Verraderlijke schoonheid?
|
|
- Jacobus van den Broek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Militaire training als onderdeel van de SS-Schüle op het exercitieveld voor Huize Avegoor. Fotograaf onbekend Dadererfgoed op landgoederen en buitenplaatsen Verraderlijke schoonheid? door: Henk Hoogeveen Weinig mensen zullen bij landgoederen en buitenplaatsen direct denken aan de Tweede Wereldoorlog. Toch is deze oorlog van grote invloed geweest en heeft vele materiële en immateriële sporen nagelaten op onze buitens. En dan die dikke, eeuwenoude bomen die er nog steeds staan en alles hebben zien gebeuren. Het maakt ze volgens kunstenaar Armando tot schuldig landschap. 38 arcadië
2 Bunker Cäsar op landgoed Bornia te Driebergen, vermomd als landhuis. Foto Willem Tiemens Bezette buitens Landgoederen en buitenplaatsen hebben het zwaar te verduren gekregen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door oorlogsgeweld zijn vele buitens zwaar beschadigd geraakt of zelfs volledig verwoest. Maar ook hun vordering door de Duitsers heeft zijn sporen nagelaten. Zo werden er bijvoorbeeld SS ers ondergebracht in de landhuizen, werden oefenterreinen aangelegd in de tuinen en parken en werd er munitie opgeslagen in de bossen, zorgvuldig verborgen onder de bomen. Verschillende buitens functioneerden tijdens de bezetting als Duits hoofdkwartier, feestlocatie, rust- en vakantieoord voor militairen, opleidingskamp, noodhospitaal en een enkele zelfs als bordeel. Sommige landhuizen werden helemaal in camouflagekleuren overgeschilderd. Een merkwaardig object is de bunker Cäsar uit op Landgoed Bornia te Driebergen, die volledig werd beschilderd met ornamenten, voegen, vensters en balkons. Het leek daarmee op een groot buitenhuis en viel niet op tussen de nabijgelegen landhuizen, terwijl het in feite dienst deed als operationeel hoofdkwartier van de Luftwaffe. Op veel plekken werd de historische parkaanleg grof geweld aangedaan door de toevoeging van wachthuisjes, barakken, tankgrachten, loopgraven, exercitievelden, schietbanen en bunkers. Op enkele Wassenaarse buitens bevonden zich zelfs lanceringsplatforms voor Door oorlogsgeweld zijn vele buitens zwaar beschadigd geraakt of zelfs volledig verwoest V2-raketten. Landgoed Clingendael werd het onderkomen van rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart, waardoor een groot aantal bunkers verrezen, waaronder een enorme met zadeldak gecamoufleerde bunker voor Seyss-Inquart zelf. Monumentale bomen werden vaak gekapt om schootsveld te creëren. De stammen werden als rommelasperges, een soort spiesen, geplaatst om geallieerde luchtlandingen te verhinderen. Sommige buitens werden zelfs volledig opgeblazen vanwege het schootsveld. Rondom Velsen, dat lag binnen de Festung IJmuiden, gingen zo vijf complete buitens tegen de vlakte. Langs de kust maakten veel landgoederen en buitenplaatsen onderdeel uit van Hitlers Atlantikwall, een 5000 kilometer lange verdedigingslinie van Noorwegen tot Spanje. Het was een ketting van forten en bunkers, aaneengeregen door tankmuren, draketanden en andere onderdelen. Luchtfoto van Toorenvliedt in 1956 met de nieuwe aanleg door Broerse. Weggestopt tussen de beplanting zijn de bunkers van bovenaf zichtbaar. Foto Zeeuws Archief Overzichtskaart met de bunkers in de Zocher-parkaanleg van Toorenvliedt en het naastgelegen Vijvervreugd tijdens de oorlog. Foto Hans Sakkers uit Bunkers op Toorenvliedt (2008) arcadië 39
