Verscheurde dromen Tien vragen aan een survivor De missie van Yolande Kleiss. Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker Jaargang 24 winter 2010

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Verscheurde dromen Tien vragen aan een survivor De missie van Yolande Kleiss. Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker Jaargang 24 winter 2010"

Transcriptie

1 Verscheurde dromen Tien vragen aan een survivor De missie van Yolande Kleiss Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker Jaargang 24 winter 2010

2 COLOFON De Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker (VOKK) ISSN Attent, jaargang 24, nummer 4, winter 2010 Uitgave van de Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker Verschijnt 4x per jaar, oplage 3000 Eindredactie Annet Franssen Marianne Naafs-Wilstra Redactie Joost Keijer, Anka van Unen, Marinka Ernst Met medewerking van Karien van Boven, Anna Brands, Patty Brouwer, Karin Burges- Dekkers, Brigitte Daniels, Suraya Elfrink, Marinka Ernst, Tini en Corrie Jacobs, Martha van der Kleij, Yolande Kleiss, Carine Kornfeld-Durnez, Meike Naafs, Liesbeth Neuman, Roos Pelle, Jan Rigterink, Marjan Roelevink, Stichting Racen tegen Kanker, Stephanie Smetsers, Valerie Strategier, Anka van Unen, Marieke Wekking. Ontwerp T2 Ontwerp, s-gravenhage Drukker Antilope Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming en met bronvermelding. De VOKK heeft tot doel: ouders, broers en zussen en grootouders van kinderen met kanker, en kinderen met kanker tijdens en na ziekte en behandeling te steunen en te begeleiden; de positie van kinderen met kanker en volwassenen genezen van kinderkanker te verbeteren; de belangen van ouders, kinderen en ex-patiënten te behartigen; de kwaliteit van zorg en wetenschappelijk onderzoek te bevorderen. Lidmaatschap Leden van de VOKK zijn (groot)ouders en/of verzorgers van (klein)kinderen die kanker hebben (gehad) of hieraan zijn overleden. Ook (jong)volwassenen die kanker hebben gehad en broers en zussen kunnen lid worden. Alle overige natuurlijke en/of rechtspersonen kunnen ondersteunend lid worden. Leden en ondersteunende leden ontvangen Attent en eventueel het jongerenblad (LEF) en krijgen uitgaven van de VOKK gratis of tegen korting. Contributie & giften Het richtbedrag voor de contributie is 25,- per jaar. Giften kunt u storten op bankrekeningnummer of op gironummer ten name van de Vereniging Ouders, Kinderen en Kanker te Nieuwegein. Organisatie Bureau VOKK, Marianne Naafs-Wilstra, directeur Schouwstede 2b, 3431 JB Nieuwegein T F E bureau@vokk.nl Bestuur Angela Poort (voorzitter), Jaco den Boer (penningmeester), Cor Broekhuizen (secretaris), Sjors Jonkers, Ellen te Kloeze, Rob Stricker. Secties en werkgroepen Persoonlijke contacten Onderwijs Redactie Attent Redactie Lef Klankbordgroep klinische studies Fanconi anemie Jongeren Survivors Palliatieve zorg Sluitingsdatum nieuwe kopij 15 januari 2011 Mailadres: attent@vokk.nl advertentie Even los van spanning Stichting Gaandeweg organiseert en bekostigt vakanties voor gezinnen met een kind dat kanker heeft, of een kind dat aan kanker overleden is. Het betreft vakanties in een huisje op een bungalowpark in Nederland. Er zijn in overleg mogelijkheden voor een (mid)week of weekend. Voor meer informatie kunt u bellen: Stichting Gaandeweg stichtinggaandeweg@planet.nl

3 Van de REDACTIE INHOUD 3 Beste lezers, Afgelopen zondagmiddag was ik in Amsterdam bij de Noorderparkkamer, een culturele ontmoetingsplaats voor omwonenden, musici, schrijvers, dichters en kunstenaars. Het was prachtig weer en onder de klanken van de Chileense muziekgroep Arrayán genoot iedereen - van jong tot oud - van het heerlijke eten dat gemaakt werd van door henzelf meegebrachte producten en bouwden kinderen hun eigen speeltuin. Intussen speelden zich allerlei creatieve processen af en ontstonden er onder andere tenten, speeltoestellen, een muurschildering en een patchworkkleed. Wat vooral opviel, was de gezelligheid en de saamhorigheid. Het was alsof iedereen elkaar al heel lang kende, terwijl er toch veel mensen voor het eerst waren. Er heerste gewoon een heel warme sfeer. Het leek de VOKK wel, dacht ik op de terugweg naar huis. Kleurrijk, alle leeftijden, allerlei achtergronden, verschillende interesses, en toch een geheel. Een plek waar iedereen welkom is, een warme plek waar iedereen zich thuis voelt. Foto omslag: Stichting Racen tegen Kanker. Het valt niet altijd mee het iedereen naar de zin te maken, maar we proberen ons aanbod zo breed samen te stellen dat iedereen iets bij de VOKK kan vinden. Geweldig is de waardering die we via korte mailtjes en telefoontjes ontvangen. Maar ook indirect maakt u ons duidelijk dat u ons werk waardeert, bijvoorbeeld via de stempagina van het 3M fonds. Al die hartverwarmende reacties maken dat wij ons werk met onverminderd enthousiasme doen, voor uw kinderen en voor u. Ook in deze Attent bieden wij u weer van alles wat. Van prikzuster tot wetenschappelijk onderzoek, van ervaringsverhalen tot het verbeteren van de meebehandeling. Van het toekomstige nationaal kinderoncologisch centrum in Nederland tot de eerste echte afdeling voor kinderen met kanker in Ghana. Met aandacht voor ouders, voor opa s en oma s, voor behandelaars, voor kinderen en survivors. Verhalen over wat zij meemaken, hoe zij daarmee omgaan, wat zij voor u en voor elkaar kunnen betekenen. Deze Attent komt uit in december, een maand die herinneringen oproept en voor velen van u extra emotioneel is. Een maand waarin u misschien helemaal geen zin heeft dit blad te lezen. Mocht dat zo zijn, dan hopen we dat de kaart met de prachtige tekening van drie dansende kinderen, geschilderd door Joost Pastoor, u kan troosten. Wij wensen u warme en liefdevolle dagen toe. Marianne Naafs-Wilstra Van de redactie 3 Lezers schrijven 4 Van de voorzitter 5 Informed consent procedure 6 Het rijdend kinderatelier 8 Rond de tafel met de petten van Ruud 10 Column 12 Landelijke richtlijn voor meebehandeling 13 VOKK kinderkamp editie Verscheurde dromen 16 In profiel: Marinka Ernst 18 Attentie kids! 19 NKOC: VOKK op alle fronten actief 22 Nieuw kinderoncologisch project in Ghana 23 Het dagboek van Martha van der Kleij 24 Tien vragen aan een survivor 26 De schijnwerper op: Stichting Racen tegen Kanker 28 Een ziek kind thuis: hoe regel ik het met mijn werk? 30 De missie van Yolande Kleiss 32 Voorpublicatie: Een kikker in mijn buik 34 Wat houdt je op de been? 35 Fanconi anemie 36 Nieuws 37 Leeswijzer 38 Fondsenwerving 39 Hooggeëerd publiek: Circus Renz! 40 Attent

