Toezicht. Voorwoord directie. Inhoud: Zesde jaargang Nummer 2 December 2010

Transcriptie

1 Zesde jaargang Nummer 2 December 2010 Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 2 keer per jaar Inhoud: Pag. 2-3 Drie vragen aan de directie van het BFT Pag. 4 Interview met mr. H.F. van den Haak Pag. 8 Versterking WNA-toezicht Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer Voorwoord directie Geachte lezers, Aan het eind van het jaar is het goed om zowel vooruit als terug te kijken. Het jaar 2010, met zijn turbulente economische ontwikkelingen, kenmerkt zich door intensief financieel toezicht op notarissen. Verschillende notarissen hadden (en hebben het nog steeds) het moeilijk en sommigen moesten stoppen, vanwege de slechte omstandigheden. Voorts heeft het BFT zich verder voorbereid om zijn toekomstige taak, waarbij een keur aan externe deskundigen geraadpleegd is.

2 2 Beroepsorganisaties, collegatoezichthouders, hoogleraren, ervaringsdeskundigen op gebied van notariaat, toezicht, handhaving en integriteit zijn bevraagd, waarbij het doel was om onze gedachten vooral te spiegelen aan theorie en (werkende) praktijk. Het BFT heeft deze gespreken als zeer waardevol ervaren en zal de inbreng zeker gebruiken bij het inrichten van het toezicht voor de nieuwe en bestaande taken. Het BFT heeft intern diverse werkgroepen geformeerd, waarbij de verschillende disciplines (accountants, (notarieel) juristen) goed samenwerken. Verschillende deelproducten (werkprogramma s, een proeve van een risicomodel met een expertisemodel) zijn ontwikkeld en een vooronderzoek heeft plaatsgevonden naar een automatiseringsoplossing. De terreinen integriteit, witwassen en vastgoed hebben in 2010 de nodige aandacht gehad. De WWFTmelders hebben de afgelopen jaren verschillende (goede) ontwikkelingen in het meldgedrag laten zien. Het aantal meldingen is zowel kwalitatief als kwantitatief toegenomen. Het BFT zal in 2011 meer naar buiten treden ten aanzien van de invulling van zijn toekomstige taak. De huidige toezichtstaak zal nog steeds de nodige aandacht vragen, maar de nieuwe taak biedt nu al voldoende uitdagingen. Het BFT begint langzaam uit te zien naar de vaststelling van de ingangsdatum. De weg er naar toe zal nog wel de nodige inspanningen vragen. We wensen u goede feestdagen en een gezond Mede namens collega s en het bestuur van het BFT. F.J. Winkel RA. Colofon Toezicht is een uitgave van Bureau Financieel Toezicht Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht Postbus 14052, 3508 SC Utrecht Telefoon: Fax: Website: bft.post@bureauft.nl Redactie: drs. Jan W.E. Nagtegaal RA en Douwe A. Steensma RA Vormgeving en realisatie: Peter van der Poel Toezicht verschijnt twee keer per jaar. Drie vragen aan Folkert Winkel RA, Directeur Bureau Financieel Toezicht. 1. Welke consequenties heeft de nieuwe WNA voor het BFT? Door de invoering van de aangepaste WNA gaat het BFT het toezicht van de 19 voorzitters van de Kamers van Toezicht overnemen. Hiermee wordt het BFT, behalve voor het huidige financiële toezicht en het toezicht op de naleving van de WWFT verantwoordelijk voor het integraal toezicht voor het notariaat. Voor het BFT betekent dit een verandering. Wij zijn inmiddels een aantal maanden geleden gestart met de voorbereiding op de komende veranderingen. Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden. 2. Wat wordt beoogd met de veranderingen in de WNA ten aanzien van het BFT? De wetgever heeft het toezichtdomein van de BFT uitgebreid. Door uitbreiding van de taken van het BFT wordt een uitgebreider toezicht op het notariaat nagestreefd. Deze wijziging komt met name voort uit de voorstellen naar aanleiding van de commissie Hammerstein, maar worden ook ingegeven door ontwikkelingen in de vastgoedmarkt. Er komt met de invoering van de wet een volledige scheiding tussen het toezicht en het tuchtrecht. De Kamer van Toezicht heeft op dit moment zowel tuchtrechtspraak als toezichttaken in haar pakket. Die

