Jaarverslag beeldengeluid.nl

Transcriptie

1 Jaarverslag 2014 beeldengeluid.nl

2

3 INHOUDSOPGAVE BERICHT VAN DE RAAD VAN TOEZICHT BESTUURSVERSLAG ACTIVITEITENVERSLAG Archieftaak voor de publieke omroep Collecties verrijken Bouwen aan de relatie met doelgroepen Versterken collectie Duurzame toegankelijkheid digitale collectie Knooppunt digitaal erfgoed JAARREKENING 2014 Balans per 31 december 2014 Staat van baten en lasten Staat van herkomst en bestedingen der middelen 2014 Uitgangspunten en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemene toelichting op de jaarrekening 2014 Toelichting op de balans per 31 december 2014 Toelichting op de beheerkosten Toelichting structureel gefinancierde activiteiten Toelichting additioneel gefinancierde activiteiten OVERIGE GEGEVENS Resultaatbestemming WNTverantwoording 2014 Verklaring Raad van Toezicht Controleverklaring BIJLAGEN I. Liquide middelen II. Eindafrekening DIVE III. Eindafrekening "Mijn Band met Oranje" IV. Overzicht additioneel gefinancierde activiteiten

4 BERICHT VAN DE RAAD VAN TOEZICHT Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid stond in 2014 voor de grootste veranderingen sinds de opening van het gebouw in Niet alleen moest het instituut met ingang van 1 januari 2015 een structurele krimp van het budget van het Ministerie van OCW verwerken; daarbij kwam ook dat het het 7jarig digitaliseringsprogramma Beelden voor de Toekomst in 2014 werd afgerond. Het kabinet RutteI heeft in 2010 besloten tot een bezuiniging op de mediabegroting. Beeld en Geluid werd in dit kader per 2015 een structurele korting van opgelegd, bovenop de al in 2012 opgelegde inhouding van het accrès. Met de afloop van Beelden voor de Toekomst vervalt per 1 januari 2015 ook de financiële basis voor de onderwijsdienstverlening van het instituut, alsmede die voor de instandhouding van de digitale collectie: de lasten voor beheer en opslag van het digitale archief. Beeld en Geluid heeft een deel van de oplossing gevonden door het digitale archief in eigen beheer te nemen; voor het resterend tekort is het bestuur in overleg met het Ministerie van OCW en de NPO. De raad vindt het wel zorgelijk dat er in 2014 geen structurele oplossing is gekomen voor de erfgoedtaak van het instituut. Het instituut dreigt teruggeworpen te worden in de niche van omroeparchief net nu het zich aantoonbaar succesvol heeft ontwikkeld tot brede culturele instelling. Een reorganisatie bleek onvermijdelijk en het jaar 2014 stond dan ook vooral in het teken van het uitvoeren daarvan. Na de voorbereidingsperiode die duurde vanaf de zomer van 2013 tot voorjaar 2014, waarin het bestuur in samenwerking met verschillende afvaardigingen vanuit de medewerkers haar nieuwe missie, visie en strategische doelen ontwikkelde, volgde op 30 mei 2014 de adviesaanvraag met betrekking tot de voorgenomen reorganisatie aan de Ondernemingsraad. Op 2 juni 2014 werd de organisatie definitief op de hoogte gesteld van de voorgenomen veranderingen en werd het organisatie en formatieplan toegelicht tijdens een bijeenkomst voor alle medewerkers. Alle informatie werd die week op het intranet geplaatst. In verband met de vereiste spoed en in het kader van de door alle betrokkenen gewenste transparantie werd de Ondernemingsraad voorafgaand aan het moment dat de adviesaanvraag werd voorgelegd periodiek op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen rond de reorganisatie. De directie heeft de Ondernemingsraad gevraagd binnen de geplande termijn (uiterlijk 6 weken vanaf 1 juni 2014) tot een weloverwogen advies te komen. De Ondernemingsraad is daarin geslaagd; op 11 juli jl. heeft hij zijn advies aan de directie overhandigd. Het bestuur heeft de definitieve plannen uiteindelijk mede op basis van dit advies uitgewerkt en aan de medewerkers gepresenteerd. Met ingang van 1 oktober was het nieuwe organogram een feit. Gedurende het laatste kwartaal van 2014 werd er geoefend met de nieuwe organisatie zodat de definitieve overgang per 1 januari 2015 goed kon worden voorbereid. De reorganisatie leidde ertoe dat 27 medewerkers van Beeld en Geluid boventallig werden verklaard. Dit was in lijn met de inschatting voorafgaand aan het proces. Voor hen trad het sociaal plan, gericht op het opvangen van de sociale en personele gevolgen van de reorganisatie, in werking. De speciaal hiervoor ingesteld commissie heeft uiteindelijk twee bezwaren van boventallige medewerkers behandeld. De Raad van Toezicht werd betrokken bij de ontwikkelingen voorafgaand, tijdens en bij de afronding van het reorganisatieproces en heeft geconstateerd dat het bestuur het reorganisatieproces transparant en conform de wettelijke kaders heeft uitgevoerd. In het transitiejaar 2014 stond Beeld en Geluid bepaald niet stil. Belangrijke programma s als Media Management (de nieuwe manier van werken rondom de modernisering en hervorming van het annotatieproces), Next Archive (de aanbesteding rond het nieuwe media asset management systeem) en Collectie Online (het structureel online ontsluiten en beschikbaar stellen van collecties onder voorbehoud van rechten) werden in 2014 succesvol afgerond. Voorts werd er met het bestuur gediscussieerd over de belangrijke thema s voor Beeld en Geluid in de komende jaren, zoals de vernieuwing van de experience. Een ander belangrijk onderwerp in 2014 was de modernisering en herijking van de archiefovereenkomst die in het voorjaar van 2014 eenzijdig werd opgezegd door NPO. Hoewel de gesprekken om tot een nieuwe archiefovereenkomst te komen direct door beide besturen werden gestart, drong de Raad van Toezicht er bij de NPO op aan om de opzegtermijn te verlengen zodat er voldoende tijd is om op een gedegen en 4

