Een handreiking voor vrijwilligers
|
|
- Josephus van der Laan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Waarschijnlijk overkomt het u wel eens dat u vermoedt dat een oudere eenzaam is. Eenzaamheid is lastig te herkennen en niet altijd makkelijk te bespreken. Deze brochure legt in vogelvlucht uit wat eenzaamheid is, hoe het te herkennen is en de rol van vrijwilliger daarbij. Eenzaamheid herkennen! Een handreiking voor vrijwilligers
2 3 Inhoud Wanneer spreken we van eenzaamheid? 5 Wat zijn de oorzaken van eenzaamheid bij ouderen? 5 Wat kunnen de gevolgen zijn? 7 Het herkennen van eenzaamheid: signaleren 7 Welke signalen kunnen op eenzaamheid duiden? 9 Ontmoet mevrouw de Groot Wat kan uw rol zijn als vrijwilliger in het signaleren? Haar 70ste verjaardag is een groot feest. Ze draagt de zorg voor haar man, die aan Hoe kan iemand eenzaamheid verwerken? 11 De aanpak van eenzaamheid 13 Parkinson lijdt en krijgt twee uur huishoudelijke hulp per week. Ze heeft weinig tijd voor zichzelf en het contact met haar familie en vrienden wordt steeds minder. Haar kinderen wonen niet bij haar in de buurt. Zelf heeft ze nooit leren autorijden. Tips voor een ondersteunend gesprek 13 Verder lezen 15 Colofon 15
3 5 Wanneer spreken we van eenzaamheid? Wanneer we het hebben over eenzaamheid bedoelen we dat iemand betekenisvolle contacten en relaties mist. Het zegt dus iets over de kwaliteit van de contacten die iemand heeft. Er is een verschil in de kwaliteit van contacten die men heeft en die men zou wensen. Mw. de Groot miste steeds meer mensen om haar heen waarmee ze zich verbonden voelde. Eenzaamheid gaat vaak gepaard met gevoelens van verdriet, gemis, angst en uitzichtloosheid. Eenzaamheid en sociaal isolement zijn termen die vaak door elkaar gebruikt worden, maar niet hetzelfde betekenen. Eenzame mensen kunnen veel contacten hebben en zich toch eenzaam voelen. Sociaal geïsoleerde mensen voelen zich eenzaam èn hebben ook nauwelijks sociale contacten. Soorten eenzaamheid Er wordt onderscheid gemaakt in sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Het eerste slaat op het gemis van betekenisvolle contacten met meerdere mensen. Emotionele eenzaamheid slaat op het gemis van intieme relaties. Eenzaamheid kan tijdelijk zijn, maar voor een grote groep mensen is het gevoel blijvend, met alle gevolgen van dien. Vaak voelen mensen zich niet van het ene op het andere moment eenzaam; het kan een proces van enkele jaren zijn. Het verhaal van mevrouw de Groot in deze brochure, laat dit zien. Eenzaamheid in cijfers Iedere vier jaar doet de GGD onderzoek naar de gezondheidstoestand van 65-plussers in de regio Midden-Nederland. Uit het onderzoek van 2006 blijkt dat 42% van de 65-plussers zich eenzaam voelt. Hiervan voelt 36% zich matig eenzaam en 6% zeer sterk eenzaam. Wanneer we de regiocijfers naast de landelijke cijfers leggen, zien we dat de regio hoger scoort op eenzaamheid (landelijk voelt zo n 35% van de 65-plussers zich eenzaam) Haar man overlijdt na een langdurig ziekbed. De maanden na de begrafenis voelt ze zich alleen. Ze komt regelmatig bij de huisarts met vage klachten en slaapt slecht. Bij haar kinderen wil ze niet zeuren over haar verdriet. Ze wil graag meer aanspraak, maar vindt het moeilijk dit zelf op te zoeken. Wat zijn de oorzaken van eenzaamheid bij ouderen? Er is niet één oorzaak aan te wijzen die maakt dat iemand zich eenzaam voelt. Vaak is er sprake van een combinatie van omstandigheden en factoren. Deze factoren zijn grofweg in twee categorieën in te delen: - persoonlijke factoren; - maatschappelijke factoren. Persoonlijke factoren Met persoonlijke factoren bedoelen we ingrijpende levensgebeurtenissen als: - verlies van de partner - verlies van gezondheid (zowel lichamelijk als geestelijk) Maar ook het moeilijk kunnen onderhouden van contacten en het missen van vaardigheden om problemen op te lossen spelen en een gebrek aan zelfvertrouwen spelen een rol.