3 3 toezichttaken worden overgedragen aan het BFT. De taak van het BFT wordt het integraal toezicht (inclusief toezicht op kwaliteit en integriteit) van het notariaat. Hierin is mede begrepen het toezicht op handelingen in strijd met de zorgplicht van de notaris en toezicht op onbetamelijk gedrag van de notaris. Een goed notariaat wordt door de wetgever als een belangrijke voorwaarde gezien voor de goede ordening van het rechtsverkeer in Nederland. 3. Hoe bereid het BFT zich voor op de aanstaande veranderingen? Voor het BFT is het een uitdaging om de komende periode het toezicht, zoals bedoeld in de gewijzigde wetgeving, op een effectieve en doelmatige wijze invulling te geven. Binnen het BFT is daarvoor een project opgestart. De doelstelling van deze projectgroep is een optimaal WNA toezichtmodel te ontwikkelen. Het project wordt BFTbreed uitgevoerd. Alle medewerkers van het BFT zijn in meer of mindere mate bij de realisatie van het project betrokken. Er dient nog veel werk te worden verzet maar als de nieuwe wet van kracht wordt, zal het BFT goed voorbereid aan haar nieuwe taak kunnen beginnen. Drie vragen aan Geert Pieter Vermeulen RA, Directeur Bureau Financieel Toezicht. 3. Wat zijn de kritische succesfactoren voor het functioneren van het BFT 1. Wat betekent de nieuwe WNA voor (het toezichtmodel van) het BFT? De nieuwe WNA betekent dat de taken van het BFT belangrijk worden uitgebreid. Wij zijn na het bekend worden van de concept-teksten van de nieuwe wet onmiddellijk begonnen met ons voor te bereiden op de uitbreiding van de toezichtstaken. Een brede interne projectgroep is bezig met de voorbereidingen op de nieuwe situatie. Door het organiseren van rondetafelconferenties met ketenpartners (inclusief het KNB bestuur) en andere belanghebbenden, bijeenkomsten waarin het nieuwe BFT toezichtmodel met die partijen wordt bediscussieerd om het zoveel mogelijk te optimaliseren. 2. Wat is uw mening over de kwaliteitstoetsing door de KNB onder de nieuwe WNA? Op grond van artikel 6 van de WNA krijgt de KNB de bevoegdheid (en is daarmee verantwoordelijk geworden) voor het uitvoeren van kwaliteitstoetsen bij haar leden. De bevindingen uit deze KNB-audits kunnen nuttige informatie opleveren voor het risicogericht toezicht van het BFT. Verder is het belangrijk om de door het BFT in het kader van het integraal toezicht te verrichten werkzaamheden goed af te stemmen op de werkzaamheden bij kwaliteitstoetsingen van de KNB. Door middel van een goede afstemming en zo mogelijk een gegevensuitwisseling, in overleg met de KNB, zal een toezichtmodel worden gerealiseerd waarbij enerzijds de kwaliteit van het notariaat in Nederland wordt bevorderd en anderzijds het BFT niet blijft verstoken van relevante gegevens die nodig zijn om adequaat toezicht te kunnen uitvoeren. Het BFT komt als toezichthouder het beste tot zijn recht indien hij, naast de huidige gebruikelijke periodieke toetsing, adequaat en actief kan reageren op signalen uit de praktijk. In aanvulling op onze bevindingen voorkomend uit ons eigen onderzoek hebben wij behoefte aan een diversiteit aan gegevens. Aan de hand van deze gegevens kunnen onze onderzoeksmiddelen en methoden efficiënt worden ingezet. De informatiepositie van het BFT is, naast de onderzoeksdeskundigheid en het risicomodel van het BFT, van essentieel belang om risicovolle zaken bij kantoren en onder toezicht gestelden te kunnen vaststellen en de beperkte onderzoekscapaciteit effectief in te zetten.

4 4 De notaris in appel Deel 2 Interview met mr. H.F. van den Haak Door: Jan Nagtegaal en Douwe Steensma Mr. H.F. van den Haak, voormalig president van het Gerechtshof te Amsterdam, oud-voorzitter van de tuchtrechtelijke appelkamer voor het notariaat en oud-bestuurslid van het Bureau Financieel Toezicht schreef het boek: De notaris in appel. Dit boek verscheen eind 2009 in de Prinsengrachtreeks. De Prinsengrachtreeks is een uitgave van het Gerechtshof te Amsterdam en Ars Aequi Libri.

