Jaargang 15 Nummer 3 Prijs 2,25

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Jaargang 15 Nummer 3 Prijs 2,25"

Transcriptie

1 Geestelijke vorming, vernieuwing & missionaire gemeenteopbouw Jaargang 15 Nummer 3 Prijs 2,25 Materiaal voor 13 weken geloofsopbouw 3 Herfst 2011 Investeren in relaties

2 Inhoudsopgave Van de redactie Gespreksgroepen God spreekt de taal van de liefde Ronald Koops Investeren in een stevige basis onder je huwelijk Rik van Groningen Hou van je huwelijk Hayo Wijma en Annemiek de Jonge Het huwelijk is geen droomreis, maar werkvakantie Gerrit Houtman Meer begrip voor de ander Hans en Adeline Waagmeester Waar kom jij vandaan waar gaan jullie naartoe? Jeanette de Korte Het gevaar van emotioneel loslaten Bert en Willemien Reinds Als het hart niet mee wil Ap Verwayen Waar mensen zijn, zijn conflicten Ds. Arenda Haasnoot Elkaar ruimte geven en dienen Drs. Nico van der Voet Onverdeelde aandacht in een onlinewereld Rachel van Wijngaarden Wát als de wijn in een huwelijk op is? Drs. Yme Horjus Wanneer een huwelijk bekoelt Christa Ludwick-Rietkerk Toerusting Van de redactie 40-dagen-dagboek De kracht van vertrouwen en trouw Investeren in relaties In dit themanummer wordt stilgestaan bij relatieontwikkeling. Alhoewel de focus vooral ligt op het huwelijk, zijn veel principes die belicht worden, ook herkenbaar in andere relaties zoals omgaan met een verschillende achtergrond en geschiedenis, met karakterverschillen, onderlinge verwachtingen, verlangen naar respect en een constructieve houding ten opzichte van elkaar. We ontmoeten allemaal mensen die te maken hebben met de uitdaging van mens-zijn: persoonlijk en in relaties. Jezus Christus leefde een dienende houding voor waarbij Hij ieder mens in zijn eigen waarde en betekenis wilde erkennen en bevestigen. De weduwe Ruth is in het contact met haar schoonmoeder Naomi hierin voor mij een voorbeeld. Wanneer zij wil teruggaan naar Israël, zegt ze tegen haar: waar u heen gaat, zal ik ook gaan, en waar u overnacht, zal ik overnachten. Uw volk is mijn volk en uw God mijn God. Zij kiest voor de situatie van Naomi. Zij zegt ja tegen Naomi s geschiedenis en de God van Naomi. En God gebruikt haar keuze. Ruth speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van het Joodse volk en de komst van de Messias. Lees de artikelen voor uzelf, maar denk ook na hoe de inhoud gebruikt kan worden in de ontmoeting en het gesprek met anderen. We mogen samen leren en ontdekken hoe relaties in beweging kunnen komen en kunnen groeien. En hoe Gods Geest daarin vrucht kan geven waarbij Hij ons wil laten ontdekken wat ons aandeel kan zijn. Namens het GROEI-team, Marleen Ramaker De artikelen in dit nummer kunnen in vier groepen verdeeld worden. De kringleden kunnen als voorbereiding op de ontmoeting de artikelen voor zichzelf lezen en overdenken. In de groep wordt dan de rode draad van de artikelen besproken. Voor degenen die weinig ervaring hebben: op de GROEI-website staat bij magazines in de linkerkolom onder thema s de rubriek Praktische toerusting. Hieronder staan verschillende artikelen, bijvoorbeeld: werken als team een bijbelkring: waarom en hoe? de vorming van gespreksleiding mentorschap anderen helpen groeien in geloof onderlinge communicatie omgaan met conflicten en een eenvoudige uitleg van het Evangelie: de zin van leven. 1. Gezamenlijke basis en ontwikkeling (pag. 4-25) Het eerste artikel begint met de uitnodiging van God om Zijn liefde te leren vertrouwen. Zijn liefde wil de drijfveer en richting bepalen voor je omgang met anderen. Die liefde wil in beweging zetten, maar wil je die liefde van Hem ontvangen? Wil je erdoor gevoed en gestuurd worden? In de daarop volgende drie artikelen wordt de noodzaak van huwelijksvoorbereiding belicht. Persoonlijk maar ook in het kader van de gemeente. Daarbij komen verschillende fasen te sprake zoals het pasgetrouwde stel of een stel met al oudere kinderen. Belangrijke elementen zijn: realistisch met elkaar omgaan en de relatie niet overvragen, maar wel openstaan voor groeiend inzicht en dit leren toepassen. 2. Samenspel (pag ) Dat liefde een werkwoord is houdt een uitdaging en opdracht in voor beide partners. In de volgende drie bijdragen wordt stilgestaan bij de vraag of je meer inzicht wilt krijgen in je eigen persoonlijkheid en die van de ander en of je ja wilt zeggen tegen de invloed van een verschillende achtergrond en geschiedenis die ieder mens bestempeld heeft. Wat houdt dit in? Samenspel vraagt toewijding, want het gevaar is altijd reëel aanwezig dat je elkaar emotioneel dreigt los te laten en daarmee verwijderd raakt van elkaar. 3. Essentiële bouwstenen (pag ) Kennis alleen is ontoereikend. Wat doe je met de praktijk? Hoe kun je voor elkaar blijven kiezen als het moeilijk wordt of blijft? Wat is dan de invloed van je wil? Hoe kun je opbouwend met conflicten leren omgaan en waarom is dit zo belangrijk? Zie de artikelen 8 en 9. De keuze voor elkaar en de keuze voor groei vraagt om een actieve levenshouding, waarbij je op een nuchtere en realistische manier elkaars anders-zijn serieus neemt en waarbij eigen ontplooiing en die van de ander ruimte krijgt (artikel 10). 4. Invloeden serieus nemen (pag ) In artikel 11 wordt allereerst de invloed van de sociale media genoemd. Heel herkenbaar en praktisch. Ga na waar je zelf staat en hoe je ermee omgaat. In de artikelen 12 en 13 krijgt het gevaar van verwijdering, bekoeling en ontrouw aandacht. Is er dan nog hoop op herstel en wat vraagt dit? Tenslotte volgt nog een artikel met enkele suggesties voor het onderlinge gesprek en materiaalmogelijkheden, bijvoorbeeld in gemeenteverband.

3 God beter leren kennen Ronald Koops De zon blijft realiteit, ondanks gitzwarte luchten. God spreekt de taal van de liefde Er staan honderden teksten in de Bijbel over Gods grote liefde. Dat betekent niet dat Hij niet rechtvaardig is, of machtig of streng, maar dat Hij boven alles liefde is. God is liefde. Dat is niet iets wat ik verzin, of iets wat prettig in het gehoor ligt, nee, het is de waarheid. Ik zie veel christenen die op een of andere manier bang zijn voor God en die weinig kunnen met zinnen als God is liefde, ook al staat het in de Bijbel. Ze zien God eerder als een afstandelijke Koning, zonder gevoel en emotie. Iemand die ons nauwlettend in de gaten houdt en als het maar even dreigt mis te gaan roept: Afblijven! Of: Dat is niet heilig, niet doen! Of: Regels zijn regels! Maar als angst de drijfveer van je handelen is in plaats van liefde, dan krijg je een buitenkantgeloof. Eren zonder emotie. Aanbidden omdat het schijnt te moeten. Naar de kerk omdat dat zo hoort. Maar het hart, de bezieling, is eruit. Wat wil God van ons? Och, geen flauw idee, Hij is zo groot, het is toch nooit goed! Een begrijpelijke reactie, maar wel een reactie die er helemaal naast zit! Want als het toch nooit goed is, dan kun je wel ophouden met proberen. Dan faal je voortdurend, dan word je angstig en onzeker en bang voor God. Nog een keer de vraag: wat wil God van ons? Het antwoord is verrassend eenvoudig en even zo ontspannend: Hij wil dat wij Hem liefhebben. Laat het goed tot je doordringen: Hij wil dat wij Hem liefhebben. Om het anders te zeggen: Hij wil dat wij Zijn liefde beantwoorden. En: als wij groeien in liefde, als liefde en geloof het fundament in ons leven wordt, dan wil Hij dat wij onszelf en anderen liefhebben met behulp van Zijn liefde. Nog niet overtuigd? Laten we dan bedenken wat het grote en eerste gebod is volgens Jezus. In Mattheüs 22 vanaf vers 36 lezen we dat Jezus op de proef wordt gesteld door een wetgeleerde die aan Hem vraagt wat volgens Jezus het grootste en belangrijkste gebod is. Hij antwoordt: Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat. Jezus noemt de liefde tot God en de naaste niets minder dan de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat! En als Jezus weggaat naar de Vader, zegt Hij tegen Zijn leerlingen: Ik geef jullie een nieuw gebod: heb elkaar lief. Zoals Ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn (1 Johannes 13:34-35). Dat gold voor toen, dat geldt voor nu. Wat zijn kenmerken van Gods kinderen, van Gods gemeente? Wonderen en tekenen? Kracht en overwinning? Regels en structuren? Nee: liefde. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn. Wil God dan dat wij Hem alleen maar liefhebben? Ja en nee. God wil namelijk ook dat wij in Hem gelukkig zijn. En we worden gelukkig als we naar Hem luisteren en Hem ook gehoorzamen. Jezus spreekt daar duidelijk over in Lucas 6 vanaf vers 46: Waarom roepen jullie Heer, Heer tegen mij, maar doen jullie niet wat Ik zeg? Ik zal jullie vertellen op wie degene lijkt die bij Me komt, naar Mijn woorden luistert en ernaar handelt: hij lijkt op iemand die bij het bouwen van zijn huis een diep gat groef en het fundament op rotsgrond legde. Toen er een over stroming kwam, beukte het water tegen het huis, maar het stortte niet in omdat het degelijk gebouwd was. Wie wel naar Mijn woorden luistert maar niet doet wat Ik zeg, lijkt op Ik zie veel christenen die op een of andere manier bang zijn voor God en die weinig kunnen met zinnen als God is liefde. iemand die een huis bouwde zonder fundament, zodat het meteen instortte toen het water ertegen beukte en er alleen een bouwval overbleef. Het begint dus met liefhebben, daarna volgt luisteren en de vrucht van luisteren is gehoorzamen. Met andere woorden: je houdt je niet aan Gods richtlijnen uit angst, maar uit liefde. Omdat je liefde voor God groeit en omdat je van Hem houdt, wil je naar Hem luisteren, wil je ook gehoorzamen. Niet voor niets wordt gehoorzamen in de Bijbel vaak in verband 4

4 God beter leren kennen gebracht met liefhebben. Mozes houdt het volk Israël op een gegeven moment de keus voor tussen zegen en vloek. Hij zegt: Ik roep vandaag hemel en aarde als getuigen op: u staat voor de keuze tussen leven en dood, tussen zegen en vloek. Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen, door de HEER, uw Liefhebben zonder luisteren en gehoorzamen is geen echte liefde. En dat is juist waar God zo naar verlangt: dat wij Hem van harte liefhebben. God, lief te hebben, Hem te gehoorzamen en Hem toegedaan te blijven (Deuteronomium 30:19-20). Liefhebben zonder luisteren en gehoorzamen is geen echte liefde. En dat is juist waar God zo naar verlangt: dat wij Hem van harte liefhebben, dat wij Hem van harte willen aanbidden en dat wij als bekrachtiging van onze aanbidding Hem ook van harte willen volgen. Maar nogmaals: het begint bij liefhebben. De vraag die God aan ons stelt is niet: doe je wel genoeg je best? Of: doe je niet te veel zonde? Of: ga je wel genoeg naar de kerk? Of: (aan)bid je wel genoeg? Maar net als bij Petrus, stelt Hij ons de vraag: Heb je Mij lief? (Johannes 21:15). God spreekt de taal van liefde God heeft ons lief en Hij wil dat wij Zijn liefde ontvangen, zodat wij Hem, onszelf en de ander zullen liefhebben en ons leven vrucht zal dragen (het deel van de vrucht van de Geest is liefde). Door de Bijbel heen zien we dat God op verschillende manieren met mensen spreekt. Door leiders of profeten, door een hoorbare stem zoals bij Samuël, of door Gods Woord. Tegenwoordig spreekt God nog steeds: in de Bijbel klinkt Zijn stem en dat is een leesbare brief over Gods liefde, zoals we net gezien hebben. Soms spreekt God tot mensen via gedachten. Maar wist je dat God ook via muziek tot ons wil spreken? Met woorden spreekt God onze ratio aan, ons verstand. Woorden kunnen we begrijpen. Maar met muziek spreekt God zonder woorden tot ons hart. Je zou kunnen zeggen: door middel van muziek spreekt God vanuit Zijn hart tot ons hart. Communicatie van hart tot hart. Daarom kan het gebeuren dat je tijdens een bepaald lied of door bepaalde muziek geraakt en emotioneel kunt worden: God de Heilige Geest is aan het werk in onze harten en vertelt ons over Zijn liefde voor ons! God gebruikt muziek om Zijn Vaderhart aan ons te laten zien. Aanbidden is daarom ook proeven: Proef, en geniet de goedheid van de HEER, zegt Psalm 34. We kunnen over Gods liefde horen of lezen in de Bijbel, we kunnen Gods liefde proeven via muziek. In ieder geval spreekt God via muziek een taal van liefde die iedereen waar ook ter wereld verstaat. Een taal die boven de verschillende talen en culturen ligt. Laat zien hoeveel U van mij houdt Het korte gebed dat hierboven genoemd wordt, is van grote invloed geweest op mijn leven. Zonder dit gebed had ik Gods liefde niet leren kennen. Muziek heeft daarin een grote rol gespeeld. Ik zal het uitleggen. Ik heb jarenlang als christen geleefd, terwijl ik bang was voor God. Ik probeerde zo goed mogelijk mijn best te doen, maar toch had ik steeds het gevoel dat ik faalde. Niets was goed en het lukte niet. Ik werd onverschillig, zat vast aan bepaalde zonden en was niet gelukkig. Toen ik eens een interview met iemand had voor de EO, raakten we na het interview persoonlijk aan de praat. Ik vertelde hem van mijn ongenoegen en dat ik het gevoel had dat mijn gevoel op slot zat. Ik zei: Theoretisch weet ik dat God van mij houdt, maar ik ervaar het zeker niet zo. Toen gaf hij een nogal opmerkelijk antwoord. Hij zei: bid een aantal keer per dag het eenvoudige gebed: Vader, laat me zien hoeveel U van mij houdt. Ik moest vanbinnen werkelijk lachen, terwijl ik tegen hem zei dat ik dat zou proberen (je wilt toch je fatsoen bewaren). Toch heb ik dit eenvoudige gebed vaak gebeden in die periode daarna. Ik voelde me ronduit belachelijk als ik dat deed, maar ik wilde doorzetten. Ik merkte na enige tijd wel een vreemde verandering: was dit gebed in het begin nogal oppervlakkig uitgesproken, na verloop van tijd begon er een verlangen in me te groeien om de liefde van God te mogen ontvangen. God had en heeft mij lief, natuurlijk, dat wist ik. Alleen: kon ik Zijn liefde wel ontvangen? Het antwoord was: nee. Mijn verlangen om Gods liefde niet alleen te weten, maar ook te ervaren, groeide. David bad: laat mij, HEER, Uw trouw ervaren, red mij, zoals U hebt beloofd (Psalm 119:41). Dat was ook mijn gebed, want geloof, trouw en liefde waren voor mij alleen maar theorie. God verhoorde het gebed: langzaam en op heel onverwachte momenten liet Hij zien hoeveel Hij van mij hield en houdt. Ik vertel dit niet als evangelisch succesverhaal, maar ik vertel dit als bemoediging, want ik zat echt op slot. Maar langzaam nooit geforceerd en met veel tederheid opende God mijn hart zodat ik Zijn liefde kon ontvangen. De piano, mijn grote liefde, heeft daarin naast Jezus, mijn vrouw en kinderen een heel grote rol gespeeld. Ik heb veel verdriet weggespeeld en via andere en mijn eigen muziek veel liefde mogen ontvangen. Soms was ik zo geëmotioneerd dat ik niet verder kon spelen. Mijn liefde voor God, mijn verlangen om Hem te aanbidden en mijn droom voor de kerk is achter de piano geboren en gegroeid. ( ) Aanbidding: taal van liefde Aanbidding heeft alles te maken met liefde ontvangen en liefde geven. De ratio, het verstand en de waaromvragen blijven (en dat mag ook), maar verdwijnen op dat moment even naar de achtergrond. Het is als in een donkere kelder met bovenin een groot raam. In de kelder is het donker, niet alles is op orde en je kunt je daar letterlijk blind op staren. Maar als je de tijd neemt om God te aanbidden, dan verandert je focus en kijk je naar het lichte raam, waar je een eindeloos blauwe lucht ziet en een stralende zon. De kelder (ons leven met alle vragen en moeilijkheden) is nog steeds realiteit, maar je kiest ervoor om je te richten op de eeuwige lichte lucht (de liefde en glorie van God, de hoopvolle toekomst en de kracht voor vandaag). Om bij dit voorbeeld te blijven: God is als de zon: Hij is er altijd. Maar soms is ons leven moeilijk of zijn er onbeantwoorde vragen die als donkere wolken aan de horizon staan. Soms is het zo donker en duister, dat er geen spoor van de zon te zien is. Maar betekent dat dat de zon weg is? Nee! De zon blijft realiteit, ondanks gitzwarte luchten. Aanbidden is die waarheid onder ogen zien, belijden. Nee, je snapt het niet allemaal en dat hoeft niet, maar op het moment van aanbidding gaat het alleen om God en om jou. Om over na te denken / gespreksvragen: Lees 1 Johannes 4:15 t/m 19. Denk na en bespreek vers 18. Kun je momenten noemen dat je ervaren hebt dat God van je houdt? Hoe kunnen anderen je helpen om hier niet aan te gaan twijfelen? GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Dit artikel is een boekfragment uit Een kerk vol aanbidding, Medema Heerenveen en is met toestemming van de uitgever overgenomen. Ronald Koops is musicus en schrijver. Hij zingt en speelt regelmatig in kerken en op conferenties en geeft cursussen en trainingen over aanbidding. Eerder schreef hij onder meer De kracht van muziek. Gebruikte Bijbelvertaling: NBV.

