De ontdekkingsreizigers Genen en ethiek

Transcriptie

1 Beschrijf hieronder voor je collega-verslaggevers in enkele zinnen wat je zopas hebt ontdekt... Boekje van de journalist Hallo! De ontdekkingsreizigers Genen en ethiek Plan van de tentoonstelling Genen en ethiek Je bent gecontacteerd door Passinfos, het grote wetenschappelijke tijdschrift met internationale bekendheid: dit tijdschrift wil nagaan wat jongeren precies weten en wat hun mening is over een wetenschappelijke discipline in volle evolutie, de genetica. Nivel 02 Genatelier Naar de tentoonstelling De Verhalenzolder Gen Nivel 01 Het laboratorium van het gen Film La cellule en clair Hoek voor het debat Ontpop jezelf daarom tijdelijk tot groene journalist: ga naar het genatelier en het genlaboratorium om aan de hand van enkele vragen meer te weten te komen over deze voor het oog onzichtbare elementen die DNA, chromosomen of nucleotiden worden genoemd. Eiwitten Nucleotide DNA Kom daarna terug naar de redactiezaal om je informatie te delen met de andere journalisten. Daar krijg je een stuk van de puzzel, aan de hand waarvan je allemaal samen de voorpagina van je krant kan creëren. Verbeteren Identificeren Wijzigen Klonen Cel Hierbij dien je op basis van de foto een tekst te bedenken die de aandacht van de lezer moet trekken Chromosomen Vervolg van de tentoonstelling Genen en ethiek Hier is alvast een notaboekje met enkele aanwijzingen die tot stof kunnen dienen voor je artikel.

2 DNA, de streepjescode van een levend organisme 1/Afspraak dus aan de oranje structuur. voor dient DNA? Verplaats het verticale paneel totdat het in het Nederlands wordt getoond. staan de initialen DNA voor? 4/Betreed het laboratorium en ga op zoek naar de Yeti. Lees en beluister de informatiezuil en meer in het bijzonder het hoofdstuk Wie is hij. Vertel in enkele zinnen het verhaal van deze valse ontdekking Welke analyse heeft men uitgevoerd om de oorsprong van dit staal te bepalen? voor dient het? 2/Als je alle stukjes DNA in ons lichaam aan elkaar zou vasthangen, wat zou dan de totale lengte hiervan zijn? Draai aan het elastiek om je een beter beeld te kunnen vormen en kijk goed naar wat er gebeurt. 5/Keer terug naar het atelier boven. Bekijk de informaticalessenaars die naast elkaar tegen de muur staan en het zal je duidelijk worden: de genetica is een tamelijk recente wetenschap. Wanneer werd voor het eerst de aandacht gevestigd op DNA? Begin met de oranje structuur, die betrekking heeft op het DNA. Deze immense informatievoorraad biedt onderzoekers enorme perspectieven! Kan je dit uitleggen aan het jonge lezerspubliek? 3/Kijk op het scherm ernaast welke vorm het DNA aanneemt; teken dit. Niet de beschrijving maar wel het begrip is het werkelijke streefdoel van wetenschappelijk onderzoek Van welke technologie hebben Watson en Crick minder dan een eeuw later gebruikgemaakt om de vorm van DNA te bestuderen? Bekijk en beluister aandachtig de film die over dit onderwerp wordt getoond: werkelijk een zee aan interessante informatie Zou je het aanvaardbaar vinden mochten de hieronder vermelde instellingen over je genetische afdruk (of DNA) beschikken? je school: de politie: je toekomstige werkgever of die van je ouders: je toekomstige verzekeraar of die van je ouders: Verklaar je antwoord.

3 De cel, het allerkleinste element van een levend organisme 1/Afspraak dus aan de groene structuur. Raadpleeg het verticale lichtpaneel door het naar de taal van je keuze te schuiven. Zoals alle levende wezens bestaan wij uit cellen. Uit hoeveel cellen is het menselijke lichaam samengesteld? 4/Verken het laboratorium en ontdek via welk kunstmatig proces een levend wezen op identieke wijze kan worden gereproduceerd. Blijven deze altijd identiek of evolueren ze? Luister naar de infozuil en noem twee domeinen waarin dit nuttig zou kunnen zijn. Wat zijn hun eigenschappen? 5/Wat is het verschil tussen aseksuele voortplanting en klonen? Begin met de groene structuur, die onze cellen onder de loep neemt. Over dit onderwerp zijn nog zo veel dingen te ontdekken! Aan jou om samen te vatten hoe het met onze kennis hierover is gesteld en de juiste vragen te stellen in verband met genetica en haar toepassingen. 2/Bekijk de evolutie van een cel die voor de geboorte van een baby zal zorgen. Wanneer heeft het embryo hersenen? Wanneer kan het horen? Hoe groot is het en hoeveel weegt het op het einde van de 5e maand? Als de mens de loop der dingen een andere wending wil geven, als hij het spel van oude actoren, toeval, noodzaak, goden of God wil vervangen door zijn eigen spel, moet hij zijn kennis onder ogen durven zien, of beter gezegd zijn onwetendheid. Albert Jacquard, Eloge de la différence om zijn er volgens jou zo veel mensen wantrouwig tegenover dit proces? Wat denk jij ervan? Zijn er risico s aan verbonden? 3/Neem plaats aan een van de lessenaars achteraan, doorloop het hoofdstuk Cel ; lees en luister. Wie was Van Leeuwenhoek? In welke periode leefde hij? Wat onderzocht hij? Wat observeerde hij als eerste?