4 4 LEZERS SCHRIJVEN Lezers schrijven Mijn blog En zo zit ik op een donderdagmiddag in het Emma Kinderziekenhuis. Mijn kleine meisje ligt te slapen en ik installeer me met een mok filterkoffie en Attent nummer drie in een tuinstoel. Ik sla open op pagina zestien en lees Ouders zien een blog of nieuwsbrief ook als een manier van verwerking. Ik weet nog goed het moment dat mijn telefoon ging, in de auto, onderweg naar huis. Het is helemaal fout, Gaston. Dat was 30 december Mijn kleine meisje krijgt kanker en we worden opgenomen in een achtbaan van emoties langs kinderartsen en ziekenhuizen. Ik heb er wel even over getwijfeld of ik het moest doen, want eens geplaatst, altijd geplaatst. Bovendien stond het schrijven van een verhaal over hoe het er in dat wereldje aan toe gaat ook niet hoog op mijn to do lijstje. Maar ik begon met schrijven. Het schrijven van een eerlijk verhaal over hoop, wanhoop, de oplevingen en, vooral, de frustraties bij het zien van mijn Emilie die, in de bloei van haar nog jonge leven, wordt geconfronteerd met deze levensbedreigende ziekte. Over mijn kleine meisje dat, in tegenstelling tot de witte jassen brigade en al die andere grote mensen, niet beseft wat er aan de hand is. Vijfentwintig postings later schreef ik over hoe die kankerkanker ons net zo hard heeft gepakt als Emilie. Maar ook hoe die kanker de pret niet uit mijn kleine ondeugd kan slaan. Mijn rauwe, recht voor z n raap verhalen (je moet ervan houden, dat wel) maakten al bij vele lezers ongekend heftige reacties los. En nog steeds stromen de reacties binnen op Komt een klein meisje bij de dokter. Reacties van mensen die mijn verhalen begrijpen zoals ik het heb bedoeld. Goed. Een blog dus. Een blog die er is gekomen omdat ik een verhaal heb dat er uit moet. Naar zoveel mogelijk mensen. Op blogspot.com kunt u mijn blog lezen. Gaston Boon Contact met school De actie van onze Joost voor leukemieonderzoek, en nu voor de KanjerKetting, maakte ook de school enthousiast. Zijn klasgenoten de Friends bedachten allerlei acties, zoals lege flessen inzamelen, kerstbomen ophalen en het verkopen van ansichtkaarten van Joost in de wijk. Op die manier bleven ze heel erg betrokken bij hem. Ik kan het iedere ouder aanraden om zo de band met de klas te blijven stimuleren. Joost heeft er echt heel veel aan! Anita Pastoor Broodnodige afleiding Toen onze dochter Cathy werd geopereerd nam een vriendin, die verpleegkundige is, ons mee uit lunchen. Ze begreep hoe verschrikkelijk het is voor ouders te moeten wachten terwijl je kind op de operatietafel ligt. Zo bood ze ons een beetje afleiding en dat hebben we ontzettend fijn gevonden. Misschien een goede tip om iemand te vragen je tijdens het afwachten van de operatie gezelschap te houden. Fiona van der Wal Schrijven, reageren? Wilt u iets met ons delen, heeft u een tip of wilt u reageren op een artikel? Schrijf dan naar attent@vokk.nl. De redactie maakt een selectie uit de reacties.

