Inhoud. Startdocument lectoraat 1

Transcriptie

1 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Opgaven Hoofdtaken Projectuitvoering met studenten 6 3. Doelgroep Toename ouderen Kwetsbare ouderen Knelpunten in de zorg voor kwetsbare ouderen 9 4. Thema s Resultaten Organisatie Voorwaarden voor het lectoraat Wonen, welzijn en zorg op hoge leeftijd ouderen 17 Literatuur 18 Bijlage 1 Krachtenveldanalyse Startdocument lectoraat 1

2 1 Inleiding In 2005 is binnen het Instituut voor Zorg en Welzijn aan de NHL Hogeschool het Talmalectoraat gestart. Een bijzonder lectoraat deels gefinancierd door een organisatie voor wonen, diensten en zorg voor ouderen, de A.S. Talma Stichting. De Talma Stichting is een voorstander van het actief inzetten van op onderzoek gebaseerde kennis in de opleidingen en in de praktijk. Het gaat daarbij zowel om evidence based practice als om practice based evidence (kennis uit onderzoek en werkzaamheid in de praktijk). Bij de Talma Stichting staat goede zorg- en dienstverlening hoog in het vaandel. Het instellen van het lectoraat en de verbinding die zij hiermee legt met hoger onderwijs is een van de middelen die de Talma Stichting inzet in het bereiken en handhaven hiervan. Aan de andere kant is vanuit het Instituut voor Zorg en Welzijn van de NHL Hogeschool behoefte aan het versterken van de differentiatie ouderen. De hogeschool wil graag meer studenten enthousiast maken voor deze groep zorgontvangers. De beeldvorming bij studenten is dat ouderen niet interessant zijn. Met een lectoraat op dit gebied wordt een extra stap gedaan in het verbinden van onderwijs en het onderwerp ouderen. Innovatieve projecten van het lectoraat in het werkveld geven de studenten de kans kennis te maken met de mogelijkheden die de ouderenzorg voor hen biedt als professional en is een mogelijkheid de beeldvorming positief te beïnvloeden. De Talma Stichting en de NHL Hogeschool slaan met dit lectoraat een brug tussen werkveld en onderwijs. Op deze wijze is een verbinding tot stand gekomen die een goede basis is voor samenwerking tussen beide organisaties. Na een periode van vier jaar hebben de Talma Stichting en de NHL Hogeschool mede daarom besloten het lectoraat te continueren. De eerste periode van het Talmalectoraat was gericht op innovatie in de zorg, ethiek van zorg en competentieontwikkeling ( Hierbij bestond de doelgroep uit oudere zorgontvangers en hun professionele hulpverleners. In de tweede periode van het lectoraat zal, zoveel mogelijk gebruik makend van de al binnen het lectoraat ontwikkelde kennis en opgedane ervaringen, de focus liggen op kwetsbare ouderen. Startdocument lectoraat 2

3 In dit document wordt ingegaan op de wijze waarop vanuit het lectoraat invulling wordt gegeven aan het leveren van een bijdrage aan verbetering van zorg- en dienstverlening aan deze groeiende groep ouderen. Er wordt gestart met een beschrijving van de opgaven van het lectoraat gevolgd door een beschrijving van de doelgroep. Vervolgens worden hierbij een aantal speerpunten onderscheiden en resultaatgebieden aangegeven. Tot slot wordt een verbinding gelegd naar de organisatie van het lectoraat. Het onderhavige document is een globale schets voor de invulling van de tweede termijn van vier jaar van het Talmalectoraat. Het is als startdocument geschreven op verzoek van en in samenspraak met de instituutsdirectie en het management van het Instituut voor Zorg en Welzijn van de NHL Hogeschool. In de loop van de tijd zal het document nader gespecificeerd en geconcretiseerd worden wanneer projecten in het werkveld gestalte krijgen. Startdocument lectoraat 3