5 Man en vrouw Rik van Groningen Investeren in een stevige basis onder je huwelijk Onderweg naar een trouwdag wordt er heel wat geïnvesteerd: de locatie van het feest, een goede fotograaf, een mooie samenkomst met de gemeente, een huis naar smaak, een passende hypotheek, een prachtige inrichting, een goed pakket verzekeringen voor als er iets mis gaat en het pensioen wordt alvast maar goed geregeld... Je zou bijna het belangrijkste vergeten: je relatie! Huwelijksvoorbereiding: een prachtige manier om elkaar (nog) beter te leren kennen en het beste in elkaar boven te halen. Terwijl het daar toch om gaat, want het is niet zomaar de een of andere relatie. Het gaat om die ene heel bijzondere relatie: het huwelijk! Geen uitvinding van mensen, maar regelrecht afkomstig uit de hemel. Door God bedacht en door Hem ingesteld. Wij ontvangen dat geschenk uit Zijn Hand. Als je iets moois of waardevols krijgt van iemand, ga je daar als regel goed mee om. Zeker als die ander het helemaal zelf heeft bedacht en zelf heeft gemaakt. Dat geldt dan toch wel heel in het bijzonder voor dit door God Zelf gemaakte geschenk. Niet zinloos Waar God zoiets moois als het huwelijk maakt, komen er altijd tegenkrachten die dat kapot willen maken. Je leest dat in de Bijbel zo vaak en je ziet het om je heen gebeuren. Zo wordt in Nederland het huwelijk bijna platgedrukt tussen alternatieve samenlevingsvormen en van de huwelijken die worden gesloten, eindigt bijna de helft in een echtscheiding. Alleen al om die redenen is het de moeite waard om te investeren in een stevige basis onder je huwelijk. Dat deze investering iets oplevert toonde een onderzoek in Amerika aan. In 70 procent van de plaatsen daalde het echtscheidingscijfer en in sommige plaatsen daalde dit tot boven de 50 procent. Toch is dat niet de enige reden. Alsof het alleen maar gaat om een negatieve prikkel: om straks ellende te voorkomen moet je nu investeren. Dat is wel waar, maar er is ook een positieve stimulans: huwelijksvoorbereiding is een prachtige manier om elkaar (nog) beter te leren kennen en om zo het beste in elkaar boven te halen. Dat verdiept je relatie en je zult er nog meer vreugde aan te beleven. Niet overdreven Toch nog één keer de vraag: is het niet een beetje overdreven allemaal? Natuurlijk is een huwelijk erg belangrijk, zo kun je om je heen wel eens horen, maar vroeger trouwden ze toch ook zonder een cursus? Is het niet een beetje een modeverschijnsel? Het is waar, vroeger trouwden ze zonder een cursus en er waren toen minder echtscheidingen. Maar vermoedelijk bleef veel huwelijksellende onzichtbaar voor de buitenwacht verstopt achter de voordeur. Scheiden was veel lastiger en er werd heel anders tegenaan gekeken. Dat deed je niet zomaar. Maar of toen alle huwelijken zo geweldig waren? Verder was het leven pakweg twee generaties terug heel wat overzichtelijker. De Het huwelijk: Geen uitvinding van mensen, maar regelrecht afkomstig uit de hemel. meeste mannen gingen naar hun werk om de kost te verdienen en de vrouwen werkten thuis in en voor het gezin. Dat riep nauwelijks vragen op want iedereen deed het zo. Nu leef je in een multireligieuze en multiculturele samenleving. Opvattingen rond huwelijk en relaties zijn zeer divers en iedereen bepaalt nu zelf wat goed is. Meestal hebben man en vrouw allebei een (deeltijd)baan en een druk en intensief leven. Iedereen moet

6 Man en vrouw vooral doen wat bij hem of haar past en goed luisteren naar zijn eigen gevoel. Dat is de moraal en dat klinkt mooi, maar dat betekent tegelijk dat iedereen het ook maar zelf uit moet zoeken. Wat je daar ook verder van vindt, maar Liefde en geluk ontstaan alleen als je beantwoordt aan je bestemming en daar arriveer je niet zonder zelfverloochening. wij ademen allemaal die lucht in van het hedendaagse denken. We hebben toch wel recht op een beetje geluk en genieten is het uitgangspunt voor dit leven. Gerichtheid op de ander en het dienen van elkaar lijken verdachte begrippen geworden. Terwijl juist daar de kern ligt. Zoals Jezus Die het Hoofd is van Zijn bruid, maar haar diende tot in de dood aan het kruis. Dat is wat anders dan míjn ontwikkeling en míjn carrière centraal stellen. Liefde en geluk ontstaan alleen als je beantwoordt aan je bestemming en daar arriveer je niet zonder zelfverloochening. Basispakket Genoeg redenen om je goed voor te bereiden op je huwelijk! Als je even rondkijkt, zijn er mogelijkheden genoeg: allerlei boeken en boekjes over het thema, een- of meerdaagse conferenties, verschillende avonden met verschillende thema s, binnen de gemeente of interkerkelijk of nog wat breder, enzovoorts. Ieder aanbod heeft weer eigen accenten. Hieronder in het kort een paar punten die bijna altijd aan de orde komen. En terecht! In deze uitgave van GROEI worden verschillende van deze thema s verder uitgewerkt. We zeiden het al: het huwelijk is door God bedacht en ingesteld. Dat is zo belangrijk dat je daar samen heel bewust bij stil mag staan. Het eerste huwelijk, tussen Adam en Eva, is door God gesloten: Daarom zal een man zijn vader en zijn moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten; en zij zullen tot één vlees zijn (Genesis 2:24). Dat is de kerntekst als het gaat om de instelling van het huwelijk. Jezus, in gesprek met de Farizeeën, haalt deze tekst aan (Mattheüs 19:5,6). En op een bruiloft waar Hij was uitgenodigd verricht Hij Zijn eerste wonder en laat daarmee zien wat een grote waarde Hij aan het huwelijk hecht (Johannes 2). Paulus gaat zover dat hij het huwelijk vergelijkt met niets minder dan de relatie tussen Christus en Zijn gemeente (Efeze 5:32). Trouwen is niet gebaseerd op door mensen bedachte interessante rituelen. Nee, het komt regelrecht uit de hemel. Daarom beloof je nogal wat als je elkaar je ja-woord geeft. Je sluit daarmee plechtig een verbond voor het leven en belooft op je trouw-dag (het woord zegt het al): levenslange trouw! Dat betekent dat je, nadat je eenmaal gekozen hebt, steeds weer voor die ene kiest. Beloofd is beloofd! Je bent en blijft trouw, niet aan je ideaalbeeld, maar aan je eenmaal gemaakte keuze voor die ander. Daar ziet zoiets geweldigs moois is en het biedt perspectief. Als je vanuit dit besef omgaat met elkaar en deze trouw handen en voeten geeft, houdt dit het gevoel van liefde in stand of laat dat gevoel juist weer opbloeien. Samen praten Iedere serieuze huwelijksvoorbereiding geeft aandacht aan communicatie. Terecht, want in je huwelijk ben je doorlopend aan het communiceren, of je nu wilt of niet. Je zegt altijd wat, met of zonder woorden. De kwaliteit van die communicatie bepaalt voor een groot deel de kwaliteit van je huwelijk. Samen praten is een onmisbaar ingrediënt van deze communicatie. Dat hoeft niet altijd diep te gaan. Er zijn echtparen die bijna altijd met elkaar praten als psychologen in werkbespreking. Over problemen, diepe emoties, diepliggende verlangens, enzovoorts. Dat is allemaal goed, maar het mag gaan over van alles en nog wat. Maar vooral moet die communicatie goéd verlopen, je moet de regels kennen. Communicatie is dé manier om elkaar te corrigeren, te waarderen, te stimuleren, te troosten, te bemoedigen en het beste in elkaar boven halen. Daar moet bewust aandacht voor zijn. Zo voorkom je dat je van elkaar weg groeit. Communicatie heeft te maken met vragen als: Hoe laat je de ander merken dat je echt geïnteresseerd bent? Hoe waardeer je de ander en vertel je dit ook? Hoe praat je iets uit? Hoe ga je om met meningsverschillen? Hoe maak je het weer goed met elkaar? Mag je ook kritiek leveren op elkaar en hoe doe je dat dan? Goed communiceren moet je leren. Op tijd! Niet pas in je huwelijk. Dan ben je wel erg laat en moet je vaak een hele inhaalslag maken. Rugzak Je begint niet blanco aan je huwelijk. Je hebt allebei een voorgeschiedenis en het is goed om daar op tijd aandacht aan te geven. Beschouw die voorgeschiedenis als een rugzak waar van alles in zit en pak die rugzak samen eens uit. Bekijk goed wat erin zit aan mooie en minder mooie dingen en praat daar eens over door. Dat is niet altijd makkelijk, want je kunt pijnlijke dingen tegenkomen: trauma s en allerlei ingrijpende gebeurtenissen. Je zou ze liever diep wegstoppen, maar het is niet verstandig om je rugzak onuitgepakt mee te zeulen. Het is zo goed om van elkaar te weten wat je mee hebt genomen in je rugzak. Niet om vervolgens elkaars therapeut te worden. Voor je het weet overvraag je daarmee elkaar en raakt de balans uit je relatie. De totale vervulling van je geluk kun je niet van je partner verwachten. Ook niet als het gaat om de verwerking van ingrijpende zaken. God gebruikt soms de ander in een relatie om dingen te verwerken, dat is zeker mogelijk. Maar gebeurtenissen uit het verleden kunnen zo traumatisch zijn dat het noodzakelijk is om daarvoor professionele hulp te zoeken. Voor alle duidelijkheid: het gaat bij het uitpakken van deze rugzak niet alleen om de bijzondere en ingrijpende dingen. Ook gewoon om de vraag wat je meeneemt vanuit je eigen gezin van herkomst. Wat waardeerde je thuis en wat juist niet? Wat wil je meenemen en wat achterlaten? Ga het huwelijk in ieder geval niet in met grote geheimen diep weggestopt in je rugzak. Wederzijdse openheid verdiept de relatie en versterkt het onderlinge vertrouwen. Intimiteit en seksualiteit Seksualiteit is niet een soort noodzakelijk kwaad. Als je alle misstanden op dit gebied ziet en hoort, zou je dat bijna gaan denken. Maar net als het huwelijk is seksualiteit, als wezenlijk onderdeel van het huwelijk, een gave van God. Gelukkig spreekt de Bijbel daar heel open over. Opener dan veel gehuwden zelf doen. Terwijl het zo belangrijk is dat je op dit terrein elkaar kent en weet wat je aan elkaar hebt. Om goed om te gaan met deze gave en er echt sámen van te genieten is het belangrijk elkaars gedachten- Zonder het leven met God verliest het huwelijk iets van zijn glans. en gevoelswereld op dit terrein te kennen. Weet je van elkaar hoe je seksualiteit beleeft? Weet je van elkaar wanneer er behoefte is aan seksueel contact? Komen jullie verlangens overeen of niet? Mag je dat ook uitspreken tegen elkaar? Durf je open te zeggen wat je fijn vindt en wat juist niet? Misschien zijn er wel dingen die je moeilijk kunt begrijpen van de ander. Sowieso beleven mannen en vrouwen seksualiteit op een andere manier. Waarom zou God 10 11