5 gedragen archiefovereenkomst op te stellen: met respect voor de auteursrechthebbenden maar passend bij de ambities en doelstellingen van Beeld en Geluid in het digitale domein. Voorts sloot Beeld en Geluid een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst af, in overleg met de Ondernemingsraad en vakbond FNVKiem. De periode waarop deze cao van toepassing is loopt van 1 januari 2014 tot 1 april De in 2013 aangekondigde herziening van de governance naar aanleiding van de nieuwe Governance Code Cultuur leidde in 2014 tot een nieuw Raad van Toezichtreglement. Tevens evalueerde de raad zichzelf en zijn voorzitter. In 2014 heeft de raad vier maal (één keer per kwartaal) vergaderd. Voorafgaand aan deze vergaderingen kwam ook de auditcommissie bijeen, ter voorbereiding van de besluitvorming van de raad over de begroting en verantwoording van de kwartaal en jaarcijfers. Daarnaast besprak de auditcommissie met het bestuur de jaarlijkse stresstest op de algemene reserve van het instituut en was de remuneratiecommissie belast met de jaarlijkse evaluatie van het bestuur. In het kader van zijn toezichthoudende functies en de jaarlijkse evaluatie van zijn functioneren heeft de raad vastgesteld dat er in 2014 geen sprake was van omstandigheden die afbreuk hebben kunnen doen aan de kwaliteit van bestuur en toezicht. De door de directie opgestelde jaarrekening over 2014 is gecontroleerd door EY accountants. De verklaring van de accountant is toegevoegd aan het jaarverslag. De directie heeft de jaarrekening ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht, die mede op grond van de goedkeurende verklaring en het accountantsrapport de jaarrekening heeft goedgekeurd en ingestemd met het toevoegen van het exploitatieresultaat aan de algemene reserve. Het jaar eindigde op de voorlaatste dag met een mooie beloning voor Beeld en Geluid: op 30 december werd bekendgemaakt dat het museum in 2014 meer bezoekers dan ooit had ontvangen. Grote trekkers waren naast de permanente tentoonstelling in de experience de Top2000 aan het einde van het jaar en de tijdelijke tentoonstelling Leven met Oranje, over de band van de Nederlanders met het Huis van Oranje door de jaren heen, getoond aan de hand van audiovisuele fragmenten uit de collecties van Beeld en Geluid, waaronder de oudste archiefbeelden van het instituut: de uit 1898 stammende opnamen van de inhuldiging van koningin Wilhelmina in Amsterdam. De teller bleek uiteindelijk op te blijven staan, bijna bezoekers meer dan in het openingsjaar Waarmee de groei van het bezoek aan de experience bestendigd blijkt; 3 van de 4 beste jaren werden in de periode gerealiseerd. De Raad van Toezicht stelt de goede samenwerking van het afgelopen jaar op prijs en bedankt bestuur en medewerkers voor de resultaten die het afgelopen jaar zijn behaald. Hilversum, 29 april 2014 Dr. G. ter Horst Voorzitter Raad van Toezicht Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid 5

6 BESTUURSVERSLAG Het jaar 2014 zal voor het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid het jaar blijken te zijn waarin het na de afronding van het digitaliseringsprogramma Beelden voor de Toekomst definitief de transitie van analoog naar digitaal archief maakte. Wie de cijfers op zich in laat werken kan bijna niets anders dan onder de indruk zijn: in zeven jaar heeft Beeld en Geluid, in samenwerking met EYE Filmmuseum, het Nationaal Archief en Kennisland meer dan uur video, uur film, zo n 100 duizend uur audio en 2,5 miljoen foto s geconserveerd en gedigitaliseerd. Het gedigitaliseerde materiaal wordt inmiddels hergebruikt in talloze toepassingen, van lesmateriaal en Wikipedia tot apps en diensten voor de creatieve industrie. Door Beelden van de Toekomst heeft het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid het digitale domein definitief betreden; het instituut vervult in de wereld inmiddels een vooraanstaande rol in de ontwikkeling en operationalisering van audiovisuele digitaliseringsprocessen en neemt nationaal én internationaal een belangrijke positie in als het gaat om gedachtenvorming over de rol van erfgoedinstellingen in de digitale samenleving. Daarmee werkte Beeld en Geluid verder aan het realiseren van het doel knooppunt voor het digitaal erfgoed te worden, zoals dat in het kader van het meerjarenplan was opgenomen. Het instituut werkte het afgelopen jaar verder nauw samen met een aantal grote erfgoedinstellingen zoals de Koninklijke Bibliotheek, het Nationaal Archief en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op het gebied van het delen van kennis en voorzieningen. Zo werd er in 2014 met het Nationaal Archief verder gewerkt aan een systeem dat het digitaal archiveren van de videoregistraties van de Tweede Kamer bij Beeld en Geluid mogelijk maakt en stroomden de digitale collecties van EYE Filmmuseum en Naturalis in de digitale archiefvoorzieningen van Beeld en Geluid in waardoor op efficiënte en veilige wijze samengewerkt kon worden rond het centraal opslaan, ontsluiten en beschikbaar stellen van digitaal erfgoed. Hiermee is Beeld en Geluid er in geslaagd om zijn digitale infrastructuur modulair (van louter beheer tot en met ontsluiting en digitale publicatie) kostendekkend beschikbaar te maken voor andere collectiehouders. Dit past in het beleid van het Ministerie van OCW, dat in 2014 werkte aan het stroomlijnen van dergelijke activiteiten. Immers: steeds meer collecties van archieven, bibliotheken, media en kennisinstellingen komen digitaal beschikbaar. En in al die sectoren wordt gewerkt aan systemen en infrastructuren om die collecties digitaal zichtbaar te maken, te gebruiken en duurzaam en kosteneffectief te bewaren. Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid heeft in 2014 gewerkt aan het verder ontwikkelen van de rol die hij vanuit de gedurende de afgelopen jaren ontwikkelde kennis en infrastructuur heeft opgepakt. Binnen landelijke initiatieven als de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed (getrokken door OCW) en de Nationale Coalitie voor Digitale Duurzaamheid (waarvan Beeld en Geluid momenteel voorzitter is) vertolkt het instituut een belangrijke rol. In maart 2014 presenteerde de Raad voor Cultuur het advies De tijd staat open, over een toekomstbestendige omroep. Er werd aangegeven dat het belangrijk is in Nederland te blijven inzetten op media innovatie. Beelden voor de Toekomst heeft Beeld en Geluid in staat gesteld te investeren in digitale kennis en innovatie. Op het gebied van digitale duurzaamheid, maar ook op het gebied van intelligente ontsluiting van en toegang tot de digitale collecties (zoals beeld, spraak en sprekerherkenning). Beeld en Geluid heeft zich in 2014 nadrukkelijk geprofileerd als belangrijke speler op het gebied van innovatie. Via bestuurs en toezichthoudersposities in CLICKNL (het kennis en innovatienetwerk van de creatieve industrie in Nederland), CLARIAH (Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities), Europeana (internetportal waarop gedigitaliseerde collecties van Europese culturele en wetenschappelijke instellingen te vinden zijn) en FIAT/IFTA (de wereldwijde federatie van televisiearchieven), maar ook via samenwerkingsverbanden en convenanten met o.m. Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit, TU Twente en het Massachusetts Institute of Technology (MIT) heeft het Nederlands Instituut flink gewerkt aan haar zichtbaarheid op het innovatie en wetenschapsvlak. In 2014 werd ook werk gemaakt van het creëren van ruime online toegang voor het publiek. Uiteraard is dit afhankelijk van afspraken hierover met rechthebbenden; in de eerste plaats de publieke omroepen en de NPO. Via het programma Collectie Online werd succesvol gewerkt aan een verruiming van de beschikbaarstelling van de archieven. Het portal InBeeldenGeluid.nl werd geïntroduceerd bij het publiek: het startpunt voor het verkennen van het archief. De voortgang op dit dossier is vertraagd vanwege het opzeggen door de NPO van de bestaande afspraken in de archiefovereenkomst. De bestaande 6