3 Vreemd genoeg zijn het die bunkers geweest die Toorenvliedt naast grote schade ook hebben gered van de ondergang Van buitenplaats tot bunkerpark De zwaar gehavende en uitgewoonde buitens stonden er na de oorlog troosteloos bij. De prioriteit lag bij de snelle wederopbouw van het gewone leven. Het duurde in de meeste gevallen ruim tien jaar voordat werd aangevangen met het herstel van landgoederen en buitenplaatsen, omdat toen de herstelbetalingen voor buitens beschikbaar kwamen. Voor sommige eigenaren was dit te laat, zij hadden noodgedwongen hun bezit al van de hand gedaan. In enkele gevallen bleven ruïnes over of werd gekozen voor sloop en nieuwbouw. In andere gevallen werden huizen hersteld of gereconstrueerd; opgepoetst alsof er niets was gebeurd. Voor de parken lag dat anders. Niet alles lijkt er te zijn opgeruimd en verschillende sporen van de tijdlaag van de oorlog zijn nog steeds aanwezig. Zo was het opruimen van bunkers lastig en zeer kostbaar. De mogelijkheid om ze te laten exploderen was gevaarlijk, omdat andere delen, zoals het landhuis, verder of opnieuw beschadigd konden raken. Dit was ook het geval op Toorenvliedt bij Middelburg dat van een buitenplaats veranderde in een bunkerpark. Het werd tijdens de oorlog het Duitse hoofdkwartier van de Atlantikwall op Walcheren en er werden in de Zocher-aanleg maar liefst 11 bunkers gebouwd. De laatste bunkers zijn namelijk gebouwd. Eén nog bij het huis, rechts in het hakhout, drie op de ezelweide en nog een bij het rustieke bruggetje en nu De sporthal op Landgoed Avegoor. Foto Henk Hoogeveen 40 arcadië
4 Twee foto s van de jeugdvakanties vanuit het Rotterdamse Spangen op Avegoor begin jaren 50. Foto s Kees van Dijk komt er vermoedelijk nog een links van het huis in het hakhout bij de keuken, aldus tuinbaas Bram Leer vanaf Toorenvliedt in een brief van aan eigenaar jonkheer J.C. Schorer. In oktober 1944 besloten de geallieerden om de zeedijken te bombarderen en Walcheren te inunderen. Binnen een paar dagen klotste het zoute zeewater ook door de salons op Toorenvliedt en het buiten zou nog ruim een jaar onder water staan. Van de parkaanleg restte niets dan een kale, dode vlakte vol betonnen bunkers. Vreemd genoeg zijn het die bunkers geweest die Toorenvliedt naast grote schade ook hebben gered van de ondergang. Woningbouw was na de oorlog namelijk niet mogelijk. De landschapsarchitect C.P. Broerse, ook wel de herbeplanter van Walcheren genoemd, kreeg van de gemeente - de familie had het landgoed noodgedwongen verkocht - de opdracht om de bunkers in een nieuwe parkaanleg zoveel mogelijk aan het zicht te onttrekken. In zijn ontwerp uit 1950 werden die bunkers daarom aangeaard, beplant en zorgvuldig weggeplant. Dat maakt Toorenvliedt uniek in zijn soort als wederopbouwpark van een buitenplaats, waarbij de bunkers eigenlijk de leidraad vormden voor de nieuwe aanleg. De huidige werkzaamheden in het park, waarbij die bunkers nadrukkelijk zichtbaar worden gemaakt, verdienen daarom een kritische blik. Avegoor kent een rijke geschiedenis sinds de veertiende eeuw De sporthal op landgoed Avegoor. Erfgoed met een geheugen Wanneer ik voor de sporthal op landgoed Avegoor sta zie ik een kolossale en prachtige monumentale sporthal met een rieten kap. Tegelijkertijd knaagt er iets, want in mijn achterhoofd weet ik van de beladen geschiedenis van deze plek. Ik denk aan Armando s woorden over verraderlijke schoonheid, de schoonheid van het kwaad, en over de bomen die er nog steeds staan. In Armando s werk komen bomen en struiken veelvuldig voor, ze zijn volgens hem zwijgende getuigen geweest van de meest verschrikkelijke dingen en desondanks zijn zij onaangedaan gebleven. De natuur groeit door en is vaak van grote schoonheid, vredig en stil. Maar ook wist de natuur de sporen van gruwelijkheden en daders uit, en dat maakt het landschap in Armando s ogen schuldig. Ik bekijk ze, ik kijk naar ze, en dan doet zich iets akeligs voor: ze zijn mooi, ik vind ze mooi (Armando, 1988). Grote