Opvoedingsstijlen en pedagogische verwaarlozing Symposium Pedagogie opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012

Transcriptie

1 Opvoedingsstijlen en pedagogische verwaarlozing opvoedingstoolbox Curaçao, 7 december 2012 drs. Leonard Coffi, MBA Voorzitter StepAhead Curaçao Directeur Onderwijs en Wetenschap Ministerie van Onderwijs Wetenschap Cultuur en Sport van Curaçao

2 Opvoeding De opvoedingstaak: heroïsche strijd van de opvoeders Definities van opvoeding: Van Dale: lichamelijk en geestelijk vormen, grootbrengen Hoogveld: de onvolwassen mens helpen hem bekwaam te maken om zelfstandig zijn levenstaak te volbrengen. Langeveld: het opvoedend gedrag is erop gericht het kind te helpen mondig te worden, dat wil zeggen, in staat tot bekwaam en moreel en betrouwbaar deelnemen aan samenleving en zelfvorming zelfverantwoordelijke zelfbepaling. Diekstra: Opvoeding is iedere invloed die mensen, bedoeld of onbedoeld, uitoefenen op de ontwikkeling van een kind (Opvoedingscanon) Kok: opvoeden is een klimaat creëren dat persoonlijkheidsgroei bevordert en optimale kansen biedt tot zelfontplooiing.

3 Opvoedingsstijlen (4) De gewoonten die ouders toepassen tijdens het opvoedingsproces, deze gewoonten vormen opvoedingspatronen, die elk een ander effect sorteren (invloed) bij de kinderen In een opvoedingsstijl is een patroon van de gewoonten dominant aanwezig,wat betekent dat de opvoeder zich in denken en handelen over het algemeen volgens dat patroon manifesteert

4 (1) Autoritaire opvoedingsstijl Kenmerken: o.a. Veel regels( streng) Veel controle Eisen respect Eisen strikte gehoorzaamheid Veel straf (fysiek) Ouders leggen weinig uit. Geen ruimte voor wensen /emoties van kinderen Communicatie eenrichtingverkeer Ouders dwingend in hun handelingen en communicatie Mogelijke gevolgen: Vaak angstige kinderen Volgzaam of juist tegendraads Begrijpen niet waarom ze moeten gehoorzamen Kunnen agressief zijn Leren niet om te redeneren

5 (2) Democratische opvoedingsstijl Kenmerken o.a. Ouders stellen regels, regels zijn met argumenten onderbouwd. Effectieve controle op het naleven van de regels Ouders stellen duidelijke regels Hebben aandacht voor wat het kind wil of vindt, houden rekening met behoefte, interesse en eigen mening van het kind Geven steun, aanmoediging, samen zoeken naar oplossingen Conflicten mogen, botsingen en meningsverschillen worden niet vermeden maar door onderhandeling en afspraken bijgelegd. Zowel met de behoeften van de ouders als die van de jongeren wordt rekening gehouden Mogelijke gevolgen/voordelen Kinderen leren zelfstandig te worden en verantwoordelijkheid te nemen en zien het belang in van het bijleggen van conflicten Opgewekte kinderen Beschikken over zelfvertrouwen Doen het over het algemeen beter op school

6 (3) Permissieve opvoedingsstijl Kenmerken o.a. Veel aandacht voor de behoeften/wensen van de kinderen. Kinderen krijgen uiteindelijk altijd hun zin. Weinig regels Weinig toezicht Weinig controle Kinderen bepalen (vaak) wat moet gebeuren Nemen hun kinderen wel serieus, maar hun eigen regels niet Jongeren zijn verwend, leren niet genoeg te incasseren en leren niet om te gaan met frustraties bij weigering van een wens Mogelijke gevolgen/nadelen Kinderen hebben geen duidelijk voorbeeld Kinderen leren niet met grenzen om te gaan en kunnen daardoor niet goed rekening houden met anderen Kinderen voelen zich alleen, zijn vaak verdrietig, impulsief en agressief

7 (4) Verwaarlozende opvoedingsstijl Kenmerken o.a. Ouders laten kinderen het zelf uitzoeken, weinig regels, warmte, steun en betrokkenheid (jungle) Er worden geen eisen gesteld Geen confrontatie met grenzen Geen sprake van gesprek en onderhandeling tussen ouders en adolescent. Weinig tijd om naar problemen van hun kind te luisteren Kinderen voelen zich ongelukkig en vertonen een grote neiging tot delinquent gedrag Mogelijke gevolgen Kinderen leren niet wat verstandig is, wat eerlijk is en wat goed is Kinderen voelen zich in de steek gelaten, alleen en niet geliefd Kinderen lopen tegelijkertijd tegen verschillende problemen aan Kinderen hebben niet het gevoel belangrijk te zijn voor hun ouders en maken juist ruzie om te achterhalen hoe belangrijk ze zijn voor hun ouders

8 zelfstandigheid (experimenteren) steun - geborgenheid Autoritair Beperkte ruimte voor het kind om zelf te experimenteren Steun en geborgenheid van de ouders zijn zeer groot voor zover het kind binnen de grenzen handelt van de ouder Democratisch Goed evenwicht tussen de ruimte die het kind krijgt Voldoende steun en geborgenheid van de ouders voor het kind om op terug te vallen Permissief Ruimte is zeer groot die het kind krijgt om te experimenteren Weinig steun en geborgenheid van de ouders waarop het kind kan terugvallen Verwaarlozend Grenzeloze ruimte voor het kind om te experimenteren. Steun en geborgenheid van de ouders is minimaal, ouders trekken zich bijna volledig terug