4 2 Opgaven 2.1 Hoofdtaken De hoofdtaken van een lectoraat bestaan uit praktijkgericht onderzoek, kennisverwerving,-implementatie en -disseminatie. Professionaliseren van docenten en actief bijdragen aan onderwijs en onderwijsvernieuwing maken hier deel van uit. Het accent van het lectoraat binnen de NHL Hogeschool ligt op kennisontwikkeling. Praktijkgericht onderzoek met regionale zorgpartners wordt gedaan met als doel het verkrijgen van kennis om deze vervolgens te kunnen verspreiden en direct toe te passen in het onderwijs en beschikbaar te maken voor de praktijk. Door middel van onderzoek en het verspreiden van de resultaten hiervan wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van Evidence based practice. Traditioneel en nog vaak wordt het handelen en het beleid in de ouderenzorg gebaseerd op ervaring, traditie en autoriteit en wordt niet gebruik gemaakt van bewezen kennis (Hamers, 2005). De onderzoekstraditie in de zorg voor en ondersteuning aan ouderen is nog beperkt. Door middel van dit lectoraat kan hier een bijdrage aan worden geleverd. Gebruik maken van kennis uit onderzoek betekent ook dat bekend is onder welke omstandigheden een handeling of benadering werkt. Dit draagt vervolgens weer bij aan de verbetering van de kwaliteit van zorg. Lectoraten hebben een belangrijke rol in het leggen van verbindingen tussen werkveld, praktijk en opleiding van de toekomstige zorgprofessionals. Doordat het lectoraat Zorg voor kwetsbare ouderen gefinancierd wordt door de ouderenzorgorganisatie A.S. Talma Stichting en is ingebed binnen de NHL Hogeschool is de ideale basis voor verbinding van werkveld en Hogeschool gelegd. Het lectoraat heeft daarnaast als doel het bijdragen aan het leggen van verbindingen met middelbare beroepsopleidingen voor werken in de zorg (Regionale OpleidingsCentra; ROC s). Het merendeel van de professionals in de ouderenzorg wordt opgeleid aan een ROC. De doorstroming van verzorgenden die hun opleiding aan een ROC hebben gedaan naar het hoger beroepsonderwijs is nog gering. Ook is er een mogelijke samenwerkingskans tussen werkveld, ROC s en Hoger beroepsonderwijs binnen leerwerkplaatsen / leerafdelingen. Startdocument lectoraat 4

5 2.2 Projectuitvoering met studenten De projecten van het lectoraat vinden plaats in het werkveld en worden onder verantwoordelijkheid van de lector uitgevoerd door kenniskringleden in samenwerking met studenten. In alle onderzoeksactiviteiten komen de activiteiten van de lector, onderzoekers, docenten en studenten samen. Door de studenten, deelnemers vanuit het werkveld, docenten en onderzoekers te begeleiden vanuit het lectoraat wordt de kwaliteit geborgd. In tweedejaarsprojecten, minorprojecten en afstudeeropdrachten kunnen studenten werken aan het verzamelen van kennis uit het werkveld en het ontwikkelen van oplossingen met en voor het werkveld. Dit levert voor studenten leerervaringen op, zowel methodologische kennis en onderzoeksvaardigheden, als kennis van en inzicht in het domein. Tegelijkertijd leveren de projecten waaraan studenten werken relevante informatie op voor onderzoeken van het lectoraat. Studenten krijgen binnen lectoraten de mogelijkheden kennis te maken met het doen van innovatieve projecten gericht op het ontwikkelen van oplossingen voor weerbarstige vraagstukken in het werkveld. De projecten van het lectoraat zullen veelal multidisciplinair van aard zijn. Door vanuit verschillende invalshoeken vragen op het gebied van welzijn, wonen en zorg te benaderen wordt recht gedaan aan de complexiteit en diversiteit van vragen binnen de zorg aan kwetsbare ouderen. Op deze wijze krijgen de toekomstige vakprofessionals een reëel beeld van het met andere disciplines samenwerken in het ontwikkelen van vakoverstijgende oplossingen voor problemen. Bovendien verbreed het de horizon van de deelnemende studenten. Ouderenzorg is bij veel studenten niet in beeld. Door het aanbieden van de mogelijkheid een bijdrage te leveren aan het oplossen van maatschappelijk relevante vraagstukken op dit terrein krijgen de studenten de mogelijkheid kennis te maken met de diversiteit binnen de ouderenzorg en samen te werken met studenten van verschillende opleidingen. Op deze wijze wordt bijgedragen aan positieve beïnvloeding van de beeldvorming rondom ouderen. Startdocument lectoraat 5