bomen staan er nog en tegelijkertijd komt bij mij de vraag op of ik deze plek en dit gebouw eigenlijk wel mooi mag vinden? Avegoor kent een rijke geschiedenis sinds de veertiende eeuw en was door de eeuwen heen het bezit van verschillende adellijke families. In 1924 verkocht baron Fagel het landgoed, waarbij huis en park in het bezit kwamen van de gemeente Rheden. In 1927 werd het vervolgens aangekocht door de Nederlandse Bond van Personeel in Overheidsdienst als vakantieoord voor haar leden en werd het bekend onder de naam Troelstra-oord. Dat veranderde in mei 1941, toen Avegoor werd gevorderd om als opleidingskamp te dienen voor de SS. Deze nieuwe functie als SS-Schule had ingrijpende ruimtelijke ingrepen tot gevolg. Zo werd het park volledig omheind en werden er barakken in geplaatst en twee grote legeringsgebouwen gebouwd. Er werden eveneens twee exercitieplaatsen, een sportveld met sintelbaan en gemetselde tribunes aangelegd. Het ene exercitieveld van grind kwam in plaats van het gazon aan de voorzijde van Huize Avegoor te liggen, het andere bevond zich aan de achterzijde van het huis. Deze situatie is goed zichtbaar op een RAF-luchtfoto van 14 februari Hoe Avegoor er in gebruik heeft uitgezien toont een filmpje op Youtube dat is opgenomen tijdens een van de vele sportwedstrijden van de SS aldaar. Op het terrein achter Huize Avegoor werd in 1943 nog een enorme arcadië 41
5 Interieur van de sporthal op Avegoor. Foto REBO Ansichtkaart met de sporthal van Avegoor, in gebruik als vakantiehuis en sporthal in de jaren 80. Alle perioden kennen verschillende ingrepen en gebeurtenissen met bijbehorende sporen en verhalen sporthal gebouwd met het uiterlijk van een boerderij. Lange tijd deed lokaal het verhaal de ronde dat deze hal gebouwd zou zijn door de 139 Joodse dwangarbeiders op Avegoor. Onderzoek door Nina Wijsbek (Stichting In Arcadië) heeft echter aangetoond dat zij al lang vertrokken waren toen met de bouw werd begonnen. De dwangarbeiders, waarvan er 3 overleden, hebben, onder erbarmelijke omstandigheden, wel gewerkt aan het grondwerk voor de sportvelden en de hal. Aan het eind van de oorlog werd Avegoor nog kort gebruikt voor het verzorgen van gewonde militairen. Rond de bevrijding werd het omgevormd tot interneringskamp voor foute Nederlanders en dat bleef het tot 1 december Op 1 januari 1949 kregen de graaf van Middachten en de ambtenarenbond hun bezittingen weer terug. De sporthal op Avegoor kreeg een nieuwe toekomst als jeugdherberg en vakantiekamp en ging sindsdien verder door het leven als Vakantieoord Sporthal Ellekom, Vakantiekamp Middachten en Vakantiehuis Sporthal Nuestro Capricho. Menig kind en volwassene heeft hier sindsdien een vakantie, school- of sportkamp doorgebracht. In dagbladen duiken sinds 1952 korte krantenberichtjes op over de georganiseerde vakantiekampen voor de 42 arcadië
6 Rotterdamse stadsjeugd en buurtverenigingen. Tot op heden zijn vooral de nare herinneringen aan de SS periode op Avegoor en de interneringstijd daarna verteld. Daarom is het tijd om ook de nog vele springlevende, positieve en onbekende herinneringen eens te vertellen. Zes personen hebben mij hun jeugdherinneringen aan Avegoor opgestuurd die een goed beeld geven van ieders persoonlijke beleving van het landgoed in die tijd. Zo vertelt Jan van Haaren over de spannende reis vanuit Rotterdam, het verdelen van de bedden bij aankomst, de bonte avond en de jongens uit Ellecom die er de grootste lol in hadden om die Rotterdammertjes in het bos te laten schrikken met geluiden van wilde zwijnen. Het zijn mooie jeugdherinneringen, jaren later ben ik er met mijn voetbalclub Puttershoek weer geweest en dat doe je niet als het je niet was bevallen. Ook in de