7 Accent man en vrouw zo verschillend gemaakt hebben?, vroeg iemand die daar nogal moeite mee had. Wat denk je? En wat is nou eigenlijk het doel van seksualiteit? Hoewel het krijgen van kinderen niet het enige of belangrijkste doel is, staat dat er uiteraard niet los van. Goed om over al deze dingen samen eens goed en vooral op tijd te spreken. Het koninkrijk van God Zonder het leven met God verliest het huwelijk iets van zijn glans. Dat is niet bedoeld als domper op de huwelijksvreugde, maar als stimulans om samen met en voor God te leven. Om eerst het koninkrijk van God te zoeken. Niet iedereen is gewend daar open over te spreken. Nogal wat mensen hebben er moeite mee. Maar dat mag geen reden zijn om het niet te doen! Je verhouding tot God en je verhouding tot elkaar hebben nu eenmaal alles met elkaar te maken. Bespreek daarom hoe je invulling geeft aan het steeds weer en altijd eerst zoeken van het koninkrijk van God. Scherp elkaar op door de ander te laten delen in je twijfels, je verlangens, je vreugde en verdriet op dit terrein. Dat geeft een diepere dimensie aan jullie relatie. Wat als je niet op één lijn zit? Als je elkaar niet begrijpt en soms zelfs tegenover elkaar staat? Je kent de tekst wel die in dit verband nogal eens wordt aangehaald: Vormt geen ongelijk span (2 Korinthe 6:14). Nou slaat deze tekst niet in de eerste plaats op verkering en huwelijk. Wel is de betekenis er zeker ook op van toepassing: Gelovigen moeten zich niet onnodig vermengen met ongelovigen... Licht en duisternis kunnen niet samengaan. Sommige stellen zeggen: We laten elkaar vrij op dit punt. In de praktijk werkt dit zelden. Hoe kun je ooit in hoogtepunten en dieptepunten één zijn als er op dit terrein grote verschillen zijn? Het huwelijk is ook niet bedoeld als evangelisatie-instituut. Daarvoor staat er te veel op het spel. Je mag op dit terrein geen risico s nemen. Hoe pijnlijk ook, maar het is zaak om op een respectvolle wijze de relatie te beëindigen. Vraag jezelf en elkaar af hoe je samen om wilt gaan met het lezen en onderzoeken van de Bijbel, met het samen bidden en het leven binnen jullie christelijke gemeente. Het is goed om naast spontane momenten daar vaste tijden voor te hebben. Laat dat niet ondersneeuwen in alle drukte en allerlei beslommeringen. Stel de juiste prioriteiten en geef samen invulling aan die ene kernvraag: hoe geven we God de centrale plaats in ons huwelijk? Waarom huwelijksvoorbereiding? Precies, daarom! Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Samen praten: Hoe doe je dat als een van beiden geen prater is en gevoelens en gedachten moeilijk kan verwoorden? 2. Hoe kan ik meer ontdekken over Gods bedoeling voor het huwelijk? GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Rik van Groningen is directeur van De Vluchtheuvel, een stichting voor christelijke hulpverlening uitgaande van de Gereformeerde Gemeenten. Hij schreef de boeken: Liefde en liefde is twee, Als je eenzaam bent en Samen praten. Zie ook Meer informatie over huwelijksvoorbereidingsconferenties vind je onder andere op of Wanneer de Dode Zee met het kabbelende beek trouwt Sommige mensen praten vrijelijk over alles wat in hen opkomt, terwijl anderen wat bedachtzamer zijn, meer bespiegelend, en niet graag over hun gevoelens en gedachten praten. We hebben het hier over de kabbelende beek en de Dode Zee. In Israël stroomt de Jordaan in de Dode Zee. Maar de Dode Zee komt verder nergens op uit. Veel mensen hebben zo n soort persoonlijkheid. Die kunnen de hele dag allerlei gedachten, gevoelens en ervaringen opslaan. Ze hebben een groot reservoir waarin ze alle ervaringen van de dag kunnen opslaan en hoeven daar niet zo nodig over te praten. Als je tegen de Dode Zee zegt: Wat is er aan de hand? Waarom zeg je de hele avond niks?, dan zal die persoon waarschijnlijk zeggen: Er is niks aan de hand. Waarom denk je dat? En dan is de Dode Zee volstrekt eerlijk. Hij of zij voelt zich er prima bij om nergens over te praten. Maar bij de kabbelende beek komt alles wat via de ogen of de oren naar binnen gaat, er meestal binnen zestig seconden via de mond weer uit. Wat ze horen en zien, moeten ze gewoon vertellen. Sterker nog, als er niemand thuis is om het aan te vertellen, grijpen ze naar de telefoon om iemand op te bellen en te vragen: Weet je wat ik zojuist heb gehoord? Ze hebben geen reservoir. Als er iets binnenkomt, lopen ze meteen over en moeten ze erover praten. Een Dode Zee trouwt vaak met een spraakwaterval. Voor het huwelijk wordt dat verschil als aantrekkelijk ervaren. Tijdens een afspraakje kan een Dode Zee zich ontspannen. Hij hoeft zich niet druk te maken of het gesprek wel op gang komt en ook niet bang te zijn dat er ongemakkelijke stiltes vallen. En de spraakwaterval vindt de Dode Zee juist aantrekkelijk omdat niemand ter wereld zo goed kan luisteren als een Dode Zee type. Maar na vijf jaar huwelijk zou een Jordaan wel eens kunnen zeggen: Na vijf jaar huwelijk weet ik eigenlijk nog bijna niks over hem. En de Dode Zee zou na vijf jaar wel eens kunnen klagen: Ik wilde dat die eindeloze woordenstroom eindelijk eens ophield. Die verschillen zie je ook in de manier waarop mensen verhalen vertellen. De kabbelende beek heeft de neiging haar verhalen te schilderen. Als ze je over een bepaalde gebeurtenis vertelt, krijg je een zeer gedetailleerd beeld voorgeschoteld. Je krijgt te horen wat voor weer het was, wat voor bloemen de achtergrond vulden en hoeveel mensen er aan de andere kant van de parkeerplaats stonden. Maar een Dode Zee is net een schietschijf. Drie keer schieten klaar. Hij heeft de neiging je datzelfde verhaal in een paar lettergrepen te vertellen. Dus veel minder details. Hij vertelt zijn verhaal kort en krachtig. In een huwelijk zal een schiettent er moeite mee hebben om naar een schilder te luisteren. Hij kan je halverwege een verhaal onderbreken en vragen: Kun je even snel ter zake komen? Maar wanneer de schilder naar de schiettent luistert, zal ze vaak vragen stellen om meer details te pakken te krijgen, zodat ze een beter beeld krijgt van het verhaal van de schiettent. De schilder zal altijd een schilder blijven en de schietschijf altijd een schietschijf. Deze karaktertrek zal niet gauw veranderen en de ene is niet beter of slechter dan de andere. Maar als we de verschillen in karakter begrijpen, zullen we de ander niet snel willen veranderen wanneer we eenmaal getrouwd zijn. De Dode Zee zal nooit een kabbelende beek worden. Degene die met de Dode Zee getrouwd is, moet er dus geen problemen mee hebben dat ze samenleeft met iemand die niet snel zijn gedachten en gevoelens op tafel legt, hoewel Dode Zeeën meestal wel openstaan voor vragen en ze bereid zijn meer te vertellen als de kabbelende beek hen daarom vraagt. Een Dode Zee houdt niet willens en wetens informatie achter; hij heeft eenvoudigweg niet de aandrang om te zeggen wat hij denkt. Maar ook al zal een Dode Zee moeten accepteren dat zijn kabbelende beek veel en vaak praat, hij kan soms verlangen naar wat stilte om zich heen. Dat is dan ook de reden dat hij zich soms terugtrekt in zijn schuur om wat te klussen. Een kabbelende beek moet daar begrip voor hebben en niet denken dat ze wordt afgewezen door haar Dode Zee. Gary Chapman Uit: 12 dingen die je moet weten voor je gaat trouwen, Medema Heerenveen 12 13

8 Geloof en praktijk Hayo Wijma en Annemiek de Jonge Hou van je huwelijk De auteurs van Hou van je huwelijk, Hayo Wijma en Annemiek de Jonge, schreven dit boek omdat zij mensen willen helpen om vanuit een bijbelse visie over het huwelijk na te denken en te kiezen voor gezonde groei. Persoonlijk en in gemeenteverband. Het volgende uitgebreide fragment geeft een impressie. Voor wie hebben we Hou van je huwelijk geschreven? In de eerste plaats voor getrouwde christenen. Mensen die zich willen laten inspireren door Gods Woord. Ook in hun huwelijksrelatie. Je kunt het boek als echtpaar lezen. Voor dat doel hebben we elk hoofdstuk voorzien van gesprekspunten. Maar Hou van je huwelijk is ook goed te gebruiken voor een huwelijkskring, bijvoorbeeld in de kerkelijke gemeente waarvan je lid bent. Daarvoor hebben we bijlagen toegevoegd. Ook dachten we aan ouderlingen en diakenen. Het aantal echtscheidingen in Nederland neemt toe. Een ontwikkeling die ook kerkelijke gemeenten niet voorbij gaat. Als je lid bent van een kerkelijke gemeente, is de kans groot dat je huwelijk ook kerkelijk bevestigd of ingezegend is. Aanwezige gemeenteleden waren daarvan getuigen. Beloofden meestal onuitgesproken jullie terzijde te staan. Ook als het moeilijk zou worden ( ). Hoe kan het boek gebruikt worden? Het is in eerste instantie geschreven voor individuele gebruikers: Voor echtparen die samen thuis aan de slag willen. Er zijn vragen en opdrachten waar je samen aan Gaan trouwen is een hele stap. Dat doe je niet zomaar. kunt werken. Daarnaast is het boek ook te gebruiken binnen huwelijkskringen. Hiervoor zijn twee bijlagen opgenomen. Bijlage 1 is voor de stellen die meedoen (en bevat extra groepsopdrachten voor de zes bijeenkomsten); bijlage 2 is geschreven voor leidinggevenden van huwelijkskringen en bevat een draaiboek en uiteenzetting van werkvormen. Opbouw We laten zeven thema s de revue passeren. Dat kunnen ook thema s van zeven bijeenkomsten zijn, maar dat hangt dan weer af van hoe je dit boek leest: Met 14 15

9 Geloof en praktijk elkaar als echtpaar of bij een huwelijkskring. Hoe dan ook, het gaat om deze thema s: - God, mens en huwelijk - Jullie startkapitaal - Gezag en zeggenschap - Houding en betrokkenheid - Onderlinge communicatie - Creativiteit en talenten - Toewijding in lichaam en geest We hebben de hoofdstukken volgens een vaste opzet geschreven. Je leest eerst een algemene uitleg over het thema. Daarna werken we uit wat dit thema betekent voor de zes typen huwelijk die we als uitgangspunt nemen voor dit boek. Dit zijn ze: 1. Het pasgetrouwde stel Je bent samen jong, net getrouwd, misschien allebei een baan. Je zoekt nog wat naar een taakverdeling, hebt allebei veel vrienden. Als je een kinderwens hebt, denk je misschien al na over gezinsvorming. 2. Het jonge gezin Jullie zijn ouders geworden: Je hebt kinderen gekregen die je moet gaan opvoeden! Je ontdekt hoe die de aandacht opeisen. Je moet gestructureerd gaan leven. Hoe geef Ieder huwelijk heeft een (verborgen) toekomstverwachting die bepaalt welk goed de partners nastreven. je hun die aandacht naast de aandacht die je nodig hebt voor je werk? Trouwens, zie je elkaar als echtgenoten nog staan? 3. Het huwelijk in de middelste levensfase Je hebt je huwelijk en misschien een gezin opgebouwd. Misschien zijn je kinderen al de deur uit, of nog net niet. Dan kunnen jullie je gaan afvragen: was het de moeite waard? Hoe gaat het als onze kinderen de deur uit zijn? Is ons huwelijk nog een beetje sprankelend, of is het een sleur geworden? 4. Het huwelijk met oudere of volwassen kinderen De opvoedingsrelatie tussen ouders en kind(eren) is eigenlijk voorbij. Als echtpaar kun je de balans opmaken: Hoe kijken we terug? Gaan we verder? Hoe samen? Maar ook: Hoe ontmoeten we onze kinderen? Hoe geven we de relatie met hen vorm? 5. Het huwelijk dat leidt tot een samengesteld gezin Dit type huwelijk verschilt van de andere: Als volwassenen gaat de ontwikkeling van jullie liefdesrelatie gelijk op met de opvoeding van je kinderen. Waarvan een van jullie de natuurlijke ouder is. Daarbij: Aan de vorming van zo n gezin is een verlies voorafgegaan. Misschien door overlijden, misschien door echtscheiding. Vorming van dit gezin gaat gepaard met verdriet en gevoelens van gemis, naast vreugde. 6. Het seniorenhuwelijk Iedereen wil lang leven, maar niet oud worden. Ouder worden betekent pensionering, je terugtrekken, gebrekkigheid, ziekte en de naderende dood. Het eigen gezin kan voorbij zijn, maar je gezin kan voortgezet zijn in nieuwe generaties: Via kinderen en kleinkinderen. Kinderloosheid Bij het beschrijven van deze huwelijkstypen hadden we één dilemma: is een huwelijk zonder kinderen een apart type? In en buiten de huwelijkskringen hebben we echtparen gesproken die ongewild kinderloos zijn gebleven. Zij deelden hun verdriet met ons en vertelden ons hoe dat hun relatie onder druk heeft gezet. Sommigen vertelden hoe dat elke keer weer pijn blijft doen: Als er (weer) een kind gedoopt wordt. Als je ziet hoe je vrienden wel kinderen krijgen. Of kleinkinderen. Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen een huwelijk waarvan het echtpaar geen kinderen krijgt, niet als een apart type te beschrijven. In veel hoofdstukken gaan we wel afzonderlijk in op de gevolgen van kinderloos blijven voor je huwelijk. Motieven en verwachtingen Gaan trouwen is een hele stap. Dat doe je niet zomaar. Op het moment dat je huwelijk gesloten wordt begin je iets nieuws. Het is het begin van je getrouwde leven. Het begin van een leven samen dat misschien wel de rest van je leven gaat duren. Natuurlijk heb je bepaalde verwachtingen van je huwelijk. Misschien heb je die verwachtingen met je partner gedeeld misschien ook niet. Het zou zelfs kunnen zijn dat je eigen motieven voor en verwachtingen van je huwelijk voor jezelf niet helemaal duidelijk zijn. Toch zijn ze er wel. Wanneer mensen trouwen stellen ze zich een bepaald soort leven voor. Zo kun je bijvoorbeeld genegenheid, veiligheid en respect verwachten. Je stelt je een gelukkig leven voor met de ander. Je verwacht of hoopt op een relatie die stabiel, liefdevol en vruchtbaar zal zijn. Het kan zelfs zo zijn dat je hoopt een bepaald gebrek uit een vroeger leven definitief kwijt te raken. Ieder huwelijk heeft een (verborgen) toekomstverwachting die bepaalt welk goed de partners nastreven. Zo n toekomstverwachting behoort tot het startkapitaal waarmee ieder huwelijk begint. Er zijn drie belangrijke bouwstenen die in de start van je huwelijk een rol spelen: wederzijdse liefde, de belofte tot trouw en de verwachting van iets dat je in jouw huwelijk hoopt te vinden. Deze drie helpen jullie om in betrokkenheid op elkaar te groeien, er voor elkaar te zijn en je huwelijk tot een succes te maken voor zover je dat kunt beïnvloeden. Ontbreken deze drie, of vallen ze gaandeweg een voor een weg, dan maakt dit je huwelijk tot een lastige onderneming. Wat ons opgevallen is in gesprekken binnen huwelijkskringen: veel echtparen hadden helemaal niet van die uitgesproken verwachtingen bij het sluiten van hun huwelijk. Ze werden verliefd en vonden het een goed idee om te gaan trouwen. Een serieus huwelijk moet die drie elementen bezitten. Je zou daarom kunnen zeggen dat jullie beiden binnen het huwelijk drie rollen vervullen: Minnaar, metgezel en manager. Als minnaar ga jij aan de slag binnen het domein van de liefde; als metgezel maak je werk van de Investeren in liefde. Dit betekent dat je als man en vrouw onvoorwaardelijk openstaat voor elkaar. trouwbelofte en als manager werk je aan de gezamenlijke toekomstverwachting. Als partners moeten jullie bereid zijn om in de domeinen waarmee jullie je huwelijk zijn ingegaan te investeren: In liefde, trouw en verwachtingen. Wat betekent dat nu concreet? Liefde, trouw en verwachtingen Investeren in liefde. Dit betekent dat je als man en vrouw onvoorwaardelijk openstaat voor elkaar. Dat je bereid bent de ander zorg en aandacht te geven. Op deze manier geven jullie, man en vrouw, invulling aan je antwoordend bestaan, je beantwoordt dan namelijk aan de behoefte van de ander. Investeren in trouw betekent dat jullie je huwelijk ziet als een van andere relaties afgegrensde eenheid; jullie horen bij elkaar en daar kunnen anderen niets van afdoen. De trouwbelofte zorgt voor de beschermende kaders waarbinnen jullie huwelijksleven zich (met of zonder kinderen) af kan spelen. De trouwbelofte roept op tot toewijding aan je relatie: Jullie zijn daar allebei verantwoordelijk voor. Investeren in verwachtingen betekent: Praat veel met elkaar over de toekomst. Hoe zien jullie die voor je als het gaat om werk, gezondheid, de kinderen enzo

