Partnerschap. van Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie. Locatie Utrecht / De Uithof Padualaan CH Utrecht

Transcriptie

1 Partnerschap LOONT

2 LOCATIES van Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie Locatie Utrecht / De Uithof Padualaan CH Utrecht Partnerschap LOONT Locatie Amersfoort De Nieuwe Poort PA Amersfoort

3 INHOUDSOPGAVE COLOFON Uitgave Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie, oktober 2010 Fotografie Hollandse Hoogte, Amsterdam Ed van Rijswijk, Zeist Bart Versteeg, Den Haag Voorwoord Dick de Wolff: Partnerschap loont Partnerschap, meesterschap, heterogeniteit en kennisdeling Maak van lezen weer een feest Werken aan kwaliteit van het rekenonderwijs Switch, gedragsproblemen voorkomen Academische Lerarenopleiding Primair Onderwijs Academische Opleidingsschool VO Excellente Opleidingsschool Taalgericht vakonderwijs Professional in de Spiegel Utrechtse Meester-Docent VMBO Academieteams, de multidisciplinaire verbinding tussen theorie en praktijk Redactie Frans Weeber Ontwerp Studio Vrijdag, Utrecht Druk Grafisch Bedrijf Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam Deze brochure is een uitgave van Hogeschool Utrecht. Overname van teksten is na overleg met de uitgever en de auteurs toegestaan. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Voor de mannelijke vorm kunt u ook de vrouwelijke vorm lezen en vice versa. Wijzigingen voorbehouden. Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend BIJLAGEN Contactgegevens regiokantoren Seminarium voor Orthopedagogiek Overzicht van bachelors, masters en Associated degrees van de Faculteit Educatie Lectoraten en lectoren binnen de Faculteit Educatie Voorbeelden van academieteams binnen de Faculteit Educatie Utrechtse Onderwijs Agenda Regionale platforms onderwijsarbeidsmarkt

4 Partnerschap LOONT In de voor u liggende brochure presenteren wij u aan de hand van tien voorbeelden de werkwijze van de Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht en haar partners. De nieuwe initiatieven ontstaan. Belemmeringen en knelpunten zijn weggenomen en steeds meer slechten we de traditionele schotten tussen onderzoek, opleiden en de praktijk. werkwijze is onderdeel van de innovatiecyclus die bestaat uit een circulair proces van onderwijs, onderzoek en praktijk. Kennis die beschikbaar komt door onderzoek krijgt door de verbinding met onderwijs en praktijk echte maatschappelijke waarde, hetgeen ook wel wordt aangeduid met het begrip kennis valorisatie. Kernbegrippen in onze werkwijze zijn: partnerschap, meesterschap, heterogeniteit en kennisdeling. Al geruime tijd vormen deze kernbegrippen de toetssteen voor alle projecten van de lerarenopleidingen van Hogeschool Utrecht. Een aantal initiatieven is inmiddels uitgegroeid tot een concreet aanbod dat via het Seminarium voor Orthopedagogiek ook landelijk De beschrijvingen dienen als opmaat voor gesprekken over de manier waarop de beslissers in de regionale onderwijsketen kunnen samenwerken. Door consequent te werken aan samenwerking en kennisdeling zitten in Utrecht nu alle onderwijsbeslissers met elkaar aan tafel. Ze maken gezamenlijk beleid en faciliteren de uitvoering die wordt aangestuurd beschikbaar is. Wat ons betreft houden partnerschap en kennisdeling niet op bij de grenzen van de stad Utrecht. Daarom is deze brochure ook een uitnodiging om samen met ons en onze partner educatieve faculteiten te onderzoeken hoe we partnerschap regio-overstijgend gestalte kunnen geven. door een negental werkgroepen. Dick de Wolff, 6 De voorbeelden dienen ook ter inspiratie, want ze gaan over directeur van de Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht. actuele onderwijskundige thema s die niet exclusief zijn voor de stad Utrecht. Ook in uw regio spelen naar alle waarschijnlijkheid kwesties rond de onderwijskwaliteit, de uitval van leerlingen en het opleiden van goede docenten. Door onderzoek, opleiden, professionaliseren en schoolontwikkeling met elkaar te verbinden, zijn er in Utrecht verrassende 7