5 5 Dit boek was aanleiding voor een interview met mr. Van den Haak. Dit interview leverde voldoende stof op voor twee artikelen. Het eerste artikel waarin ontwikkelingen in het notarieel tuchtrecht onder invloed van de tuchtrechtspraak in appel centraal stonden, is geplaatst in het vorige nummer van Toezicht. Hieronder het tweede en laatste deel van het interview. Onderwerp van gesprek: de beoogde wijziging van de Wet op het notarisambt (Wna). Toezicht: Uw boek gaat vooral over de ontwikkeling van het notarieel tuchtrecht. Waarom dan ook, weliswaar in de epiloog van uw boek, aandacht voor het concept van de nieuwe Wna? Intussen is het departementaalambtelijk concept uitgegroeid tot een wetsvoorstel tot wijziging van de Wna en enkele andere wetten. Het wacht sinds de aanbieding ervan aan de Tweede Kamer op 3 december 2009 inclusief een nota van wijziging van eind maart 2010 op behandeling ervan. De kabinetscrisis, daarop gevolgde verkiezingen en veel tijd vergende kabinetsformatie zijn er oorzaak van dat de behandeling van het wetsontwerp voorlopig stil ligt. Toezicht: Is dat erg? Het wetsontwerp heeft natuurlijk niet de hoge graad van urgentie van door de Kamer te behandelen begrotingen voor 2011, extra belangrijk in het perspectief van de daarmee samenhangende, ver strekkende bezuinigingen, zoals door het kabinet gepland. Maar de vertraging is wel jammer. Met het wetsontwerp is grotendeels gevolg gegeven aan het rapport Het beste van twee werelden van september 2005 van de Commissie-Hammerstein. Deze heeft de werking van de huidige Wna-1999 kritisch geëvalueerd. In het wetsontwerp is conform het rapport onder meer voorzien in een aantal al jaren bestaande dringende behoeften. Maar op het invoeren van die zozeer nodige voorzieningen moet nu weer gewacht worden. Terugkomend op uw eerste vraag, vond ik de in het concept ontwerp wijziging Wna concreet gemaakte nieuwe inzichten al zo belangrijk dat daarover in het boek niet gezwegen mocht worden. De notaris in appel is geïnspireerd door het begrip ontwikkeling. Daarin paste het om vooruit te zien aan de hand van het toen voorliggende concept dat als een letter of intent zijn schaduwen al duidelijk als zeer serieus te nemen vooruit wierp. De als ontwikkeling te verwachten toekomstige Wna was al in het spel. Maar nu gaat het in het in een volgende fase van ontwikkeling over een potentieel-toekomstige Wna in de vorm van een wetsvoorstel. Dat verdient bij nadere beschouwing ervan bepaald in verschillend opzicht wèl verbetering. Wat dat verbeteren betreft biedt de huidige vertraging van de parlementaire behandeling toch nog een onverwacht voordeel. Zij geeft aan ieder, in het veld en binnen het departement van Veiligheid en Justitie, alsnog, een goede gelegenheid over enkele sleutelonderwerpen van het wetsontwerp verder dóór te denken en tot heroverweging en verbetering te komen. Dat is ook in het belang van de op enig moment voort te zetten, parlementaire behandeling, in de eerste plaats in de Tweede Kamer, waar als synoniem voor verbeteren de term amenderen gebruikt wordt. Toezicht: Is er dan niet nu al winst te behalen met het wetsontwerp zoals het er nu ligt? Ja zeker. Dat is ongetwijfeld een verdienste van het wetsontwerp. Ik noem als voorbeeld maar enkele winstpunten. Zo zijn op het terrein van de beroepsgeheimhoudingsplicht, een hoofdthema van het wetsontwerp, noodzakelijk geworden stappen gezet ten behoeve van vergroting van de effectiviteit van toezicht en daarmee verbonden onderzoek. De aan intercollegiale toetsing onderhevige notaris is wettelijk niet langer gebonden aan zijn geheimhoudingsplicht ten opzichte van zijn collega-notaris/ auditor die de KNB onder haar verantwoordelijkheid laat uitvoeren. Dezelfde gebondenheid is vervallen ten behoeve van de tuchtrechtspraak voor het notariaat. Dat is ook het geval ten opzichte van onderzoekers ten behoeve van een door de voorzitter van een Kamer in eerste instantie of van de betrokken appelkamer van het Amsterdamse Hof te gelasten onderzoek en daarvoor aan te wijzen personen, zoals bij het BFT werkzame onderzoekers. Hetzelfde geldt eveneens ten opzichte van medewerkers van het BFT ten behoeve van uitoefening van BFT-toezicht. Voor dat toezicht kunnen die medewerkers krachtens de Wna zijn aangewezen of, waar het de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme betreft, de Minister van Financiën. Om ook de schijn van gebrek aan onafhankelijke rechtspraak uit te sluiten, is functiescheiding tussen toezicht en rechtspraak in het wetsontwerp helder tot uitdrukking gekomen, in het bijzonder door zuivering van de rol van de voorzitter van de nieuw in te richten Kamer van Toezicht, in het wetsvoorstel Kamer voor het notariaat genoemd. Ten slotte is een uit het oogpunt van adequate sanctionering pijnlijke lacune in het sanctie-assortiment van artikel 103 Wna-1999 opgevuld door opneming van de geldboete in dat artikel van het wetsvoorstel.