4 Maatschappelijke factoren Inkomen en de mate waarin iemand deelneemt aan de maatschappij spelen een rol. Een maatschappelijke factor kan bijvoorbeeld zijn dat iemand woont in een omgeving waarin hij of zij zich niet op zijn plek voelt. Er zijn bijvoorbeeld weinig leeftijdsgenoten in de buurt of weinig mensen met dezelfde culturele achtergrond. Ook gevoelens van onveiligheid kunnen van invloed zijn. 7 Het risico van eenzaamheid bij ouderen is het grootst bij: - Alleenstaande ouderen - Vrouwen - Ouderen die vinden dat ze een slechte gezondheid hebben - Ouderen van 80 jaar en ouder Het GGD onderzoek vond onder de groep eenzamen ook veel ouderen met angsten depressieve klachten en ouderen die piekeren. Wat kunnen de gevolgen zijn? Leven in eenzaamheid kan gevolgen hebben voor iemands gezondheid, zowel lichamelijk als geestelijk. Klachten als hoofdpijn, slecht slapen, vermoeidheid en lusteloosheid zijn daar voorbeelden van. Iemand die eenzaam is kan terecht komen in een vicieuze cirkel. Voor iemand met eenzaamheidsgevoelens kan het aangaan en onderhouden van contacten steeds moeilijker worden. Een reactie kan zijn dat iemand zich steeds meer terugtrekt of juist mensen claimt. Ook kan iemand ten gevolge van eenzaamheid steeds negatiever over zichzelf gaan denken. Eenzaamheid kan ook leiden tot een verandering van levenswijze. Mensen gaan bijvoorbeeld minder goed voor zichzelf zorgen. Zo eet men minder gezond, slaapt of beweegt onvoldoende. Dit kan zelfs extreme vormen van zelfverwaarlozing aannemen. Langdurige eenzaamheid heeft dus grote gevolgen Door een heupoperatie loopt mevrouw de Groot moeilijk, ze voelt zich kwetsbaar. Haar huis vindt ze te groot en te duur, en ze verhuist naar een kleiner huis. In de nieuwe wijk heeft ze nog minder contacten dan voorheen. Mevrouw de Groot kent haar buren niet en hoort over de wijk enkel via het wijkkrantje. Zelf komt ze niet veel buiten. Ze voelt zich erg eenzaam. Het herkennen van eenzaamheid: signaleren Voordat gesproken kan worden over de aanpak van eenzaamheid bij iemand, moet er het vermoeden zijn dat het om eenzaamheid gaat. Dit is nog niet zo eenvoudig. Iemand die eenzaam is zal dit, in het bijzijn van een relatief vreemde niet direct zo zeggen. Het herkennen van eenzaamheid, oftewel het signaleren ervan, is vaak de eerste stap naar het bespreken ervan. Eigenlijk signaleert iedereen die in contact komt met andere mensen, zonder er continu bij stil te staan. Het gebeurt vaak onbewust. Signalen zijn vaak niet-pluis gevoelens en lang niet altijd duidelijk te omschrijven. De hulp in de huishouding van mevrouw De Groot is vast al een paar keer het huis uitgegaan met het gevoel dat er iets niet goed zat, zonder duidelijk aan te kunnen geven wat dat is. Signalen benoemen Signaleren kent twee fasen. In de eerste fase gaat het om het benoemen van het signaal. Dit begint met het waarnemen van een verandering. Iets is veranderd en dat komt mogelijk doordat er iets niet goed gaat; het vermoeden van iets. Wanneer dit inderdaad het geval blijkt te zijn, kan de vrijwilliger nagaan of er iets met het signaal moet gebeuren. Dit is de tweede fase.