5 Van de voorzitter 5 Wensen Grote gift 3M voor Hulphond We waren zo dichtbij, maar grepen naast de hoofdprijs van Dankzij een initiatief van 3M-werknemers kunnen de vier verliezende finalisten toch een donatie verwachten. Het bedrag wordt in de loop van 2011 bekendgemaakt. Iedereen die op de VOKK heeft gestemd ontzettend bedankt! Het is een mooie, zomerswarme dag in september. Attent nummer drie is net binnen en nu al wordt mijn eerste stukje Van de voorzitter voor de laatste Attent van dit jaar verwacht. Oeps, dat hoort ook bij het voorzitterschap, denk ik wanneer Marianne mij de deadline mailt. Vier maal per jaar een eigen stukje: ik vraag mij af of ik voldoende inspiratie zal hebben. Ik ga er voorlopig maar van uit. Wanneer ik de prachtige blogs lees die veel van onze leden bijhouden, merk ik dat iedereen op zijn eigen manier de dagelijkse én de bijzondere dingen van het leven kan beschrijven. In verschillende stijlen doet iedereen verslag van wat hem of haar bezighoudt. Vandaag is voor mij de realiteit dat er weer een jonge vader van een vriendin de diagnose hersentumor te horen heeft gekregen. Ingrijpend. Ik kan de verslagenheid en onzekerheid over wat de toekomst gaat brengen helemaal voelen. In gedachten ben ik terug in de tijd, in september 2004, toen onze zoon en broer Sjoerd de diagnose hersentumor kreeg. Tijdens de veertien maanden van zijn behandeling hebben wij zoveel mogelijk leuke dingen gedaan en samen genoten van het leven. Na zijn overlijden in 2005 dacht ik: wat wil ik nu nog? Ik kan niet verder gaan alsof er niets gebeurd is. Ik wilde graag iets gaan doen met onze ervaringen in de zorg. Zo kwam ik in aanraking met de VOKK. Ik ben sinds 2007 bestuurslid en sinds september dus voorzitter van het bestuur. Dat ik daarnaast een baan in de zorg heb, komt daarbij vaak goed van pas. Volg de VOKK nu ook op Mijn aandacht heb ik tot nu toe vooral gericht op de palliatieve zorg, voorlichting aan professionals en zo nu en dan fondsenwerving. Daarnaast ben ik vanuit de VOKK lid van de Cliëntenraad Academische Ziekenhuizen. De afgelopen jaren heb ik gezien welke belangrijke positie de VOKK als patiëntenorganisatie inneemt. Ik hoop dat wij deze positie de komende jaren kunnen vasthouden en waar nodig nog verder uitbouwen. Wij willen er zijn voor de ontwikkelingen in de toekomst, maar ook voor alle ouders en kinderen die nu behoefte hebben aan steun en informatie. Bij bijeenkomsten tref ik iedere keer weer een groep inspirerende ouders die actief is binnen de vereniging. Die kracht en gedrevenheid inspireert mij enorm. Voor het jaar 2011 wens ik dat de diagnose kanker steeds vaker kan leiden tot genezing, doordat de academische wereld de handen ineen slaat en samen met de VOKK werkt aan topzorg. En natuurlijk wens ik onze leden alle kracht en liefde. Angela Poort Attent

6 6 Afgelopen voorjaar deed Liesbeth Neuman, in opdracht van de VOKK, onderzoek naar de informed consent procedure bij de behandeling van kinderen met kanker (hierna te noemen: de kinderen). In deze procedure is vastgelegd op welke wijze behandelaars aan ouders en kinderen moeten uitleggen wat de voorgenomen behandeling allemaal omvat. Daarnaast bepaalt de procedure dat ouders en kinderen (vanaf twaalf jaar) toestemming moeten geven voor behandeling. Liesbeth, die met deze studie haar opleiding HBO rechten afsloot, richtte zich op informed consent bij de behandeling van kinderen en op informed consent bij medisch-wetenschappelijk onderzoek met kinderen. Voor Attent vat zij haar belangrijkste bevindingen samen. Informed consent procedure: Uitgebreid èn herhaaldelijk informeren cruciaal De doelstelling van mijn studie was: ervaringen van ouders en behandelaars (van kinderen met kanker) met de werking van de informed consent procedure verduidelijken. Ik heb me hierbij gericht op de ervaringen met de huidige behandelpraktijk, maar ook op ervaringen gerelateerd aan medisch-wetenschappelijk onderzoek met kinderen. De aan het onderzoek deelnemende ouders van kinderen brachten hun ervaringen en suggesties naar voren door middel van discussies in een focusgroep en het invullen van een schriftelijke vragenlijst. De deelnemende behandelaars van de kinderen werden mondeling en schriftelijk geïnterviewd over hun ervaringen en suggesties. Informed consent bij de behandeling van kinderen met kanker Bij de behandeling van kinderen worden de ouders eerst mondeling geïnformeerd door de behandelaar van het kind. Daarnaast krijgen de ouders schriftelijke informatie over de behandeling. De behandeling van een kind met kanker zal in het belang van het kind altijd worden verricht, ongeacht of er toestemming is gegeven door de ouders (en/of het kind) en ongeacht de leeftijd van het kind. Ouders kunnen zich vaak niet herinneren dat er voor de behandeling van het kind sprake is geweest van informed consent. Daarom is het van belang dat de behandelaar niet te veel informatie (in één keer) geeft. De ouders willen duidelijke en eerlijke informatie. Veel informatie op het internet is onbetrouwbaar. Het is dan ook wenselijk om ouders te informeren over betrouwbare internetbronnen. De ouders zijn het erover eens dat de informatie van de behandelaar na een aantal uur of de volgende dag herhaald zou moeten worden. Daarnaast vinden ouders vertrouwen erg belangrijk. Dit vertrouwen ontstaat doordat er overlegd wordt tussen behandelaars. Artikel 4 Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen luidt: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek te verrichten met proefpersonen die de leeftijd van achttien jaren nog niet hebben bereikt of die niet in staat zijn tot een redelijke waardering van hun belangen ter zake. Dit verbod is niet van toepassing op wetenschappelijk onderzoek dat mede aan de betrokken proefpersonen zelf ten goede kan komen en op wetenschappelijk onderzoek dat niet dan met medewerking van proefpersonen uit de categorie waartoe de proefpersoon behoort (groepsgebondenheid), kan worden verricht en waarvan voor hen de risico s verwaarloosbaar en de bezwaren minimaal zijn. Naar aanleiding van een advies van de commissie Doek, dat onderzoek verrichtte naar de wenselijkheid om de mogelijkheden voor medischwetenschappelijk onderzoek met kinderen uit te breiden, is een wetsvoorstel aangekondigd.