4 Het gen, meesterwerk van het werelderfgoed 1/Afspraak dus aan de blauwe structuur. Over hoeveel genen beschikt het menselijke genoom? Welke rol speelt het gen? En welke rol speelt het genoom? Om dit te weten te komen, verplaats je het verticale paneel totdat het in het Nederlands wordt getoond 4/Ga naar een van de informaticalessenaars tegen de muur en verken het blauwe hoofdstuk. Lees en luister. om hebben giraffen een lange nek? Geef de theorieën zoals ze door Lamarck en Darwin werden geformuleerd. Door Lamarck Door Darwin onderling in wisselwerking staan. In de tentoonstelling worden ze voorgesteld door zes metalen structuren in 2/Op het scherm getiteld Wat is een gen? geven een aantal wetenschappers hun antwoord op deze vraag. Wat heb je hiervan onthouden? 5/Ga naar beneden naar het laboratorium, meer bepaald naar de vitrine Verbeteren. Lees en luister naar de informatiezuil: wat verstaat men onder gentherapie? Begin met de blauwe structuur, die betrekking heeft op de genen. Kan je in je artikel de definitie geven van een gen? En wat zou een betere kennis over dit verbazingwekkende biologische erfgoed kunnen betekenen voor de mens? 3/om worden in de experimenten muizen gebruikt om het menselijk wezen beter te begrijpen? Wat er meer specifiek menselijk is in het lot van eenieder, dat zijn esthetische, filosofische, sentimentele, religieuze voorkeuren, Niets van dat alles staat in de genen geschreven. Axel Kahn, geneticus Noem enkele ziekten die hiermee zouden kunnen worden overwonnen. Mucoviscidose, hemofilie, suikerziekte, Alzheimer of Parkinson: ken je iemand die aan een van deze genetische ziekten lijdt? Iedereen in de groep komt aan de beurt. uit bestaan de behandelingen die deze persoon op dit moment moet volgen? Zijn ze zwaar? Bestaat er hoop op genezing?

5 De nucleotide, vier letters met een oneindig aantal mogelijkheden 1/Afspraak dus aan de gele structuur. Uit welke 4 letters bestaat de genetische code? mee stemmen ze overeen? 4/Ga naar de lessenaars achteraan en raadpleeg de biografieën van de grote onderzoekers die zich in de loop van de geschiedenis van de genetica hebben weten te onderscheiden. Welke Belg ontving in 1974 de Nobelprijs voor Geneeskunde? Welke onderzoeken heeft hij gevoerd? Vertel. Begin met de gele structuur, die betrekking heeft op de nucleotide: een term die ongetwijfeld minder bekend is dan de andere, maar die even noodzakelijk is in de grote meccano van de genetica. 2/Ga naar het paneel een letter kan het verschil maken, beluister de sonates en probeer de verschillen waar te nemen. Wat kan je hieruit afleiden? Wat is een mutatie? Geef een voorbeeld van een ziekte die door een mutatie werd veroorzaakt: Moet wat technisch realiseerbaar is, ook werkelijk gerealiseerd worden? 5/Ga naar beneden naar het laboratorium en raadpleeg de vitrine getiteld Wijzigen, bekijk de informatiezuil en meer in het bijzonder het hoofdstuk Voeding. Noem een aantal transgene wijzigingen die de mens een meerwaarde zouden kunnen bieden. Kan je artikel dit aantonen? 3/Speel het spel: stel de stukjes DNA opnieuw samen met behulp van de gekleurde staafjes Zoek nu het etiket dat met elk van de tekeningen overeenstemt: genen, nucleotiden, DNA, chromosomen, cellen. om is men volgens jou wantrouwig ten opzichte van GGO s, genetisch gemodificeerde organismen? Luister ook naar wat professor Dommes over dit onderwerp te zeggen heeft om je argumenten te kunnen staven