5 Omgaan met een signaal Omgaan met een signaal begint met het bespreken van wat er moet gebeuren naar aanleiding van het signaal. In eerste instantie met de oudere zelf. Hij of zij kan dan aangeven wat hij ervan vindt en of hij het goed vindt dat anderen geraadpleegd worden. De volgende stap is het signaal te bespreken met bijvoorbeeld de coördinator. Vervolgens zal er besloten moeten worden hoe er verder wordt gegaan en wie dat gaat doen. In het overzicht hieronder is het proces nog eens schematisch weergegeven. 9 Welke signalen kunnen op eenzaamheid duiden? Ieder mens is anders. Mensen die eenzaam zijn zullen daar allen verschillend mee om gaan en het anders uiten. Signalen kunnen lichamelijk, psychisch of gedragsmatig van aard zijn: Lichamelijke signalen vermoeidheid uitgeblustheid hoofdpijn slaapproblemen spierspanning in de rug en schouders Psychische signalen negatief zelfbeeld weinig zelfvertrouwen gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid gevoelens van verlatenheid boosheid en bitterheid nergens zin in hebben onrust, moeilijk kunnen concentreren teleurstelling en verdriet Fasen in het signaleringsproces 1. Benoemen van een signaal 2. Omgaan met een signaal Waarnemen Bespreken Vermoeden Rapporteren Onderkennen Besluiten Bron: Plank & Kanters, 1997, p.17 Gedragsmatige signalen minder zelfzorg, moeite met huishoudelijk werk hebben mensen op een afstand houden, vermijdingsgedrag of juist sterk de aandacht op eisen en claimen erg op zichzelf gericht handelen alsof de tijd heeft stil gestaan, leven in het verleden toenemend alcoholgebruik toenemend gebruik van slaapmiddelen of kalmeringsmiddelen Dit zijn signalen die u kunnen doen vermoeden dat er sprake is van eenzaamheid. Maar het gaat wel om meerdere signalen over een langere periode. Een enkel signaal hoeft nog niet direct eenzaamheid te betekenen. Ook duiden deze signalen niet altijd alleen op eenzaamheid. Ze kunnen ook een aanwijzing zijn voor andere problemen, zoals een depressie of een beginnende dementie. Een belangrijk verschil met depressieve mensen is dat zij niet meer van dingen kunnen genieten. Eenzame mensen kunnen dat nog wel. Het is erg belangrijk om voorzichtig te zijn met het trekken van conclusies en uw vermoedens te controleren.
6 Wat kan uw rol zijn als vrijwilliger in het signaleren? Als vrijwilliger vangt u hoe dan ook signalen op. Maar in veel gevallen, zeker wanneer u vermoedt dat er sprake is van eenzaamheidsproblemen, hoeft u als vrijwilliger niet te zorgen voor een oplossing. De relatie tussen de oudere en vrijwilliger moet immers niet op een professionele relatie gaan lijken. De meerwaarde van vrijwilligerswerk is juist het persoonlijk contact en het bieden van iets extra s. Alert zijn op signalen past daar goed bij. Uit de praktijk weten we dat de verleiding om met het oplossen van de problemen bezig te zijn groot is. Echter u kunt de problemen van eenzaamheid niet voor de oudere oplossen. U kunt het wel bespreekbaar maken en met de oudere zoeken naar een volgende stap. 11 Soms zullen er signalen zijn waar u zelf iets mee doet. Het gaat dan vaak om praktische situaties. Ook kunnen er signalen zijn waar u met iemand over wilt praten. Al is het alleen om uw ervaring met iemand te delen. Bij complexere problemen, zoals signalen die wijzen op eenzaamheid met bijvoorbeeld depressieve klachten, zult u de signalen bij de coördinator neerleggen. De belangrijkste taak voor de vrijwilliger is dus het opmerken van mogelijke problemen, het bespreekbaar maken ervan en het doorgeven van signalen. Bekijken welke verdere acties ondernomen moeten worden is meer een taak van de coördinator. Dit betekent echter niet dat u verder niet op de hoogte gehouden hoeft te worden. Het is immers erg vervelend als u een signaal doorgeeft en niet weet wat er verder mee gebeurt. - Informeer bij uw organisatie wat van u verwacht wordt in het signaleren van eenzaamheid (en andere problemen). Wat doet u en wanneer geeft u het over aan anderen? - Weet bij wie u uw signalen kunt neerleggen en met wie u deze kunt bespreken. - Weet welke ondersteuning (bijvoorbeeld een gesprek, overleg of een training) u nodig heeft om te kunnen signaleren. Hoe kan iemand eenzaamheid verwerken? Er zijn verschillende manieren voor mensen om met hun eenzaamheidsgevoelens om te gaan: - Werken aan een beter en groter netwerk Iemand kan proberen meer relaties aan te gaan of de kwaliteit van zijn of haar contacten te verbeteren. Iemand kan zich aansluiten bij een club, een vriendschap onderhouden, contact herstellen of vrijwilligerswerk gaan doen. Dit vraagt veel actie van de oudere in kwestie en is voor iemand die eenzaam is extra moeilijk. - Aanpassen van wensen en behoeften in relaties Iemand kan de verwachtingen van relaties en contacten naar beneden bijstellen. Bijvoorbeeld dat de kinderen in plaats van iedere week eens in de maand langskomen. Wat kan uw rol zijn? - Proberen het minder als een probleem te zien Iemand kan minder belang gaan hechten aan het verschil tussen de wenselijke en werkelijke relaties. Men neemt dan wat afstand van zijn/haar problemen en zoekt afleiding.