10 Boeksignalement voort? Vervolgens moeten jullie allebei aan die toekomst gaan werken: Allebei zijn jullie daarvoor verantwoordelijk. Erfenis en schuld Veel stellen die dit lezen zijn al voorbij de beginfase van hun huwelijk. Zij zullen zich afvragen hoe je moet beleggen in dit startkapitaal. Een voorwaarde voor het voortbestaan van jullie huwelijk, is dat jullie allebei bijdragen aan het voortbouwen op dit startkapitaal. Want er moet wel een balans zijn tussen jullie beiden in wat jullie inbrengen. In wat je op je schouders neemt. Doet één van jullie dat niet of onvoldoende, onttrekt één van jullie zich aan zijn verantwoordelijkheid voor de ander, dan kan de ander dit tekort als schuld ervaren. Eén van de oorzaken dat één van jullie beiden onvoldoende bijdraagt of inbrengt, kan liggen in een erfenis of een schuld uit het verleden. De manier waarop jullie met elkaar omgaan, wordt sterk beïnvloed door hoe jullie beiden afzonderlijk zijn opgegroeid. Je kunt beschadigd zijn in je opvoeding. Je kunt het voorbeeld gemist hebben van een liefdevolle huwelijksrelatie. Je kunt het afgeleerd zijn om jezelf in vertrouwen te geven aan een ander. Je kunt bepaalde sociale vaardigheden missen of niet ontwikkeld hebben. Bijvoorbeeld omdat je geleerd hebt dat jij er toch niet toe doet. Dat alles kan ertoe leiden dat jullie (of één van jullie) het huwelijk ingaan met een belastende erfenis uit het verleden. De pijn of het onvermogen dat in eerdere relaties is ontstaan, kan dan een grote invloed krijgen op de ontwikkeling van jullie huwelijksrelatie. Als je denkt dat zoiets in jullie huwelijk ook aan de orde is, bedenk dan dat deze schuld niet is ontstaan in jullie relatie. Daaruit kan je de kracht putten om de ander liefdevol te helpen in het (opnieuw) leren van wat nodig is om te investeren. Hoe bepalend is die investering nu voor jullie verdere relatie? Hoewel het grote invloed heeft, zijn deze investeringen niet allesbeslissend. Al is jullie huwelijk begonnen in liefde, al is er geen ontrouw in het spel, toch kunnen jullie als partners diep teleurgesteld raken in elkaar. Misschien omdat jullie karakters erg verschillend zijn, geen open communicatie en slecht financieel beheer, het kunnen allemaal redenen zijn om uit elkaar te groeien. Maar het kan gelukkig ook zijn dat het huwelijk genezend heeft gewerkt voor een bepaalde last waarmee één van beiden het huwelijk is ingegaan. Om over na te denken / gespreksvragen: 1. We vragen jullie nu eens terug te gaan naar het begin van jullie huwelijk. Wat waren jullie motieven om te trouwen? Jullie verwachtingen? En als jullie terugkijken op jullie motieven en verwachtingen van toen, wat vinden jullie er nu dan van? 2. Welke verwachtingen zijn uitgekomen? Of: Waarmee ben je blij in je huwelijk? Welke verwachtingen zijn niet uitgekomen? Of: Over welke dingen in je huwelijk ben je ontevreden of teleurgesteld? 3. Als je deze twee bovenstaande vragen allebei beantwoordt, vormen jullie je vanzelf een beeld van je huwelijk. Wat vind je van het beeld dat zo ontstaat? Zit er voor jou of voor de ander een verschil in verwachting en uitkomst? Als dit zo is, hoe gaan jullie daar dan mee om? Lees Amos 3:3. GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Dit artikel is met toestemming van de uitgever overgenomen uit Hou van je huwelijk, geschreven door Hayo Wijma en Annemiek de Jonge, beiden werkzaam bij de Gereformeerde Hogeschool te Zwolle. Beiden hebben ze huwelijkskringen binnen kerkelijke gemeenten begeleid. Door vreemd gebied Drs. Pieter L. de Jong, sinds 1992 seniorpredikant van de Oude of Pelgrimvaderskerk in Rotterdam-Delfshaven (PKN), schreef een bijzonder bijbels dagboek. Hij draagt het op aan jonge mensen en hun generatie die hij in de praktijk van zijn werk meemaakt. Citaat: Vooral in het uitleggen en verkondigen van het Woord van God. Het is opvallend hoe open en ontvankelijk veel jonge mensen zijn om het Woord te horen en zijn gang te laten gaan in hun leven van alledag. Hij wil hen door middel van dit dagboek helpen de Bijbel te lezen. Niet hapsnap, maar meest in het verband van een heel bijbelboek Hij wil lezers helpen om licht en geloof te vinden om trekkend door vreemd gebied op koers te blijven. Boekencentrum Zoetermeer 365 pag. 17,50 ISBN Gemengde tranen Dit pastoraal geschreven boek is ontstaan in de praktijk van een verlieservaring. Betty Nierkens kreeg plotseling te maken met de hersentumor van haar man op jonge leeftijd. Zij, haar man, de kinderen en andere familieleden gingen door een moeilijke weg van vragen, strijd, verdriet en moeite, maar ook met de verwerking van verlies nadat haar man was overleden vroeg tijd. Na vijf jaar schreef ze dit boekje. Door de eerlijke manier van schrijven, zal de inhoud ervan herkenning geven en mensen kunnen helpen die door de verwarring en pijn van een verlieservaring heengaan. Grace Publishing House Veenendaal 93 pag. 8,95 ISBN Onvoorstelbaar De auteur Bernhard Reitsma (bijzonder hoogleraar aan de VU, projectleider kerk en islam, en docent missiologie verbonden aan de Christelijke Hogeschool Ede) woonde meerdere jaren in Libanon waar hij de cultuur van het Midden-Oosten leerde kennen. Binnen die cultuur wordt vaak gecommuniceerd door middel van verhalen, het gaat daarbij om meer dan alleen het communiceren van feiten. Het gaat om gesprek en interactie en binnen die traditie van verhalen passen ook de gelijkenissen van Jezus. Dit boek is een aanwinst in het beter leren begrijpen van de gelijkenissen. De inhoud verrast, vooral de concrete, directe betekenis ervan voor het leven vanuit het Evangelie. Het aanbod van genade en herstel klinkt in elke gelijkenis door en die uitnodiging vraagt om een reactie. Bij elke hoofdstuk zijn gespreksvragen toegevoegd waardoor dit boek ook heel bruikbaar is in kringverband. Boekencentrum Zoetermeer 89 pag. 9,90 ISBN Gezond leiderschap in de kerk De auteurs Paul Ch. Donders en Jaap Ketelaar gaan vanuit de praktijk van leidinggeven in op belangrijke aspecten van gezond leiderschap in kerkelijke verbanden, in organisaties, instellingen en in de samenleving. Centrale vragen zijn daarbij: Hoe bepalen we wat gezond leiderschap is en is dit te meten? En hoe ontwikkelen we gezond leiderschap in eigen leven en bij anderen? De motivatie is de behoefte aan gezonde, authentieke leiders in kerk en samenleving die vanuit toewijding aan Christus en Zijn Woord dienstbaar leiding willen geven. Het is niet alleen een lees-boek maar ook een doe-boek met veel actieve tips om ermee aan de slag te gaan. Gideon Hoornaar 347 pag. 19,95 ISBN

11 Geloof en relaties Gerrit Houtman Het huwelijk is net als een treinreis: af en toe lange saaie stukken die weinig interessants opleveren. Huwelijk: geen droomreis, maar werkvakantie Voor de meeste echtparen geldt vandaag dat liefde vooral een werkwoord is. Het is werken om elkaar een beetje te begrijpen, om samen tot eensgezinde beslissingen te komen en om niet te veel te verschillen in de aanpak van de kinderen. Het is je hard inspannen om op elkaar afgestemd te raken. Weinig stellen hebben zoveel gezamenlijk dat ze elkaar zonder woorden verstaan en elkaar grotendeels aanvoelen. De meeste echtparen vandaag moeten juist veel inspanning doen om tot elkaar te komen en ieders taal te blijven verstaan. Hoe komt dat? Toen we verliefd waren en we elkaar de hemel op aarde beloofden, waren we werkelijk overtuigd dat het ons zou lukken en dat niets of niemand dit geluk in de weg zou kunnen staan. Maar als we nu terugkijken, vragen we ons af waar onze gevoelens en diepe motieven van toen zijn gebleven. Hebben we ons toen vergist? Hielden we onszelf voor de gek? Soms hebben we het gevoel dat onze partner in niets gelijkt op de geliefde aan wie we destijds ons jawoord gaven. Ik denk dat we niet moeten onderschatten dat we vandaag allemaal onder hoge druk leven. Op alle terreinen wordt het beste geëist. Kwaliteit staat bovenaan. Of het nu gaat om de auto die we kopen, In welke mate zijn we bereid om offers te brengen voor het huwelijk? de vaatwasmachine of de vakantiereis. In alle gevallen wordt ons duidelijk gemaakt dat we op kwaliteit mogen rekenen. En bij slechte kwaliteit krijgen we ons geld 20 21

12 Geloof en relaties terug. Ook van relaties wordt het beste geëist. We vinden dat we het recht hebben om begrepen, aanvaard en geliefd te worden. En evenals in het commerciële circuit geldt hier: er is aanbod genoeg. Wees niet te snel tevreden met uw keus. Dit maakt dat we veel minder snel tevreden zijn en aan de huwelijksrelatie hogere eisen stellen. Dat is op zichzelf nog geen probleem, indien we maar inzien dat er Het huwelijk is geen droomreis, maar meer een werkvakantie met veel teleurstellingen, maar ook met veel mogelijkheden en verrassingen. aan de kwaliteit gewerkt moet worden en deze pas na veel inspanning verkregen wordt. Helaas wensen we ook hier dat kwaliteit kant-en-klaar beschikbaar is zoals een product dat op maat geleverd wordt. Dit denken doet tekort aan wie wij mensen zijn, aan onze verschillen, zwakten en achtergronden. Maar het doet ook tekort aan het leven zelf. Het leven is geen vakantiereis maar een opgave, een taak die we te vervullen hebben, verbonden met een groeiproces dat een heel leven in beslag neemt. Nooit zullen we volgroeid zijn. Altijd weer zal er geschaafd en bijgesteld moeten worden. Dit betekent dat ons huwelijk geen droomreis, maar meer een werkvakantie is, met veel teleurstellingen, maar ook met veel mogelijkheden en verrassingen. Geven en ontvangen Omdat liefde vooral een werkwoord is, betekent het aan de ene kant dat er niets vanzelf gaat. Maar aan de andere kant is er veel mogelijk. Niets maakt dat een bepaalde relatie reeds op voorhand tot mislukken gedoemd is. Laten we één van de terreinen bekijken waarin er volgens mij gewerkt kan worden: zorgen of verzorgd willen worden. We willen allemaal regelmatig verzorgd worden, maar ook voor de ander zorgen. In sommige relaties zien we zich hetzelfde patroon herhalen: de ene partner zorgt voortdurend en de ander laat voor zich zorgen. Dit kan heel lang goed gaan, maar vaak zie je deze omgang op den duur mislukken. Soms zie je de partner die zorgt er de brui aan geven onder het motto: nu wil ik eens aan bod komen. Soms ook andersom als degene waar voor gezorgd wordt het beu is en de zorg als erg verstikkend begint te ervaren. Je zou toch mogen zeggen dat een relatie het best floreert wanneer beide rollen regelmatig omgekeerd worden. Wanneer er onvrede of zelfs conflicten in je relatie ontstaan, is het interessant om te zien of juist hier een voedingsbodem ligt. Kijk eens wie er welke rol in jullie relatie speelt. Als je de zorgende rol speelt, kan het zijn dat de conflicten die jullie hierover hebben of juist vermijden, de signalen zijn om van rol te veranderen. Want helaas zijn er maar weinig paren in staat om hier rechtstreeks over te praten. Het opgeven van de zorgende rol moet je dan niet zien als een afwijzing van je inzet tot nu, maar meer dat jullie gegroeid zijn naar een nieuwe fase in jullie huwelijk waarbij rolverandering mogelijk is. Hetzelfde geldt voor de andere rol, wanneer je merkt dat je partner ook eens aan bod wil komen en zorg wil ontvangen. Dan moet je dit niet als verwijt oppakken, maar als een uitdaging en vertrouwen in jouw zorgende mogelijkheden. Geen eiland Een vrouw vertelde me dat enkelen van haar kinderen gingen trouwen. Omdat ze zelf veel ellende had gezien, keek ze wat sceptisch naar deze huwelijksplannen. Zou het hun lukken? Wisten ze waar ze aan begonnen? En, verzekerde ze mij aan het einde van het gesprek: Ze denken dat ze het ook beter gaan doen dan wij destijds. Ik dacht: Prachtig, zo hoort het ook. Ieder beginnend koppel denkt dat zij het anders gaat doen en beter en mooier en nog gelukkiger wordt bovendien. Maar deze vrouw had niet helemaal ongelijk. We leven in een tijd en daarbij behorende cultuur die het ons niet gemakkelijk maakt. Ook al zijn we christen en willen we vanuit bijbelse waarden en normen onze relatie opbouwen, we leven niet op een eiland. Er is een aantal visies in de samenleving vandaag die ons ongewild beïnvloedt, waar we rekening mee moeten houden en waar we een eigen antwoord op moeten vinden. Individualisme Laat ik er één noemen. Het individualisme in de huidige cultuur zegt eigenlijk: liefde en relaties zijn mooi maar ze mogen je persoonlijke ontplooiing en je eigen behoeften niet in de weg staan. Het huwelijk is geen plicht die je hebt te vervullen (zoals enkele generaties geleden nog gedacht werd). Het huwelijk moet in het verlengde liggen van je persoonlijke ontwikkeling. Het moet zelfs een verruiming bieden voor je mogelijkheden aan ontplooiing. Deze visie die ons dagelijks wordt opgedrongen door de media en de reclame kunnen we niet zomaar naast ons neer leggen. Hoe gaan we hiermee om in onze relatie? In welke mate zijn we bereid om offers te brengen voor het huwelijk? In welke mate willen we ons eigen territorium verdedigen en onze eigen ambities veiligstellen? Hoe denkt de andere partner hierover? Vooral de vrouw zal hierin vandaag een duidelijk eigen standpunt moeten innemen. Gaat ze voor haar ambities en carrière of kiest ze voor de opvoeding van de kinderen? In beide gevallen kijkt de samenleving over haar schouder mee. Zo zijn er vrouwen die bewust kiezen voor de opvoeding van hun kinderen en hun carrière laten schieten, maar zich schuldig en bekeken voelen omdat ze geen job hebben. Anderen bouwen hun carrière op, leggen de opvoeding voor een groot deel neer bij familie of kinderopvang maar voelen zich hier dan weer schuldig over. Je zult een duidelijke keuze moeten maken, je zult het er samen over eens moeten zijn en je dient elkaar in die keuze te steunen. Bovendien moet deze ook nog met anderen communiceerbaar zijn, wil je met de druk van buiten kunnen omgaan. Bidden kan ongewild een middel worden om je partner onder druk te zetten. Overvragen Veel stellen willen een levenslange passie, een volledig begrip en steeds weer mekaar op het juiste moment aanvoelen, zodat hun huwelijk een voortdurende bron van levensvreugde is. Het huwelijk is echter net als een treinreis: af en toe lange saaie stukken die weinig interessants opleveren. Dat is maar goed ook. We kunnen niet altijd geconcentreerd en met volle aandacht naar buiten kijken. Ons oog moet af en toe ook tot rust komen. Veel mensen willen vandaag echter van dat gewone en saaie leven af. Ze eisen meer kwaliteit. Ze willen voortdurend beweging voelen en actie ervaren. Is het niet in hun werk dan in hun hobby s of huwelijk. Daarmee overvragen ze echter wel het leven en de omgeving waarbinnen ze leven. De ander kan onmogelijk altijd een bron van energie zijn. Of altijd klaarstaan met het juiste woord van bemoediging of weten hoe ze weer enthousiast kunnen worden. Het is eigenlijk ook wat onvolwassen. Volwassen leven betekent dat je verantwoording neemt, het leven aanvaardt inclusief de alledaagse dingen: de telkens terugkerende patronen in het huishouden of de onhebbelijkheden van je partner. Ook op geloofsgebied zien we dat verschijnsel. Christenen willen 22 23

