilisaties. NIMH Ben Schoenmaker. Ministerie van Defensie. Drie mobilisaties
1870-1914-1939 NIMH Ben Schoenmaker 1 Een oordeel uit 1940 De commandant-veldleger, luitenant-generaal J.J.G. baron Van Voorst tot Voorst: Wie van onze Waterlinie proeft, sterft er aan. Bron: Militaire
Nadere informatieCultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder
Cultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder Adviescode: 2015.020 Auteur: R. Terluin, archeoloog gemeente Vlaardingen Oktober 2017 Inleiding Scoutinggroepen worden verplaatst
Nadere informatieFORT KIJKUIT. Een nieuwe blik op de toekomst van het fort. Plan: Tony de Haan Natuurmonumenten juli 2009
FORT KIJKUIT Een nieuwe blik op de toekomst van het fort Plan: Tony de Haan Natuurmonumenten juli 2009 De Nieuwe Hollandse Waterlinie Fort kijkuit is een fort dat deel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse
Nadere informatieNaam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6
Naam: KASTELEN Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je jouw huis zou verdedigen als anderen het probeerden te veroveren? Nou, vroeger dachten de mensen daarr dus echt wel over na. Ze bouwden hun huis zelfs
Nadere informatieMulticulti Beverwijk
Wandelnetwerk Noord-Holland Multiculti Beverwijk Het station van Beverwijk Eens was Beverwijk een belangrijke vesting, met liefst drie kastelen, in de strijd van Hollandse edelen tegen de weerbarstige
Nadere informatieVind de mooiste fietsroutes op www.route.nl. Fietsroute 122132 Hoek van Holland, Loosduinen en Naaldwijk
Fietsroute 122132 Hoek van Holland, Loosduinen en Naaldwijk Praktische informatie Dichtstbijzijnde parkeerplaats staeldiep Rotterdam Dichtstbijzijnde parkeerplaats vanaf eindpunt staeldiep Rotterdam Dichtstbijzijnde
Nadere informatieBetreft verslag archeologische begeleiding aanleg NVO's Boogkanaal - 29 november 2010
Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 13/99101171/vdR 17 december 2010 278631 Betreft verslag archeologische begeleiding aanleg NVO's Boogkanaal - 29 november 2010 Inleiding In deze notitie wordt verslag
Nadere informatie