7 toestemming voor archivering, (educatieve) ontsluiting en presentatie van material werd daarmee feitelijk ingetrokken en moest opnieuw worden onderhandeld. Deze onderhandelingen lopen momenteel nog en naar verwachting zal er binnen afzienbare tijd een nieuwe, moderne en bij het digitale domein passende archiefovereenkomst, waarin ook de online presentatie aan het publiek is meegenomen, worden gesloten. Beeld en Geluid heeft in 2013 via de Balanced Scorecard methodiek en met hulp van vele medewerkers in 2013 vier strategische thema s geformuleerd en deze in 2014 verder uitgewerkt. De thema s drukken de onderwerpen uit die voor de toekomst van Beeld en Geluid bepalend zijn: excellente dienstverlening, kennis en innovatie, maximaal bereik en partnering. In meerdere opzichten bleek 2014 hét transitiejaar in de geschiedenis van Beeld en Geluid te zijn. Het einde van Beelden voor de Toekomst en de reorganisatie vanwege de bezuinigingen hielden het instituut flink in zijn greep. De krimp in het budget en de noodzaak om de verworvenheden van Beelden voor de Toekomst op het gebied van competenties, kennis en infrastructuur te borgen, maakte het noodzakelijk dat Beeld en Geluid zijn taken scherper ging definiëren. Ook zonder de bezuinigingen van structureel ruim als gevolg van de maatregelen van het kabinet van Rutte 1 per 1 januari 2015, zou het nodig zijn de positie van Beeld en Geluid te herijken. Het landschap waarin het instituut zich bevindt verandert sterk door allerlei maatschappelijke, technologische en beleidsmatige ontwikkelingen. Het is voor Beeld en Geluid essentieel goed te bezien hoe het zich verhoudt tot andere spelers in het landschap. Deze herbezinning heeft in 2014 geleid tot het formuleren van de volgende missie: Als beheerder van het Nederlands audiovisueel erfgoed houden wij de Nederlandse geschiedenis in beeld en geluid levend. Zo maken we het voor iedereen mogelijk hiermee te leren, ervaren en creëren. De nieuwe missie is een logisch vervolg op de ontwikkeling die het instituut de afgelopen jaren doormaakte. Sinds De Digitale Voorziening en de online catalogus immix in 2006 hun intrede deden en het programma Beelden voor de Toekomst de digitalisering van de collecties en archief een boost gaf, heeft Beeld en Geluid met de afronding hiervan de migratie van analoog naar digitaal archief afgerond. De vorige missie ( het beste audiovisuele archief in het digitale domein ) beschreef deze ontwikkeling; de nieuwe missie is die van een naar buiten gericht archief dat proactief verschillende doelgroepen bedient met zijn diverse archiefcollecties en kennis. Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid definieert zichzelf vanaf 2014 als een audiovisueel archief met een daaraan gelieerd museum. Alles wat Beeld en Geluid doet, past in één van deze twee uitingsvormen. Daarmee wordt een duidelijke begrenzing in de activiteiten aangebracht. Belangrijk daarbij is dat Beeld en Geluid uiteraard een eigentijds archief en een eigentijds museum wil zijn. In 2014 is een archief niet (alleen) een opslagplaats van analoge materialen, maar is het voor een groot deel digitaal, zowel als het gaat om het binnenhalen en het beheren van dit materiaal, als het verlenen van toegang tot dit materiaal aan gebruikers. Een museum is uiteraard veel meer dan een verzameling objecten en in het geval van Beeld en Geluid fragment; het biedt een brede belevenis, zowel op de fysieke locatie als in het digitale domein. De beperking tot archief en museum maakt echter ook duidelijk wat Beeld en Geluid niet wil zijn of worden. Beeld en Geluid is geen maker van audiovisueel materiaal, geen omroep en geen uitgeverij. Toegang tot het archief wordt verleend in de vorm van halffabricaten voor de gebruikers. Indachtig de missie en vanuit het strategisch doel partnering biedt Beeld en Geluid aan derden de mogelijkheid te leren, ervaren en creëren met de collecties. Daarmee kiest Beeld en Geluid een heldere positie in het medialandschap waarbij het aanvullend wil zijn op de klanten en gebruikers. En niet met hen wil concurreren. Het doorvoeren van deze veranderingen bleek ingrijpend voor de organisatie van Beeld en Geluid. De bestaande structuur en balans zou door de veranderingen danig uit het lood worden geslagen en daarom waren aanpassingen in organisatiestructuur en formatie onvermijdelijk. Een en ander kreeg gedurende de reorganisatie in 2014 gestalte. De formele reorganisatie die plaatsvond tussen juni en oktober 2014 leverde de benodigde bezuiniging op, maar kostte aan 27 collega s hun baan. In de periode 7