13 Accent dat God voortdurend tot hen spreekt, dat elke bijbeltekst hen bemoedigt en elke samenkomst hen enthousiast maakt. Als de predikant een saaie preek heeft of de muziek niet zo harmonieus klinkt, beginnen ze al te twijfelen of ze wel in de juiste kerk zitten. Maar geloofsleven kent ook zijn gewone momenten, kan bij tijden ook saai, eentonig en voorspelbaar zijn. God vertrouwen is niet altijd opwindend. Het staat vaak los van het gevoel. Het is doorgaan ondanks de afwezigheid van uiterlijke kicks. Gemeenschappelijkheid Een ander gevaar dat ik vaak bemerk is dat christenen vinden dat hun huwelijk een geestelijke gemeenschappelijkheid moet hebben. Dat lijkt misschien vreemd dat ik dat een gevaar noem. Want samen bidden en bijbellezen is toch het minste dat je moet hebben om je huwelijk christelijk te kunnen noemen. Maar samen bidden kan heel bedreigend en manipulerend overkomen. Bidden kan ongewild een middel worden om je partner onder druk te zetten, ook al hebben we er de zuiverste bedoelingen bij. Bidden kan voor ieder een andere betekenis hebben. Voor de één is bidden het kenmerk en de bevestiging van wat je samen hebt. Voor de ander is bidden juist iets heel persoonlijks en privé. Dus zelfs hier kun je de lat te hoog leggen en zul je elkaar ook geestelijk wat ruimte moeten geven. Een christelijk huwelijk is niet het streven naar iets volmaakts of je uitstrekken naar een hoog doel. Zoals een relatie waar geen fouten worden gemaakt of een gezin dat nooit conflicten heeft. Een christelijk huwelijk bestaat juist uit het eerlijk omgaan met het beperkte en het onmogelijke. Zoals vijf broden en twee vissen voldoende waren om een menigte mensen te voeden, kunnen onze kleine stappen en goede intenties voldoende zijn om tot een mooi resultaat te komen. Om over na te denken / gespreksvraag: Waaruit blijkt uit Filippenzen 2:1-4 dat Paulus de lat niet hoog legt? Hoe realistisch is hij bijvoorbeeld in vers 2? GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Gerrit Houtman (1952) is getrouwd en vader van drie kinderen. Hij is relatietherapeut en sinds 1981 verantwoordelijk voor het christelijk centrum voor levens- en gezinsvragen Bethesda in Genk. Dit artikel is met toestemming van de uitgever overgenomen uit Onvolmaakt Geluk, Face to Face Genk, zie Citaten Niet degenen die gelukkig willen worden, moeten trouwen, maar degenen die gelukkig willen maken. Voor sommigen is dit een provocerende zin. Als je echter langer over deze zin nadenkt, ontdek je er veel wijsheid in. Als ik het geluk van de ander op het oog heb en niet steeds vraag Wat levert dat op?, zie ik veel meer goeds in het leven van mijn partner. Ute Horn Uit: Ik wil je trouw zijn, Kok Kampen Vaak is het slechte waarmee men vertrouwd is, veiliger dan het goede dat men niet kent. Gerrit Houtman Uit: Afscheid van het moeten, Face tot Face Genk Verstand en gevoel in relaties Zowel je verstand en je gevoel zijn er en mogen volop benut en gebruikt worden in je relatie met God en met mensen om je heen. Wanneer het gaat om de relatie met je man of vrouw geldt dat net zo goed. Als kind van God heb je verstand en wijsheid gekregen om keuzes te maken wat betreft je gevoel. Er zijn tenminste drie soorten situaties waarin je gevoel een rol kan spelen: in negatieve zin, zoals tijdens een ruzie; in positieve zin, wanneer je gevoelens van warmte en liefde koestert voor iemand; en er zijn situaties waarin je een vaag gevoel van onrust en onmacht hebt. Tijdens een ruzie kunnen je gevoelens hoog oplopen. Naast de soms heel onbenullige aanleiding, speelt er op de achtergrond van alles mee. Hoe je je die dag voelt, wat er in de afgelopen twee weken al is mis gegaan. Je ergert je soms al veel langer aan bepaalde kleinigheden. Op een gegeven moment komt alles eruit. Je loopt te schelden en te schreeuwen. Allebei haal je ineens al die andere dingen erbij. Jij hebt ook altijd Maar ik ben juist altijd bezig om Ja, ik zeg toch steeds... Je voelt van alles door wat de ander zegt of doet. Ook de gevoelens van de ander zijn hier belangrijk: zijn of haar reactie is vaak weer opgeroepen door zijn of haar eigen gevoel. In een ruzie speelt je eigen gevoel dus ook een grote rol. Je kunt een opmerking als een aanval ervaren. Je kunt onbedoeld wellicht herinnerd worden aan traumatische ervaringen uit het verleden. Je ziet in de ander iets terug wat je kent van andere mensen in je omgeving, en waar je veel last van hebt. Op zulke momenten hoeven verstand en gevoel niet meteen elkaar uit te sluiten. Het kan verstandig en redelijk zijn om eerlijk te zeggen wat je voelt. Wat roept het gedrag of de woorden van de ander bij je op? Waarom doet of zegt die ander dat? Wat bedoelt hij of zij ermee? Ook in meer positieve zin spelen verstand en gevoel allebei een rol. Stel, je bent jaren getrouwd, en je wordt verliefd op een ander. Liefde en zeker verliefdheid is een gevoel dat je overkomt. Tegelijk betekent dit gevoel niet dat je er meteen aan moet toegeven. Gevoelens staan niet buiten alle vormen van reflectie; je kunt erover nadenken en er in alle nuchterheid mee omgaan. Je kunt je verliefdheid vertellen aan je man of vrouw, en maatregelen treffen om die ander zo min mogelijk te ontmoeten. Je kunt hierin een aanleiding zien om met je man of vrouw door te praten: hoe ervaren we eigenlijk ons huwelijk op dit moment? De vagere gevoelens van onmacht of onzekerheid die je soms kunt hebben, moet je ook serieus nemen. Probeer manieren te vinden om hierover met je man of vrouw te praten. Als de ander over zulke gevoelens begint, zorg dan ook dat jij ze serieus neemt. Stop ze niet weg, redeneer ze niet weg. Maar laat de ander en jezelf uitpraten en probeer elkaars gevoel zo serieus te nemen. Als er wat meer onder blijkt te zitten, kan dat ook eerlijk naar boven komen. Ook hierbij geldt dus: neem je gevoel serieus, en probeer manieren te vinden om er samen op een goede manier mee om te gaan. In dit verband loont het de moeite om de vraag te stellen: wat is de rol van God hierin? ( ) Onze Vader wil ons dus ook doorzettingsvermogen geven om in moeilijke tijden de relatie met onze man of vrouw uit te houden. Hij wil ons de kracht geven om niet wanhopig te worden wanneer je telkens terugvalt in een zonde waarvan je afstand wilt nemen. Hij wil ons de energie geven die het kost om werkelijk nieuwe wegen in te slaan en je gedrag te veranderen. Hans Schaeffer Uit: Trouwen als je vrijheid je lief is, Van Wijnen Franeker 24 25

14 Persoonlijkheidsvorming Hans en Adeline Waagmeester Meer begrip voor de ander DISC-training leert kenmerkende gedragsstijlen herkennen Als Harry en Lineke het ergens over oneens zijn, ontstaat er vaak een discussie waarin ze lijnrecht tegenover elkaar staan en het gelijk aan hun kant proberen te krijgen. Na verloop van tijd haakt Lineke meestal af. Teleurgesteld. Ze voelt zich niet erkend. En trekt zich terug. Het doet hun beiden verdriet te merken dat ze regelmatig contact vermijden om maar niet weer in een eindeloze discussie te verzanden. Daardoor ontstaat er afstand en zijn ze te weinig bezig om zich in het wereldje van de ander te interesseren en te verdiepen. En voordat ze het weten groeien ze ver van elkaar weg. Twee mensen die van elkaar houden maar bij wie het niet lukt om echt bij elkaars hart te komen. Ze kwamen via via bij ons in Limburg terecht voor een DISC-training (zie kader). Adeline en ik kiezen ervoor om niet direct in te steken op eventuele problemen waar je tegen aanloopt, maar eerst bezig te zijn met de vraag: hoe steek je in elkaar, hoe heeft God je gemaakt. Die focus draagt eraan bij dat je geholpen wordt anders naar je partner te kijken. Mensen zijn vaak zo verschillend. We willen er graag aan bijdragen dat stellen elkaar beter leren begrijpen. En dat er meer waardering ontstaat over hoe de ander in elkaar steekt. Dat stellen meer leren gebruik te maken van elkaars sterke kanten en oog hebben voor de zwakke kanten en valkuilen en die zo goed mogelijk inperken. In de loop van de geschiedenis zijn er allerhande psychologische theorieën en modellen over het menselijke gedrag ontwikkeld. Een van die hulpmiddelen is 26 27

15 Persoonlijkheidsvorming de DISC-test. De vier letters D I S C staan voor vier kenmerkende gedragsstijlen (zie kader). Door het invullen van een tweetal uitgebreide meerkeuzevragenlijsten wordt zichtbaar welke stijl op jou van toepassing is. Vaak is het een combinatie van twee letters. De profielen Harry kwam eruit als een DC, Lineke als een ID. De DC wordt omschreven als een Vernieuwer. Hij heeft een praktische aanpak, stelt vragen, vindt antwoorden gebaseerd op logica en ervaring, bereidt zich uitgebreid voor, richt zich op het initiëren en ontwikkelen, hij houdt iedereen behalve naaste medewerkers op afstand. De ID wordt Overreder genoemd. Ze trekt de aandacht door een positieve houding en goede woordkeuze, raakt geïrriteerd als er steeds routinewerk gedaan moet worden. Ze wil zich vooral goed voelen en er goed uitzien. Ze houdt er niet van om op de achtergrond te blijven en mijdt situaties die haar geen voldoening geven. Harry: Ik ben erg dominant, neem vaak het initiatief en laat me niet graag leiden. Ik ben competitief ingesteld, houd van discussiëren. Ik ben analytisch georiënteerd, denk snel: is dit waar, klopt het, We willen er graag aan bijdragen dat stellen meer leren gebruik te maken van elkaars sterke kanten en oog hebben voor de zwakke kanten en valkuilen, en die zo goed mogelijk inperken. waarom zouden we dat denken, welke redenen zijn ervoor, is het coherent met wat eerder gezegd werd enz. Ik zoek eerder de confrontatie op dan dat ik die mijd. Ik denk probleemoplossingsgericht en krijg energie door tijd alleen door te brengen, in de natuur, in mooie oude kerken. Ik ben energiek, houd ervan om projecten op te pakken en tot een goed einde te brengen. Ook houd ik van intellectuele uitdaging en ben ik consciëntieus, heb sterke overtuigingen en principes en probeer daarnaar te leven (ik neem het mezelf kwalijk als het niet lukt). Lineke: Ik ben enthousiast, spontaan, verbaal ingesteld, met een open vizier naar de wereld. Ik houd van veel mensen om me heen en haal mijn energie voornamelijk uit mooie gesprekken. Ik houd van flexibel leven, mijn agenda kan op het laatste moment wijzigen, ben mensgericht, ik houd ervan om een nieuw project te beginnen en mogelijkheden te ontdekken, heb veel energie. Mijn motortje loopt op complimenten van anderen, maar als ik kritiek krijg, kan ik daar in eerste instantie slecht mee omgaan. Ik heb een sterk wisselend gevoelsleven. Ben een echte ideeëngenerator, creatief in plannen maken. Als het op uitvoering aankomt, laat ik het vaak afweten. Ik zie vooral grote lijnen, maar vind het moeilijk om dingen in detail te doordenken. Ik heb vaak een lijstje liggen met driehonderd dingen, en kies dan de taak uit waar ik op dat moment het meeste zin in heb. Daardoor kan het gebeuren dat projecten die ik vervelend vind, nooit tot een afronding komen. In afspraken vinden mensen me niet altijd betrouwbaar, omdat ik mijn plannen omgooi, of te weinig discipline heb om mijn commitments waar te maken. Ik houd ervan om mensen te inspireren en te enthousiasmeren. Ik wil graag dat mijn mening gehoord wordt, heb een enorme drang naar vrijheid en onafhankelijkheid. Ik praat soms voor mijn beurt. De valkuilen Die D tjes bij allebei geven in ieder geval al duidelijk aan dat ze geen van beiden bereid zijn om zomaar de kaas van hun boterham te laten eten. Lineke: Harry is filosoof (cognitief ingesteld) en gaat in een gesprek of conflict erg op de inhoud zitten van mijn woorden, heeft niet altijd tentakels voor het gevoel dat daarbij hoort, hij houdt van waarheidsvinding en neemt dat mee in elk gesprek. Hij is een echte debater in hart en nieren, maar brengt dat ook in in de relatie, en daar kan ik erg slecht tegen. Ik ervaar heel veel gesprekken als een soort strijd, waarbij een van ons beiden het gelijk aan zijn kant moet krijgen. Daarbij voel ik me vaak in een hoek gedrukt, terwijl ik tegelijk weet dat dit niet de intentie van Harry is. Ondertussen wordt m n hart steeds een stukje killer en neem ik afstand. Als Lineke na verloop van tijd in zo n discussie afhaakt, begrijpt Harry dat niet zo goed: Ik heb het gevoel dat we puur inhoudelijk gepraat hebben en begrijp dan niet zo goed waar de emotie van Lineke vandaan komt. Inzicht in de ander Wat voor Harry en Lineke beiden belangrijk is, is dat ze meer begrip krijgen voor hoe de ander in elkaar steekt. Inzicht in wie je zelf bent en wie de ander is, helpt je om te begrijpen waarom een mens handelt zoals hij doet. En dat er iemand is die over hun schouder meekijkt als ze dat willen en goede vragen weet te stellen. Lineke: Het doen van de test gaf zwartop-wit: Hé, zo zit ik, zo zit jij, dus echt in elkaar, je doet sommige dingen niet expres, maar ze horen bij jouw karakter! De gesprekken die daarop volgden, het perspectief van de derde de mediator hielp om de muur af te breken die ik had opgetrokken in onze relatie. Er kwam weer meer zicht op de kernkwaliteiten van elkaar, de mooie dingen die ik zo waardeer in Harry. Zo konden we erkenning uitspreken naar elkaar en bewondering van de eigenschappen die we in elkaar waarderen. En tegelijk ook eerlijk onder ogen zien dat we allebei valkuilen hebben, en daar geregeld ook in trappen... Het idee om samen op zoek te gaan naar hoe we elkaar tegemoet kunnen komen in ons gedrag, heeft me erg geholpen. Harry en ik zijn nogal verschillend, en dat vond ik vooral erg lastig en vervelend toen ik naar de DISC-training kwam. Was iedereen maar zoals ik, dacht ik stiekem toch een beetje. Tijdens de gesprekken ben ik veel meer gaan zien dat Harry juist een enorme hulp voor me kan zijn, omdat precies op die terreinen waar ik het Wat is de uitdaging die jullie uit de DISCextra-training hebben gehaald? Communiceren met elkaar en elkaar de ruimte geven. laat afweten, zijn sterke kanten liggen. Hij kan me helpen bij doelen realiseren, om dingen goed te organiseren en prioriteiten te stellen, om niet op te geven als het moeilijk wordt. Al blijft het lastig om echt concreet hulp aan hem te vragen. Ik kan hem tegemoet komen door dingen te overleggen, verwachtingen uit te spreken en hem te helpen dichter bij zijn gevoel te komen, door gewoon een vraag te stellen, geduld te hebben en niet direct zelf met een antwoord of verhaal te komen. Lineke: Ik kwam naar de training met het idee Die omgangspatronen die we in onze relatie hebben ontwikkeld zijn nu eenmaal zo. Daar moeten we mee leren leven. Op de terugreis dacht ik: Er is werk aan de winkel, maar yes, we kunnen met Gods hulp er echt iets moois van maken samen. De uitdaging Wat is de uitdaging die jullie uit de DISCextra-training hebben gehaald? Lineke: Communiceren met elkaar en elkaar de ruimte geven. Harry heeft een duidelijk D-profiel, en ik heb ook een grote D-component in mijn profiel. Dus we willen allebei graag winnen van de ander, en ons liever niet afhankelijk opstellen. Ik voel me in ruzies al snel overheerst door Harry, ook doordat hij in conflicten 28 29