jaren zeventig, tachtig en negentig behield de sporthal namelijk zijn functie als kamphuis en jeugdherberg. Eind jaren negentig kwam aan deze periode een einde. Van 1997 tot aan 2002 verbleven er in de hal, destijds Move Inn Avo Ellecom genaamd, ongeveer 125 asielzoekers. Sindsdien is echter het verval ingetreden en wordt de sporthal nog sporadisch gebruikt. Verschillende plannen zijn de laatste jaren voorbijgekomen en gestrand. Alle perioden kennen verschillende ingrepen en gebeurtenissen met bijbehorende sporen en verhalen. Samen vertellen zij de complete biografie van Avegoor en laten zien dat deze plek niet heeft stilgestaan maar een opeenstapeling van herinneringen herbergt, vanuit verschillende perspectieven, ervaringen en belevingen. Het maakt de geschiedenis completer en in dit geval ook een stuk minder beladen. Het zou mooi zijn als het mozaïek binnenkort kan worden aangevuld met een vierde venster. Inmiddels zijn er positieve ontwikkelingen gaande die hopelijk bijdragen aan een mooie, nieuwe toekomst voor de sporthal. Ruimte voor stille getuigen Armando vocht tegen het verlies van de herinnering zodat de sporen, onze laatste getuigen, niet zouden vervagen. Herinneringen zijn volgens hem een last en er zouden er wat verwijderd moeten worden om plaats te maken voor iets anders, al lijkt dat volgens hem erg lastig. Avegoor laat uiteindelijk zien dat er meer ruimte is voor nieuwe herinneringen dan Armando in eerste instantie veronderstelde. De laatste jaren worden op veel plekken de sporen van de oorlog echter nadrukkelijk zichtbaar gemaakt, zoals ook op Toorenvliedt. Het benadrukken van deze sporen op deze plekken met een beladen geschiedenis werkt echter averechts. Misschien moeten we meer ruimte laten voor stille getuigen uit het verleden, die rustig en onverschillig blijven toekijken. Achter de rododendrons. Bronnen: H. Hoogeveen, Achter de rododendrons. Dadersporen als getuigen in een schuldig landschap. De omgang met dadererfgoed op landgoederen en buitenplaatsen, masterscriptie Architectuurgeschiedenis - Vrije Universiteit Amsterdam - augustus 2013 R.H.M. van Immerseel, P. Verhoeff, N. Wijsbek, De ontstaansgeschiedenis van de sporthal op landgoed Avegoor, Amersfoort (Stichting In Arcadië) Over de auteur: Henk Hoogeveen (1989) is in 2013 cum laude afgestudeerd voor de Master Architectuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en werkt op het moment als projectleider bij de Gemeente Rheden, als bureaumedewerker erfgoed bij Kunsten 92 en als redacteur voor Tijdschrift Monumenten. Zij vertellen de complete biografie van Avegoor die gelukkig niet alleen beladen is Hotel Avegoor anno Foto Henk Hoogeveen arcadië 43
Achter de rododendrons
Achter de rododendrons Dadersporen als getuigen in een schuldig landschap De omgang met dadererfgoed uit de Tweede Wereldoorlog op landgoederen en buitenplaatsen Henk Hoogeveen Studentnummer 1790390 Vrije
Nadere informatieWAT ZIE JE HIER? Wat zou dit zijn? Welke kleuren zie je? Wat zou er achter de deur zijn?
DE VERBORGEN GRENS WAT ZIE JE HIER? WAT ZIE JE HIER? Wat zou dit zijn? Welke kleuren zie je? Wat zou er achter de deur zijn? WAT ZIE JE HIER? WAT ZIE JE HIER? Waar zou dit zijn? Wat is hier gebeurd? WAT
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieCultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011
Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1
Nadere informatieBIJDRAGE HERDENKING 12 april 2015
BIJDRAGE HERDENKING 12 april 2015 Geachte dames en heren, lieve familie en vrienden, Op 12 april 1945 was ik hier ook. Ik ben Eva Weyl en was toen bijna 10 jaar. Ik herinner mij de bevrijding heel goed;
Nadere informatieToespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.
Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende
Nadere informatieNiet in slaap vallen hoor!
Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatie2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg
2 maart 1945 2 maart 2016 Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg Er kwamen 4 Duitsers bij de Bark. Ze slaan piketten, voor het plaatsen van batterijen veldartillerie. Maar op die dag gingen de verzetsgroepen
Nadere informatieMijn mond zat vol aarde
Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieRomantiek. in een sprookjeslandschap. Op een boogscheut van het. drukke Gent treffen we het. Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein
Romantiek in een sprookjeslandschap Tekst: Fanny Storms Fotografie: Park van Beervelde Op een boogscheut van het drukke Gent treffen we het Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein betreden worden
Nadere informatieOORLOG IN OVERIJSSEL 2015
OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 Opdrachten bij de film Naam Groep.. BEZETTING duur: ca. 15 minuten In de film zie je beelden van Hitler. Wie was hij? In welk jaar kwam Hitler aan de macht en welke plannen had
Nadere informatieHERDENKING JOODS MONUMENT
HERDENKING JOODS MONUMENT Op vrijdag 9 maart zullen de leerlingen aanwezig zijn bij de herdenking van het Joods monument op het terrein van voormalig Groot Bronswijk. Tijdens deze herdenking zullen de
Nadere informatieproject verborgen buitens
project verborgen buitens Gegevens verborgen buiten: Swanenburg Naam eigenaar: Fam. Cornelisse-Francke Adres: Swanenburgseweg 4 Postcode : 4356 RR Woonplaats : Oostkapelle Telefoonnummer: 071-5155502 Emailadres:
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet. Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni Geachte aanwezigen,
Toespraak Gerdi Verbeet Congres Vergeten slachtoffers tijdens WOII in de GGz De Basis Doorn, 10 juni 2016 Geachte aanwezigen, Dank voor de uitnodiging om hier te komen spreken in Doorn, dichtbij Den Dolder
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieWelke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood?
Jozefs broers bij de onderkoning. Welke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood? Genesis 42:1-2 1 Toen Jakob zag dat er koren in Egypte was, zei Jakob tegen zijn zonen: Waarom kijken jullie
Nadere informatieThema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.
Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de
Nadere informatieHet was één groot feest!
Het was één groot feest! Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieKerngegevens gemeentelijk monument: : Kasteelweg 13a. Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten : x: 189.
Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM009 Naam monument : Mariagrot Adres : Kasteelweg 13a Postcode en plaats : 6095 ND Baexem Kadastrale aanduiding : HHS00 sectie U nr(s) 282 Coördinaten
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatieVandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen
Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie
Nadere informatieDaar mogen jullie niet naar kijken!
Daar mogen jullie niet naar kijken! Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieTU Delft Rmit Afstudeeropdracht 2010/2011 Kasteel Gemert, De nieuwe KMA. Titelblad
Titelblad Vanaf april 2010 staat het kasteel van Gemert leeg. De laatste bewoners waren enkele paters die het grootste deel van hun leven in het buiteland hun geloof hadden onderwezen. Wegens hun leeftijd
Nadere informatieSpeech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Nadere informatieLesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school
Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer
Nadere informatieOPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST!