6 3 Doelgroep Het lectoraat gaat over ondersteuning van kwetsbare ouderen en hun mantelzorgers op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Het gaat hierbij dus niet alleen om gezondheidszorg, maar ook om zorg ten aanzien van huisvesting, huishouden en psychosociale problemen. Het gaat dan, conform de uitgangspunten van het onderzoek verricht door Van der Ploeg (2009), om een keten van zorgbeslissingen en zorgacties. Het gaat om heel de mens! De centrale focus van het lectoraat is de oudere met meerdere problemen tegelijkertijd; de kwetsbare oudere. Vanuit de cliëntsituatie betrekken we vervolgens de mantelzorger, professional en de organisatie erbij. 3.1 Toename ouderen Nederland vergrijst. Op dit moment is 6,5 procent van de Nederlandse bevolking 75 jaar of ouder. Door de vergrijzing zal dit percentage stijgen tot elf procent in 2030 (Van der Ploeg, 2009). De angst is dat de vergrijzing de AOW onhoudbaar, de pensioenen onbetaalbaar en de zorg onbemensbaar maakt. Bovendien stijgen door het toenemen van het aantal ouderen de totale zorguitgaven. In 2009 zullen de totale zorguitgaven tot boven de 58 miljard euro uitstijgen en ongeveer een kwart daarvan komt voor rekening van de verpleging en verzorging van ouderen (vanaf 65). De anderhalf procent oudste Nederlanders (85-plus) is zelfs goed voor ongeveer twaalf procent van de zorgkosten. Voor de komende decennia worden juist hier de grootste problemen verwacht (Schnabel, 2009). Oud worden en zorg ontvangen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ongeveer tweederde van alle 65-plussers heeft twee of meer chronische aandoeningen en dat percentage stijgt naarmate men ouder wordt. Het gaat hier niet alleen om lichamelijke aandoeningen. Het welbevinden en functioneren kan eveneens belemmerd worden door psychische stoornissen (De Boer, 2006). Drie veel voorkomende stoornissen bij ouderen zijn depressieve, angst en cognitieve stoornissen. Maar liefst 70 procent van de beperkingen in zelfredzaamheid bij 85- jarigen blijkt toe te schrijven aan een beperking van het cognitief functioneren (Gussekloo et al., 2004). Startdocument lectoraat 6

7 Bij de ouderen van 85 jaar en ouder heeft ten minste 85 procent meer dan twee chronische aandoeningen, multimorbiditeit genoemd (Gezondheidsraad, 2008). Maar tegelijkertijd woont nog bijna 70 procent van de mensen van 85 jaar en ouder zelfstandig. Ongeveer ouderen wonen in een verzorgingshuis en ruim ouderen zijn opgenomen in een verpleeghuis. De gemiddelde leeftijd van de instellingsbewoners ligt ruim boven de 80 jaar (Schnabel, 2009). Multimorbiditeit vormt voor ouderen vooral een probleem als deze samengaat met beperkingen in het dagelijks functioneren en met verlies van vitaliteit. 3.2 Kwetsbare ouderen Kwetsbaarheid duikt sinds de afgelopen twintig jaar op als een containerbegrip voor allerlei gezondheidsproblemen die bij het ouder worden optreden. Er is nog geen duidelijke consensus over de definitie van kwetsbaarheid. Er is echter wel overeenstemming over de gevolgen van kwetsbaarheid voor de oudere zelf, diens familie, diens zorgverleners en de samenleving als geheel (Bergman et al. 2004, Rockwood, 2005). Kwetsbaarheid is een belangrijk gezondheidsprobleem dat zal leiden tot een toename in het zorggebruik door ouderen (Deeg en Puts, 2008). Vooralsnog gaan wij uit van de volgende omschrijving van kwetsbaarheid bij ouderen om de belangrijkste doelgroep van het lectoraat te kenschetsen: Kwetsbaarheid is een slechte functionele toestand, die het gevolg is van een ongelukkig samenspel van lichamelijke, psychologische en sociale factoren (Van der Ploeg, 2009). Wanneer deze definitie wordt gehanteerd is bijna een derde van de mensen van 75 en ouder kwetsbaar. Deeg en Puts (2008) operationaliseren kwetsbaarheid aan de hand van negen criteria: laag lichaamsgewicht, verminderde longfunctie, lichamelijke inactiviteit, cognitieve beperkingen, slechtziendheid, slechthorendheid, incontinentie, depressieve symptomen en weinig ervaren regie over het eigen leven (mastery). Ouderen moeten hierbij aan een minimum van drie criteria voldoen om als kwetsbaar te worden beschouwd. Startdocument lectoraat 7