16 Persoonlijkheidsvorming of meningsverschillen afstand bewaart en, als filosoof heel sterk op inhoudelijke argumenten focust. Harry leert daarin dingen anders te formuleren en ook aandacht te hebben voor mijn verwachtingen en zienswijze. Anderzijds kan ik mijn tempo opleggen aan Harry, daarin ongeduldig zijn en te weinig aandacht hebben voor zijn manier van dingen bekijken en beleven. Ik leer dus meer naar zijn gevoelens te vragen. Een van de lastigste dingen voor Harry is dat ik me mentaal voor hem kan afsluiten als we een ruzie hebben. Daarin hebben we ontdekt dat het voor hem belangrijk is om verzekerd te zijn van mijn onvoorwaardelijke liefde voor hem, en dat radiostilte ook kan betekenen dat ik even tijd voor mezelf nodig heb om het conflict te verwerken. Ik op mijn beurt moet leren om daarin open te blijven staan voor Harry en niet toe te staan dat ik een muur bouw in mijn hoofd/hart. Voor Lineke is het een stevige uitdaging per dag bepaalde realistische doelen te stellen. Harry helpt haar door soms een realitycheck te doen: Is het haalbaar wat je jezelf voorneemt? Harry: Ik probeer minder dominant te zijn door vragen echte vragen te laten zijn, door eerst naar Linekes ideeën en intenties te vragen voordat ik zelf met een voorstel kom. Ik wil meer hoe-vragen stellen. Ik leg me er meer op toe mijn gevoelens te delen, te zeggen hoe ik dingen ervaar. Soms klinkt dat, geef ik toe, nog een beetje onnatuurlijk, maar ik heb het idee dat het beter gaat dan eerst. Van Lineke leer ik nu steeds meer om vaker spontane dingen te doen, flexibeler te zijn in het ondernemen van activiteiten, meer tijd vrij te maken voor vrienden en familie en te proberen me echt in te leven in de ander. Je bent geliefd Een belangrijk element in onze training is dat we samen met de stellen kijken naar een toespraak van Henri Nouwen: Je bent geliefd. Onze identiteit ligt in Christus. We moeten het van Hem hebben in ons leven en ook in onze relatie. Het gevaar is groot dat de partner het helemaal moet maken in onze relatie. Dat is een niet-reële verwachting en legt een te grote druk op de relatie. Lineke: Het delen van jullie huis, haard en hart gaf me de veiligheid om open te zijn. De video van Henri Nouwen was indrukwekkend en blijft me bij tot op de dag van vandaag. Ik ben Gods geliefde kind, en dat geldt ook voor Harry. Ook het inzicht dat we niet elkaars concurrent zijn, maar elkaars helper, gaf een veranderde manier van kijken. Om over na te denken / gespreksvragen: Kies voor groei! Sprankelende liefde vraagt blijvende investering! Interesse in zo n investering in het Pelgrimhuis? Zie infoblok en kader voor meer informatie. GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Hans en Adeline Waagmeester zijn bijna 35 jaar getrouwd en hebben drie kinderen, een schoondochter en twee kleinkinderen. Ze hebben passie voor mensen. In dat kader zijn ze actief in hun Pelgrimhuis in Midden- Limburg, een plek (vlak bij het Pieterpad) waar met name pelgrims/wandelaars kunnen overnachten en waar de ontmoeting centraal staat. Ze weten er alles van dat een (hun) relatie vraagt om blijvende investering. Daarom zetten ze zich sinds 1994 in voor duurzame (huwelijks)relaties. Vanaf 2010 onder de vlag van Ruimte voor je Relatie. Hun DISC-activiteiten vinden plaats in het Pelgrimhuis in Montfort. Meer info: of Ook om zomaar even samen eruit te zijn zonder coaching is het Pelgrimhuis een prima lokatie!* We kennen drie trainingsvarianten: DISCbasic (een etmaal) puur bezig zijn met je persoonlijkheidsprofiel; DISCextra (twee etmalen) naast het profiel bespreken we aspecten van de relatie die extra aandacht nodig hebben. Deze twee varianten doen we met twee à drie stellen samen. Er vinden geen groepsgesprekken plaats: het echtpaar is vooral samen bezig en heeft zo nu en dan een gesprek met ons (naar behoefte). De derde variant is de DISCspecial (drie etmalen) bedoeld voor stellen die min of meer vastlopen in hun relatie. Deze variant doen we met één echtpaar tegelijk. Het specifieke van onze coaching is dat we zelf niet op afstand blijven. We willen kwetsbaar zijn over hoe het bij onszelf gaat of niet gaat. DISCbasic: 215,00* per echtpaar DISCextra: 375,00* per echtpaar DISCspecial: 540,00* per echtpaar * Prijzen inclusief overnachting(en), volledige verzorging en materiaal. D = dominant Ze geven hun omgeving vorm, doordat ze weerstanden overwinnen om resultaten te bereiken. Zij ontplooien uit zichzelf initiatieven, ze houden van concurreren en zijn over het algemeen direct, concreet en rechttoe rechtaan soms zijn ze ook grof. Ze staan graag in het middelpunt en houden ervan controle uit te oefenen op hun omgeving. Mensen met een hoge D reageren positief op moeilijke taken en grote uitdagingen. Ze eisen veel van zichzelf en van anderen. Ze hebben veel energie en kunnen een sterke wilskracht aan de dag leggen om hun doelen te bereiken of ze eventueel bij anderen door te drijven. I = (be)invloedend Ze proberen anderen in een verband samen te brengen om hun doelen te bereiken. Ze proberen anderen eerder te overtuigen dan ze te dwingen. Mensen met een hoge I voelen zich op hun gemak als zij hun sociale contacten kunnen onderhouden; zij doen dingen niet graag alleen en houden van activiteiten die ze samen met anderen kunnen doen. Ze werken vooral effectief wanneer ze niet gecontroleerd worden en geen detailwerk hoeven te doen. Ze handelen over het algemeen spontaan en zijn alleen gedisciplineerd als het echt niet anders kan. Vaak zitten ze vol dadendrang en energie, wat echter onnodig verspeeld wordt, doordat ze zich in te veel activiteiten verliezen of geen vast doel nastreven. S = stabiel Ze voelen zich op hun gemak in een ontspannen en vriendelijke atmosfeer, met zekerheid, heldere afspraken en een voorspelbare afloop. Mensen met een hoge S zijn goede planners. Ze moeten beslist altijd de ene stap na de andere zetten in plaats van het hele proces in beeld te hebben. Ze hebben moeite zichzelf te promoten, en vermijden dit zo goed en zo kwaad als zij kunnen. In het algemeen hebben ze niet zoveel dadendrang en energie als mensen met dominante en (be)invloedende gedragsstijlen. Ze hebben doorlopend sterk aansporing en erkenning nodig voor het verrichte werk; ze geven er de voorkeur aan dingen in alle rust af te werken. C = consciëntieus Ze geven de voorkeur aan orde, discipline en een zakelijke atmosfeer met de mogelijkheid dingen met voldoende kwaliteit te kunnen uitvoeren. Hun handelwijze is nauwkeurig gepland, precies en houdt rekening met alle details. Hoewel mensen met een hoge C goede structuren kunnen vormen, hebben ze de neiging zeer efficiënt, maar minder effectief te werken, d.w.z. zich in details te verliezen. Vaak zijn ze te veel met zichzelf of met hun taken bezig, en begeven ze zich op gebieden waarin ze niet hun optimale prestatie kunnen leveren. Mensen met deze gedragsstijl hebben minder energie en dadendrang dan anderen

17 Persoonlijkheidsvorming Jeanette de Korte Waar kom JIJ vandaan waar gaan JULLIE naartoe? lijk en gezinsleven inrichten, welke regels we stellen, de wijze waarop we met elkaar in gesprek zijn, hoe we ruzie maken en conflicten oplossen. En het bijzondere is dat wanneer onze partner binnenkomt in het gezin van herkomst, hij of zij als geen ander de familierelaties kan duiden en patronen kan aanwijzen. De vraag is alleen of we het kunnen en willen ontvangen, de observaties van onze echtgenoot. Want oei, oei, oei, niets ligt ons zo na aan het hart als ons gezin van herkomst. Onverbrekelijke bloedbanden tussen ouders en kinderen en broers en zussen. Loyaliteit noemen we dat. En loyaliteit bestaat altijd, ongeacht de sfeer, de hoeveelheid vertrouwen, veiligheid en liefde binnen het gezin. Ik wil jullie graag kennis laten maken met Piet en Jantine. Een stel van midden dertig en drie jaar getrouwd. Zij hebben (nog) geen kinderen. Piet is afkomstig uit een ondernemersgezin. Zijn vader heeft een Onze afkomst doet mee in de manier waarop wij ons huwelijk en gezinsleven inrichten. We zijn uniek en daarmee ook zo verschillend. En onze verschillen worden niet alleen duidelijk in ons man- en vrouw-zijn, maar ook in onze levensgeschiedenis. De streek, de stad of het dorp waar we geboren zijn; het gezin waarin we zijn opgegroeid en welke plek we hebben in de kinderrij; de school die we jaar in jaar uit bezocht hebben en waar we genoten hebben of misschien wel gepest zijn; onze vrienden en de kerkelijke traditie waar we in groot zijn geworden. Misschien zijn we ons bewust van onze afkomst, maar wellicht hebben we daar eigenlijk nog nooit zo bij stilgestaan. Toch is onze levensgeschiedenis van grote invloed op de manier waarop wij van elkaar houden en onze liefde uiten. Onze afkomst doet mee in de manier waarop wij ons huwe- eigen bedrijf, een tuinderij. Zijn twee oudere broers zijn ook in het bedrijf gestapt en al gauw kwam er een tweede en derde tuinderij bij. Piet is de jongste van de drie jongens en hij heeft niks met de tuinderij. Nee, Piet is Engels gaan studeren en hij is inmiddels docent op een middelbare school geworden. Jantine komt uit een gezin met twee meisjes. Een intellectuele familie; haar vader is arts en haar moeder heeft rechten gestudeerd. Haar moeder wilde graag advocaat worden, maar door allerlei omstandighe

18 Persoonlijkheidsvorming den is het daar nooit van gekomen. Jantine heeft zojuist de opleiding tot Register Accountant afgerond. Toen Piet en Jantine met elkaar trouwden wisten ze we zijn erg verschillend en dat zijn echt niet alleen de man-vrouwverschillen! Om maar een voorbeeld te noemen: Als Piet bij Jantine over de vloer kwam werd hij kriegel van het eindeloze tafelen. Hij kwam uit een jongensgezin. Als er werd gegeten had iedereen reuzetrek. De pannen waren in een kwartier leeg en binnen het halfuur was de maaltijd ten einde. Zo niet bij Jantine thuis. Een uur tafelen en een diepgaand tafelgesprek is gebruikelijk. En met die verwachting ging Jantine het huwelijk in; uitgebreid eten en goede tafelgesprekken. Zij raakte in Piet teleurgesteld. Ze verweet hem ongezellig te zijn aan tafel en te weinig diepgang te hebben. Naar aanleiding van het verhaal van Piet en Jantine wil ik graag een tweetal thema s bespreken. Het eerste thema is intimiteit. De mate van openheid en vertrouwen in een relatie, zou je kunnen zeggen. Het tweede thema is autonomie, de mate waarin je vrij bent en kunt kiezen voor het belang van jezelf én de In een liefdesrelatie, in een huwelijk, is hartscommunicatie niet vanzelfsprekend. Dat vraagt de beslissing om je hart open te doen voor de ander. ander. Ik hoop dat dit artikel bijdraagt aan het vergroten van je zelfkennis, maar meer nog hoop ik dat het bijdraagt aan het kunnen begrijpen van de ander in zijn of haar levensgeschiedenis. Mate van openheid en vertrouwen Piet werd geboren in een jongensgezin. Een gezin in het Westland; nuchter en hardwerkend. Hij kan zich niet herinneren dat zijn vader of moeder ooit aan hem heeft gevraagd: Hoe voel je je, Piet? Laat staan dat er gepraat werd over persoonlijke thema s als geloof of twijfel. Of over liefde of seksualiteit. Toch werd er wel degelijk van hem gehouden. Zijn moeder zwaaide hem elke morgen uit, tot hij in de verte verdwenen was. En zijn vader verlangde niet van hem dat hij ook in de tuinderij kwam. Hij mocht echt wel zijn eigen keuzes maken. Jantine daarentegen was gewend om alles en werkelijk ook alles met haar moeder te delen Zij heeft een goede band met haar moeder en houdt veel van haar. In een liefdesrelatie, in een huwelijk, is hartscommunicatie niet vanzelfsprekend. Dat vraagt een wilbeslissing, namelijk de beslissing om je hart open te doen voor de ander. De een vindt dat makkelijker dan de ander. Het vermogen om te verwoorden wat je denkt en voelt, wat je gelooft en wat je opvattingen zijn, is per persoon verschillend. Bij de een is dit sterk ontwikkeld doordat er thuis vanzelfsprekend gesproken werd op hartsniveau. En de ander heeft dat thuis helemaal niet geleerd. Respectvol omgaan met elkaars verschillen en deze uit durven spreken is de eerste uitdaging. Daarnaast heb je veiligheid nodig binnen je relatie. Elk echtpaar heeft het nodig om van elkaar de garantie te krijgen dat álles gezegd mag worden, dat niks raar is en dat je niet wordt afgewezen om hetgeen je denkt, vindt of voelt. Piet weet helemaal niet zo goed wat hij voelt. Hij is zich daar helemaal niet bewust van, laat staan dat hij kan verwoorden wat er in hem leeft. Daardoor kan hij zich eigenlijk ook niet zo goed inleven in Jantine. Hij zegt vaak tegen haar: Nu ja, ik heb dat niet hoor. Daar ben ik gewoon veel te nuchter voor. Hierin heeft Jantine regelmatig het gevoel dat zij niet begrepen wordt. En als zij bij Piet doorvraagt op wat hij denkt en voelt, dan zegt hij: Ik weet het niet. Daar wordt Jantine niet goed van! Jantine is teleurgesteld. Zij ervaart meer zielsverwantschap met haar moeder (ook na drie jaar huwelijk!) dan met Piet. Zij heeft regelmatig het gevoel dat hij haar niet begrijpt en dat hij ook niet weet hoe hij moet vertellen wat er in hem omgaat. Pas wanneer beide partners hun hart opendoen, ontstaat er intimiteit; zielsverwantschap. Dat vraagt tijd en geduld. Het steeds opnieuw proberen uit te leggen en uit te zeggen wat er in je hart is. Daar waar een van beide partners de intimiteit ontvlucht, kan er verwijdering ontstaan, vervreemding zelfs. De manier waarop er in je gezin werd gecommuniceerd neem je mee je huwelijk in! Denk met elkaar eens na over de volgende verwerkingsvragen. - Werd er in jullie gezin gepraat over gevoelens, over geloof en over seksualiteit? - Kon en durfde en wilde jij je mening geven en werd daarnaar geluisterd? - Welk gezinsmotto herken je in je gezin van herkomst? Denk bijvoorbeeld aan uitspraken als: Het is voor je eigen bestwil Poetsen tot de plaat schoon is Schelden doet geen pijn Geen woorden maar daden. - Ben je tevreden over de hoeveelheid vertrouwen en diepgang in jullie communicatie? Vrijheid en verwachtingen Het verlangen naar vrijheid en persoonlijke ontplooiing kan per persoon sterk verschillen en is ook afhankelijk van je levensgeschiedenis. Daar waar je bent groot geworden in een gezin met autoritaire ouders, duidelijke regels of hoge verwachtingen kan het zijn dat je terugkijkend op je kindertijd je gezin als knellend ervaart. En dan kán het huwelijk de plek zijn om je daaraan te ontworstelen. Daarmee legt een echtgenoot impliciet of expliciet de verwachting neer in het huwelijk: Geef mij de vrijheid! De ander wordt dan gezien als belemmering voor eigen ontwikkeling en ontplooiing. En eerlijk gezegd is dat in het huwelijk van Piet en Jantine ook wel zo. Jantine, die goed is in haar vak als accountant, wil haar carrière niet opgeven. Eigenlijk voor niets en voor niemand. Ze is blij dat ze het zover geschopt heeft en diep in haar hart verwijt ze haar moeder dat zij zich in haar huwelijk niet verder ontwikkeld heeft. Piet ervaart hierin wel wat ongelijkwaardigheid in de relatie. Zij is de hoofdkostwinner, in plaats van hij. Hij wil graag De scheiding aanbrengen tussen ik en de ander is uiterst belangrijk. Het zegt wie we zijn en wie we niet zijn. Je wordt daarmee dus ook verantwoordelijk voor wie jij bent. kinderen, maar dat ziet zij in haar huidige baan helemaal niet zitten. Bovendien laatst maakte zijn moeder ook al zo n opmerking dat zij graag wel kleinkinderen zou willen. Jantine heeft gezien dat haar moeder, een begaafde vrouw, door allerlei omstandigheden niet heeft kunnen doen wat ze graag wilde: advocaat worden. En Jantine heeft zich stellig voorgenomen: Dat gaat mij niet gebeuren. Dat zal mij nooit overkomen! Daar waar haar ontwikkeling in het geding is, is ze zeer vastberaden, onwrikbaar zelfs haar carrière is onopgeefbaar. Onvrijheid door een te veel aan eigenliefde Ze dopt haar eigen boontjes wel en komt voor haar eigen belangen op. Deze houding brengt Jantine in onvrijheid. Haar verlangen om zelfstandig te zijn, geeft haar eigenliefde een grotere plek dan de liefde voor haar echtgenoot. En daar waar ze niet langer in het belang van haar echtgenoot kan denken, gaat ze vechten voor haar eigenbelang en ontstaat er 34 35