7 Medisch 7 Informed consent: geïnformeerde toestemming De informed consent procedure roept rechten voor de patiënt en plichten voor de hulpverlener in het leven en staat beschreven in artikel 448 Boek 7 Burgerlijk Wetboek (informatieplicht) en artikel 450 Boek 7 Burgerlijk Wetboek (toestemmingsvereiste). Deze beginselen zijn de belangrijkste kenmerken van het patiëntenrecht. Informed consent bij de behandeling van kinderen, houdt in dat de behandelaar van het kind de ouders en het kind vanaf twaalf jaar inlicht over het voorgenomen onderzoek, de voorgestelde behandeling en de ontwikkelingen daaromtrent en dat hiervoor door de ouders en het kind vanaf twaalf jaar toestemming wordt gegeven. Het geven van toestemming door de ouders bleek voor de behandelaars van kinderen niet problematisch. Bij het geven van informatie door de behandelaars aan de ouders is een aantal knelpunten geconstateerd. De ouders (en het kind) komen bij de behandeling van kinderen in aanmerking voor zeer veel informatie. Ouders verkeren na het horen van de diagnose in een emotioneel zeer belaste situatie en kunnen de gegeven informatie vaak niet meteen verwerken. Daarom moet de informatie steeds herhaald worden en moeten ouders de gelegenheid krijgen om vragen te stellen aan de behandelaars. Informed consent bij medischwetenschappelijk onderzoek met kinderen met kanker Zowel de ondervraagde ouders als behandelaars van kinderen zijn voorstander van het uitbreiden van de mogelijkheden voor medisch-wetenschappelijk onderzoek met kinderen. Fase I/II onderzoek vindt al plaats in verschillende onderzoekscentra in Nederland. Een onderzoek brengt Liesbeth Neuman meestal nauwelijks extra belasting met zich mee voor het kind. Wanneer het kind zich verzet tijdens deelname aan het onderzoek geldt de Gedragscode Verzet, die door de onderzoekscentra strikt wordt nageleefd. Gebleken is dat kinderen en ouders vaak deel willen nemen aan een onderzoek, ook als zij daar zelf geen baat bij hebben. De informatie die ouders en kinderen moeten ontvangen wanneer er gevraagd wordt naar toestemming voor medisch-wetenschappelijk onderzoek, moet uitgebreid, eerlijk, duidelijk, begrijpelijk en toegankelijk zijn en waar nodig herhaald worden. De informatie moet aangepast en beschikbaar zijn voor kinderen van verschillende leeftijden. In de patiëntinformatieformulieren (PIF s) bij medisch-wetenschappelijk onderzoek met kinderen zou een schema moeten worden opgenomen dat duidelijk maakt hoe de behandeling eruit gaat zien. De PIF s moeten begrijpelijk zijn voor zowel de ouders als het kind en er moet duidelijk uit blijken dat het niet gaat om een behandeling gericht op genezing, maar dat het gaat om medisch-wetenschappelijk onderzoek. Aanbevelingen Om informatie voor ouders te verbeteren, kan er aan de Dagboekagenda informatie worden toegevoegd die betrekking heeft op de ziekte en de behandeling van het kind en de studie waarin het kind participeert. Een andere manier om informatie te verbeteren, is het maken van een film die via een website of als dvd te raadplegen is. In deze film kan de behandelaar nogmaals uitleggen wat de ziekte inhoudt en welke behandeling daarbij van toepassing is, zodat de ouders de informatie op een door hen gewenste tijd kunnen herhalen. Tijdens het onderzoek heb ik veel geleerd over de rechten van kinderen en hun ouders als het gaat om de informed consent procedure. Ik vond het heel bijzonder om het onderzoek te verrichten bij de VOKK. Ik heb niet alleen veel geleerd van het onderzoek zelf, maar ook van de bijzonder mooie bijdrage die de medewerkers en vrijwilligers van de VOKK leveren aan gezinnen die te maken hebben met een kind met kanker. Liesbeth Neuman Bent u nieuwsgierig geworden en wilt u meer lezen over dit zeer nuttige onderzoek? Dan kunt u de complete afstudeerscriptie raadplegen via