8 3.3 Knelpunten in de zorg voor kwetsbare ouderen Inhoud Ondanks termen als verzilvering in plaats van vergrijzing, advertenties en tijdschriften gericht op de welvarende vitale oudere is de beeldvorming rondom ouderen negatief ( ouderen kosten geld, stinken, gaan dood, zijn oninteressant ). Er is een forse toename van het aantal ouderen met meerdere problemen / aandoeningen. De mantelzorger is vaak partner, ook op leeftijd en niet degene met de grootste belastbaarheid. Overbelasting van de mantelzorger ligt op de loer en vormt de belangrijkste opnamereden voor ouderen in het verzorgingshuis of verpleeghuis. Alleenstaande ouderen vormen een bijzondere groep zorgontvangers. Personeel en Organisatie Werken in de zorg; de ouderenzorg is niet een geliefde werkomgeving. Hoe krijg je voldoende en goed personeel? Hoe houd je personeel? Hoe stem je je personeelsbestand af op je clientèle? Veel wordt vanuit afzonderlijke belanghebbende partijen (gemeente, verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, maatschappelijk werk,...) voor de oudere cliënt georganiseerd veelal zelfs zonder de cliënt hier in te betrekken. Samenwerking in de ouderenzorg botst op onderdelen met de belangen van de individuele zorgondernemers (marktwerking, verschillende financieringsstromen). Ketenzorg vindt plaats op onderdelen van cure en care en is veelal ziektespecifiek (diabetes, CVA). Er is echter geen samenwerking tussen de ketens terwijl dit juist nodig is wanneer sprake is van meerdere aandoeningen, zoals bij kwetsbare ouderen. Veelheid aan hulpverlenende instanties (bestaande en nieuwkomers); Onduidelijk welke organisatie waarvoor is; ontbreken van transparant en samenhangend aanbod. Startdocument lectoraat 8

9 Beleid Het ontbreken van een visie op zorg en de organisatie hiervan op langere termijn in de ouderenzorg; beleid is deels incidentgestuurd en daarmee voortdurend aan veranderingen onderhevig (concurreren of samenwerken, wie zijn onze cliënten). Intramurale zorg is veelal nog gebaseerd op het traditionele verzorginghuis en verpleeghuismodel. Het ontbreken van een wetenschappelijke basis voor handelen en beleid; ervaring, traditie en autoriteit zijn leidend met als nadeel dat niet bekend is in welke mate en onder welke omstandigheden deze kennis waar is (Hamers 2005). Instrumentalisme versus dialoog in de zorg; vergaande protocollering heeft het gevaar in zich de menselijke maat te ontstijgen. Regels en richtlijnen worden dogma s in plaats van ondersteunende middelen / instrumenten. Zorg blijft mensenwerk met bejegening als een van de belangrijkste onderdelen in de interactie tussen zorgprofessional en cliënt. Dit is algemeen in de zorg, maar geldt zeker ook voor de ouderenzorg. Startdocument lectoraat 9