19 Boeksignalement onvrijheid. Onvrijheid uit eigenbelang openbaart zich veelal op verschillende manieren, zoals onverschilligheid, hardheid of starheid. Uit tal van kleine signalen kan blijken: Ik heb jou niet nodig. Bijvoorbeeld door te zeggen: Moet jij weten! of Dat mag ik zelf bepalen! of door non-verbaal een houding van afweer te laten zien. Onvrijheid kan ook ontstaan doordat je steeds geneigd bent in het belang van de ander te denken, zonder dat je je bewust bent van je eigen verlangens en motieven. De scheiding aanbrengen tussen ik en de ander is uiterst belangrijk. Het zegt wie we zijn en wie we niet zijn. Je wordt daarmee dus ook verantwoordelijk voor wie jij bent. Voor wat jij denkt, hoe jij handelt, wat jij voelt. Je bent in een gelijkwaardige relatie dus NIET verantwoordelijk voor hoe de ander denkt, voelt, zich gedraagt. Dat noemen we psychologische boedelscheiding! Als deze boedelscheiding niet goed tot stand is gekomen in het huwelijk is er dus ook sprake van onvrijheid en zijn we geneigd de ander te pleasen en tegemoet te komen. In het praktijkvoorbeeld doet Piet dat, door de discussie van kinderen niet aan de orde te stellen bij Jantine. Hij denkt bij zichzelf: Ach ze is er nog niet aan toe en dat komt vast vanzelf wel. Hiermee gaat hij voorbij aan zijn eigen verlangens en behoeften. Totdat zijn moeder haar verwachtingen gaat duidelijk maken. Piet voelt zich bezwaard naar zijn moeder dat hij haar niet gelukkig kan maken met een kleinkind. Dat is voor hem een extra argument om toch graag kinderen te willen. Maar hij stelt het niet aan de orde. Wederkerige afhankelijkheid Het thema wederkerige afhankelijkheid speelt in het huwelijk altijd een rol. Je bent en blijft individu in een relatie. Tegelijkertijd heb je elkaar lief en heb je elkaar nodig om te bouwen aan een leven samen, wil je elkaar tot ontplooiing brengen. Vrijheid ontstaat pas wanneer je je bewust bent van je eigen behoeften en verlangens en dat je desondanks kunt en wilt kiezen voor het belang van de ander. Vrijheid ontstaat pas wanneer je je eigenbelang los kunt laten in de overtuiging dat je partner in jouw belang zal denken en doen. Dán ben je in je huwelijk bezig om de ander tot zijn of haar recht te laten komen. Het is dan wel noodzakelijk dat hierin een gezonde balans van geven en ontvangen is. Alleen wanneer er sprake is van wederkerigheid is dit een heilzaam principe. En wat je hiervoor nodig hebt? Overgave een groot vertrouwen in de ander! Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Op wie lijk jij het meest, vader/moeder? Hoe dan? Ben je daar blij mee? 2. Hoe werden gezagsrelaties bij jullie ingevuld? Hoe ga jij om met autoriteit? 3. Hoe werd jou discipline bijgebracht? Hoe gaan jullie om met regels? 4. Vertel je elkaar binnen je huwelijk wat je wilt en wat je niet wilt? Alles? 5. Hoe zoek je het belang van de ander, waaruit blijkt dat? GROEI JAARGANG 2011 NR. 3 Info Jeanette de Korte-Mourik is werkzaam als docent contextueel pastoraat en supervisor aan de Academie voor Theologie aan de CHE. Met haar man Hans is zij nauw betrokken bij Stichting Ruimte voor je Relatie. Meer weten? Kijk dan op Omgang met God Dit boek, geschreven door ds. C.G Vreugdenhil, sinds 2004 predikant in de Geref. Gemeente te Vlissingen, is een herschreven versie van het eerder geschreven boek Wat is bevinding? Het benadrukt dat bevinding alles te maken heeft met kennis van God en de omgang met God. Citaat: Dat kennen van God gaat veel dieper dan alleen maar verstandelijke kennis. Het gaat om hartenkennis, omgangskennis, ervaringskennis ( ) je hele leven wordt door die omgangskennis, die bevindelijke kennis van God, gestempeld en vernieuwd. God neemt de eerste plaats in je leven in. In zijn boek waarschuwt hij voor de grote nadruk die vaak valt op de rol van mens in de godsopenbaring. Citaat: De ervaring wordt gezien als de toegang tot de godsdienstige werkelijkheid. Maar ook noemt hij het gevaar dat we kunnen inslapen op het rustbed van de dode orthodoxie waarbij het geloofsleven van Gods kinderen bijna geheel onvruchtbaar geworden is voor de wereld. In dit verband is het goed ook zijn andere boeken te noemen: Vruchtdragen voor Hem en Leven door de Geest. Groen Heerenveen 348 pag. 12,50 ISBN en toch geloof ik! Onder redactie van ds. J. Belder hebben een aantal auteurs een bijbels dagboek geschreven voor studerende jongeren aan een hogeschool of universiteit. Zij willen serieus ingaan op vragen over God, de betrouwbaarheid en relevantie van de Bijbel, vragen vanuit de samenleving en zingevingsvragen. Aan de hand van bijbeloverdenkingen wordt hierop ingespeeld. Een belangrijke motivatie is hierbij om de confrontatie met andersdenkenden niet uit de weg te gaan, maar onder ogen te zien. Dat vraagt een eerlijke omgang met dat wat op ons kan afkomen, een luisteren naar de ander en openstaan voor Gods visie op dit alles. Wat reikt Hij aan in Zijn Woord en wat betekent dit? En hoe kan ik trouw zijn aan eigen overtuigingen en tegelijkertijd open staan voor anderen? Groen Heerenveen 430 pag. 17,50 ISBN Met mond en hart Een lied gaat vooral leven als je de dichter kent en zicht krijgt op haar of zijn omstandigheden die tot het ontstaan ervan geleid hebben. Dr. Henk van t Veld maakte een bloemlezing van 81 liederen en schreef over de unieke, bijzondere omstandigheden van elk lied waardoor het wint aan de betekenis. Buijten & Schipperheijn Amsterdam 176 pag. 19,50 ISBN Met verstand en hart Deze bundel van dr. W.H. Velema (emeritus hoogleraar ethiek aan de Theologische Universiteit, Apeldoorn) bestaat uit negentien eerder verschenen artikelen over christelijke ethiek in de praktijk. Hij bespreekt beknopte en heldere gedachten over o.a. de reikwijdte van christelijke ethiek en de noodzaak van herkenbaarheid en integriteit. Hij gaat daarbij in op de invloed ervan in de omgang met de ander wat te maken heeft met realistisch liefhebben waarbij het goede voor de ander gezocht wordt, waarbij je wilt oversteken naar de beleving van de ander, zonder eigen identiteit los te laten. Een toegankelijk en betrokken geschreven bundel die prikkelt tot nadenken. De Banier Apeldoorn 104 pag. 9,95 ISBN

20 Bijbelstudie Bert en Willemien Reinds Wanneer man en vrouw elkaar vaker ontzien, verdwijnt verbondenheid. Het gevaar van emotioneel loslaten U kent de voorbeelden vast. Stellen die al meer dan vijfentwintig jaar een voorbeeldig echtpaar zijn en plotseling uit elkaar gaan. De omgeving reageert geschokt, niemand had het verwacht. In de gesprekken die volgen blijkt dat het echtpaar de schone schijn heeft opgehouden. Want in werkelijkheid hadden ze elkaar jaren geleden (emotioneel) al verlaten. De vele activiteiten hielden het steeds wankeler wordende bouwwerk overeind. Maar de eenzaamheid en de pijn groeiden. Surrogaatpijnbestrijding werd toegepast maar deze werkte tijdelijk. Uiteindelijk verliet men elkaar letterlijk! Wat vergt het een inzet om dichtbij te blijven. Elkaars hart te vinden en de ander te blijven begrijpen. Ik neem aan dat het ook uw ervaring is. Wanneer u uw man/ vrouw even uit het oog (hart) verliest, er een klein beetje onduidelijkheid niet meer wordt uitgesproken, ontstaat er een voedingsbodem voor misverstanden. Uw relatie krijgt het karakter van een broer/ zusrelatie. Of zoals een man zijn relatie met een sprookje vergeleek: Mijn huwelijk is net een sprookje, elke keer als ik thuiskom zit de heks op de bank! Weet u zich nog verbonden met uw partner? Of speelt u de schone schijn? Hebt u een idee wat God daarvan vindt, wanneer u doet alsof? Wist u dat het huwelijk ook een afspiegeling van Christus en de gemeente is? Alleen al om die laatste reden is het nodig steeds weer de kwaliteit van uw huwelijk te beoordelen. Hoe raak je elkaar kwijt? Door de gebrokenheid in de schepping is de veiligheid verdwenen (Genesis 3:8-13). De mens kan niet meer als vanzelfspre- kend open zijn naar God en elkaar. Ook in het huwelijk zijn deze gevolgen tot op de dag van vandaag de realiteit. En wanneer u dat niet erkent, treft u een vijand aan waar u geen rekening mee houdt. Doordat man en vrouw elkaar steeds vaker ontzien, verdwijnt de verbondenheid. Hun (nieuwe) overlevingsdoel wordt: Als ik maar niet tekortkom! Door het elkaar ontlopen blijven problemen onopgelost en ontstaat er verdeeldheid. De veiligheid en kwetsbaarheid verdwijnen. Bitterheid en cynisme komen ervoor in de plaats. Door de gebrokenheid in de schepping is de veiligheid verdwenen. Ook in het huwelijk zijn deze gevolgen tot op de dag van vandaag de realiteit. Flauwe opmerkingen, openlijke vernederingen nemen de plaats in van vriendelijke woorden. Op deze wijze verdwijnt het medicijn (Spreuken 16:24) voor herstel en wordt de relatie zieker. Door gebrek aan intimiteit en overleg mislukt het huwelijk 38 39

Inleiding God, mens en huwelijk Jullie startkapitaal Dienstbaar gezag en zeggenschap... 27

Inleiding God, mens en huwelijk Jullie startkapitaal Dienstbaar gezag en zeggenschap... 27 Inhoud Inleiding.................................. 7 1. God, mens en huwelijk........................ 11 2. Jullie startkapitaal.......................... 22 3. Dienstbaar gezag en zeggenschap..................

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden:

GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden: Relaties halen het beste in je naar boven Les 1 GROEPSOPDRACHT: Bespreek met elkaar welke relatieverbanden in de Bijbel genoemd worden: Lees met elkaar de volgende hoofdstukken en laat iemand opschrijven

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

Ik ben gewoon gaan zitten en luisterde naar zijn stem. En in de liefdevolle woorden herkende ik Hem.

Ik ben gewoon gaan zitten en luisterde naar zijn stem. En in de liefdevolle woorden herkende ik Hem. Ik ben gewoon gaan zitten en luisterde naar zijn stem. En in de liefdevolle woorden herkende ik Hem. Mijn God, mijn Goede Herder, U wil ik volgen, Heer. Leid mij op uw weg, iedere dag weer. Leid mij door

Nadere informatie

Nieuwe geboorte in het koninkrijk. les 1 FOLLOW

Nieuwe geboorte in het koninkrijk. les 1 FOLLOW Nieuwe geboorte in het koninkrijk les 1 DEEL 3 FOLLOW DE GEBOORTE Leven begint met een man en vrouw die elkaar liefhebben. Diep in het binnenste van de buik van de moeder ontstaat nieuw leven. Het duurt

Nadere informatie

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen vandaag wil ik dit gebod toepassen op het geloofsgesprek onderwerp van de gemeenteavond komende week onze overtuiging is dat zulke gesprekken hard nodig zijn voor de opbouw van onze gemeente tegelijk is

Nadere informatie

Neem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven.

Neem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven. Doel B: Relatie met Jezus de Koning : studenten ontwikkelen zich, vanuit een persoonlijke overtuiging, als leerling, vertrouweling en toegewijde volgeling van Jezus op elk terrein van hun leven. Doel van

Nadere informatie

Dag 1. Lezen: Johannes 15: 12 13

Dag 1. Lezen: Johannes 15: 12 13 Waaraan herken je een christen? Aan het visje achterop zijn auto? Aan het kruisje om haar hals? Aan de juiste theologie? Waaraan herken je een christen? Aan de leerling herken je de leraar. Jezus is het

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

Relatie <> Religie. Beste Galsem,

Relatie <> Religie. Beste Galsem, RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet

Nadere informatie

Preek over de opdracht: Laat de Geest u vervullen (Efeziërs 5:18b) Van drs Ton de Ruiter. Lees vooraf eerst: Efeziërs 5:1,2 en 5:15-33 en 6:1-10

Preek over de opdracht: Laat de Geest u vervullen (Efeziërs 5:18b) Van drs Ton de Ruiter. Lees vooraf eerst: Efeziërs 5:1,2 en 5:15-33 en 6:1-10 Preek over de opdracht: Laat de Geest u vervullen (Efeziërs 5:18b) Van drs Ton de Ruiter. Lees vooraf eerst: Efeziërs 5:1,2 en 5:15-33 en 6:1-10 Bedrinkt u niet (5:18a) is duidelijk een opdracht waar we

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het zijn wonderlijke verhalen, de verhalen rond de geboorte van Jezus: Maria, die zwanger is door de heilige Geest, Jozef, die in een droom een engel

Nadere informatie

HC zd. 6 nr. 32. dia 1

HC zd. 6 nr. 32. dia 1 HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen

Nadere informatie

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Startbijeenkomst met leidinggevenden. hand-out

Startbijeenkomst met leidinggevenden. hand-out Startbijeenkomst met leidinggevenden hand-out hand-out startbijeenkomst met leidinggevenden Wat houdt jongeren gaande én bezig? Kies twee of drie plaatjes die dat voor jou t best symboliseren 2 Basisbehoeften

Nadere informatie

De Bijbel open 2013 47 (30-11)

De Bijbel open 2013 47 (30-11) 1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders

Nadere informatie

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?

Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn? Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk

Nadere informatie

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief 1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de

Nadere informatie

Lees : Mattheüs 25:14-30

Lees : Mattheüs 25:14-30 De gelijkenis van de talenten Lees : Mattheüs 25:14-30 Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

De gelijkenis van de verloren zoon.

De gelijkenis van de verloren zoon. De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.

Nadere informatie

De eerste liefde van God

De eerste liefde van God De eerste liefde van God Trouwpreek over 1 Johannes 3:16 (ds. Jos Douma) gehouden in de trouwdienst van Jeroen en Marjoke Wij hebben Gods liefde, die in ons is, leren kennen en vertrouwen daarop. God is

Nadere informatie

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Op Toon Hoogte 182 Door Uw genade Vader Door Uw genade, Vader, mogen wij hier binnengaan. Niet door rechtvaardige

Nadere informatie

Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool

Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool NAAM September 2009 In september en oktober 2009 was de Levend evangelie Gemeente bezig met het onderwerp 40 DAGEN GEBED. Om gemeente breed

Nadere informatie

Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DISCIPLE MENTOR

Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DISCIPLE MENTOR Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DEEL 4 DISCIPLE MENTOR In Gen 1, 2 en 3 lezen we direct hoe God denkt over de mens. Hij laat zien wie we zijn, waar we voor gemaakt zijn en wat onze bestemming in het

Nadere informatie

Voor David, de liefde van mijn leven

Voor David, de liefde van mijn leven Voor David, de liefde van mijn leven Ik ben gewoon gaan zitten en luisterde naar zijn stem. En in de liefdevolle woorden herkende ik Hem. Mijn God, mijn Goede Herder, U wil ik volgen, Heer. Leid mij op

Nadere informatie

In het voetspoor van...

In het voetspoor van... In het voetspoor van... Bijbelse figuren en hun levensgeheim voor jongeren van 2 en 3 jaar drs. M. van Campen Zevende druk Zoetermeer Inhoud. Timotheüs - op school bij God 7 2. Adam - een gevallen mens

Nadere informatie

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave

Nadere informatie

Huwelijkscatechese ds. Willem Smouter, NGK Ede

Huwelijkscatechese ds. Willem Smouter, NGK Ede Huwelijkscatechese ds. Willem Smouter, NGK Ede In de Nederlands Gereformeerde Kerk Ede wordt twee keer per jaar een huwelijkscatechese aangeboden, die vijf avonden duurt. Hieronder volgt een overzicht

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

Uitvaart voorbede Voorbeeld 1.