5 Partnerschap, meesterschap, HETEROGENITEIT en kennisdeling Kenmerkend voor de werkwijze van de Faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht is het zoeken naar de verbinding met partners, zowel in eigen huis als buiten de muren van de hoge - school. Praten over de kwaliteit van het onderwijs ontstijgt zelden het niveau van zwarte pieten en beschuldigende vingertjes. Als alle betrokken partijen bereid zijn om gezamen - lijk beslissingen te nemen en te gaan staan voor de uitvoering, verhoogt dat de effectiviteit, de efficiëntie en bespaart dat heel veel geld. In Utrecht is dat gelukt: daar zitten de beslissers van de gehele onderwijsketen met elkaar aan tafel om gezamenlijk beleid te formuleren en beslissingen te nemen. Als mensen elkaar vinden op de inhoud van hun vak kan er sprake zijn van kennisontwikkeling en kennisdeling. Vanuit de Faculteit Educatie neemt aan elke stedelijke werkgroep een deskundige deel en steeds meer zullen lectoren hun expertise in deze werk - groepen inbrengen. De eerste stap naar kennisontwikkeling is de beschikbare kennis met elkaar in verband brengen. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de academieteams, die onderzoek doen in de praktijk op basis van vragen die in de scholen leven. Docenten en studenten voeren dat onderzoek samen uit, daarin gesteund door opleiders van pabo of lerarenopleiding en lectoren die meedenken en de kwaliteit bewaken. Bij kennisontwikkeling op basis van praktijkgericht onderzoek snijdt het mes aan vele kanten. In de scholen wordt onderwijsontwikkeling verbonden met de persoonlijke ontwikkeling van docenten en studenten en die verbinden dat weer met organisatieontwikkeling. Daarmee ontstaat de zo noodzakelijke verbinding tussen opleiden, professionaliseren, onderzoeken en innoveren. Op alle niveaus wordt er een slag gemaakt en de resultaten worden verwerkt in het curriculum van de opleidingen. In de scholen ontstaat een onderzoekende houding: wat zijn onze problemen precies en wat kunnen we doen om bruikbare oplossingen te vinden? Een dergelijke houding is er nog te weinig in de scholen, want vaak wordt een deskundige van buiten ingeschakeld. In de Academische Lerarenopleiding Primair Onderwijs worden studenten opgeleid die daarin zowel tijdens als na hun opleiding in de scholen een voortrekkersrol kunnen vervullen. Deskundigheid is lange tijd weggezet buiten de scholen in Vanuit dit overleg functioneren werkgroepen, die zich bezig houden met bijvoorbeeld voor- en vroegschoolse educatie (vve) en deskundigheidsbevordering van docenten. De stuurgroep van beslissers schept de condities zodat de werkgroepen goed kunnen functioneren. Zo werd geconstateerd dat het Utrechtse vmbo met problemen kampte. Dat heeft geleid tot het ontwik- 8 kelen van het traject Utrechtse Meester-Docent VMBO, waarin landelijke pedagogische centra en schoolbegeleidingsdiensten. 9 alle leraren van zes scholen in drie jaar tijd competenties ontwikkelen Hogeschool Utrecht en partners streven ernaar die expertise op het gebied van taal, rekenen en burgerschap. terug te brengen in de scholen en de leraren weer te zien als de De lectoren hebben daarvoor onderzoek gedaan en op basis onderwijsdeskundigen bij uitstek, in plaats van mensen die vooral daarvan is een normatief kader ontwikkeld met heldere een methode volgen. Het is daarom het streven om voor alle competentie beschrijvingen. Dit is slechts een van de voorbeelden, leraren het niveau van professional master te realiseren, initieel waarin de kracht van partnerschap naar voren komt. of in het kader van een leven lang leren. In veel projecten waaraan