8 hieraan voorafgaand, tijdens en bij de beëindiging van het proces werd nauw samengewerkt met de Ondernemingsraad, vakbond FNVKiem en de Raad van Toezicht. Het bestuur werd bijgestaan door Bart Drenth Advies. De ontwikkelingen in de technologie, met name in het digitale domein, maken het mogelijk sommige van de taken van Beeld en Geluid anders uit te voeren. Het audiovisuele materiaal dat tegenwoordig wordt geproduceerd en tot het verzamelbeleid behoort is inmiddels zo goed als altijd born digital en er worden bij de productie al metadata aan toegevoegd. Door daar goed gebruik van te maken hoeft Beeld en Geluid dit in mindere mate zelf te doen. Technologie en het anders inrichten van processen zullen daarbij van dienst, waardoor er kan worden bespaard op formatie. De grootste en meest ingrijpende personele veranderingen in deze reorganisatie van 2014 hingen hier mee samen. Deze nieuwe werkwijze, grotendeel ontwikkeld via het programma Media Management, werd in de afgelopen jaren voorbereid en in 2014 werd er door middel van diverse pilots met omroepen in de praktijk mee geëxperimenteerd. Beeld en Geluid heeft dit programma inmiddels beëindigd en zal deze werkwijze in 2015 voor het gehele archief invoeren, al zal dit niet makkelijk zijn; media management vormt namelijk een definitieve breuk met de huidige situatie waarbij een aanzienlijk deel van de metadata handmatig moet worden ingevoerd. De experience bestaat in zijn huidige vorm ongeveer zeven jaar. Vanaf het begin was voorzien dat de experience zo rond deze tijd zou moeten worden vernieuwd. Het uitgangspunt dat de experience een verandering moet doormaken blijft overeind, hoewel het museum nog goed voldoet. De bezoekcijfers en tevredenheidscijfers zijn nog steeds meer dan voldoende; het jaar 2014 leverde de hoogste bezoekersaantallen sinds de opening op ( ). Toch realiseert Beeld en Geluid zich dat het de vooraanstaande rol in het presenteren van de Nederlandse mediageschiedenis in beeld en geluid moet willen blijven koesteren. Beeld en Geluid startte in 2014 dan ook met de voorbereiding op de vernieuwing ervan. Tegen het einde van 2015 zal de visie omtrent de vernieuwde experience vastgesteld worden zodat met ingang van 2016 kan worden gewerkt aan de experience 2.0. Het strikte financiële beleid werd ook in 2014 voortgezet. De afhankelijkheid van de projectfinanciering via Beelden voor de Toekomst werd gedurende meerdere jaren afgebouwd, waardoor er aan het einde van het programma geen druk op de financiering van de structurele activiteiten van het instituut is komen te liggen. Na mutatie voor bestemmingsreserves werd het jaar met een positief resultaat van afgesloten. Het totale eigen vermogen van Beeld en Geluid is ten opzichte van 2013 toegenomen met ca Reden hiervoor is de dotatie aan de bestemmingsreserve ten behoeve van het vernieuwen van de experience ter hoogte van en de zgn. wigmiddelen (voortgekomen uit besparingen op structurele uitgaven) van Tegelijkertijd werd er een onttrekking aan de reserve egalisatie afschrijvingen activa Beelden voor de Toekomst gerealiseerd van ter dekking van afschrijvingen op investeringen die zijn gefinancierd vanuit projectgelden uit dit programma. De algemene reserve bedraagt per eind Dit is boven het door de Raad van Toezicht vastgesteld minimumniveau van Veel van de educatieve en publieksgerichte activiteiten die Beeld en Geluid in 2014 ondernam zijn mogelijk gemaakt door een kring van vaste en incidentele begunstigers. De BankGiroLoterij ondersteunt de (presentatie en programmerings)doelen van Beeld en Geluid structureel. In 2014 wederom met een bedrag van ter ondersteuning van het ontwikkelen en produceren van de tijdelijke tentoonstelling Leven met Oranje. Het in 2013 door de BankGiroLoterij met een extra bijdrage ondersteunde project Mijn Band met Oranje werd in 2014 afgerond. We zijn de BankGiroLoterij zeer dankbaar voor hun loyale steun. Een groot woord van dank is tevens op zijn plaats voor de steun van het VSBfonds, het Mondriaan Fonds, het SNSReaalfonds en de gemeente Hilversum. Ondertussen maakt het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid zich op voor een nieuwe beleidsperiode Het meerjarenplan wordt momenteel voorbereid. Na de beëindiging van Beelden voor de Toekomst en de reorganisatie slaat Beeld en Geluid een nieuwe, digitale, weg in. De digitale kennis en 8

9 processen die Beeld en Geluid hebben gebracht waar het nu staat zijn structureel in de organisatie ingebed. Het instituut is klaar voor de toekomst. RAAD VAN TOEZICHT EN BESTUUR De raad van toezicht telt 7 leden. De minister van OCW benoemt de voorzitter. De NPO benoemt drie leden en de overige drie leden benoemt de raad zelf. Zij zijn lid van de raad op grond van hun kennis en ervaring in de culturele en educatieve functies van het instituut; een lid is afkomstig uit de audiovisuele creatieve industrie (niet zijnde de publieke omroep). Karin de Groot volgde in die laatste categorie dit jaar Eric van Stade op die eind 2012 vertrok bij SBS. Verder benoemde de NPO Jan de Jong, algemeen directeur van de NOS, als opvolger van Lucas Goes (BNN) die de publieke omroep in 2012 verliet. In 2013 verliet ook Mark Minkman (zakelijk directeur VARA), de publieke omroep. De NPO heeft ingestemd met het aanblijven van de heer Minkman tot het ontstaan van de volgende vacature in de raad. Aftreedrooster per 31 december 2014 e lid benoemd door 1 benoeming per Guusje ter Horst (vz) Ernst Veen Annet Aris Henk Hagoort Mark Minkman Jan de Jong Karin de Groot Minister OCW Raad van Toezicht Raad van Toezicht NPO NPO NPO Raad van Toezicht juli 2011 juni 2007 september 2008 april 2009 februari 2011 februari 2013 februari 2013 e (evt) 2 benoeming per juli 2015 juni 2011 september 2012 april 2013 februari 2015 februari 2017 februari 2017 uiterlijk defungeren juli 2019 juni 2015 september 2016 april 2017 februari 2019 februari 2021 februari 2021 Hilversum, 29 april 2015 Jan Müller Algemeen directeur/bestuurder 9