6 6 Toezicht: Wat is volgens u de harde kern of de sturende gedachte van de nieuwe Wna? Het wetsvoorstel samen met Memorie van Toelichting (MvT) maakt als geheel duidelijk dat de leidende gedachte van de beoogd nieuwe Wna is het versterkt waarborgen van de kwaliteit en integriteit en van de notariële beroepsuitoefening. Deze gedachte, ingegeven door gewijzgde maatschappelijke omstandigheden en politiek bepaalde inzichten wordt omgezet in realiteit door versterking van het tuchtrecht en uitbreiding van de bevoegdheid van het BFT als toezichthouder met ingrijpende gevolgen van dien voor het notariaat en de rechtspraak. Ik noemde er al een aantal concrete voorbeelden van. Toezicht: Maar wat valt er dan eigenlijk nog te verbeteren? Op diverse terreinen zijn alsnog te bereiken verbeteringen nuttig en nodig. Nu beperk ik mij tot drie van de belangrijkste thema s. Het eerste betreft geheimhoudingsplicht in het kader van intercollegiale toetsing, het tweede rechtsmachttoedeling in verband met sanctionering, en het derde rechtspositie, aantal en samenstelling van nieuw te vormen Kamers, belast met tuchtrechtspraak in eerste instantie. Wat betreft het eerste onderwerp moet ik vooropstellen dat de KNB al per 2 januari 2009 een Verordening op de kwaliteit heeft ingevoerd, waarin intercollegiale kwaliteitstoetsing is geregeld. Deze toetsing is van het niveau verordening naar dat van de formele wet verhoogd doordat De KNB in artikel 61a wetsvoorstel voor de uitvoering ervan verantwoordelijk wordt gesteld. Hetzelfde artikel heft in lid 3, ik zei het al, de gebondenheid van de aan de toetsing onderworpen notaris aan zijn geheimhoudingsplicht op. Deze bepaling is thans inhoudelijk in sterkere termen opgenomen in artikel 3 lid 1 laatste volzin van de Verordening: Zij (de notarissen VdH) zijn niet bevoegd zich op hun geheimhoudingsplicht te beroepen tegenover hun toetsers. Deze bepaling zal, naar ik aanneem, te zijner tijd overruled worden door het vernieuwde artikel 61 a lid 3 Wna. Uit de Memorie van Toelichting volgt dat de KNB bevoegd is in beginsel geheim te houden toetsingsgegevens aan het BFT over te dragen, voor zover die gegevens ernstige misstanden aan het licht brengen. Het wetsontwerp heeft het gebrek dat daarin deze uitzondering op de in verband met intercollegiale toetsing staande geheimhoudingsplicht niet regelrecht in de voorgestelde wetstekst is opgenomen. Het maatschappelijk belang dat met de beroepsgeheimhoudingsplicht van notarissen en de bestuurlijke geheimhoudingsplicht van de KNB in

7 7 deze gemoeid is, heeft een zodanig zwaar soortelijk gewicht dat dit gebrek alsnog zou moeten worden opgeheven door aanvulling van artikel 61a wetsvoorstel. Voor zover geheimhouding ook buiten het wettelijk tuchtrecht onderwerp van bindende regelgeving is, betreft het steeds regelgeving op het niveau van de formele wet. Wat de legitimatie van de uitzondering betreft is de Memorie van Toelichting in het licht van het buiten de wetskst gehouden, maar krachtens jurisprudentie rechtens erkend leerstuk over geheimhouding en met name uitzonderingen daarop onvoldoende helder. Het verwijst algemeen naar wat heet afgeleide geheimhoudingsplicht. Dat lokt vragen uit die verschillend te beantwoorden zijn. En dat geeft weer aanleiding tot onnodige procedures. Ook daarom is man paard noemende, eenduidige aanvulling van artikel 61a wetsvoorstel nodig met een daarop gebaseerde verantwoording ervan in de Memorie van Toelichting. Toezicht: Wat mankeert er nu nog aan het rechtspraaksysteem als toch het sanctieassortiment wordt uitgebreid met geldboete? Behalve de tuchtrechtelijke geldboete introduceert het wetsvoorstel voor overtreding van enkele artikelen van de beoogde Wna de bestuursrechtelijke geldboete en de last onder dwangsom. Daarmee is, zoals volgt uit de Memorie van Toelichting, tegelijkertijd een tweesporig rechtspraaksysteem ingevoerd. Dat bestaat uit twee organisatorisch gescheiden rechtspraakkolommen: een tuchtrechtelijke kolom, in eerste instantie bestaande uit Kamers met in hoger beroep het Gerechtshof Amsterdam als appelrechter, en een bestuursrechtelijke kolom, bestaande in eerste instantie uit Kamers en in hoger beroep de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State als appelrechter. Al naar gelang overtreding van een van de betrokken bepalingen van de Wna voor de rechter wordt aangebracht via een klacht danwel via een beroep tegen een door het BFT als toezichthouder reeds opgelegde bestuurlijke boete of last onder dwangsom, is het de Wnaprocedure die de tuchtrechter heeft toe te passen of, organisatorisch apart daarvan, de bestuursrechter die de bestuursrechtelijke procedure heeft te volgen. Deze apartheidsconstructie draagt als zodanig het niet aanvaardbare risico in zich dat fundamentele rechtsbeginselen als rechtseenheid wat betreft de inhoud van dezelfde in beide kolommen te hanteren begrippen en rechtsgelijkheid wat betreft het sanctiebeleid niet als vereist gewaarborgd zijn. Dit klemt te meer in hoger beroep, de instantie waaraan dat waarborgen functioneel bij