7 De aanpak van eenzaamheid Voor eenzaamheid is er niet één oorzaak aan te wijzen en dè manier om er mee om te gaan bestaat ook niet. Er zijn vaak verschillende dingen nodig en die kunnen variëren van eenvoudig tot intensief (bijvoorbeeld van een gehoorapparaat tot de behandeling van depressie). Als er een overzicht is van het aanbod in uw gemeente, is het handig dat u daarvan op de hoogte bent. Het is echter niet uw taak als vrijwilliger om te zorgen voor oplossingen. 13 Over het algemeen worden de volgende soorten activiteiten bij eenzaamheid ingezet: - Ontmoetingsactiviteiten, tijdsbesteding en educatie - Huisbezoeken en persoonlijke activering - Informatie en voorlichting - Cursussen en gespreksgroepen en therapie - Zorg en hulpverlening Het belangrijkste bij het zoeken naar oplossingen is: - Dat de achtergrond van de problemen duidelijk wordt; - Zicht hebben op welke mogelijkheden de oudere ziet om daar iets aan te veranderen; - Weten of de oudere in kwestie gemotiveerd is om veranderingen aan te brengen. Dit zijn zaken die in een enkel gesprek vaak niet boven komen. Tips voor een ondersteunend gesprek Observeer Wanneer u het vermoeden heeft dat er iets mis is, is het belangrijk gericht te kijken en te luisteren naar de oudere en zijn/haar directe omgeving. Luister aandachtig Dit betekent niet alleen luisteren naar de inhoud van het verhaal, maar ook naar de emoties van iemand. Wanneer de ander dit opmerkt, voelt hij zich serieus genomen. Neem de tijd om te luisteren. Zorg voor een goede sfeer Een veilige en respectvolle situatie zorgt ervoor dat iemand het gevoel heeft dat hij zijn verhaal kan vertellen. Zorg er voor dat er rustig en ongestoord gepraat kan worden en ga vertrouwelijk om met informatie. Wees uzelf Sta open voor uw gevoelens en laat deze ook zien aan de oudere. Forceer uzelf ook niet tot iets wat niet bij u past. Erken dat u sommige dingen anders beleeft dan degene waarmee u praat. Durf ook te erkennen wanneer het verdriet van mensen u raakt. Hoe verder? Wees begripvol en respectvol Probeer de ervaringen van de oudere te begrijpen en toets ook vooral of u de dingen goed begrepen heeft. Accepteer de ander zoals hij of zij is. Meer tips vindt u op de boekenlegger van de GGD Midden-Nederland en Indigo (kosteloos op te vragen bij de GGD via of info@ggdmn.nl).