10 4 Thema s Het terrein van zorg en ondersteuning aan kwetsbare ouderen is veelomvattend en impliceert een groot aantal weerbarstige vraagstukken op het gebied van: specifieke thema s, bijvoorbeeld: dementie, wonen in de wijk, sociale (on)veiligheid, eenzaamheid, dagactiviteiten, welbevinden... zorg- en ondersteuningsvragen in relatie tot zorg- en ondersteuningsaanbod formele en informele zorg handelen individuele hulpverleners financieringsstromen: AWBZ, zorgverzekeringswet, WMO wonen/zorg/welzijn verschillende opleidingen wijk, gemeente, provincie en landelijk niveau beleid en organisatie ouderenzorg Ter voorkoming van versnippering van kennis worden op basis van de genoemde knelpunten (3.3) en onderscheiden vraagstukken vier onderwerpen voorgesteld die ieder een actueel thema vertegenwoordigen in de zorg aan kwetsbare ouderen: 1. Het geven van belevingsgerichte / mensgerichte zorg Zorg is mensenwerk en wanneer je aan zorgprofessionals in opleiding en in het werkveld vraagt waarom ze in de zorg werken is het antwoord bijna altijd omdat zij iets willen betekenen voor de medemens. Uit oogpunt van belevingsgerichte zorg is het nodig dat medewerkers weten wat een vraaggerichte houding is, hoe de oudere zorgontvanger te leren kennen en hoe in te kunnen schatten welke maar vooral ook hoe diensten en zorg het beste te verlenen. Respectvol omgaan met oudere zorgontvangers en proberen aan te sluiten bij de gewoontes, de levenservaring en de belevingswereld van deze specifieke groep mensen (Finnema, 2000, 2001, 2002, 2003). Met de toenemende regelgeving, de toenemende nadruk op efficiëntie en productiviteit is er echter steeds meer sprake van ethische dilemma s en ingewikkelde keuzevraagstukken: - Hoe kan je voldoende aandacht besteden aan de individuele oudere en zijn mantelzorger als de tijd die je krijgt tamelijk rigide afgebakend is? Startdocument lectoraat 10

11 - Hoe kan je onder druk van bedrijfseconomische eisen en financiële kaders toch nog een menselijk gezicht laten zien als zorgorganisatie? - Hoe kan je technologie inzetten juist om belevingsgerichte zorg te versterken? De laatste jaren is duidelijk dat het introduceren van arbeidsbesparende technologie in de langdurige zorg noodzakelijk is om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen bij een krimpend arbeidsaanbod. Eén van de meest kansrijke mogelijkheden om dit te kunnen realiseren is het introduceren van (zorg-) domotica (ICT toepassingen in de zorg) zowel voor thuiswonenden als voor bewoners in beschermd-wonen situaties of verpleeghuizen (Cordia en Schikhof, 2008). ICT toepassingen in de zorg in relatie tot ethisch verantwoorde en belevingsgerichte zullen daarom een van de onderwerpen vormen binnen het lectoraat. 2. Het realiseren van zorg en ondersteuning in de thuissituatie Het aantal ouderen dat thuis blijft wonen groeit. Ook het aantal kwetsbare ouderen met complexe en/of meervoudige problemen dat thuis woont neemt toe. Het is een uitdaging voor de ouderenzorg om voor met name deze laatste groep een passend pakket aan zorg, diensten en behandeling aan te bieden gericht op de oudere en diens mantelzorger. Uit onderzoek blijkt dat door een gerichte inzet van de eerstelijnsgezondheidswerkers, en dan met name de huisarts en een geriatrisch verpleegkundige, ondersteund door geriaters en/of verpleeghuisartsen, ook voor kwetsbare ouderen thuis veel mogelijk is (Crotty, ea, 2008; Melis ea, 2008). Hier dient zich ook de mogelijkheid aan voor een intensieve samenwerking tussen organisaties op het gebied van wonen, zorg en welzijn, de eerstelijns gezondheidszorg en de gespecialiseerde ouderenzorg, zoals verpleeghuizen en ziekenhuizen. 3. Bouwstenen voor het nieuwe verzorgings- en verpleeghuis Wanneer thuis wonen niet meer gaat is men aangewezen op een intramurale voorziening voor zorg en ondersteuning. Als gevolg van veranderende visies op zorg, ondersteuning en kwaliteit van leven bevinden verzorgings- en verpleeghuizen zich in een veranderingsproces. Voor verzorgingshuizen geldt dat zij in toenemende mate elementen van zorg thuis overnemen waarbij bewoners meer huurders worden die op Startdocument lectoraat 11