10 10

11 ACTIVITEITENVERSLAG De activiteiten in 2014 werden gestuurd door de wettelijke archieftaak voor de landelijke publieke omroep, vastgelegd in een overeenkomst tussen NPO en Beeld en Geluid, en door het meerjarenplan Vanuit zijn missie het beste audiovisuele archief in het digitale domein te zijn, werkt Beeld en Geluid binnen 5 strategische thema s aan de optimale beschikbaarheid van het audiovisueel erfgoed in Nederland. In het activiteitenverslag hieronder doen we verslag van de prestaties in 2014 zoals opgenomen in het activiteitenplan Voor een deel zijn deze prestaties gefinancierd in het kader van het Beelden voor de Toekomstprogramma, dat per is afgerond. De formele eindverantwoording van die prestaties aan het ministerie van OCW vindt plaats medio

12 ARCHIEFTAAK VOOR DE PUBLIEKE OMROEP Conform de Mediawet 2008 vervult Beeld en Geluid de functie van mediaarchief voor de landelijke publieke omroep. Omvang en niveau van de dienstverlening worden jaarlijks door NPO en Beeld en Geluid vastgelegd in een dienstverleningsovereenkomst. In 2014 voldeed de dienstverlening aan de gemaakte afspraken. ARCHIVERING DAGELIJKSE AANWAS RTV De omvang van de televisiearchivering blijft in 2014 op hetzelfde peil als in De archivering van radio neemt toe van tot uur op jaarbasis. Dit is mogelijk door koppeling van het archief aan het systeem Radiobox/POMS van de NPO. Hierin wordt zowel de essence (vanuit NPO logger) als bijbehorende metadata van de radioproductie beheerd. In 2014 is Beeld en Geluid ook voor radio de volledige productie gaan archiveren. Net als voor televisie zal hiervoor het archief worden aangesloten op het systeem waarin de NPO content en metadata voor de uitzending van radio beheert. Door deze koppeling tussen omroep en archief stromen de programma s en metadata automatisch het archief in. De voorbereidingen waren eind 2013 afgerond. Sinds begin 2014 is de nieuwe werkwijze een feit. De samenwerking met de NPO op het gebied van radioarchivering is een resultaat van het programma Media Management dat Beeld en Geluid eind 2012 heeft opgezet. Uitgangspunt in het programma is dat omroepen de kennis en systemen van Beeld en Geluid voor gestructureerde metadata beter kunnen benutten. Anderzijds wint de ontsluiting van het archief aan kwaliteit wanneer door omroepen gecreëerde metadata met de essence duurzaam worden beheerd door het archief. In 2014 zijn in het kader van het Media Management programma in samenwerking met de NPO en de publieke omroepen onder meer projecten gestart rond de koppeling van het archief aan (additionele en initiële) omroep en NPOmetadatasystemen televisie, embedding van de Beeld en Geluid thesaurus (GTAA) in omroepsystemen en beschikbaarstelling van (tijdgecodeerde bijv. tt 888) metadata. DIGITALE ARCHIVERING COLLECTIE MOZ De collectie Muziekopnamen van de Omroep telt vele duizenden unieke concertregistraties. Opgebouwd in tientallen jaren vormt zij een staalkaart van de Nederlandse muziekcultuur. Vanaf medio 2013 verloopt de archivering van concertregistraties digitaal. Beeld en Geluid heeft dit binnen de vastgestelde begroting kunnen realiseren. Nog niet alle omroepen zijn aangesloten op de nieuwe digitale workflow. Begin 2014 heeft Beeld en Geluid alle voorbereidingen voor digitale archivering en uitlevering van deze programma s afgerond. De verwachting was dat in de loop van 2013/2014 de meeste omroepen zouden aansluiten, wat ook is gebeurd. Met enige vertraging is de instroom in 2014 vervolgens ruim boven het gewenste niveau van programma s gekomen: Met het digitaliseren van de door Beeld en Geluid beheerde analoge concertopnamen is al enige tijd terug begonnen. Deze gedigitaliseerde opnamen komen nu ook via de nieuwe digitale workflow eenvoudig beschikbaar voor het omroepproductieproces. DIENSTVERLENING & ARCHIEFGEBRUIK Voor beeld zet de al eerder ingezette lijn dat fysieke uitleningen verdwijnen ten gunste van downloads verder voort. Sinds 2013 geldt dit ook voor audio/gesproken woord. Naarmate meer omroepen zullen aansluiten op de digitale workflow voor de MOZcollectie (concertregistratie) zal ook daar het aantal downloads een stijging laten zien. Dankzij de samenwerking met de CDR verwachten we het dalend gebruik van de collectie handelsplaten en cd s tot staan te brengen. Streven is om in 2015 al downloads voor dit materiaal te realiseren. Het aantal aansluitingen in de zakelijke markt op de multimediacatalogus immix blijft in 2015 naar verwachting stabiel. Vrijwel alle belangrijke zakelijke archiefgebruikers zijn inmiddels aangesloten op het systeem. De enige mogelijke groei kan komen van aansluiting op het digitaal archief van de regionale omroepen. Of dit gebeurt is afhankelijk van het beleid van OCW ten aanzien van de regionale omroepen, van wie de bekostiging wordt overgeheveld van provincies naar het Rijk. 12