ietsroute Hoogland West OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! 5 4 6 3 2 1 Let op het verkeer en zet je fiets goed aan de kant! Mooi Hoogland-West! 1 Bolle akker locatie 1
Nadere informatieWerkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1
Achtergrond informatie voor docenten. D- Day betekend de eerste dag van een grote militaire operatie. In de Tweede Wereldoorlog viel dat op 6 juni 1944. Maar de inval van de Amerikanen in Afghanistan was
Nadere informatieWerkstuk Dordtologie november 2014
Werkstuk Dordtologie november 2014 Hilde van Kruiningen VAN BIERBROUWEN. NAAR BLAUWBILGORGEL Omdat ik in dit gebied woon en me dagelijks over de Groenmarkt en het Buddingh plein begeef hebben de geschiedenis
Nadere informatieRoute.nl - Meer dan 1900 gratis fietsroutes
1 van 6 Nederland Utrecht Soest 52.9 (ongeveer 3:04 u.) Fietsroute 137091 1km 2015 Falkplan BV 2 van 6 Nederland Utrecht Soest 52.9 (ongeveer 3:04 u.) Fietsroute 137091 Falk-VVV fietskaarten, een serie
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieToespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl
Toespraak van commissaris van de Koning Max van den Berg, Bevrijdingsdag, 5 mei 2014, Delfzijl Dames en heren, Oorlog. Dat lijkt iets van generaals. Van presidenten en wereldleiders. Van Napoleon, Hitler
Nadere informatieVerteld door Schulp en Tuffer
Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder
Nadere informatieNr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings
Spoor ❶ Het begin Nr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings B & W: Bid en Werk De vakantieperiode is voor bijna iedereen weer voorbij. Een heerlijke
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieLesidee: Oorlog en verzet
Lesidee: Oorlog en verzet Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10 mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieDORST IN DE OORLOGSJAREN.
DORST IN DE OORLOGSJAREN. De aanwezigheid van vliegveld Gilze-Rijen heeft voor de bewoners van Dorst de hele oorlog door steeds grote ongemakken en vele gevaren opgeleverd. Praktisch de hele oorlog waren
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieLodewijk Napoleon. Dit werkboekje is van:
Lodewijk Napoleon Dit werkboekje is van: 1 Hallo! Je gaat binnenkort op bezoek in MOA: Museum Oud Amelisweerd. Voordat je naar MOA gaat, leer je alvast over de geschiedenis en over wat je er gaat zien.
Nadere informatieBevrijding van onze dorpen 1945
Bevrijding van onze dorpen 1945 In een brief (mail) wisseling met Wessel Vochteloo, oud-inwoner van Oldeholtwolde (Ottersweg 9) kwam een heel bijzonder verhaal naar voren. Bij de bevrijding van Oldeholtpade,
Nadere informatiesarie, mijn vriend kaspar en ik
sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het
Nadere informatieEn dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen.
En dan gingen wij met de bus verder naar het kamp II bezoeken, gelukkig is dat maar korte duur, wij waren al moe van veel rondlopen. Geschiedenis In het stadje Auschwitz (Pools: Oswiecim) ligt stille getuige
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieVrijwilligers op buitenplaatsen en landgoederen
Vrijwilligers op buitenplaatsen en landgoederen André Kaper www.landschapsbeheergelderland.nl Twitter: @SLGelderland Inhoud Introductie SLG Participatie en vrijwilligerswerk op landgoederen en buitenplaatsen
Nadere informatieLesbrief Van Papa, voor Sammie
Lesbrief Van Papa, voor Sammie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Introductie 4 Tweede Wereldoorlog 5 Concentratiekamp 6 Stripverhaal (opdracht) 8 Collage maken (opdracht) 9 Colofon 10 2 Inleiding Voor u ligt
Nadere informatieOver de Maas. Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen. Harrie Bloemen
Voor Fritz - 1 - - 2 - Over de Maas Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen Harrie Bloemen - 3 - - 4 - Harrie bij de resten van een ontplofte nevelwerper raket, lente 1946 in de achtertuin -
Nadere informatieAI13057 LANDSCHAPPELIJKE INPASSING AAN DE TIENELSWEG 31 TE ZUIDLAREN
AI13057 LANDSCHAPPELIJKE INPASSING AAN DE TIENELSWEG 31 TE ZUIDLAREN B+O ARCHITECTUUR EN INTERIEUR B.V. OPDRACHTGEVER: DE HEER EN MEVROUW H. DE HAAN 28 OKTOBER 2013 INHOUDSOPGAVE Landschappelijke inpassing
Nadere informatie5 t/m 10 oktober - Oradour & Saumur
5 t/m 10 oktober - Oradour & Saumur 6 daagse battlefield tour Oradour sur Glane, tankmuseum Saumur en de Loirestreek Een unieke reis naar midden-frankrijk. Ons eerste reisdoel is een uitgebreid bezoek
Nadere informatieGroningen Matthias Sulin K3a
Groningen Matthias Sulin K3a Van onze school (Cs Vincent Van Gogh Salland) Zijn er ongeveer 60 leerlingen en docenten mee geweest naar een activiteit in Groningen genaamd De Rode Loper. Er waren Nederlandse
Nadere informatieNEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE!