6 Partnerschap, meesterschap, HETEROGENITEIT en kennisdeling Borgen op bestuurlijk niveau Ik zie dat Hogeschool Utrecht serieus werk maakt van het begrip partnerschap. We maken goede afspraken als het gaat om de doorstroming van het mbo naar het hbo en de hogeschool meewerkt, worden leraren gestimuleerd een zelfs op het gebied van de huisvesting zijn masteropleiding te gaan volgen en zich in een bepaalde richting er vergaande plannen tot samenwerking. te specialiseren. Scholen hebben behoefte aan vele vormen van Er is veel contact op het niveau van de deskundigheid, bijvoorbeeld op het gebied van taal, rekenen medewerkers, terwijl we op het bestuurlijke en burgerschap, zoals in het traject Utrechtse Meester-Docent niveau de samenwerking goed hebben VMBO, waarin leraren kunnen doorgroeien tot een expertniveau. geborgd. Dit beleid krijgt ook intern gestalte binnen de hogeschool, waar We werken echt samen, maken daarom op medewerkers bijvoorbeeld worden gestimuleerd om promotieonderzoek te doen. Kortom, het streven is erop gericht docenten het hoogste niveau afspraken en volgen ook hun professionele ruimte terug te geven. wat er binnen de organisaties concreet als Tenslotte moeten pabo s en lerarenopleidingen rekening houden uitwerking daarvan gebeurt. Als we dat niet met een sterk veranderd werkveld. Zo zien we vakscholen ont - doen, dan dreigt al snel het gevaar van vrijblijvendheid. Binnen de samenwerking zie ik staan, waarbij vmbo en mbo tot een geheel worden gesmeed. In het speciaal onderwijs en praktijkonderwijs is er een toenemende vraag naar leraren met een pabo-achtergrond. In het vmbo ook dat er sprake is van kennisdeling. Als roc hebben we een maatschappelijke opdracht zien we dat er vraag is naar mensen die een cluster van vakken en daarin komen we kansen en bedreigingen kunnen geven. Het is de taak van een opleiding om studenten tegen. Het is goed om daarover op bestuurlijk niveau door te praten. We leren daardoor In samenwerking met ROC Midden Nederland heeft de leraren- voor te bereiden op de veranderende vraag vanuit het werkveld. van elkaar en zien dat er steeds minder opleiding zich sterk gemaakt voor een kwaliteitsverbetering sprake is van gescheiden werelden. van de opleiding van leraren voor het mbo. Zo wordt er nu ook gewerkt aan het samenstellen van een kennisbasis voor de Leonard Geluk, beroepsgericht vakken. voorzitter van het College van Bestuur van In de toekomst zullen leraren zich meer en meer willen profileren ROC Midden Nederland. en specialiseren voor bepaalde onderwijssectoren en/of schooltypen. In het kader van een leven lang leren zullen opleidingen daar in toenemende mate de mogelijkheden toe bieden. Met 10 een aantal Utrechtse projecten zijn er voorzichtige maar succesvolle 11 stappen in die richting gezet.