13 verbeteren dienstverlening Naast de hierboven al genoemde digitalisering van de dienstverlening op de muziekcollectie, de collectie concertregistraties en de toekomstige uitbreiding van de radioarchivering is in 2013 ook een nieuw systeem voor de afhandeling van rechten ontwikkeld, Adrem, dat begin 2014 in gebruik is genomen. Door integratie van dit systeem in het zoek en bestelsysteem van het archief is het afwikkelen van rechten minder omslachtig, en hoeven de omroepen geen eigen systeem meer in de lucht te houden. Daarnaast is de zoekmachine Verity vervangen door ElasticSearch, waarmee een hogere betrouwbaarheid van de zoekresultaten, in combinatie met een gebruiksvriendelijker interface, is gerealiseerd. Om flexibeler in te kunnen spelen op veranderende eisen in de productieomgeving wordt in het programma Next Archive de vervanging van de huidige multimediacatalogus voorbereid. In 2013 is de aanbesteding voorbereid met een Request for Information. De leverancierselectie heeft eind 2014 plaatsgevonden. Onder de noemer Media Management is een reeks projecten gestart die zijn gericht op het verbeteren van de dienstverlening aan de omroepen. Dit krijgt onder meer gestalte in het voor de omroepen beschikbaar maken van innovatieve ontsluitingstechnologieën die door Beeld en Geluid zijn ontwikkeld. Ook wordt ingezet op het beter benutten van metadata die door de omroepen worden gegenereerd. Het archiveerproces kan daardoor efficiënter verlopen, en de doorzoekbaarheid van het archief wordt verbeterd. Als resultaat van dit programma is in 2014 het archiveerresultaat voor radio sterk toegenomen. Ook met de toepassing van spraakherkenning en het gebruik van ondertitels (Teletekst888 files) als manier om het archief efficiënter te ontsluiten is in 2013 een begin gemaakt.. Instroom en archivering publieke omroep Realisatie 2012 Realisatie 2013 Begroot 2014 Realisatie 2014 % t.o.v. begr Publieke omroep instroom (uur) Publieke omroep archivering (uur) % % Publieke omroep instroom (uur) % Publieke omroep archivering (uur) % instroom (programma's) % archivering (programma's) % Realisatie 2012 Realisatie 2013 Begroot 2014 Realisatie 2014 % t.o.v. begr % % 60% 66% 70% 72% 103% % % televisie radio muziekopnamen omroepen Dienstverlening B2B / Mediaprofessional beeld downloads in programmauren % born digital aantal downloads door publieke omroep uitleningen audio/gesproken woord downloads % uitleningen % % % muziek uitleningen cd/dvd (handelsmuziek) downloads handelsmuziek (digitale dienst per juni 2014) n.v.t. n.v.t. streams handelsmuziek (digitale dienst per juni 2014) n.v.t. n.v.t. uitleningen MOZ downloads MOZ (files) n.v.t n.v.t n.v.t % % % immixaansluitingen niet publieke omroep aansluitingen (cum.) 61 licentieinkomsten voor publieke omroep NB voor Beeld en Geluid NB n.v.t % n.v.t. 13

14 In 2014 bestaat het archiefgebruik nagenoeg enkel uit downloads afb: digitalisering van het archiefgebruik (televisie en filmarchief) 14

15 COLLECTIES VERRIJKEN De toegankelijkheid van de collecties is door de digitalisering sterk toegenomen. Beeld en Geluid definieert die toenemende toegankelijkheid niet uitsluitend in termen van kwantitatieve verruiming van het aanbod, maar ziet hier ook een kans om de collecties kwalitatief aan te kunnen bieden, omdat er overzichten en vergelijkingen mogelijk worden, waardoor de kennis over de collecties wordt vergroot. Dit betekent dat naast het contextualiseren van de collecties ook werk wordt gemaakt van het ontwikkelen en uitdragen van collectiegerelateerde kennis waarbij samenwerking met (wetenschappelijk) onderzoekers, journalisten en gebruikers nadrukkelijk wordt gezocht. CONTEXTUALISERING OP TITELNIVEAU Beeld en Geluid wil de bruikbaarheid van de collectie vergroten door doelgroepgerichte contextinformatie toe te voegen. Door de collectie te verbinden met andere informatiebronnen wordt Beeld en Geluid een knooppunt in een netwerk van kennisorganisaties. Deze activiteiten worden vrijwel allemaal op basis van projectfinanciering uitgevoerd die met het aflopen van Beelden voor de Toekomst in 2014 vervalt. Voor de activiteiten op het gebied van (mediahistorische) kennisacquisitie en interpretatie zullen aanvullende fondsen en partnerships noodzakelijk zijn. De basis hiervoor werd al in 2012 gelegd door met de UvA, de VU, Universiteit Utrecht en Universiteit Maastricht een samenwerkingsconvenant aan te gaan met als doel het gezamenlijk opzetten van onderzoekprogramma s en daarvoor financiering te werven. De in het kader van Beelden voor de Toekomst ontwikkelde Beeld en Geluidwiki blijft in 2015 bestaan. Door het intensief benaderen van communities (studenten, wetenschappers, journalisten) zetten we in op het op zijn minst kwalitatief op peil houden van de kring wikicontribuanten. In Q2 is een begin gemaakt met het omzetten van de wiki naar een semantische versie. Hierdoor wordt het mogelijk de lemma s van de wiki makkelijker te verbinden aan de overige online publicaties van Beeld en Geluid. De Muziekencyclopedie.nl wordt eveneens omgezet naar een semantische wikivorm. Hierdoor wordt niet alleen een betere verbinding aan de catalogus gecreëerd, maar wordt ook het technisch beheer gestructureerd. KENNISACQUISITIE EN PUBLICATIE Beeld en Geluid heeft de twee leerstoelen van Bert Hogenkamp aan de VU en Huub Wijfjes aan de UvA kunnen continueren. Dit heeft in 2014 met name geresulteerd in participatie in onderwijs, de aanvraag van onderzoeksprojecten en in enkele publicaties door beide hoogleraren. De samenwerking op gebied van onderzoek in geesteswetenschappen heeft in 2014 geresulteerd in vijf lopende onderzoeksprojecten. Één daarvan is het NWOproject Religion Renegotiated van de UvA (James Kennedy) en Universiteit Leiden (Hans Martien ten Napel). Onderwerp van dit project is het debat over de relatie tussen overheid en religie na Twee projecten zijn internationaal, waaronder het HERA Transnational Radio Encounters, waarvan één van de producten een kleine internationale tentoonstelling is, getrokken door Beeld en Geluid. Symposia Beeld en Geluid heeft twee symposia georganiseerd: op 13 en 14 maart 2014 het internationale Television Documentary Seminar in samenwerking met de Television Studies Commission van FIAT/IFTA. Op 13 maart spraken mensen uit de praktijk uit binnen en buitenland, onder hen Nick Fraser (BBC) en Andrei Ujica (Roemenie). Op 14 maart was een wetenschappelijke dag met 12 sprekers uit de VS, Groot Brittannië, Duitsland, Servië, België en Nederland. Op 19 september 2014 organiseerde Beeld en Geluid in samenwerking met EYE, het Tijdschrift voor Mediageschiedenis en de Vereniging Geschiedenis Beeld en Geluid (GBG) een symposium over 25 jaar mediageschiedenis. Daarnaast is Beeld en Geluid een samenwerking aangegaan met SPUI25, het academisch debatcentrum in Amsterdam. Beeld en Geluid participeerde in een programma van vier debatten met wetenschappers 15