6 Eiwitten, een talrijke familie! 1/Afspraak dus aan de paarse structuur. Wat is het verband tussen een gen en een eiwit? Raadpleeg het scherm van de paarse structuur, maar ook de lessenaars achteraan, en meer bepaald het hoofdstuk Eiwitten. 4/Ga in het labo beneden naar de vitrine Wijzigen en raadpleeg meer in het bijzonder het hoofdstuk Geneeskunde van de infozuil. Wat was het eerste medicijn dat dankzij genetische engineering op punt werd gesteld? Luister vervolgens naar de woorden van Philippe Monteyne, werkzaam bij een groot Belgisch farmaceutisch bedrijf. In welk domein is genetische engineering een noodzakelijk instrument? Begin met de paarse structuur, die betrekking heeft op de eiwitten: je hebt er waarschijnlijk al vaak over horen praten, maar je bent je ongetwijfeld niet bewust van al hun aspecten! Leg aan je lezerspubliek uit wat je hebt ontdekt 2/Ga weer naar de paarse structuur. Stel de zijden van de kubus opnieuw samen zodat hij oplicht en laat hem draaien: wat zijn de vier belangrijkste functies van eiwitten? Geef voor elk van deze functies een voorbeeld van een eiwit / of niet waar? Er bestaan tienduizenden verschillende eiwitten. In zekere zin is de genetica niets meer dan een geheugen. Dat van onze evolutie, ingebakken in ons vlees. Jean-Christophe Grangé, fragment uit Het stenen concilie 5/Keer terug naar het atelier boven, ga naar de lessenaars achteraan en raadpleeg het hoofdstuk over de eiwitten. Lees en luister. In 1965 kregen drie Franse onderzoekers van het Instituut Pasteur de Nobelprijs voor de Geneeskunde. Wie waren dat?tot welke disciplines behoorden zij? Hun onderzoek heeft ertoe bijgedragen om meer te weten te komen over een bepaalde ziekte. Welke ziekte was dat? Alleen menselijke wezens hebben eiwitten. Enzymen zijn eiwitten die chemische reacties versnellen. Elke cel kan alle soorten eiwitten produceren. Als je de verschillende vitrines van het labo hebt verkend, wat is dan volgens jou, uit al deze onderzoeken, de grootste bijdrage van de genetica en haar toepassingen voor de mensheid?

7 Chromosomen: x, y en de andere 1/Afspraak dus aan de rode structuur. Wat is mitose? Bekijk de video 4/Raadpleeg de lessenaars achteraan in de zaal, en meer bepaald het hoofdstuk Chromosomen. om is de drosophila of fruitvlieg interessant voor genetisch onderzoek? Probeer nu de verschillende fases van de celdeling te herkennen door op spel te drukken. 2/Raadpleeg pagina 1 van de infozuil xy. Hoe planten de genen zich voort tijdens een geslachtelijke voortplanting? 5/Ga naar beneden naar het labo en verken de vitrine Identificeren. Sta even stil bij het hoofdstuk Diagnosticeren van de infozuil en leg uit waaruit de PID-methode of pre-implantatie-diagnose bestaat. Begin met de rode structuur, die je alles vertelt over onze chromosomen. Aan de hand van je artikel moeten je lezers hun kennis over het onderwerp kunnen vergroten en dienen ze enig inzicht te krijgen in de mogelijkheden geboden door lopende onderzoeken Wat is er ten opzichte van andere cellen bijzonder aan eicellen en spermatozoïden? Wat een individu zijn genetische waarde geeft, is niet de eigenlijke kwaliteit van zijn genen. Maar het feit dat hij niet dezelfde verzameling genen heeft als de anderen. François Gros en François Jacob Wat hebben bepaalde ouders op basis hiervan gevraagd? 3/Klein probleem: ieder menselijk wezen heeft 46 chromosomen. Hij krijgt 23 chromosomen van zijn vader en 23 chromosomen van zijn moeder. Gelijkt hij voor de helft op zijn vader en voor de helft op zijn moeder? Denk goed na Raadpleeg vervolgens de infozuil: je vindt er het antwoord en de verklaring Er komen nog soortgelijke spelletjes aan bod Als het technisch mogelijk zou zijn, zou je het dan goed vinden mochten ooit op een dag baby s op maat gemaakt kunnen worden, die volledig aan de wensen van de ouders zouden voldoen? Luister naar het interview met gynaecoloog van het Erasmus-ziekenhuis, Yvon Englet, ter aanvulling van je bedenkingen.