uitstek is toevertrouwd. Er is daarna behalve via het zeldzaam voorkomende middel van herziening geen mogelijkheid meer onjuiste beslissingen recht te trekken. Toezicht: We kennen nu eenmaal tuchtrecht en bestuursrecht. Dat algemeen geldend onderscheid is structureel wel zinnig. Hoe wilt U daaraan voorbijgaan? Aan dat onderscheid ga ik niet voorbij in mijn oplossing van de in de Memorie van Toelichting voorgestelde rechtspraaktweedeling met het risico, dat ik noemde. De twee te volgen, verschillende procedures blijven gerespecteerd in mijn oplossing. Ik pleit er namelijk sterk voor aan de nieuwe Kamers voor het notariaat in deze zowel rechtsmacht conform de Wnaprocedure toe te delen als rechtsmacht conform de bestuursrechtelijke procedure. Ik kies dus uitdrukkelijk voor één enkele rechtspraakkolom met dubbele rechtsmacht. Dat respecteert het onderscheid tussen tuchtrecht en bestuursrecht als zodanig gaaf. Mijn oplossing is niet meer of anders dan een organisatorische aangelegenheid, maar biedt wel de beste waarborg voor berechting van overtredingen van dezelfde bepalingen op de voet van rechtseenheid en rechtsgelijkheid waar het gaat om met die bepalingen verbonden begrippen en sanctionering. Bovendien, geldboete als sanctie blijft geldboete ongeacht herkomst van de Wna of de Algemene wet bestuursrecht. Last onder dwangsom komt als sanctie materieel overeen met een geldboete die - als mogelijk volgens een ambtelijk voorontwerp Kaderwet tuchtprocesrecht - voorwaardelijk is opgelegd Het verschil in de herkomst zit, alleen uit procedureel oogpunt, in de rechtsbescherming van de notaris. In geval van een klacht leidt beweerd misdoen tot rechterlijke toetsing ervan voorafgaand aan de eventueel op te leggen sanctie. Die toetsing gebeurt achteraf als het gaat om een door het BFT opgelegde sanctie. De notaris behoeft in het eerste geval pas te bloeden, als een veroordelende beslissing niet meer herroepen kan worden. In het tweede geval begint hij met bloeden en moet hij dat achteraf ongedaan zien te maken. Overigens, als volgens een ambtelijk ontwerp Kaderwet tuchtprocesrecht tuchtrechtelijk opgelegde sancties direct uitvoerbaar kunnen worden verklaard, dan verdwijnt ook dat verschil. Toezicht: Maar bij het volgens u wèl zo belangrijke punt van het hoger beroep kun je in uw éénkolomssysteem nog kiezen tussen de Afdeling Bestuursrechtspraak of het Gerechtshof.

8 8 Ongeacht wat er verder over kan worden gezegd, zie ik het als een groot voordeel dat het Hof al sinds 1 oktober 1984 ervaring heeft met hoger beroep in notariële tuchtzaken. Dat is toen geconcentreerd bij het Hof met als uitdrukkelijke opdracht van de wetgever het bewaken van de rechtseenheid. Om die reden kies ik ook nu voor het Hof. Toezicht: En de Kamers? Kunt u over de Kamers tot slot uw mening nog kort geven? Kort samengevat komt het hierop neer. Integreer de nieuwe Kamers in de organisatie van de Rechterlijke Macht. Ze hangen er nu bij als losse commissies die rechtspraak bedrijven, krijgen onderdak in de gebouwen van rechtbanken, meer niet. Nu dient een historisch gemaakte systeemfout te worden rechtgezet. Ze plegen immers full dress rechtspraak, staan op hetzelfde niveau als de bijzondere kamers van rechtbanken en hoven, waarin gemengd rechters en deskundigen als regulier onderdeel zijn opgenomen, zoals de ondernemingskamer, de douanekamer, de kwekerskamer, de pachtkamers, de kamer inzake vervroegde invrijheidstelling, de penitentiaire kamer, de militaire ambtenarenkamer e.d. Ze zijn aan dezelfde tucht onderworpen als de rechters. Beperk het aantal ervan tot 10, op te nemen in dezelfde 10 rechtbanken die volgens een beoogde nieuwe gerechtelijke kaart in Nederland zullen worden aangewezen. Tenslotte, laat de personele bezetting ervan, voor zover het de rechters-leden betreft aan de wijsheid van de gerechtsbesturen over. Hun richtsnoer zal daarbij zijn een kwaliteitsbeleid afgestemd op de functie van de Kamers. Versterking WNA-toezicht (Wetsontwerp wijziging van de wet op het notarisambt) Door mr. Dirk Kolkman en mr. Robert Wisse. Volgens het wetsontwerp wijziging van de wet op het Notarisambt (Wna) zal het Bureau Financieel Toezicht dé integraal toezichthouder worden op het notariaat. Het is nog niet duidelijk wanneer het wetsontwerp Wna in werking zal treden, waarschijnlijk 1 juli 2011 of 1 januari Het wetsontwerp Wna is inmiddels aangemeld voor plenaire behandeling bij de Tweede Kamer. Dit betekent dat de schriftelijke behandeling is afgerond en het wetsontwerp Wna binnenkort op de agenda komt voor plenaire behandeling. In dit artikel worden enkele belangrijke wijzigingen van de Wna besproken en de gevolgen daarvan voor het BFT-toezicht en de notariële praktijk. Scheiding toezicht en tuchtrechtspraak Op dit moment wordt het toezicht op de naleving van de Wet op het notarisambt (Wna) met inbegrip van verordeningen en besluiten van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) uitgeoefend door de 19 Kamers van Toezicht. Deze Kamers van Toezicht zijn gevestigd bij de 19 lokale rechtbanken. Naast het houden van toezicht zijn deze Kamers van Toezicht tegelijkertijd belast met de tuchtrechtspraak in eerste aanleg. De toekomstige wijzigingen in de Wna, mede naar aanleiding van de rapporten van de commissies Hammerstein (2005) en Huls (2004), beogen een beter en efficiënter toezicht op het notariaat. Dit wordt in het wetsvoorstel Wna bereikt door een scheiding aan te brengen Scheiding toezicht en tuchtrechtspraak Op dit moment wordt het toezicht op de naleving van de Wet op het notarisambt (Wna) met inbegrip van verordeningen en besluiten van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) uitgeoefend door de 19 Kamers van Toezicht. Deze