12 maat gesneden zorg en diensten afnemen. Verpleeghuizen ontwikkelen zich in de richting van expertisecentra die niet meer alleen gericht zijn op de intern verblijvende ouderen, maar ook openstaan voor specialistische zorg en dienstverlening aan thuiswonende ouderen met gezondheidsproblemen. Ook particuliere initiatieven op het gebied van zorg en diensten aan ouderen in ambulante en residentiele omgeving zijn in opmars. Het lectoraat wil graag bijdragen aan visieontwikkeling op dit terrein. 4. De rol van de (HBO) professional in de ouderenzorg De toenemende vergrijzing, toenemende complexiteit van zorg en de ontwikkelingen in de ouderenzorg hebben consequenties voor de professional van vandaag en morgen. Zowel vanuit onderwijs (ROC en HBO), branche organisaties (ACTIZ) en kenniscentra (STING) komen impulsen om de competenties van de werkers in de ouderenzorg te versterken. Zo heeft STING vijf competenties benoemd voor de verzorgende van de toekomst: kunnen achterhalen wat cliënten willen, interesse in mensen, zich in mensen kunnen verplaatsen, gesprekken kunnen voeren, regie bij de cliënt laten (mogelijk maken in plaats van overnemen), zelfstandig werken en kunnen reflecteren. Maar de ontwikkelingen en de toenemende inhoudelijke en organisatorische complexiteit in de ouderenzorg rechtvaardigen ook een belangrijke rol voor de HBO professional in de ouderenzorg. Deze toenemende complexiteit vraagt om professionals die tijdens hun opleiding geleerd hebben om te gaan met complexe problemen. Mensen die met verschillende disciplines kunnen samenwerken. Mensen die in staat zijn om voor nieuwe situaties ook nieuwe oplossingen te bedenken en zelflerend vermogen hebben. Mensen die in staat zijns om teams te motiveren en te ondersteunen en het eigen werk te organiseren en zelf te initiëren: denk bijvoorbeeld aan het landelijk competentieprofiel voor de HBO-verpleegkundige gerontologie en geriatrie (Mast en van Vliet, 2007), de HBO-er als casemanager, de HBO-er als gesprekspartner in ketenzorg en de HBO-er als voortrekker bij innovaties in de zorg. Het is de HBO-er die in staat moet worden geacht om zowel met de voeten in de uitvoeringspraktijk te kunnen staan als ook een vertaling te kunnen maken naar management en organisatievraagstukken. De HBO-er is bij uitstek de verbindende schakel en zou zich daar meer op mogen profileren. Startdocument lectoraat 12

13 Vanuit het lectoraat is dan ook een van de uitdagingen om een bijdrage te leveren aan de professionele ontwikkeling en ondersteuning van werkers in de ouderenzorg van vandaag en morgen. Deze bijdrage bestaat door direct in het werkveld projecten uit te voeren en onderzoek te doen. Tegelijkertijd moet de kennis worden gebruikt in de opleidingen van de toekomstige zorgprofessionals door het leveren van een bijdrage aan onderwijsontwikkeling waarbij gedacht kan worden aan minoren, excellentieprogramma s en hogeschool als kenniscentrum. Tot slot, aangezien het lectoraat zich bevindt in een grotendeels rurale omgeving zullen we bij onze projecten zeker ook aandacht schenken aan deze context van zorgverlening. Afstemmen op en inzoomen op de lokale situatie binnen een streek, buurt of wijk is noodzakelijk om maatwerk te kunnen leveren. Startdocument lectoraat 13