8 Verder lezen Lier, W. van (2001). Een dag die de moeite waard is. Ouderen, zinvragen en de rol van vrijwiiligers, Utrecht: NIZW. 15 Linnemann, M., Linschoten, P. van & Royers, T. (2001). Eenzaamheid op leeftijd: interventies bij eenzamen ouderen, Utrecht: NIZW. Scholten, C. (2000). Gewoon gezien: signalering door vrijwilligers in zorg en welzijn, Utrecht: NIZW. Tilburg, T van, J. de Jong Gierveld (2007). Zicht op eenzaamheid, achtergronden, oorzaken en aanpak. Zoest, H. van & Postma, M. (2004). Factsheet ouderen en eenzaamheid, GGD Midden-Nederland & Schakels. Colofon Tekst Hanneke van Zoest GGD Midden-Nederland met dank aan Petra Budzelaar, Ank Worst (MEE) en Willemien Meiberg (Indigo) Foto GGD Midden-Nederland Verhaal mevrouw de Groot: naar voorbeeld van Spectrum Gelderland Meer informatie Realisatie Liko ontwerp & realisatie, Zeist GGD Midden-Nederland, Vierde vernieuwde druk - oktober 2009
9 GGD Midden-Nederland Postadres Postbus AB Zeist T F E info@ggdmn.nl I
Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1
EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?
Nadere informatieWorkshop. Signaleren eenzaamheid en dan. Zeist, mei 2019
Workshop Signaleren eenzaamheid en dan Zeist, mei 2019 Programma Wat is eenzaamheid? Cijfers, oorzaken en gevolgen Wat werkt wel en wat niet? Aanpak eenzaamheid: wat kun je doen? Van signaleren naar gesprek.
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieMovisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat
Movisie Voor een duurzame positieve verandering Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Programma Wat is eenzaamheid en vereenzamen? Wat weten we uit onderzoek over wat werkt?
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieDepressieve klachten bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressieve klachten bij verpleeghuiscliënten Folder 1 Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met depressieve klachten en
Nadere informatieHet verlies van een dierbare
Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieEenzaamheid nader beschouwd. Informatiebijeenkomst Gouda 1 oktober 2016
Eenzaamheid nader beschouwd Informatiebijeenkomst Gouda 1 oktober 2016 Programma Deel 1 Deel 2 Kennismaking over en weer Signaleren Coalitie Erbij & Quiz Bespreekbaar maken Cijfers, oorzaken en gevolgen
Nadere informatieAdvies en steun voor uw kind en uzelf
Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft
Nadere informatieEen dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden
00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt
Nadere informatieKlanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS
2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming
Nadere informatieVERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND
VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft
Nadere informatieDepressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor afdelingsmedewerkers Depressieve symptomen bij verpleeghuiscliënten Folder 2 Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken
Nadere informatie! Laat u inspireren en ga de uitdaging aan! ! Stel uzelf de vraag wat het kan opleveren en waar mogelijkheden liggen!
Inleiding Vrijwilligerscentrale Haarlem e.o. ziet al een aantal jaren de aanloop van kwetsbare burgers toenemen. Uit onderzoek van Movisie blijkt dat kwetsbare burgers onvoldoende op het netvlies te staan
Nadere informatieZin in Vrijwilligerswerk. Vrijwilligers ondersteunen bij het omgaan met levensvragen
Zin in Vrijwilligerswerk Vrijwilligers ondersteunen bij het omgaan met levensvragen Meneer Boskoop is vrijwilliger. Elke week komt hij bij een oudere heer die blind geworden is. Deze man praat telkens
Nadere informatieHet was mijn bedoeling deze nieuwsbrief eerder uit te brengen, ware het niet dat ik gordelroos kreeg op Oudejaarsdag! Een pijnlijke zenuwontsteking.