9 9 Kamers van Toezicht zijn gevestigd bij de 19 lokale rechtbanken. Naast het houden van toezicht zijn deze Kamers van Toezicht tegelijkertijd belast met de tuchtrechtspraak in eerste aanleg. De toekomstige wijzigingen in de Wna, mede naar aanleiding van de rapporten van de commissies Hammerstein (2005) en Huls (2004), beogen een beter en efficiënter toezicht op het notariaat. Dit wordt in het wetsvoorstel Wna bereikt door een scheiding aan te brengen tussen toezicht en tuchtrecht, zodat het tuchtrecht (en het toezicht) onafhankelijk en onpartijdig kan functioneren. De kamers van toezicht zullen zich voornamelijk bezig gaan houden met tuchtrechtspraak. Het BFT wordt de externe integrale toezichthouder op het notariaat. Een effectief toezicht verstevigt het maatschappelijk vertrouwen in het notariaat. Tegelijkertijd wordt het aantal Kamers van Toezicht teruggebracht van 19 naar 5 en worden de Kamers van Toezicht genaamd Kamers voor het Notariaat. Ten behoeve van de effectiviteit van de tuchtrechtspraak kent het wetsontwerp Wna de Kamer voor het Notariaat een nieuwe bevoegdheid toe. Dit betreft het opleggen van een geldboete. Ook het BFT krijgt als toezichthouder de mogelijkheid om een bestuursrechtelijke boete of dwangsom op te leggen bij overtredingen van voorschriften van administratieve aard, bijvoorbeeld het niet tijdig indienen van jaarstukken door de notaris. Ook dit maakt het toezicht slagvaardiger. Ten behoeve van de effectiviteit en efficiëntie zal het toezicht door het BFT risico-gebaseerd zijn: Per notaris zullen de financiële en integriteitsrisico s in kaart worden gebracht. Om de risico s juist te kunnen inschatten, zal het BFT een gegevensbestand opbouwen en onderhouden, op basis waarvan dergelijke risico s continu inzichtelijk zijn. Dit leidt tot een afgewogen risico-analyse en maakt een snel ingrijpen mogelijk. Daarbij is het van belang dat het BFT zich zoveel mogelijk beperkt tot de meest relevante slimme-indicatoren. Indien dergelijke slimme-indicatoren indiceren dat er sprake is van een verhoging van het risico, zal het BFT een nadere toezichtactie moeten ondernemen. Dit systeem leidt tot extra aandacht voor risicogevallen en vermindert de lastendruk voor de standaardpraktijk. Ook de hierna te bespreken incidentenmelding draagt bij aan de informatiepositie van het BFT en de risico-analyse. Toegevoegd notaris Naast de bestaande begrippen notaris en kandidaat-notaris wordt een nieuw begrip geïntroduceerd: de toegevoegd notaris. In de praktijk duurt het lang voordat een kandidaat-notaris uiteindelijk notaris wordt. Een kandidaat-notaris die notaris wil worden moet bovendien ondernemer worden en een ondernemingsplan indienen. In de praktijk blijkt dat niet iedere kandidaat-notaris dit ondernemerschap ambieert. De toegevoegd notaris is bevoegd om namens en in dienst van de notaris, onder zijn verantwoordelijkheid en toezicht akten te passeren. De notaris beschikt over een exclusieve instructiebevoegdheid ten aanzien van de notariële werkzaamheden van de toegevoegd notaris Omdat de toegevoegd notaris naast de notaris waar hij in dienst is akten kan passeren, wordt het maximum aantal toegevoegd notarissen die onder een notaris werkzaam kunnen zijn, op drie gesteld. Ook ten aanzien van de toegevoegd notaris zal vanuit het BFT aandacht moeten zijn in het risicomodel,. Door de introductie van de toegevoegd notaris zijn bijvoorbeeld grotere aantallen akten per kantoor mogelijk. Dat verhoogt bijvoorbeeld de eisen die aan de kantoororganisatie en werkprocedures moeten worden gesteld. Geheimhoudingsplicht De notariële geheimhoudingsplicht geeft cliënten de zekerheid dat in vertrouwen met de notaris kan worden gesproken. Dat is een groot goed. De notariële geheimhoudingsplicht mag er echter niet toe leiden dat relevante zaken voor de kwaliteitsbevordering door de KNB, het toezicht door het BFT of de tuchtrechtspraak door de kamers voor het notariaat onbelicht blijven. Voorkomen moet worden dat de notariële geheimhoudingsplicht wordt misbruikt voor malafide praktijken. In de nota van wijziging bij het wetsontwerp Wna is dan ook opgenomen dat de geheimhoudingsplicht van de