7 Partnerschap, meesterschap, HETEROGENITEIT en kennisdeling PARTNERSCHAP WAAR MAKEN Binnen de Utrechtse Onderwijs Agenda denkt Hogeschool Utrecht echt met ons mee. Ik zie ze daarin als partners als het gaat om Utrecht Onderwijsstad. Andersom nodigen zij ons uit om mee te praten over hun visie voor de komende vijf jaar. We denken dus mee over de koers van de hogeschool en die naar buiten gerichte instelling is bijzonder vruchtbaar voor de samenwerking. Ook in de praktijk zien we het partnerschap heel duidelijk terug zoals bij Samen op Scholen en de Utrechtse Meester- Docent VMBO. Toen we een vraag hadden over het taalniveau van onze havo-/vwo-leerlingen wilde onmiddellijk één van hun lectoren daarover meedenken. Ik zie dus een uitdrukkelijke bereidheid om de kennis waarover de hogeschool beschikt met ons te delen. Nu vooral via projecten; in de toekomst hopelijk structureel. Jelle Kaldewij, voorzitter van het College van Bestuur van NUOVO. EIGENAARSCHAP OP ALLE NIVEAU S De negatieve roem van de hogescholen was, dat ze niet bereid waren te luisteren, maar alleen wilden vertellen hoe het zat. Dat is nu totaal anders. De mensen van Hogeschool Utrecht luisteren goed en zijn direct bereid om op basis van een professionele dialoog met het werkveld te zoeken naar oplossingen voor problemen. Het traject Utrechtse Meester- Docent VMBO is een actieve zoektocht van mensen van de hogeschool en leraren op de werkvloer. Er is een omslag gemaakt naar een resultaatgerichte cultuur. Er worden in dit project heel duidelijke doelen gesteld die ook getoetst gaan worden. Ze hebben veel energie, tijd en geduld gestoken in het meekrijgen van de werkvloer. Partnerschap maken ze op een gedreven manier waar vanuit een sterke missie en visie. Ik ben steeds weer aangenaam verrast dat al die trainers en opleiders zich zo sterk manifesteren als eigenaar van de missie om te werken aan beter onderwijs. Daarbij laten ze zich niet door organisatorische problemen uit het veld slaan. Rikus Renting, directeur Opleidingen & Kennisontwikkeling bij de Stichting PCO Utrecht en de Willibrord Stichting

8 MAAK VAN LEZEN WEER EEN FEEST Kinderen leren goed lezen door veel te lezen en dat doen ze alleen als ze daartoe gemotiveerd zijn. Binnen het LIST-project (Leesinterventie-project voor Scholen met een Totaalaanpak) lezen kinderen niet alleen om te leren, maar ook om te genieten. Het is van groot belang dat kinderen boeken lezen die passen bij hun leeftijd. Zwakke lezers krijgen echter meestal leesstof aangeboden die qua inhoud ver onder hun niveau is. Dat is funest voor de leesmotivatie van de kinderen. Vaak moeten zij zelfs de leestechniek op woordniveau inoefenen, terwijl wetenschappelijk onderzoek aantoont dat dit niet werkt. De begeleiding van de leerkrachten moet erop gericht zijn de brug te slaan tussen het feitelijke niveau van lezen van de kinderen en dat wat ze aan het lezen zijn. Dat lukt als leerkrachten de kinderen boeken aanbieden die zij leuk vinden. Door de didactische aanpak op basis van een Drie-lagen-model kunnen scholen optimaal omgaan met de verschillen tussen de leerlingen. Deelnemende scholen richten een regiegroep in bestaande uit 14 de schoolleider, een kartrekker en eventueel nog enkele leerkrachten Met behulp van speciaal ontwikkelde observatie- instrumenten bekijken zij in de klassen de lessen. Daardoor blijft de implementatie op klasniveau steeds onderwerp van gesprek, want het gaat uiteindelijk om het handelen van de leerkrachten. Het LIST-project is een goed voorbeeld hoe de samenwerking van verschillende partners kan leiden tot duurzame verbeteringen van