14 5 Resultaten Het lectoraat Wonen, welzijn en zorg op hoge leeftijd heeft een initiërende, ondersteunende en stimulerende rol in het bereiken van verbeteringen in de ouderenzorg zowel op lokaal als landelijk niveau door: wetenschappelijk toegepast onderzoek; dit geeft de mogelijkheid op systematische wijze na te gaan welke kennis onder welke omstandigheden waar is of niet, welke interventie helpt of niet, welke aanpak werkt of niet; resultaten van onderzoek zorgen voor fundamenten waarop beleid kan worden gemaakt, een visie kan worden ontwikkeld en besluiten beter kunnen worden onderbouwd; resultaten van onderzoek geven handreikingen voor het formuleren van richtlijnen voor het werkveld waarmee good practices overdraagbaar zijn. Per situatie en per individu kan vervolgens worden gekeken of en waarom van de richtlijn afgeweken zou moet worden. implementatie van veranderingen; zowel op zorginhoudelijk, beroepsinhoudelijk, organisatorisch en IT technisch gebied gericht op zorg en ondersteuning van kwetsbare ouderen. disseminatie en implementatie van kennis uit onderzoek door: publiceren, organiseren van bijeenkomsten en congressen en houden van lezingen; inbedding in de Hogeschool en samenwerking met andere opleidingsinstituten (ROC s) maakt dat innovaties in de ouderenzorg ingebed kunnen worden in het opleidingscurriculum van toekomstige professionals in de ouderenzorg; deelname aan regionale en landelijke werkgroepen en overlegorganen; samenwerking met andere kennis- en onderzoeksinstituten; lectoraat als regionale verbindingsvorm voor andere onderwijs- en zorginstellingen als expertisecentrum voor innovatie, kennis en implementatie van veranderingen. Startdocument lectoraat 14

15 6 Organisatie Kenmerkend voor een lectoraat is het vormen van een verbindende schakel tussen de verschillende betrokken partijen vanuit de context van het werken aan oplossingen voor weerbarstige problemen in een maatschappelijke context. Samenwerking is dan ook een essentieel aspect van een lectoraat. Deze samenwerking moet gestalte krijgen binnen de NHL Hogeschool en daarbuiten. Binnen de hogeschool zijn de opleidingen van het Instituut voor Zorg en Welzijn de primaire samenwerkingspartners. Buiten de hogeschool is naast samenwerking met zorgorganisaties ook samenwerking met belangenorganisaties, kenniscentra, andere hogescholen en universiteiten belangrijk. Samenwerking versterkt de mogelijkheden om kennis te ontwikkelen, kennis te delen en kennis te verspreiden en draagt zo bij aan het behalen van de doelstellingen van het lectoraat. Startdocument lectoraat 15

16 7 Voorwaarden voor het lectoraat Wonen, welzijn en zorg op hoge leeftijd Zorg voor kwetsbare ouderen, het bieden van een geïntegreerd en gedifferentieerd, in de zin van op maat, aanbod op het gebied van wonen, zorg en welzijn aan kwetsbare ouderen, wordt alleen behaald wanneer alle betrokkenen daar gezamenlijk een actieve bijdrage aanleveren. Dit betekent waar nodig: grensoverschrijdend denken en kiezen voor onorthodoxe oplossingen; stoppen met denken in specifieke velden (zorg, welzijn...); ontschotten van financieringsstromen; meer denken in leeftijdsgebonden vraagstukken in plaats van sec ziekte of welzijnsgebonden vraagstukken en veranderingen in het opleidingscurriculum en -stelsel. Niet met een big bang maar aangepast aan en uitgaande van de lokale situatie. Het lectoraat Wonen, welzijn en zorg op hoge leeftijd biedt hierbij, middels onderzoek en advies, de mogelijkheid tot ondersteuning bij het maken van gefundeerde keuzes gericht op verbetering in de zorg voor kwetsbare ouderen en de realisatie hiervan. Startdocument lectoraat 16