10 10 notaris en zijn verschoningsrecht ten opzichte van de auditoren van de KNB, de toezichthouder (het BFT) en de notariële tuchtrechter wordt opgeheven. Voor de KNB-auditoren, de BFT-toezichthouders en de kamers voor het notariaat geldt een afgeleide geheimhoudingsplicht. De opheffing van de geheimhoudingsplicht ten aanzien van de toezichthouder geldt ook ten aanzien van het toezicht dat het BFT op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme ( Wwft ) kan uitoefenen. Het BFT kan door middel van deze wijziging het financieel toezicht, het Wwft-toezicht en het toezicht op kwaliteit en integer handelen bij notarissen volledig integreren. Ook dit bevordert de effectiviteit van het toezicht en gaat gepaard met vertrouwelijk gebruik van de in het toezicht ter kennis gekomen informatie van de notaris. Veranderende rol BFT Waar de KNB tot taak heeft de kwaliteit van het notariaat te bevorderen, heeft het BFT als toezichthouder toezicht te houden op het notariaat, op de persoon van de notaris, de notariële kantoororganisatie en de mensen die er werkzaam zijn. Om een goede kwaliteit en integriteit van een financieel gezond notariaat te bewaken en ervoor zorg te dragen dat het publiek het vertrouwen in het notariaat behoudt, is een goede samenwerking tussen KNB en het BFT een noodzaak. Voor het toezicht, maar ook voor de kwaliteitsbevordering door de KNB, is samenwerking in de vorm van ondermeer afstemming en kennisoverdracht een randvoorwaarde om tot een effectief en efficiënt en daarmee optimale toezichtsuitoefening te komen. Gedragen door allen die het notariaat een warm hart toedragen. De toekomstige onafhankelijke toezichthoudersrol van het BFT is al met al een verandering ten opzichte van de huidige praktijk waar het BFT ook optreedt als onderzoeksinstrument van de voorzitter van de Kamers van Toezicht. Deze taak zal minder worden en het BFT zal de toezichtsinspanningen met een risicobenadering zelf moeten starten naar aanleiding van een adequate analyse van de voorhanden zijnde informatie. Toegespitste reguliere onderzoeken, thematische aandacht en bijzondere onderzoeken zijn daar voorbeelden van. Dit alles ten behoeve van de hiervoor genoemde belangen van het notariaat zelf. Incidentenmelding De notaris is en blijft primair verantwoordelijk voor het adequaat uitvoeren van notariswerkzaamheden en zijn kantoororganisatie. Hij en niemand anders is verantwoordelijk voor de ontplooide activiteiten, de kwaliteit van werkzaamheden, de bedrijfsvoering, de organisatie, etc. Omdat het toezicht door het BFT risico-gebaseerd zal zijn, is het van groot belang dat incidenten onverwijld bekend zijn bij de toezichthouder. Om daarin te voorzien wordt in artikel 25a van de Wna een nieuwe bepaling opgenomen die de informatiepositie van de toezichthouder verbetert. Dit betreft de incidentenmelding aan de toezichthouder, die ook bij andere beroepsgroepen gebruikelijk is (bijvoorbeeld bij accountants en financiële odnernemingen). Notarissen hebben een onverwijlde meldingsplicht aan het BFT indien er zich gebeurtenissen voordoen die aanmerkelijke gevolgen hebben voor hun (financiële) positie. Met de incidentenmelding kunnen eventuele toekomstige risico s voor de bewaringspositie of gebeurtenissen die van invloed zijn op de solvabiliteit of liquiditeit tijdig gesignaleerd worden. Gedacht kan worden aan fusie of overname van andere kantoren, het toe of uittreden van notarissen, een negatieve bewaringspositie, een negatieve liquiditeit, een probleem ten aanzien van de continuïteit en inbreuken op de integriteit. Het BFT kan als gevolg van de deze incidentenmelding een tijdige en betere risico analyse maken en zijn vroegtijdige toezichtsuitoefening daarop beter inrichten. Centraal register voor het notariaat Om doelmatig toezicht uit te voeren, dient de notaris periodiek gegevens te verstrekken aan de toezichthouder. Ten behoeve van de juiste inschatting van de risico s bij een notaris, is een adequate informatiepositie van de toezichthouder BFT noodzakelijk. Veel informatie over de organisatie van de notaris en de uitkomsten van de activiteiten van de Kamers voor het notariaat zullen worden vastgelegd in het register voor het notariaat. Een goede gegevensuitwisseling met het register verbetert de informatiepositie van het BFT en vermindert de administratieve last bij de notaris. Gegevens die bij het register bekend zijn, hoeven niet door de notaris te worden verstrekt. De KNB gaat het nieuw centraal register voor het notariaat bijhouden, Basis Register Notariaat geheten. In dit register zijn de persoonlijke gegevens van iedere notaris, toegevoegd notaris en kandidaat-notaris vastgelegd. Ook zijn onder meer de nevenbetrekkingen van deze personen alsmede jegens hen uitgesproken maatregelen in het register opgenomen. Met een dergelijk centraal register is informatie over notarissen, toegevoegd notarissen en kandidaatnotarissen beter inzichtelijk. Voor een goede ondersteuning van de toezichtactiviteiten is het noodzakelijk dat het BFT een geautomatiseerd systeem tot zijn beschikking heeft waarin de hiervoor genoemde verschillende toezichtgegevens kan worden opgeslagen. Met behulp hiervan kan geautomatiseerd een risicobeeld en analyse worden uitgevoerd die de medewerkers van het BFT ondersteunt in de uitvoering van de toezichtwerkzaamheden.