Nieuwsbrief februari 2016 Praktijk Inge Oud Het was mijn bedoeling deze nieuwsbrief eerder uit te brengen, ware het niet dat ik gordelroos kreeg op Oudejaarsdag! Een pijnlijke zenuwontsteking. Hoe kom
Nadere informatieFactsheet. Eenzaamheid. Gelderland-Zuid. Onderzoek onder volwassenen en ouderen
Gelderland-Zuid Factsheet Eenzaamheid Onderzoek onder volwassenen en ouderen Onderzoek naar eenzaamheid De Volwassenen- en ouderenmonitor is eind 2012 onder ruim 22.000 zelfstandig wonende inwoners van
Nadere informatieOuderen. Vrijwilligers en studenten tegen ouderenmishandeling. Stichting
Vrijwilligers en studenten tegen ouderenmishandeling Stichting Definitie ouderenmishandeling Al het handelen of nalaten van handelen jegens (geheel of gedeeltelijk) afhankelijke ouderen, door diegene(n)
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieEen dierbare verliezen en daarover verdriet hebben
Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meesten van ons op een bepaald moment in het leven meemaken. Dit kan een ingrijpende ervaring zijn. Het kan moeilijk zijn
Nadere informatieEenzaamheid onder ouderen
Eenzaamheid onder ouderen Een inventarisatie van de stand van zaken en van een mogelijke aanpak in Ede (versie 31 oktober 2011) Op 3 februari 2011 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen over eenzaamheid
Nadere informatieEenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg
Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg 4-06-13 Inhoud - In welke mantelzorgsituaties kom je eenzaamheid tegen? - Welke drie stappen kun je zetten om eenzaamheid te
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Huiselijk geweld is: ruzie maken, schreeuwen, dreigen negeren, vernederen, uitschelden slaan, schoppen, door elkaar schudden dreigen met of
Nadere informatieDip, down of depressie Hulp bij depressiviteit
Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van huiselijk geweld net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieSlaapproblemen, angst en onrust
Slaapproblemen, angst en onrust WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WAT GEBEURT ER ALS U STOPT AUTORIJDEN INFORMATIE ADRESSEN HULPVERLENING VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL SLAAPPROBLEMEN,
Nadere informatieHoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij
Hoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij Eenzaamheid bij mantelzorgers in cijfers Uit onderzoek van Mezzo
Nadere informatieFolder TIPS VOOR DIPS
Folder TIPS VOOR DIPS OMGAAN MET SOMBERHEID Page 1 of 5. Een periode van veel veranderingen In de puberteit, zo tussen de 12 en 18 jaar, sta je als jongere voor veel uitdagingen, zoals het bepalen van
Nadere informatieDepressie bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieNa de schok... Informatie voor ouders
Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende
Nadere informatieKinderen op bezoek op de intensive care
Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid
Nadere informatieOndersteuning bij leven met een beperking
Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieDESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen
DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieTest: In hoeverre voel je je eenzaam? 42 vragen
Test: In hoeverre voel je je eenzaam? 42 vragen Print dit document (7 pagina s) uit en omcirkel of arceer datgene wat op jou van toepassing is: 1. Ben je alleen? nooit soms/regelmatig (vrijwel) altijd
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatieCursussen en Themabesprekingen
Cursussen en Themabesprekingen voor NPV-Thuishulpafdelingen en voor Kerkelijke Thuishulpprojecten Cursussen en Themabesprekingen Cursussen en Themabesprekingen NPV-Thuishulp De NPV-Thuishulp richt zich
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieZelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na
Nadere informatieZingeving op MAAT. Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat?
Zingeving op MAAT Wat zijn de effecten van aandacht voor levensvragen en hoe meet je dat? Hoe maken we het hard? Aandacht voor levensvragen en ouderen in zorg en welzijn Expertisenetwerk Levensvragen en
Nadere informatiecentrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MET ELKAAR VOOR ELKAAR
centrum voor verstandelijke beperking en psychiatrie MET ELKAAR VOOR ELKAAR De Swaai is een samenwerking tussen GGZ Friesland en Talant en biedt volwassenen met zowel een verstandelijke beperking als
Nadere informatieOverzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie
Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt
Nadere informatieVERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1
SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie
Nadere informatieNationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Kom Erbij
Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid Kom Erbij Meer dan een miljoen Nederlanders sterk eenzaam Meer dan een miljoen Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. De invloed van eenzaamheid is groot en leidt
Nadere informatieSportief bewegen met een depressie. Depressie
Sportief bewegen met een depressie Depressie Sportief bewegen met een depressie...................................... Bewegen: gezond en nog leuk ook! Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op
Nadere informatieKinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders.
Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders www.nwz.nl Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 3 Hoe bereid ik mijn kind voor
Nadere informatieNa de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen
Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatieBEWEGEN BIJ KANKER 17041
BEWEGEN BIJ KANKER 17041 Inleiding De ziekte kanker, maar ook de behandeling, zoals chemotherapie, operatie, bestraling en hormonale therapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige vermoeidheid en conditieverlies.