17 Literatuur Bergman H, Beland F, Karunananthan S, Hummel S, Hogan D, Wolfson C (2004). Developpement d un cadre de travail pur comprende et etudier la fragilite. Gerontologie et Societe, 109, Boer AH de (2006). Rapportage Ouderen Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau. Cordia A en Schikhof Y (2008). Stand van Zaken Vraaggestuurde (Zorg-)Domotica op Zuid. Rapport, Hogeschool Rotterdam. Deeg DJH en Puts MTE (2008). Kwetsbaarheid bij ouderen: predictoren en gevolgen. Verpleegkunde, 23 (1), Finnema EJ (2000). Emotion-oriented care in dementia: a psychosocial approach. Academisch proefschrift, Vrije Universiteit Amsterdam. Finnema EJ, Dröes RM, Kooij CH van der, Lange J de, Rigter H, Montfort APWP van & Tilburg W van (1998). The design of a large-scale experimental study into the effect of emotionoriented care on demented elderly and professional carers in nursing homes. Archives of Gerontology and Geriatrics, [suppl. 6], Finnema EJ, Dröes RM, Ribbe MW & Tilburg W van (2000). A review of psychosocial models in psychogeriatrics; implications for care and research. Alzheimer Disease and Associated Disorders, 14 (2), Finnema EJ, Dröes RM, Ribbe MW & Tilburg W van (2000). The effect of emotion-oriented care approaches on persons with dementia: a review of the literature. International Journal of Geriatric Psychiatry, 15 (2), Finnema EJ, Lange J de, Dröes RM, Ribbe MW & Tilburg W van (2001). The quality of nursing home care: do the opinions of family members change after implementation of emotionoriented care? Journal of Advanced Nursing, 35 (5 ), Finnema EJ, Dröes RM, Ettema T, Ooms M, Ader H, Ribbe MW & Tilburg W van (2005). The effect of integrated emotion-oriented care versus usual care on elderly persons with dementia in the nursing home and on nursing assistants; a randomized clinical trial. International Journal of Geriatric Psychiatry, 20, Finnema EJ, De Lange J, Dröes RM (2002). Belevingsgerichte zorg bij dementie: een onderzoek naar de meerwaarde en de kosten. Denkbeeld, 14 (2), Finnema EJ, De Lange J, Dröes RM, Ribbe M en Tilburg, W van (2003). Kwaliteit van verpleeghuiszorg. Verandert de mening van familieleden na het invoeren van belevingsgerichte zorg? Verpleegkunde, 18 (2), Startdocument lectoraat 17

18 Finnema EJ, De Lange J, Dröes RM (2003). Belevingsgerichte zorg bij dementie: een onderzoek naar de meerwaarde en de kosten. Fysioscoop, 5 (10), Finnema EJ, De Lange J, Dröes RM (2003). Belevingsgerichte zorg bij dementie: deel 2 (slot). Fysioscoop, 6 (10), Finnema EJ & Goumans M (2009). Samenhang in de ouderenzorg. Heel de mens telt. Lectorale rede. Hogeschool Rotterdam. Gezondheidsraad (2008). Ouderdom komt met gebreken. Geneeskunde en zorg bij ouderen met multimorbiditeit. Den Haag. Goumans M en Finnema E (2008). Integrale ouderenzorg-integrale hulpverleners? Geron, 10 (3), Goumans M en Finnema E (2009). Het perspectief van de hulpverlener. In Ouderenzorg met toekomst. Coole, M de en Verlaan T. Amsterdam. Uitgeverij SWP. Gussekloo J, Craen AJM de, Exel E van, Bootsma-Van der Wiel A en Westendorp RGJ (2004). Oorzaken en gevolgen van cognitieve achteruitgang op hoge leeftijd; de 'Leiden 85-plus Studie'. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 148, Hamers JPH (2005). De ouderenzorg verdient beter (p<0.001). Inaugurele rede, Universiteit Maastricht. Mast J en Vliet M van (2007). HBO competentieprofiel Verpleegkundige Gerontologie- Geriatrie (VGG). Utrecht: Vilans. Ploeg E Van der (2009). Care for vulnerable older persons: need, utilization and appropriateness. Academisch proefschrift, Erasmus Universiteit Rotterdam. Schnabel P (2009). Anders in beeld: de oudere aan het begin van de 21 e eeuw. Geron, 10 (4), 4-8. Startdocument lectoraat 18