16 en professionals. Drie bijeenkomsten vonden plaats in Amsterdam en de vierde in Beeld en Geluid in Hilversum. De thema s waren: 1. Geloof in de media (onderzoeksproject Religion renegotiated en proefschrift over representatie Islam van Andrea Meuzelaar); 2. Selfies in beeld en geluid (onderzoeksproject over amateurfilm van Universiteit Groningen en Universiteit Maastricht), beeldresearcher Gerard Nijssen; 3. Europa in beeld en geluid, (EU Screen, HERA Transnational Radio, makers van De slag om Brussel); 4. Het einde van televisie? (Hoogleraar Eggo Muller, Paul Römer (NTR) en journalist Hans Beerekamp). Ook participeerde Beeld en Geluid in het programma van het symposium Laboratorium Nederland van het Rijksmuseum op 12 september Naast bijdrage van fragmenten uit het archief, is een geluidscollectie van Bart van Heerikhuizen met opnamen en interviews van Provo s als Roel van Duin en Robert Jasper Grootveld toegevoegd aan de collectie en gedigitaliseerd. Ook is een unieke reconstructie gemonteerd van Le poème electronique, de projecties in het Philips paviljoen van Le Corbusier tijdens de wereldtentoonstelling in Brussel. Publicaties Beeld en Geluid is de uitgever van het onafhankelijke peer reviewed Tijdschrift voor Mediageschiedenis. De vormgeving van het platform tmgonline.nl is aangepast. Er zijn wederom twee edities van het tijdschrift gepubliceerd. Het eerste deel van de papieren edities uit de periode is online geplaatst. Een bètaversie voor een online platform voor monografieën is gerealiseerd. Hiervoor is een twintigtal publicaties uit jaarboeken en zogenaamde werkuitgaven gedigitaliseerd. Na redactie en nieuwe vormgeving worden de monografieën online geplaatst in open access. Voorjaar 2015 gaat het platform live. Er is een vijftal publicaties vanuit de afdeling Kennis en Interpretatie gerealiseerd, waaronder: onder verantwoordelijkheid van Bert Hogenkamp is de monografie Don t apologize for your commercial door Wilbert Schreurs verschenen in het kader van het afgeronde HERA onderzoeksproject Technology Exchange and Flow; Bas Agterberg publiceerde een artikel over de collectie opdrachtfilms, video s en interactieve films in het peer reviewed VIEW Huub Wijfjes publiceerde een drietal artikelen. waaronder 'De televisie. Doorbraak van een massamedium'. in: De canon van Nederland. Onze geschiedenis in 50 thema's. Meulenhoff 2014, pp MUZIEKENCYCLOPEDIE De contextualisering van de muziekcollectie (geen onderdeel van Beelden voor de Toekomst) kwam in 2013 op een heel nieuw plan toen Beeld en Geluid de Muziekencyclopedie van het opgeheven Nederlands Muziekinstituut overnam. De encyclopedie biedt een schat aan informatie over Nederlandse muziek met onder meer biografieën, foto s en audiofragmenten. Verdere redactionele verrijking krijgt gestalte door de actieve community rond de Muziekencyclopedie. De focus in het collectiebeleid op het verzamelen van een canon van de Nederlandse muziek zal in samenspraak met deze expertcommunity worden uitgevoerd. 16

17 Contextualisering Realisatie t/m 2013 Realisatie 2014 Totaal gerealiseerd Project begroting % t.o.v. begr % % % foto/bvdt contextualisering foto's t.b.v. algemeen publiek (exemplaren) audio/bvdt contextualisering audio t.b.v. algemeen publiek (titels) film/video/bvdt contextualisering film/video t.b.v. algemeen publiek Contextualisering overige realisatie 2014 Beeld en Geluid wiki/bvdt lemma's cumulatief geregistreerde gebruikers (cumulatief) unieke bezoekers Kennisacquisitie en publicatie symposia 2 publicatie (print en web) 3 17