8 Het rijdend kinderatelier In het Emma Kinderziekenhuis AMC loopt sinds anderhalf jaar een bijzonder project voor langdurig zieke kinderen: het rijdend kinderatelier. Onder begeleiding van twee kunstenaars, die tevens verpleegkundigen zijn, kunnen kinderen zich uitleven in het schilderen. Het project bleek zo n succes dat het onlangs werd uitgebreid met andere expressievormen, zoals keramiek en werken met gemengde technieken. Kunstenaar/verpleegkundige Karien van Boven vertelt over dit belangrijke en vooral ook leuke initiatief. De kinderen op onze afdeling kinderoncologie moeten meestal langdurige en zeer belastende behandelingen ondergaan. Vanwege hun verlaagde weerstand is het vaak noodzakelijk om hen gescheiden van andere kinderen te verplegen. Als gevolg hiervan hebben ze weinig contact met anderen en lopen het risico om in een isolement te raken. Om hen in deze moeilijke periode te ondersteunen, bieden wij deze kinderen de gelegenheid om te schilderen. Schilderen helpt hen bij het ondergaan van de behandeling, versterkt hun eigenwaarde en is gewoon heel leuk om te doen. Anderzijds kunnen de behandelaars en verzorgers aan de hand de tekening of het schilderij van een kind zien of het bijvoorbeeld angstig is en hierop inspelen. Het schilderproject wordt gezien als een waardevolle aanvulling op de al bestaande psychosociale zorg. rijdend kinderatelier langs de afdelingen. De pedagogisch medewerkers hebben van te voren besproken welke kinderen er in aanmerking komen voor de sessie van die dag. Graag laat ik aan de hand van twee voorbeelden zien wat het schilderen teweeg kan brengen. Neem bijvoorbeeld de zeventienjarige Wendel, een verlegen en goedlachse jongen met een hersentumor, die langdurig door ons behandeld wordt. Op verzoek van de oncoloog, die vreesde dat de jongen ondergesneeuwd zou raken, nodigden wij hem uit tot het schilderen van een abstract werk op doek. Ik kan niet schilderen, reageerde hij in eerste instantie. Ik weet niet wat ik moet maken. Ik stelde hem vervolgens voor om maar gewoon te beginnen en vroeg hem welke kleuren hij mooi vond. Uiteindelijk smeerde hij met veel plezier de verf op zijn doek en het resultaat was heel bijzonder. Gewoon beginnen Hoe gaat het in zijn werk? Mijn collega en ik komen met een kar vol kunstmaterialen ons

9 Psychosociaal De volgende keer dat hij kwam, vertelde hij wat de reacties thuis waren geweest. En terwijl zijn chemo langzaam inliep, vroeg hij of hij nog een keer mocht schilderen. Deze keer ging hij met aangedikte verf en mesjes aan de slag. En weer werd het een fantastisch werk en was hij zelf erg verbaasd over zijn creativiteit. En wat schetste onze verbazing: bij de daaropvolgende opname kwam hij met een volgeladen rolkoffer de afdeling op. Op onze vraag wat hij daar allemaal mee van plan was, vertelde Wendel: Ik heb mijn eigen spullen meegenomen. Mijn doek, mijn verftubes en mijn penselen Ik heb thuis ook een schildersezel staan. Een groter compliment konden we niet krijgen. Prachtige vlinders Ook Suzanne genoot van het schilderen. Zij kwam op de intensive care terecht en moest eerst haar mond sprayen voordat ik met haar aan de slag kon. Ze vond het schilderen heerlijk: even wat afleiding van de pijn. Het was leuk te zien dat de creativiteit die ze van nature had, weer aangesproken en geactiveerd werd. Ik beloofde haar na haar terugkomst op de afdeling inkt in het sprayapparaat te doen zodat we sjablonen konden maken. Ze verheugde zich er erg op en zodra ze weer op de afdeling was, moest het direct gebeuren. Het grappige van deze sessie was dat de moeder van Suzanne helemaal enthousiast werd. Zij begon met inkt door een rietje te blazen en stak met haar creativiteit ook een ander patientje aan. Uiteindelijk zaten we met zijn vieren op de grond te werken, met als resultaat de prachtige vlinders van Suzanne. Zulke mooie momenten maken we vaak mee. Veel kinderen verheugen zich al voor de opname op onze komst. We horen zelfs dat kinderen thuis al informeren of ze mogen schilderen als ze opgenomen worden. Meer sponsors Afgelopen voorjaar organiseerden wij een expositie in het stiltecentrum. De kinderen hielpen zelf met de inrichting en waren natuurlijk berentrots op hun tentoongestelde werken. Redenen genoeg om dit vaker te doen! Ook is er een permanente expositie van werken van kinderen op de afdeling. De doeken en de verf die hiervoor werden gebruikt, ontvingen wij van Royal Talens. Omdat er binnen het AMC geen financiële ruimte is voor dit project, zijn we geheel afhankelijk van sponsors (die we hierbij weer hartelijk bedanken!) en de stichting Dada. Ondanks hun steun is het helaas onzeker of we voldoende geld kunnen generen om dit waardevolle project ook in de toekomst voort te zetten. Maar vooralsnog kunnen we tot april 2011 vooruit en voelen we ons gewaardeerd door alle ouders, kinderen en professionals die met ons project in aanraking komen. Karien van Boven Kinderverpleegkundige, kunstenaar Emma kinderziekenhuis AMC