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Bij huiselijk geweld tussen (ex) partners worden KINDEREN vaak over het hoofd gezien. Toch hebben zij meer in de gaten dan u denkt. Dit kan
Nadere informatieEenzaamheid bij vrijwilligers INSPIRATIE BOEKJE
Eenzaamheid bij vrijwilligers INSPIRATIE BOEKJE Wat kunt u doen? Colofon Tekst: Michaëla Merkus, Shahrzad Nourozi Redactie: Esther den Breejen, Noëlle van Wijgerden Vormgeving: Suggestie & Illusie De tips,
Nadere informatieBEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER
BEWEGEN BIJ PROSTAATKANKER 1014 Inleiding De ziekte prostaatkanker, maar ook de behandeling, zoals een operatie, bestraling, hormonale therapie en chemotherapie, kunnen aanleiding geven tot langdurige
Nadere informatieTerugvalpreventie in MBCT Onderwijsnotities
Terugvalpreventie in MBCT Onderwijsnotities Sessie 6: Helder zien - De eerste signalen van depressie opmerken gewaarzijn van vroege waarschuwingssignalen, terugvalsignalen onder de microscoop leggen. Het
Nadere informatieHoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders
Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen
Nadere informatieOmgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser
Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser Hoe ga jij om met gevoelens van falen of een verlieservaring?? Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken Er rust een taboe op dit onderwerp
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin. onderdeel ZIEKTEBELEVING. (NON) HODGKIN Ziektebeleving
Patiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin onderdeel ZIEKTEBELEVING (NON) HODGKIN Inhoud... 3 Emoties... 4 Omgaan met de ziekte... 4 Praten over uw gevoelens... 5 Uw gedachten opschrijven... 5 Andere
Nadere informatiePREVENTIE VOOR POH-GGZ
PREVENTIE VOOR POH-GGZ ZORG BIEDEN DIRECT EN DICHTBIJ. DAAR STAAT INDIGO VOOR. HET LIEFST IN DE WIJK, LAAGDREMPELIG EN TOEGANKELIJK. VOOR IEDEREEN. MENTALE ONDERSTEUNING DIRECT EN DICHTBIJ INDIGO BIEDT
Nadere informatieBehoefte aan verbondenheid
Eenzaamheid aanpakken? Nan Stevens Psychogerontologie Radboud Universiteit Nijmegen Behoefte aan verbondenheid Een basale behoefte aan een aantal mensen waarbij er sprake is van Regelmatig contact Wederzijdse
Nadere informatieDenkt u. dat u mentaal. vastloopt?
Denkt u dat u mentaal vastloopt? Wat is Denk? Het leven kan veel van u vragen. Soms misschien teveel. Zeker als u langdurig onder druk staat of een tegenslag te verwerken krijgt. U heeft bijvoorbeeld al
Nadere informatieAls een naaste sterft
Als een naaste sterft Informatie voor nabestaanden gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Gang van zaken en formaliteiten na overlijden 3 Laatste zorg voor de overledene 4 Omgaan met verlies van een dierbare
Nadere informatieregio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid www.cjggooienvechtstreek.nl n Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat
Nadere informatieDepressie. Meer dan een somber gevoel. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie
ggz voor doven & slechthorenden Depressie Meer dan een somber gevoel Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over depressie Herkent u dit? Iedereen is wel eens somber of treurig.
Nadere informatieEchtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was
Nadere informatieHoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid
Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt
Nadere informatie11/03/2019 DEMENTIE & EENZAAMHEID OVERLEGPLATFORM 21 FEBRUARI 2019 OVERZICHT WAT IS EENZAAMHEID? WAT IS EENZAAMHEID? WAT IS EENZAAMHEID?