11 11 Activiteiten BFT-intern Voor de veranderende toezichtstaak is binnen het BFT een intern project versterking Wna toezicht gestart om optimaal toegerust de taak te kunnen gaan vervullen. In de projectgroep zitten leden met toezichtservaring en leden met ervaring als (kandidaat-)notaris in de notariële praktijk. Daarnaast zijn alle medewerkers BFT-breed actief in diverse werkgroepen. Ten behoeve van het op te zetten toezicht zijn gesprekken gevoerd met diverse externe deskundigen zoals presidenten van de Kamers van Toezicht en hoogleraren. Ook wordt overleg gevoerd met de KNB over nauwe samenwerking en informatieuitwisseling. De uitkomsten van de gesprekken worden benut bij de verdere uitwerking van het toezichtsmodel om te komen tot een optimaal toezicht op het notariaat. Wat onder toezicht staanden en samenwerkingspartners van het BFT in zijn veranderende rol kan verwachten is ook terug te vinden in de Gedragscode Bureau Financieel Toezicht. U vindt de Gedragscode voor de medewerkers van het BFT op de website van het BFT:

12 Zesde jaargang Nummer 2 December Column Imago Geen beroep heeft zo n saaie uitstraling als dat van notaris of accountant. Voor de insiders is wellicht alleen het beroep van actuaris nog saaier, maar wie kent er nu eigenlijk een echte actuaris? En eigenlijk vind ik het helemaal niet erg dat de genoemde functionarissen een dergelijk imago hebben. Het past bij hun beroepen, schept vertrouwen. Zoals het ook past bij bankiers, en is hun probleem nu juist niet dat zij te sexy zijn geworden? Te dynamisch, te commercieel, te hebzuchtig. Bovendien: het gaat slechts om imago. De praktijk is vaak anders. Zo twitterde er onlangs nog een dame het volgende: Was in the lift with the new hot accountant.. Laat ik mij verder beperken tot de eigen beroepsgroep, de accountants. Zij keken wellicht teveel naar bankiers en geven blijk van de zojuist genoemde aan die beroepsgroep te relateren karakteristieken. Ondanks het voortdurende saaie imago is de accountancy de afgelopen dertig jaar drastisch veranderd. Uit relatief kleine accountantsorganisaties ontstanden grote kolossen, thans liefkozend de big four geheten. Veel accountants werden van controleur opeens adviseur. Van degelijke beancounters tot flamboyante consultants. Van professie is het accountantsberoep een industrie geworden. En dat is slechts op onderdelen een vooruitgang. Maar het gaat me er nu niet om kritiek te spuien op een beroepsgroep waarbinnen ook veel goeds gebeurd. Ik wil juist laten zien dat er binnen de beroepsgroep ook sprake is van dynamiek, vernieuwingsdrang en vooruitgang. Zo is er een groep van twitterende accountants actief met een heuse hervormingsagenda voor het accountantsberoep. Omdat zij trots zijn op en passie vertonen voor het beroep. Omdat zij zich niet herkennen in de wijze waarop de gevestigde orde vanuit de beroepsorganisatie en de top van de grote accountantskantoren het accountantsberoep representeert. Zo reageert de beroepsorganisatie tamelijk defensief op de kritiek vanuit de toezichthouder, de politiek en de media. Dat kan én moet anders, aldus de twitteraars in hun tweets. Tweets zijn een soort sms-jes, korte boodschappen van niet meer dan 140 karakters. Toen in een dergelijke boodschap een accountant aankondigde te overwegen zich kandidaat te stellen als voorzitter van de beroepsorganisatie, ontketende hij een tsunami aan tweets. Die betroffen vooral steunbetuigingen. En zetten een beweging in gang om te komen tot een hervormingsagenda. Middels een tweet-up. Ofwel een bijeenkomst van twitteraars. Het trok de aandacht van de media. Het Financieele Dagblad woonde de tweet-up bij en wijdde er een artikel aan. De tweede tweet-up haalde een column in het NRC Handelsblad. Het gebruik van sociale media, ook voor (het organiseren van) vaktechnische zaken, zal naar verwachting alleen nog maar toenemen. Zijn de oudgedienden nog maar net gewend aan en sms, moeten ze nu aan de Twitter en kunnen zij de Ipad ontdekken. Of maken ze een account aan op Hyves, Facebook en/of Linked in. Om een netwerk te registreren en op te bouwen, nieuwe vrienden te maken. En om een aantal van hen weer te ontvrienden als ze met teveel zijn. Het oogt leuk, kan nuttig zijn en is mooi. Al roept het ook weleens de vraag op of het niet een overdaad aan informatie geeft. Of het nog wel ruimte geeft tot rust en reflectieve momenten zonder telkens nieuwe informatieimpulsen. Maar tot op zekere hoogte moet je van dit soort zaken wel op de hoogte zijn en erin meegaan. Ik doe dat als oudere jongere van 42 jaar. Maar het geldt ook voor de saaie beroepsbeoefenaren. Opdat zij binnenkort niet als fossielen afgestoft worden of als Neanderthaler te boek komen staan. Marcel Pheijffer