10 10 Rond de tafel met de petten van Ruud Op de kamer van elfjarige Ruud Wouters hangt een hele sliert petten. Petten in alle soorten, maten en kleuren. Petten van een kind dat kanker had. Ze zijn allemaal onlosmakelijk verbonden met een indrukwekkende periode in een kinderleven. Anka van Unen is de moeder van Ruud. Aan de hand van de pettenverzameling van haar zoon, vertelt ze dit keer in Rond de tafel met haar eigen verhaal en natuurlijk dat van Ruud. Ruud kreeg zijn eerste pet toen de diagnose net bekend was. Nog helemaal beduusd van alles wat er op ons pad zou komen, waren we in Zoutelande op de camping om de caravan op te halen. Onze vakantie hadden we doorgebracht in het ziekenhuis, maar de caravan moest nog opgehaald worden. Een rondje uitwaaien op het strand deed ons goed. Toen we langs een winkeltje liepen waar allemaal petten hingen, keken we elkaar eens aan: Ruud moet een pet hebben voor als hij kaal wordt en de zomerzon op zijn bolletje schijnt. Ruud dacht daar anders over. Drie jaar oud, nog nooit een pet op gehad en chagrijnig van de eerste dexa, was passen wel het laatste waar hij zin in had. Gratis pet In die eerste periode heb je nog de innerlijke drang om iedereen deelgenoot te maken van je eigen ellende. Alsof mensen daarop zitten te wachten We vertelden de winkeljuffrouw dus waarom we een pet nodig hadden. Ik zie nog haar geschokte gezicht. Waarschijnlijk had ze nog nooit een kind met kanker gezien en hier zat er een recht voor haar neus. Uiteindelijk vonden we een pet waarmee Ruud met een minzaam knikje akkoord ging. Of het van de schrik of uit mededogen was weet ik niet, maar de pet kregen we voor niets. Binnen de kortste keren hoorde de pet bij het dagelijks ritueel. Ruud zette hem uit zichzelf op. Ik vond hem om op te vreten met zijn petje. Grappig, want van te voren vond ik petten altijd iets voor een ander soort kinderen. Favoriete pet Toen de dagen weer gingen lengen, kwam onze oppas met een cadeau. Ruud kreeg van haar na iedere grote chemoshot een kleinigheidje, maar nu kwam ze met iets speciaals. Met de koudere dagen voor de boeg, vond ze dat Ruud een winterpet nodig had. Samen met haar man en bijna volwassen kinderen waren ze een superpet gaan uitzoeken. Er moest iets moois komen voor dat menneke. Het was een schot in de roos. Een lekkere dikke, stoere pet. Als er iets veel gedragen is in de twee jaar durende behandeling, is het die pet wel.

11 Rond de tafel met Vrolijke petten Dat ziek zijn ook leuke dingen met zich meebrengt, werd ons gelukkig al snel duidelijk. Door onze vaste verpleegkundige werden we uitgenodigd voor dolle dingen dag (DDD). De vrolijke petten van deze dag worden nu, zes jaar later, nog steeds gedragen. Inmiddels zijn dat onze vakantiepetten. Samen met de DDD-shirtjes een ideaal stel voor op het strand. Onze kinderen zijn van een kilometer afstand te herkennen door de kleurige pet en het felle shirt. Omdat de oudste groot is en bijna 6 jaar ouder, past Ruud nog steeds in het shirt van het eerste uitstapje. De behandeling voor leukemie duurt twee jaar. Daardoor hebben we net drie keer een DDD meegemaakt. Dagen die ook voor de brussen heel belangrijk waren. Een ziek kind krijgt al veel aandacht. Helemaal terecht hoor, maar ik heb achteraf wel gezien dat onze andere kinderen te kort gedaan zijn. Op dat moment heb je het niet in de gaten. Je hebt je handen vol aan jezelf en alles wat op je pad komt. Mede dankzij de dolle dingen dagen werden de brussen in ons gezin toch niet over het hoofd gezien. Treinmachinistenpet In die tijd kreeg Ruud verschillende petjes die de toets der bijzonderheid niet hebben doorstaan. Ze versierden even de kapstok, maar verdwenen daarna voorgoed. Dat gold niet voor Ferrari-pet die deelname aan de Good Cause Rally hem opleverde. En ook niet voor de witte pet van de organisatie zelf. Deze witte Good Cause petten zijn familie geworden van de DDD petten. Ze liggen in de caravan en worden nog steeds gedragen door Ruud zijn grote zussen. Bij het zwembad en tijdens wandelingen doen ze nog steeds goede dienst. Hoewel zijn haar weer snel groeide, bleef de pet op zijn koppie. Ruud was dol op treinen. Als hij zich niet lekker voelde, wilde hij het liefst naar de spoorwegovergang. De voorbij razende treinen deden hem even vergeten dat hij beroerd was. Een af en toe toeterende machinist maakte zijn dag helemaal goed. Toen de echtgenoot van een collega, zelf machinist, deze verhalen hoorde, trakteerde hij Ruud op een grote verrassing: hij mocht mee als tweede machinist. Een superdag, waar natuurlijk ook een pet bij hoorde. Bijzondere petten In de tijd dat onze dochter nog een baby was, kwam Ruud van Nistelrooij, toen nog voetballend bij FC Den Bosch, samen met zijn vriendin Leontien bij ons babysitten. Een contact dat in de jaren die volgden altijd bleef bestaan. Toen onze Ruud ziek werd, waren zij één van de leveranciers van petten van onder meer PSV, Manchester en een pet van het Nederlands elftal. Een kennis van ons had zich al meer dan tien jaar voorgenomen om de marathon van New York te lopen als hij 45 jaar was. Het was zijn eerste marathon, hij trainde hard en wij vonden het heel bijzonder dat hij de eindstreep haalde. Zijn trofee, de pet met spelden, stond jarenlang op een prominente plaats in zijn huis. Toen Ruud ziek werd, kwam hij zijn pet brengen. Hij vond dat zijn eigen prestatie niets voorstelde. In zijn ogen was er maar één held en dat was onze kleine man, die iedere keer chemo s, prikken en tegenslagen moest overwinnen. After pet We zijn weer enkele jaren verder. Alles gaat gelukkig goed. De pettenverzameling herinnert ons aan een zware, maar ook bijzondere tijd. Ruud is erg gehecht aan zijn galerij. Op zijn kamer zet hij nog wel eens een pet op, maar verder nooit. Op vakantie moet het van ons, ter bescherming tegen de zon. Maar zodra de basislaag bruin erop zit, zal hij geen pet meer dragen. Zijn after pet? Dat is zijn nieuwe bos met haar. Anka van Unen

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts.