9

10 Wat zeggen deze opvoedingsstijlen ons en wat kunnen we ermee in de praktijk Het gaat om theoretische modellen die een bepaalde mate van de werkelijkheid weergeven In werkelijkheid kunnen de opvoedingsstijlen elkaar overlappen Gezinnen kunnen zich ook in een overgangsfase bevinden van de ene stijl naar de andere Ouders kiezen meestal spontaan en onbewust voor een bepaalde opvoedingsstijl Ouders gebruiken vaak een mix van opvoedingsstijlen, afhankelijk van de situatie en van het moment

11 Wat is de beste opvoedingsstijl Welke mix van liefde en leiding vormt het beste uitgangspunt. Welke mix van sturen, stimuleren en steunen vormt het beste uitgangspunt Wat is ruimte om te experimenteren vs. steun en geborgenheid Opvoeding is cultuur, tijd en plaats gebonden

12

13 Pedagogische vaardigheden (5) Stimuleren: het kind aanmoedigen in het proberen en leren van dingen die zijn ontwikkeling bevorderen, het is aandacht besteden aan wat goed gaat. Structureren: regels, routines en rituelen a)regels: grenzen stellen (wat verwachten we van elkaar) b)routines: vaste patronen, vaste afspraken, bv. vaste bedtijden, samen ontbijten c)rituelen: vaste symbolische momenten zoals kerstmis, verjaardag, sinterklaas Negeren, is de tegenpool van stimuleren: zinvol bij ongewenst gedrag Communiceren: wat houdt het kind bezig Organiseren: regie voeren van het opvoedingsproces in relatie tot andere opvoeders uit: Opvoedingscanon, prof. dr. R.Diekstra & M. van Hintum

14 Definitie: Pedagogische verwaarlozing Pedagogische verwaarlozing treedt in essentie op wanneer de invloed van een of meer instrumentele opvoedingsvariabelen op het kind het volbrengen van diens ontwikkelingstaken bedreigt of feitelijk belemmert.

15 Pedagogische verwaarlozing Opvoedingsvariabelen (4) 1. de kenmerken en persoonlijke eigenschappen van het kind(k) 2. de kenmerken die gelieerd zijn aan de persoonlijke eigenschappen van de opvoeder en met de manier waarop de opvoeder de opvoedeling opvoedt (O) 3. de kenmerken die gelieerd zijn aan de situatietypes als onderdelen van het opvoedingsprogramma (St) 4. de kenmerken van de sociale en materiele omstandigheden waarin de opvoeding plaatsvindt (Sc)

16 Pedagogische verwaarlozing op 3 niveaus 1.Pedagogische verwaarlozing in de houding van de opvoeder De afwezigheid van een avoir-a-etre. Geen besef van co-existentie met K. Geen besef van betekenis te willen zijn voor de K Geen doelbesef bij de O 2.Pedagogische verwaarlozing in de stijl van de opvoeder Enkel acceptatie als pedagogische verwaarlozingsstijl Enkel regels stellen als pedagogische verwaarlozingstijl Acceptatie nog regels stellen als pedagogische verwaarlozingsstijl 3.Pedagogische verwaarlozing op taak en activiteitenniveau Consequentie van de conditionele samenhang voor de bereidheid en bekwaamheid opvoedingstaken uit te voeren Totale en partiële pedagogische verwaarlozing op taakniveau

17 Inzet van de O Pedagogische verwaarlozing in de houding geen avoir-à-être en/of geen besef van coëxistentie en/of geen besef van betekenis te willen zijn en/of geen teleologisch besef Pedagogische verwaarlozing in de stijl Enkel acceptatie Enkel regels acceptatie noch regels Uitvoering van opvoedingstaken door middel van activiteiten uit: Praktische Pedagogiek, Prof. J.E. Rink

18 Pedagogisch perspectief Pedagogische verwaarlozing in de stijl van de opvoeder + acceptatie 1 3 versus Geen acceptatie 4 + regels stellen 2 versus Geen regels stellen uit: Praktische Pedagogiek, Prof. J.E. Rink

19 Totale en partiële pedagogische verwaarlozing op taakniveau Totale pedagogische verwaarlozing op (pedagogisch) taakniveau Het belang van het uitvoeren van opvoedingstaken (bereidheid) is minimaal De mate van uitvoeren van de opvoedingstaken (bekwaamheid) is minimaal. Alle opvoedingstaken Partiële pedagogische verwaarlozing op (pedagogisch) taakniveau Doet zich voor als niet voldaan is aan tenminste één van de twee voorwaarden (bereidheid en bekwaamheid) Het betreft hier niet alle opvoedingstaken Partiële pedagogische verwaarlozing kent veel verschillende uitingen, deze zijn verbonden aan de verschillende varianten waarin deze voorwaarden (al of niet in combinatie) met elkaar verstek kunnen laten gaan.

20 Tot slot 1. Het geven van informatie over pedagogische verwaarlozing, de aard en niveaus is noodzakelijk 2. Het verrichten van meer wetenschappelijk onderzoek op dit terrein waarbij een koppeling gemaakt kan worden naar de verschillende opvoedingsstijlen. 3. Informatie en kennis delen, met name met en voor organisaties die tot taak hebben de ontwikkeling van kinderen te volgen en te ondersteunen. 4. Het komen tot een monitoringssysteem of het verfijnen of professionaliseren van zo n systeem waardoor er beter zicht en inzicht kunnen ontstaan met betrekking tot deze problematiek