NEDERLAND HELPT NEPAL KOM IN ACTIE! NEPAL Nepal ligt in het werelddeel Azië en ligt tussen India en China. De oppervlakte van Nepal is 147.000 vierkante kilometer. Dat is vier keer groter dan Nederland.
Nadere informatieGROTE BLINKENDE VOGELS
GROTE BLINKENDE VOGELS LUISTERFRAGMENTEN over het leven in oorlog in St-Michiels 44 En toen zagen wij de ravage Dat was de enige keer in mijn leven dat ik mijn vader heb zien huilen Op Pinksterzondag 1944,
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieToespraak burgemeester Michel Bezuijen bij de herdenking bij het monument
Toespraak burgemeester Michel Bezuijen bij de herdenking bij het monument aan t Haantje op 7 oktober 2015. Dames en heren, jongens en meisjes, fijn dat u hier vandaag heen bent gekomen om met elkaar stil
Nadere informatieHet clubhuis van de Amsterdamsche Golflinks, tegenwoordig Amsterdam Old Course geheten
Het clubhuis van de Amsterdamsche Golflinks, tegenwoordig Amsterdam Old Course geheten In de Duivendrechtse polder ligt sinds 1935 een van Nederlands oudste golfbanen (9 holes, A- status) met een historisch
Nadere informatieHet. riet- en gevestigd. Wilgenhorst. kopen. Sliebewust. zijn van drie. was
Het Kompas kijkt binnen in Het Kompas keek binnen bij Vincent-Jan de Jong in aan de Molendijk. Een woonhuis dat rond 1886 gebouwd is in opdracht van zijn overgroot- was ouders. Erachter een hoepels-, biezen-,
Nadere informatieEn zo gebeurde het dat we twee dagen na de begrafenis van Helmi s moeder weer
Maart 2015: En het gaat maar door. En zo gebeurde het dat we twee dagen na de begrafenis van Helmi s moeder weer naar huis in Frankrijk toe konden. Na 6 weken van huis weg te zijn geweest is dat weer een
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieHet Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene
Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan
Nadere informatieLieve broer! Je liefste zus!!! Camille Vandenbussche. 12-19 oktober
Lieve broer! 12-19 oktober Je bent nog maar 1 week weg, en ik mis je al! Hopelijk zie ik je nog terug! Ik heb gehoord dat er al heel wat mannen zijn gestorven! Jij nog niet,gelukkig! En,papa, alles goed
Nadere informatieDe foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat.
Hoofdredactie: Paul Meekhof mei / juni 2015 Pagina s : 10 NR 4 De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. De herdenking van afgelopen 4 mei en de viering van 5 mei. Voor het
Nadere informatieNATUURSCHOONWET LANDGOED HET WITBREUK
NATUURSCHOONWET LANDGOED HET WITBREUK Geachte commissie, Natuurschoonwet Landgoed Het Witbreuk draagt zorg voor natuur, landschap en cultuurhistorie. De bewoners de familie Witbreuk zijn rechtstreekse
Nadere informatieSAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden
SAMUEL VAN DER MEER De Ontsnapte Joden De inval Het is een zonnige dag. Bram en Theo zijn een spelletje aan het spelen, maar ze moeten eigenlijk allang naar bed. Papa zegt tegen Bram: Bram, je moet naar
Nadere informatiePolitiekeurmerk veilig wonen nieuwbouw
Politiekeurmerk veilig wonen nieuwbouw VEILIG WONEN, PRETTIG WONEN U woont in een woning met het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Niet alleen uw woning, maar uw hele buurt is gebouwd op een zo groot mogelijke
Nadere informatieIN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL
I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieDubbelspel. Alan Durant
Dubbelspel Dubbelspel maakt deel uit van de Schaduw-reeks van Lezen voor Iedereen/Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. De Schaduw-reeks is een serie spannende verhalen voor jongeren. Lezen voor Iedereen/Uitgeverij
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieGent 14a. St Lievenspoortstr
St Lievenspoortstr Gent 14a In 1708 kon Lodewijk de XIV het maar niet laten. Eerst de stad goed bombarderen en dan zich een gewelddadige toegang verschaffen om de stad in te nemen langs de St Lievenspoort.