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. Thema 5 Les 1: De angst: Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. De schrik: Als iemand ineens achter je staat, dan schrik je. Je bent dan ineens

Nadere informatie

Niet eerlijk. Kyara Blaak

Niet eerlijk. Kyara Blaak Kyara Blaak Niet eerlijk Kyara Blaak Kyara Blaak 248media uitgeverij, Steenwijk Grafische realisatie: MDS Grafische Vormgeving Illustraties binnenwerk: Kyara Blaak Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Jij krijgt een operatie van de KNO-arts. Hieronder lees je het verhaal van Jaap, hij krijgt ongeveer dezelfde operatie.

Jij krijgt een operatie van de KNO-arts. Hieronder lees je het verhaal van Jaap, hij krijgt ongeveer dezelfde operatie. Jij krijgt een operatie van de KNO-arts. Hieronder lees je het verhaal van Jaap, hij krijgt ongeveer dezelfde operatie. Het verhaal begint thuis, en op de foto zie je Jaap. Vandaag gaat Jaap met zijn moeder

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

De MS van Tess Als elke dag onzeker is

De MS van Tess Als elke dag onzeker is Morgen gaan we naar de huisarts, zegt haar moeder s middags. Ik weet niet wat er met je is. Je bent zo moe de laatste tijd. En nu heb je ook nog last van je oog. De juf zegt dat ik misschien een bril moet,

Nadere informatie

1. Liedje Welkom welkom http://www.youtube.com/watch?v=t5ajdsxwmhu 2. Liedje: Jij mag er zijn.

1. Liedje Welkom welkom http://www.youtube.com/watch?v=t5ajdsxwmhu 2. Liedje: Jij mag er zijn. NIEUWSBRIEF 2 Oktober 2013-20142014 Geachte Ouders/verzorgers, De eerste 9 weken zitten erop. De leerlingen en leerkrachten hebben hard gewerkt. Met z n allen hebben we goed ons best gedaan op de leervakken,

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar

De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar De afgelopen weken was het niet zo leuk bij Pim thuis. Zijn moeder lag de hele dag in bed. Ze stond niet meer op, deed geen boodschappen

Nadere informatie

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp

Nadere informatie

Weekje weg: shoppen, interview/fotoshoot en veel praten

Weekje weg: shoppen, interview/fotoshoot en veel praten Weekje weg: shoppen, interview/fotoshoot en veel praten Naar mijn vriendin 19 maart ging ik in de middag naar Den-Haag met de trein. Ik zag hier wel erg tegenop met 6 maanden zwangerschap zo,n lange reis

Nadere informatie

Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan

Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan Wilhelmina Kinderziekenhuis Wat staat er in deze folder Informatie voor ouders 2 Het medicijn Gammaglobuline onder je huid (subcutaan) 4 Wil je meer

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest Wilhelmina Kinderziekenhuis Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Een

Nadere informatie

Voor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02

Voor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02 Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste

Nadere informatie

Lucy heeft een ballon

Lucy heeft een ballon Caro Kindercoach & begeleiding Maasdijk 16 4283 GA Giessen 0620380336 info@carokindercoach.nl www.carokindercoach.nl heeft een ballon Handleiding Doelgroep: Kinderen van 3 tot 6 jaar. Doel van het lezen

Nadere informatie

Inleiding WIST JE DAT JE GEVOEL VAAK BEPAALT WAT VOOR HUMEUR JE HEBT?

Inleiding WIST JE DAT JE GEVOEL VAAK BEPAALT WAT VOOR HUMEUR JE HEBT? Inleiding Gevoelens: we hebben ze allemaal. Maar soms is het lastig te weten hoe je je nu écht voelt. Je bent blij, maar ook zenuwachtig. Of je weet niet of je boos of verdrietig bent. Of je snapt niet

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

De epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan

De epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan Annemarie begreep er niks van. Had ze zo raar op de grond liggen doen? Wat stom. Zelf wist ze alleen nog maar dat haar buik naar aanvoelde en dat ze heel bang werd. Van de rest wist ze niets. Annemaries

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

Haarlem, 11 oktober lieve moeder van me,

Haarlem, 11 oktober lieve moeder van me, Haarlem, 11 oktober 2009 lieve moeder van me, speciaal vroeg opgestaan ben ik, omdat ik 's morgens vroeg makkelijker verhalen vertel. Want ik wilde u graag dit verhaal geven voor uw verjaardag, maar hoe

Nadere informatie

veeg de tranen van me weg. Ik kijk nog eens rond en er valt een hoop spanning van me af. Er komt zelfs een kleine glimlach op me gezicht terug.

veeg de tranen van me weg. Ik kijk nog eens rond en er valt een hoop spanning van me af. Er komt zelfs een kleine glimlach op me gezicht terug. Het DOC Ik kruip in één van de buikpijn terwijl ik in bed lig. Mijn gedachten gaan uit naar de volgende dag. Ik weet wat er die dag staat te gebeuren, maar nog niet hoe dit zal uitpakken. Als ik hieraan

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis.

Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis. Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis. Dit werkboek is bedoeld als ondersteuning bij het trainingsprogramma. De droogbedtraining is speciaal ontwikkeld voor kinderen en jongeren

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

Een Berbers dorp. Mijn zussen en ik mochten van mijn vader naar school. Meestal mochten alleen jongens naar school.