OVERZICHT DEMENTIE & EENZAAMHEID OVERLEGPLATFORM 21 FEBRUARI 2019 Liesbet Lommelen Leen Heylen Wat is eenzaamheid? Definitie eenzaamheid Cijfers eenzaamheid Risicofactoren eenzaamheid Omgaan met eenzaamheid
Nadere informatieNazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders
Nazorg na een ingrijpende gebeurtenis Informatie voor ouders Uw kind heeft een ongeluk gehad en is behandeld op de Spoedeisende Hulp (SEH) van het Radboudumc. Naast lichamelijke gevolgen kan het ongeluk
Nadere informatieOnkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement
Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieJe eigen gevoelens. Schaamte
Je eigen gevoelens Voor ouders, partners, broers, zussen en kinderen van mensen met een ernstig drugsprobleem is het heel belangrijk om inzicht te krijgen in de problemen van het verslaafde familielid,
Nadere informatieHandelen bij overbelaste mantelzorgers voor ouderen. Voorkomen Signaleren en ondersteunen Inzetten van de Meldcode
Handelen bij overbelaste mantelzorgers voor ouderen Voorkomen Signaleren en ondersteunen Inzetten van de Meldcode Kennismaken Wie zijn wij? Wie zijn jullie? https://www.youtube.com/watch?v=0yuvx4xdqps
Nadere informatiegoede zorg voor mensen met ernstig hartfalen
IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking
Nadere informatieDe Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie
00 De Lastmeter Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 1 Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en behandeling kunnen niet alleen lichamelijke
Nadere informatieEHBOnrust in. EHBOnrust in een (werk)relatie. EHBOnrust als leidinggevende. EHBOnrust in teams
EHBOnrust in Er zijn nog 3 brieven die wellicht interessant voor je zijn of voor iemand die je kent: EHBOnrust in een (werk)relatie EHBOnrust als leidinggevende EHBOnrust in teams Briska Smit Briska ontspant
Nadere informatieNiet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid. Jeugd en Gezin Gooi en Vechtstreek
Niet uitgeslapen? Jongeren en slapeloosheid We slapen gemiddeld zo n zeven tot acht uur per nacht. Dat is ongeveer een derde van ons hele leven. Er zijn wel verschillen in de behoefte aan slaap. Waar de
Nadere informatieCursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers
Cursus en Thema 2015 voor mantelzorgers en vrijwilligers VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 4 In vier bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieBedankt voor het meedoen aan deze peiling. Het invullen duurt ongeveer 10 minuten. Succes!
Peiling: uw mening over de aanpak van eenzaamheid Welkom Bedankt voor het meedoen aan deze peiling. Het invullen duurt ongeveer 10 minuten. Succes! Vraag 1 Ik ben werkzaam bij / zet mij in voor de volgende
Nadere informatieGecompliceerde rouw na verlies van een dierbare. basis-ggz
Gecompliceerde rouw na verlies van een dierbare Denk biedt hulp aan mensen tussen de 18 en 75 jaar met lichte en matig-ernstige psychische klachten. Behandeling bij Denk past binnen de generalistische.
Nadere informatiehttps://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen
1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl
Nadere informatieBurn-out Traject begeleiding
F o l d e r Burn-out Traject begeleiding Burn-out Aanpak en Preventie ter voorkoming van langdurige uitval Het leven stelt voortdurend bepaalde eisen aan de mens. Werk is in veel gevallen het levensgebied
Nadere informatieEenzaamheid. Aanleiding. Beschrijving. Eenzaamheid
Eenzaamheid Aanleiding In het beleidsplan Wmo 2008-2011 is toegezegd specifieke aandacht te schenken aan de aanpak van eenzaamheid. Daartoe is op 30 maart 2011 een werkconferentie gehouden. Daarbij is
Nadere informatieBehandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners
Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch
Nadere informatieVoor cliënten. Mijn AWBZ-begeleiding vervalt of wordt minder. Wat nu?
Voor cliënten Mijn AWBZ-begeleiding vervalt of wordt minder. Wat nu? Veel mensen met een beperking krijgen begeleiding. Hiermee kunnen ze hun leven zoveel mogelijk zelf vormgeven en meedoen in de maatschappij.
Nadere informatieChronische pijn, wat kunt u zelf doen?
Chronische pijn, wat kunt u zelf doen? CHRONISCHE PIJN, WAT KUNT U ZELF DOEN U heeft chronisch pijn. Chronische pijn is pijn die langer bestaat dan drie tot zes maanden, die (afhankelijk van het soort
Nadere informatieRouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland
Rouwproces Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Definitie rouwproces Rouwen is het verwerken van een groot verdriet. Het is een proces waarbij iemand geleidelijk aan leert omgaan met pijn, verdriet,
Nadere informatie