18 BOUWEN AAN DE RELATIE MET DOELGROEPEN Beeld en Geluid stelt zich ten doel om uiteenlopende doelgroepen het algemene publiek, onderwijs en wetenschap met de collectie te verbinden. BEELD EN GELUID EXPERIENCE De experience bestaat in zijn huidige vorm ongeveer zeven jaar. Vanaf het begin was voorzien dat de experience zo rond deze tijd zou moeten worden vernieuwd. Het uitgangspunt dat de experience een verandering moet doormaken blijft overeind, hoewel het museum nog goed voldoet. De bezoekcijfers en tevredenheidscijfers zijn nog steeds meer dan voldoende; het jaar 2014 leverde de hoogste bezoekersaantallen sinds de opening op ( ). Toch realiseert Beeld en Geluid zich dat het de vooraanstaande rol in het presenteren van de Nederlandse mediageschiedenis in beeld en geluid moet willen blijven koesteren. Beeld en Geluid startte in 2014 dan ook met de voorbereiding op de vernieuwing ervan. Tegen het einde van 2015 zal de visie omtrent de vernieuwde experience vastgesteld worden zodat met ingang van 2016 kan worden gewerkt aan de experience 2.0. Er is in 2014 geen nieuw publiekstevredenheidsonderzoek gedaan. Publieksonderzoek wordt altijd gekoppeld aan de geprogrammeerde tentoonstellingen. In de eerste helft van 2014 liep de tentoonstelling 'Leven met Oranje' nog. Tijdens het begin van deze tentoonstelling in 2013 is reeds een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd: cijfer 7,4 als waardering voor de tentoonstelling, en een 7,7 voor bezoekerservaring van Beeld en Geluid. Eind november 2014 hebben we de nieuwe tentoonstelling 'Voorbij het Nieuws' geopend. Deze duurt nog tot eind juni Op het moment wordt daar een publiekstevredenheidsonderzoek naar gedaan. In 2014 een record aantal bezoekers. Experience bezoek bezoekers cijfer Realisatie 2012 Realisatie 2013 Begroot 2014 Realisatie 2014 % t.o.v. begr % 7,9 7,6 n.v.t. n.v.t. n.v.t. 18

19 BEELD EN GELUID ONLINE Naast de fysieke omgeving van de Beeld en Geluid experience presenteert het instituut de geschiedenis en betekenis van de media ook online. Via het programma Collectie Online sturen we aan op uniformering in ontwikkeling en beheer van de vele websites die het instituut beheert, en het verbeteren van de gebruikerservaring. Daarnaast is het streven om meer archiefmateriaal in een mediahistorische context online te kunnen presenteren. Van de ruim uur archiefmateriaal die het instituut beheert is slechts een fractie online raadpleegbaar. Met de NPO is overeengekomen om in 2 proefprojecten archiefmateriaal van de publieke omroep, dat uit commercieel oogpunt niet interessant is, online te kunnen ontsluiten. De tentoonstelling Leven met Oranje heeft een succesvolle pendant gekregen met het crowdsourcingproject Mijn band met Oranje. De campagne rond dit project in de zomer van 2013 met roadshows door heel Nederland leverden een schat aan amateurfilmmateriaal op over de koninklijke familie. De resultaten werden voorjaar 2014 op dvd gepresenteerd, met toelichting van de makers. De dvd werd in een oplage van ruim stuks bijgesloten bij de De Telegraaf één van de partners in het project. Fragmenten zijn ook online ontsloten op de campagnesite. Mijn band met Oranje werd mogelijk gemaakt dankzij de steun van de BankGiroLoterij. Succesvol blijft ook het YouTubekanaal. Sinds de introductie in februari 2007 ligt het bereik gemiddeld op ruim 1 miljoen views per jaar (niet meegenomen in de tabel hieronder). Op de website Open Beelden stelt Beeld en Geluid inmiddels video s speciaal voor dit doel gecleared onder een Creative Commonslicentie beschikbaar om publiek en makers zonder kosten de kans te geven het materiaal te delen of te remixen tot nieuwe producties. Open Beelden, waarop ook NIMK (het inmiddels opgeheven instituut voor mediakunst), stichting Natuurbeelden en Imagine IC materiaal beschikbaar stellen, is ook grootleverancier aan Wikimedia, en realiseerde op die manier al tientallen miljoenen pageviews op lemma s waar Open Beeldenmateriaal was te zien. Webbezoek sites Beeld en Geluid (excl. YouTube) unieke bezoekers op alle sites 1 Realisatie Realisatie 2013 Begroot 2014 Realisatie 2014 % t.o.v. begr % Realisatie 2013 Realisatie 2014 Toename t.o.v In 2012 veroorzaakte het ontkoppelen met Uitzending Gemist een daling in de online resultaten. Social media/online communities (aantal volgers/abonnees) Facebook Twitter YouTube Pinterest Nieuwsbrief abonnees Beeld en Geluid vervult een dubbelfunctie: we archiveren audiovisueel materiaal van historisch belang voor huidige en vooral latere generaties en als beheerder van deze collecties zien we het ook als taak om de Nederlanders nu en in de toekomst toegang te geven tot hun eigen gemeenschappelijke en persoonlijke verleden. Het liefst doen we dat op de momenten dat het voor hen relevant is en op manieren die het beste aansluiten bij hun gewoontes; online, op locatie en waar mogelijk tegelijk. Het Programma Collectie Online is in 2014 een belangrijke katalysator geweest om deze aansluiting te verbeteren. Het belangrijkste resultaat was de oplevering van de nieuwe collectieportal in.beeldengeluid.nl. Deze 'webapp bestaat uit drie delen: een nieuwe gebruiksvriendelijke zoekmachine, een nieuwe mediaspeler om geselecteerde collecties mee te kijken en tot slot een nieuwe online expositieruimte (de kanalen ), waar we de collectie in wisselende mediahistorische context kunnen presenteren. 19

20 Zo hebben we in november 2014 in samenwerking met promovenda Gerda Jansen Hendriks ruim honderd films over NederlandsIndië online en in context aangeboden, naar aanleiding van haar proefschrift: Een voorbeeldige kolonie: NederlandsIndië in 50 jaar overheidsfilms, Met het succes van Mijn Band met Oranje in het achterhoofd zijn we ons online steeds meer gaan richten op het bereiken van niches en bestaande communities. Dit hebben we in 2014 bijvoorbeeld gedaan met het waarmee we de community amateurfilmers actief ondersteunen en het maken van een kanaal over bergbeklimmers waarmee we de community actieve klimmers met succes hebben benaderd. Ook YouTube blijft zoals gezegd een succesverhaal: in 2014 steeg het aantal weergaven naar 1,4 miljoen. Voor 2015 streven we bij de beschikbaarstelling naar een maximaal bereik en effect van onze online collectie. Dit betekent dat we gericht onderzoek doen naar relevante meetindicatoren en manieren om die toe te passen op onze online collectie. Op deze manier werken we toe naar een nieuw rapportagemodel voor onze online aanwezigheid. 20