Een Berbers dorp. Mijn zussen en ik mochten van mijn vader naar school. Meestal mochten alleen jongens naar school. Een Berbers dorp Ik ben geboren en opgegroeid in het noorden van Marokko. In een buitenwijk van de stad Nador. Iedereen kent elkaar en altijd kun je bij de mensen binnenlopen. Als er feest is, viert het

Nadere informatie

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost. Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Inknippen van je tongriempje Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door geven per e-mail: patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl

Nadere informatie

Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan

Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan Het medicijn Gammaglobuline onder je huid Subcutaan Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie doorgeven per E-mail: patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl

Nadere informatie

Samen zijn wij sterk. Even voorstellen... Donateur worden? Kijk op www.buddyhulp.nl

Samen zijn wij sterk. Even voorstellen... Donateur worden? Kijk op www.buddyhulp.nl Donateur worden? Kijk op www.buddyhulp.nl Samen zijn wij sterk Even voorstellen... Foto: Roy Beusker Buddyhulp is voor mij een winnaar. Ze hebben een plan. Ze denken in mogelijkheden. En ze laten iets

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Gezond thema: DE HUISARTS

Gezond thema: DE HUISARTS Gezond thema: DE HUISARTS 1. Wat gaan we doen? Praten over de huisarts en wat de huisarts doet. Nieuwe woorden leren over de huisarts. Het gesprek met de huisarts oefenen. 2. Wat vind ik van? Als je een-op-een

Nadere informatie

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2 Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker

Nadere informatie

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.

Nadere informatie

Maatschappelijk werk (alweer)

Maatschappelijk werk (alweer) Maatschappelijk werk (alweer) Na mijn tweede miskraam heb ik toch weer besloten om het er op te wagen naar maatschappelijk werk te gaan. Ik vond de stap echt wel heel zwaar, want ik hou er niet zo van.

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Ik help je wel. illustraties Karlijn Scholten verhaal Isabelle de Ridder

Ik help je wel. illustraties Karlijn Scholten verhaal Isabelle de Ridder Ik help je wel illustraties Karlijn Scholten verhaal Isabelle de Ridder Deze uitgave is een cadeau van ViaViela aan al onze opvangkinderen en (gast)ouders. Veel voorleesplezier! Juul doet de deur open.

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt

Nadere informatie

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.

Nadere informatie

Bijlage 3: Interview cliënt

Bijlage 3: Interview cliënt Bijlage 3: Interview cliënt Zowel cliënt als een vader Hoeveel kinderen heb je? 3 kinderen. 1 zoontje en 2 dochters En hoeveel jaar zijn ze? Mijn dochters zijn 11 en 8 jaar. En mijn zoontje is 5 jaar.

Nadere informatie

ISABEL EN BAS VAN RHIENEN (6)

ISABEL EN BAS VAN RHIENEN (6) Als tweeling ben je nooit alleen. Maar je bent ook altijd de helft van iets. Vijf broers en zussen vertellen hoe ze samen zichzelf zijn. Tekst Nanneke van Drunen Foto s Edith Verhoeven ISABEL EN BAS VAN

Nadere informatie

Hoe Farah meedoet met de Ramadan, zonder te vasten!

Hoe Farah meedoet met de Ramadan, zonder te vasten! Hoe Farah meedoet met de Ramadan, zonder te vasten! Naima El Bouzidi & Sun Jung Hwang Tekst Naima El Bouzidi Tekeningen Sun Jung Hwang Hoe Farah meedoet met de Ramadan, zonder te vasten! Wist jij dat...

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

OPGELUCHT STAAT NETJES

OPGELUCHT STAAT NETJES OPGELUCHT STAAT NETJES Krop de boel niet op, praat het van je af! Een dobbelspel voor wie durft... OPGELUCHT STAAT NETJES Je hart luchten is fijn: je voelt je minder alleen en samen kun je op een rijtje

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 Inhoud Woord vooraf 9 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 2. Papa, ik ben bang dat jij ook dood gaat 44 Overdenking over 1 Korintiërs 15: 35-49 78 3. Ik ben mijzelf niet meer

Nadere informatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos.

Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Muis heeft tikkertje gespeeld met Draak. Het is al donker als ze naar huis wil. Muis moet nog een heel eind door het bos. Ben je niet bang? vraagt Draak. Muis trekt haar zwaard. Ik heb een zwaard. Ik draag

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

De man van gospelzangeres Annemieke Koelewijn is vorig jaar overleden aan kanker. Als jonge vrouw, zonder kinderen, blijft zij alleen achter.

De man van gospelzangeres Annemieke Koelewijn is vorig jaar overleden aan kanker. Als jonge vrouw, zonder kinderen, blijft zij alleen achter. De man van gospelzangeres Annemieke Koelewijn is vorig jaar overleden aan kanker. Als jonge vrouw, zonder kinderen, blijft zij alleen achter. 22 Tekst hilde tromp Beeld Eljee Styling en visagie Marianne

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg

Boekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg Boekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg Boekverslag door een scholier 1665 woorden 24 april 2006 6,4 82 keer beoordeeld Auteur Genre Yvonne Kroonenberg Jeugdboek Eerste uitgave 2004 Vak

Nadere informatie

De bij die niet kon vliegen

De bij die niet kon vliegen De bij die niet kon vliegen De kleine bij zat in het gras en keek treurig om zich heen. Daar vlogen alle andere bijen af en aan. Hun kleine pootjes vol met stuifmeel, de mond vol met de nectar van de mooie

Nadere informatie

Vlucht AVI AVI. Ineke Kraijo Veerle Hildebrandt. Kraijo - Hildebrandt Vlucht De Vier Windstreken. De Vier Windstreken AVI

Vlucht AVI AVI. Ineke Kraijo Veerle Hildebrandt. Kraijo - Hildebrandt Vlucht De Vier Windstreken. De Vier Windstreken AVI AVI E4* Alcoholisme, ruzie, bang zijn Midden in de nacht rinkelt de telefoon. Anna weet wat dat betekent. Ze moet vluchten, alweer. Ze rent de donkere nacht in. De volgende dag valt Anna in de klas in

Nadere informatie