9 MAAK VAN LEZEN WEER EEN FEEST het onderwijs en hoe onderzoek, opleiding en schoolontwikkeling elkaar kunnen versterken. Het project werd ontwikkeld door het Lectoraat leerproblemen, in het bijzonder preventie van leesproblemen (lector Thoni Houtveen). De projectstaf schoolt de begeleiders die zorg dragen voor de professionalisering van de scholen. De bedoeling is dat op elke school tenminste één leerkracht zich zodanig professionaliseert om het project binnen de school voort te zetten. Deze leerkracht zal meestal de master Special Educational Needs (SEN) doen en als onderdeel van deze opleiding een schoolspecifiek onderzoek uitvoeren in het kader van LIST. De kennis die de scholen opdoen wordt weer gebruikt om de aanpak binnen het LIST-project verder af te stemmen op specifieke doelgroepen. Door de intensieve samenwerking weten projectstaf en begeleiders wat er in de scholen mogelijk is en wat beschikbare toetsen en methodes echt waard zijn. LIST is daardoor een aanpak die naadloos aansluit bij wat mogelijk en haalbaar is in de scholen. Die kennis is onmisbaar voor onderzoekers, ontwikkelaars en begeleiders. Het LIST-project is erop gericht leraren kennis bij te brengen over de kern van leren lezen en dat te verbinden met wat ze in de praktijk moeten doen. Niet alleen lesgeven op basis van de methode, maar zelf in staat zijn keuzes te maken als het gaat om de vraag wat kinderen nodig hebben. Daarmee geeft LIST leraren hun eigen mooie vak weer terug en dat is een prachtige invulling van het begrip meesterschap. LIST is meer dan een leesinterventieproject, want het leert LIST staat voor een integrale aanpak gebaseerd op wat er bekend is over effectief leesonderwijs. Dat kinderen bijvoorbeeld boeken mogen lezen die ze leuk vinden, werkt geweldig. Zwakke lezers vinden lezen meestal stom. Het is de kunst om als leerkracht ook voor die kinderen boeken te vinden die ze stimuleren om verder te lezen. Een ander sterk aspect van LIST vind ik de effectieve leertijd. Het project is daar heel duidelijk over: kinderen moeten 45 minuten per dag lezen. Dat helpt leerkrachten prioriteiten te stellen en dat is niet altijd makkelijk. Eveline Wouters, LIST-begeleider bij het Seminarium voor Orthopedagogiek. LIST werkt boven verwachting. We hebben onze doelstellingen voor 87 procent van de leerlingen kunnen halen. De kracht van de aanpak is het creëren van een rijke leeromgeving, in plaats van oefenen van rijtjes woorden. De motivatie van de leerlingen is er enorm door vooruit gegaan. Dat stimuleert de leerkrachten om nog leukere lessen te bedenken. scholen hoe zij duurzaam kunnen veranderen en vernieuwingen 16 kunnen vasthouden. Leerkrachten leren om op basis van toetsuitslagen, FIa Wijers, 17 observaties en de eigen mening te bepalen welke intern begeleider op de Bertha Muller School voor speciaal onderwijs. interventies zij moeten uitvoeren. Dat is een vaardigheid die ook bij andere vakken ingezet kan worden. LIST is bestemd voor reguliere en speciale scholen voor basisonderwijs, (voorgezet) speciaal onderwijs en praktijkonderwijs. meer weten? Rijke leeromgeving creëren LEZEN WAT JE LEUK VINDT

10 WERKEN AAN KWALITEIT VAN REKENONDERWIJS Voor het in beeld brengen van wat de leerlingen in de brugklas op het gebied van rekenen kennen en kunnen, wordt gebruik gemaakt van de ABC-toets, die een goed beeld geeft van wat leerlingen kunnen en waar ze op uitvallen. De aanpak, ervaringen en resultaten van de rekentrajecten worden nauwgezet in beeld gebracht en geëvalueerd en op basis daarvan komen opleidingsmodules beschikbaar voor de pabo en Zestig procent van de vmbo-leerlingen begint aan het voortgezet de lerarenopleiding. Docenten die lesgeven aan de opleiding onderwijs met een rekenniveau van groep 7 of lager. In kunnen op basis van de ervaringen in de scholen hun kennis op het kader van het project Utrechtse Meester Docent werken het gebied van rekenen vergroten en actualiseren. vmbo-scholen aan het verbeteren van hun rekenonderwijs. Het Lectoraat Gecijferdheid van het Kenniscentrum Educatie van Het doel van goed rekenonderwijs is functionele gecijferdheid, Hogeschool Utrecht (lector Mieke van Groenestijn) werkt ook aan dus het kunnen toepassen van rekenen en wiskunde in het dagelijks deskundigheid voor rekenen in het basisonderwijs. Ook daarin leven. Kinderen moeten niet alleen kennis paraat hebben, spelen actuele wetenschappelijke inzichten een belangrijke rol. maar die ook kunnen gebruiken. Vooral voor vmbo-leerlingen is Eind 2010 zal het landelijk protocol voor het begeleiden van dat van groot belang. kinderen met ernstige reken-/wiskundeproblemen beschikbaar Scholen die deelnemen aan een rekenverbetertraject richten zich komen. Daarbij gaat het vooral om het vroegtijdig onderkennen op de professionalisering van docenten, de invoering van reken - van rekenproblemen, een preventieve aanpak en adequaat beleid en het in kaart brengen van de leerlingresultaten door het handelen door leerkrachten. De leerkrachten ontwikkelen competenties afnemen van toetsen. De professionalisering richt zich op twee om het onderwijs goed af te stemmen op de kinderen. niveaus. Het eerste is bedoeld voor de docenten van alle vakken. Daarbij wordt ook gewerkt aan een didactiek die beter aansluit Het is de bedoeling dat zij iets weten over rekendidactiek, zodat bij zwakkere leerlingen. zij leerlingen op een goede manier kunnen helpen als die iets niet begrijpen. Het expertniveau is bedoeld voor docenten die echt lessen kunnen geven in rekenen en het rekenonderwijs op de 18 scholen ook verder kunnen ontwikkelen. Tot slot is er een traject 19 voor remedial teachers, gericht op leerlingen die uitvallen. Het ontwikkelen van rekenbeleid richt zich op vragen als: hoe krijgen we zicht op wat kinderen echt kunnen, welke informatie hebben we nodig van het basisonderwijs, hoe organiseren we extra lessen voor kinderen die dat nodig hebben en welke expertise moeten we in huis hebben? meer weten?