Uitvaart voorbede Voorbeeld 1. Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen

Nadere informatie

Boekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep

Boekje over de kerk. voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Boekje over de kerk voor kinderen van ca. 4 10 jaar gemaakt door de jongste catechisatiegroep Over dit boekje Wij hebben op catechisatie wat geleerd over de kerk. Daar willen we je wat over vertellen.

Nadere informatie

Bij 1 Samuël 12 : 19-24, Johannes 14 : 15-21

Bij 1 Samuël 12 : 19-24, Johannes 14 : 15-21 Zondag 8 mei 2016 Wezenzondag Bij 1 Samuël 12 : 19-24, Johannes 14 : 15-21 Deze zondag de zondag voor Pinksteren wordt wel Wezenzondag genoemd. Dat komt natuurlijk doordat Jezus tegen zijn leerlingen zei:

Nadere informatie

Zondag 16 februari 2014. Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help!

Zondag 16 februari 2014. Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help! Zondag 16 februari 2014 Protestantse Gemeente Biddinghuizen THEMA: Ho, stop, help! Voorganger: ds. Bram Bregman Organist: dhr. Klaas Keimpema Pianist en dirigent schoolkoor: dir. Adriaan Stuij Welkom -

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het zijn lezingen die er niet om liegen, vandaag. Mozes, die het volk de wet voorhoudt, als een keus tussen leven en dood. En Jezus lijkt er nog een

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 18 / Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

Jezus en jij. Tekst: Willem de Vink. Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink

Jezus en jij. Tekst: Willem de Vink. Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink Jezus en jij Tekst: Willem de Vink Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink Vooraf Jezus en jij Minidagboek Vink, Willem de ISBN 978-90-8601-101-8 NUR 248, 707 Boekverzorging: Marian

Nadere informatie

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22. Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden

Nadere informatie

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld

Nadere informatie

Verder op weg met Jezus

Verder op weg met Jezus Verder op weg met Jezus Heel goed besef ik de onafheid en de onvolmaaktheid van wat ik geschreven heb. Er is nog zoveel meer te vertellen over Jezus Christus. Er is nog zoveel meer over Hem te weten en

Nadere informatie

Onze Vader. Amen. www.bisdomdenbosch.nl

Onze Vader. Amen. www.bisdomdenbosch.nl Onze Vader Onze Vader Onze Vader, die in de hemel zijt, Uw Naam worde geheiligd, Uw Rijk kome, Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel, Geef ons heden ons dagelijks brood, en vergeef ons onze schuld,

Nadere informatie

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente Geloven kun je niet alleen! Stap 1 Jouw kijk op de wereld 15 min. Kijken in de spiegel naar jezelf Wat vind je van je eigen lichaam? Wat vind je mooi? Als je zou mogen kiezen, welk deel zou je dan weghalen?

Nadere informatie

In gesprek met God. In gesprek met God. In gesprek met God. m n. Marlies Medema & Agnes Huizenga

In gesprek met God. In gesprek met God. In gesprek met God. m n. Marlies Medema & Agnes Huizenga Voelt bidden voor jou soms als het doen van een lange reeks verzoekjes aan God? Mis je inspiratie om met God in gesprek te gaan? Dit werkboekje geeft je handvatten om je gesprekken met God eens over een

Nadere informatie

Gemeente in Christus,

Gemeente in Christus, meditatie voor 3 mei 2015 thema geloof EN wetenschap Gemeente in Christus, Misschien heb je wel eens gehoord van de film The Matrix, of misschien heb je m zelfs wel eens gezien. De film gaat over een kleine

Nadere informatie

Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus

Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus AVONDMAALSVIERING KONINGSKERK 13-09 - 2009 door ds. L. Krüger Schriftlezing: Koloss. 1: 24-29 (NBV) Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag

Nadere informatie

WANNEER, GOD, WANNEER?

WANNEER, GOD, WANNEER? INHOUDSOPGAVE Deel 1 Wanneer, God, wanneer? Inleiding...................................................... 7 1. Timing en vertrouwen...................................... 8 2. De juiste tijd................................................

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2

Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2 Bijbelstudies voor de Bruggroepen 2012-2013 Romeinen studie 2 Bijbelstudies voor de Bruggroepen van de protestantse gemeente De Brug in Amersfoort, seizoen 2012-2013 Schrijvers: Iwan Dekker, Leantine Dekker,

Nadere informatie

Vertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Vertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Vertrouwen Margriet Ledin-de Hoop Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Inhoudsopgave Woord vooraf 6 1. Op reis 8 2. Spring! 15 3. Ver weg of heel dichtbij? 24 4. Actief afwachten 32 5. In vertrouwen keuzes

Nadere informatie

Waarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en

Waarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en 1 De Bijbel open 2013 5 (02-02) Vandaag bespreken we een vraag over de betekenis van de Wet die God aan Israel gaf voor de christelijke gemeente van het Nieuwe Testament en dus voor ons. Is het zo dat

Nadere informatie

DE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN

DE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN DE WEEK VOOR WE HET AV0NDMAAL VIEREN AVONDMAAL VIEREN Het Avondmaal is meer dan zomaar een maaltijd. Om dat te begrijpen, is dit boekje gemaakt. Vooral is daarbij gedacht aan de kinderen, omdat zij met

Nadere informatie

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 12 t/m 14

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 12 t/m 14 Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 12 t/m 14 Werkboek 10 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 12 t/m 14 Boven artikel 12 t/m 14 schrijven we : wedergeboorte en geloof In dit werkboek gaat

Nadere informatie

Een leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken)

Een leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken) Een leerling van Jezus vertelt ('walking sermon' langs kunstwerken) Doek achter de tafel Even kijken hoor. U en jullie hebben er al naar kunnen kijken, maar ik nog niet. Nu wil ik het goed zien. Ja, zo

Nadere informatie

Pastoraat wat is dat?

Pastoraat wat is dat? Pastoraat wat is dat? Eigenlijk best een lastige vraag! Pastoraat daar zijn heel veel dikke boeken over geschreven. Maar na het lezen weet je het soms nog niet!? Daarom mogen jullie een paar minuten daar

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4). BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze lessen zijn geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 9: februari 2015 Thema 6: De last van het verleden

Deel het leven Johannes 9: februari 2015 Thema 6: De last van het verleden Preek Gemeente van Christus, Het is een vreemde vraag, die de discipelen stellen: Heeft hij zelf gezondigd of zijn ouders? Ze zien iemand aan de kant van de weg zitten. Iemand die al vanaf zijn geboorte

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

Je zou kunnen opmerken: waarom stop je dáár met lezen in Johannes 5? Waarom zingen we niet verder uit Psalm 22? Want nu missen we de goede afloop!

Je zou kunnen opmerken: waarom stop je dáár met lezen in Johannes 5? Waarom zingen we niet verder uit Psalm 22? Want nu missen we de goede afloop! Lezen: Johannes 5:1-7 Thema: Eenzaamheid Eenzaamheid Je zou kunnen opmerken: waarom stop je dáár met lezen in Johannes 5? Waarom zingen we niet verder uit Psalm 22? Want nu missen we de goede afloop! Maar

Nadere informatie

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42.

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. Eén ding is nodig Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. We hebben met elkaar nagedacht over de wonderen die de Heere Jezus heeft gedaan toen Hij op de aarde was. Grote wonderen! Weet je t

Nadere informatie

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander.

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. HHKalender DEF_2 ct.indd 1 Romantiek in een liefdesbrief 01-06-15 21:37 ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf een liefdesbrief aan je geliefde. Verwerk

Nadere informatie

Handleiding bij de studielessen voor groep 1-3 van de basisschool NAAM

Handleiding bij de studielessen voor groep 1-3 van de basisschool NAAM Handleiding bij de studielessen voor groep 1-3 van de basisschool NAAM September 2009 In september en oktober 2009 is de Levend Evangelie Gemeente gemeentebreed bezig met het onderwerp GEBED. Op verzoek

Nadere informatie

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst

Nadere informatie

Kingdom Faith Cursus ------------------------------------------------------------------------------------------------ HEILIG, HEILIG, HEILIG

Kingdom Faith Cursus ------------------------------------------------------------------------------------------------ HEILIG, HEILIG, HEILIG Kingdom Faith Cursus KF09 ------------------------------------------------------------------------------------------------ HEILIG, HEILIG, HEILIG Colin Urquhart ------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10

Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10 Eerste lezing: Habakuk 3:1-3,16-19 Evangelielezing: Lukas 17:1-10 Verkondiging Geef me meer geloof God. Het is één van de meest gevaarlijke vragen die je aan God kunt stellen. Ik kan je van te voren zeggen:

Nadere informatie

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer

Nadere informatie

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31 1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Jouw avontuur met de Bijbel

Jouw avontuur met de Bijbel Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

SOAKEN. Thema s N i e u w L e v e n M a a s tri ch t. Rust vinden bij degene die werkelijke rust geeft. S u btitel

SOAKEN. Thema s N i e u w L e v e n M a a s tri ch t. Rust vinden bij degene die werkelijke rust geeft. S u btitel Thema s N i e u w L e v e n M a a s tri ch t SOAKEN Rust vinden bij degene die werkelijke rust geeft Soms ben je zo druk met rennen en vliegen voor Hem. En natuurlijk weet je dat het zijn veel belangrijker

Nadere informatie

40-dagendagboek. Discipelen van Jezus. Leren dienen in de gaven van de Geest. Kees de Vlieger. Een Kerygma studie

40-dagendagboek. Discipelen van Jezus. Leren dienen in de gaven van de Geest. Kees de Vlieger. Een Kerygma studie 40-dagendagboek Discipelen van Jezus Leren dienen in de gaven van de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma studie Copyright Stichting Kerygma Nederland Kerkstraat 24-3 3781 GB Voorthuizen Tel. 0342-475048

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het is altijd prettig als de Bijbel zelf aangeeft, hoe je iets moet lezen. Soms zijn er van die verhalen of gelijkenissen, waarvan ik bij een eerste

Nadere informatie

1 Johannes. - Kringleiderhandeleiding -

1 Johannes. - Kringleiderhandeleiding - 1 Johannes - Kringleiderhandeleiding - Beste kringleider, Hieronder vind je per hoofdstuk een aantal aanvullende gedachten bij het kringmateriaal over 1 Johannes. Met name wordt beschreven wat het doel

Nadere informatie

Open je hart en verwacht een wonder van Jezus!

Open je hart en verwacht een wonder van Jezus! Open je hart en verwacht een wonder van Jezus! Voordat je het onderstaande gaat doorlezen wil ik je vragen om het onderstaande gebed te bidden: Almachtige God, Schepper van hemel en aarde, ik mag op dit

Nadere informatie

Voorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn

Nadere informatie

HEMELS HUWELIJK KALENDER 52 X WIJ TIJD VOOR ELKAAR. Willem en Marian de Vink

HEMELS HUWELIJK KALENDER 52 X WIJ TIJD VOOR ELKAAR. Willem en Marian de Vink HEMELS HUWELIJK KALENDER 52 X WIJ SAMEN TIJD VOOR ELKAAR Willem en Marian de Vink Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. Romantiek in een liefdesbrief ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf

Nadere informatie

Liturgie zondagmorgen 8 januari 2017 Jeugddienst 12-

Liturgie zondagmorgen 8 januari 2017 Jeugddienst 12- Liturgie zondagmorgen 8 januari 2017 Jeugddienst 12- Voorganger: ds W.G. Teeuwissen Samen in de naam van Jezus 1 Samen in de naam van Jezus heffen wij een loflied aan, want de Geest spreekt alle talen

Nadere informatie

,!7IJ0I6-abbcbg! Zo ben jij! jij! Willem de Vink. tiener BIJBEL

,!7IJ0I6-abbcbg! Zo ben jij! jij! Willem de Vink. tiener BIJBEL Willem de Vink Wie ben jij? Mag de belangrijkste persoon die er bestaat dat zeggen? God de Vader ziet in jou zijn kind. Hij zegt dat jij net zo mooi, waardevol en geliefd bent als Jezus. Wow, zo ben jij!

Nadere informatie

z03.12 Rinze IJbema - Zondag 3. [1] God neemt ons serieus, nu wij zelf nog.

z03.12 Rinze IJbema - Zondag 3. [1] God neemt ons serieus, nu wij zelf nog. Rinze IJbema - Zondag 3. [1] God neemt ons serieus, nu wij zelf nog. [2] Hoe heb jij dat, als je het verhaal van Adam en Eva leest? Het kán zomaar zijn dat je het leest en dat je het snapt en dat je aan

Nadere informatie

Zondag 11 januari - een verhaal om moed te houden

Zondag 11 januari - een verhaal om moed te houden Zondag 11 januari - een verhaal om moed te houden Bij Marcus 1 - de doop van Jezus Ik weet niet hoe goed u al de zondagsbrief hebt gelezen. Maar wellicht is u opgevallen dat er helemaal bovenin staat dat

Nadere informatie

Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees, een die zal heten: vrouw, een uit een man gebouwd.

Eindelijk een gelijk aan mij, mijn eigen gebeente, mijn eigen vlees, een die zal heten: vrouw, een uit een man gebouwd. Huwelijksformulier Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Wij zijn hier bijeen om het huwelijk van en aan de Heer op te dragen en hem om zijn zegen te vragen. Laten we eerst nagaan wat het Woord van God

Nadere informatie

Ps.103:1,2, 17 en 18 Houten 23 november 2008

Ps.103:1,2, 17 en 18 Houten 23 november 2008 Ps.103:1,2, 17 en 18 Houten 23 november 2008 We vieren vanmorgen een prachtig feest. Kees van Leeuwen heeft belijdenis van zijn geloof afgelegd en hield samen met Mirjam hun drie kinderen ten doop. Johannes

Nadere informatie

Goede buren. Startzondag 13 september 2015 m.m.v. Jeugdkoor Joy uit Streefkerk o.l.v. Vincent van Dam

Goede buren. Startzondag 13 september 2015 m.m.v. Jeugdkoor Joy uit Streefkerk o.l.v. Vincent van Dam Goede buren Startzondag 13 september 2015 m.m.v. Jeugdkoor Joy uit Streefkerk o.l.v. Vincent van Dam Voorganger: ds. Joke van der Neut Organist: Alex Hommel Orgelspel Welkom door ouderling van dienst Jan

Nadere informatie

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen

Nadere informatie

tientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde.

tientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde. Mt.5:16 De Week van gebed voor de eenheid van alle kerken. Ieder jaar is dit gebed in dezelfde week in januari. Het zal puur toeval zijn, maar ieder jaar valt ook de actie Kerkbalans in deze periode. Met

Nadere informatie

Bereid de jongeren voor, rust ze toe en laat ze los voor bediening in hun gemeente, hun maatschappij en in de wereld in zijn geheel.

Bereid de jongeren voor, rust ze toe en laat ze los voor bediening in hun gemeente, hun maatschappij en in de wereld in zijn geheel. Tiener- en jeugdwerk 1 Timotheüs 4:12 Niemand schatte u gering om uw jeugdige leeftijd, maar wees een voorbeeld voor de gelovigen in woord, in wandel, in liefde, in geloof en in reinheid. Jeugd, jongeren,

Nadere informatie

Evelien Bos-de Greef en Ruben Vlot

Evelien Bos-de Greef en Ruben Vlot Evelien Bos-de Greef en Ruben Vlot Uitgeverij Jes! Zoetermeer Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk Forest Stewardship Council (FSC ) draagt. Bij dit papier is het

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

4 Heer, u hebt aan de mensen uw regels gegeven. Zo weet ik wat ik moet doen. 5 Ik wil leven volgens uw wetten, en dat volhouden, elke dag weer.

4 Heer, u hebt aan de mensen uw regels gegeven. Zo weet ik wat ik moet doen. 5 Ik wil leven volgens uw wetten, en dat volhouden, elke dag weer. Psalmen Psalm 119 Heer, ik wil leven volgens uw wetten 1 Gelukkig zijn mensen die altijd het goede doen, die leven volgens de wet van de Heer. 2 Gelukkig zijn mensen die altijd denken aan de woorden van

Nadere informatie

Geliefde gemeente van de Heer Jezus Christus, Beste gasten en alle vrienden van de gemeente.

Geliefde gemeente van de Heer Jezus Christus, Beste gasten en alle vrienden van de gemeente. Geliefde gemeente van de Heer Jezus Christus, Beste gasten en alle vrienden van de gemeente. Ben je ooit aan iets begonnen met een prut houding? Zo van: dit is niks, dit was niks en dit zal ook nooit wat

Nadere informatie