Nadere informatieFLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2
FLIPPEN Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 Verantwoording: Opleiding: Media Vormgeven School: Media college Amsterdam Jaar: 1 Projectomschrijving: Het maken van
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieEerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus
Seksueel misbruik Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus isbn: 978-90-484-1685-1 nur: 248 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave
Nadere informatieSamen eenzaam. Frida den Hollander
Samen eenzaam Samen eenzaam Frida den Hollander Tweede editie Schrijver: Frida den Hollander Coverontwerp: Koos den Hollander Correctie: Koos den Hollander ISBN:9789402122442 Inhoud Inleiding 1 Ik ben
Nadere informatieToespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag
Toespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag Elk jaar op de ochtend van 14 augustus is er een korte plechtigheid in de ontvangsthal van de oude Tweede Kamer. Een kleine groep
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatiewerkt voor en met bewoners in wijken en buurten
werkt voor en met bewoners in wijken en buurten Oma Geertje vertelt. 2 Welbions: we werken er allemaal. Wij zijn dé woningcorporatie van Hengelo en verhuren meer dan 13.000 woningen aan in totaal 25.000
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn
Nadere informatieIK ZIE, IK ZIE... BENNER
IK ZIE, IK ZIE... BENNER onderwijsprogramma primair onderwijs groep 5 t/m 8 INLEIDING Gerrit Benner vond de gewone wereld lang niet altijd even leuk, dus die schilderde hij ook niet. Maar achter die gewone
Nadere informatieMeer en Stadzigt Ligging van een oude buitenplaats bij Naarden
Adviesbureau de Wildernis Willem Overmars, landschapsarchitect Rhedense Veerweg 5-12 6987EC Giesbeek 0313-630-198 06-5424.5525 Meer en Stadzigt Ligging van een oude buitenplaats bij Naarden 10 november
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatieTekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester
Nadere informatieLICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
LICHTERVELDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog LI_07 Er is veel volk op de dorpsplaats samengekomen en overal hangen vlaggen. Niemand is aan het werken. Het is waarschijnlijk zondag, en mooi
Nadere informatieGITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op vrijdag 31 juli 1914 staat Gits in rep en roer: de algemene mobilisatie wordt afgekondigd. Alle jongemannen die in aanmerking komen voor
Nadere informatieEr is steeds meer oog voor de culturele waarde van oude kerken, maar vooral het kerkinterieur loopt nog altijd groot gevaar.
1 van 6 23-12-2015 11:51 Voorpagina /) Groningen /groningen/) Drenthe /drenthe/) Sport /sport/) Meer /archief/) Abonneren (https://abonneren.dvhn.nl) woldring@groningerkerken.nl Service /service/) (http://m.dvhn.nl)
Nadere informatieInhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.
Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld
Nadere informatieHet tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn
Het tweede avontuur van Broer Vos en Broer Konijn Oom Remus bron. Z.n., z.p. ca. 1950 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/remu001twee01_01/colofon.php 2010 dbnl / erven J.C. Harries 2 [Het
Nadere informatieBorstkanker ''Angst voor het onbekende''
Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...
Nadere informatieHet ultimatum. Lesblad A. 14 mei 1940 tijd: 10:30
lesbladen Lesblad A 14 mei 1940 tijd: 10:30 Het ultimatum Pieter Scharroo is in de Tweede Wereldoorlog kolonel bij het Nederlandse leger. Hij is de baas over de Nederlandse legertroepen in Rotterdam. Op
Nadere informatieONTWERP MUSEALE INRICHTING EN EXPOSITIE MUSEUM OUD AMELISWEERD SODA
ONTWERP MUSEALE INRICHTING EN EXPOSITIE MUSEUM OUD AMELISWEERD SODA INTRODUCTIE MOA Utrecht heeft met de opening van het nieuwe museum MOA, sinds maart dit jaar gevestigd in het rijksmonument Oud Amelisweerd
Nadere informatieZorgboerderij Sterrenland 30-01-14
Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding
Nadere informatie