11 WERKEN AAN KWALITEIT VAN REKENONDERWIJS EIGENAARSCHAP CREËREN We kwamen erachter dat voor veel leerlingen rekenen een belemmering vormde voor het kiezen van een bèta-profiel. Daarom zijn we vijf jaar geleden gestart met aandacht voor het rekenonderwijs. We hebben Hogeschool Utrecht benaderd voor ondersteuning. We zijn gestart met een tweetal projecten en een van de resultaten is een curriculum rekenen voor klas 1. Ook in de tweede klassen starten we nu met rekenlessen en voor de derde klassen zijn we bezig met de voorbereiding. Met de hogeschool is er sprake van een goede wisselwerking. We krijgen duidelijke antwoorden op de didactische vragen waarmee we zitten en wij kunnen laten zien hoe je bij leraren eigenaarschap creëert. Piet van den Hurk, leraar en bèta-coördinator op het Pius X College. SWITCH, GEDRAGSPROBLEMEN VOORKOMEN Leerlingen uit de les verwijderen levert op de korte termijn weliswaar iets op, maar op de lange termijn is de winst laag tot nihil. Switch biedt een gestructureerde aanpak, waarbij het aantal verwijderingen drastisch afneemt. Switch werd ontwikkeld door Harrie Velderman als kenniskringlid van het Lectoraat Gedragsproblemen in de Onderwijspraktijk. Verwijderen schept even rust, maar het heeft ook een aantal ongewenste neveneffecten. Het leidt tot verlies van leertijd, verontwaardiging en statuswinst bij de leerling en een gevoel van machteloosheid bij de leraar. Bij Switch is er altijd sprake van een vaste werkwijze, de aanpak is daarom voorspelbaar en dat geeft rust. Leerlingen weten waar ze aan toe zijn en dat geeft ze de kans om verwijdering te voorkomen. Soms vliegt de zoveelste overtreder de les uit en dat geeft leerlingen een gevoel van onrechtvaardigheid. Daarbij is er geen koppeling tussen gedrag en maatregel. Verwijderen kan in een aantal gevallen voorkomen worden door altijd eerst een waarschuwing te geven. De verwijde- 20 ring is altijd voor een vaste tijdsduur van tien minuten en daarna 21 volgt een gesprek. In dat gesprek tussen de leraar en de leerling gaat het over gedragsalternatieven. Wat had de leerlingen kunnen doen om verwijdering te voorkomen? Maar ook: wat had de leraar anders kunnen doen? Kenmerkend voor Switch is dat er gekeken wordt naar het gedrag van de leerling én de leraar. Natuurlijk is het gedrag van de

12 SWITCH, GEDRAGSPROBLEMEN VOORKOMEN leerling van belang, maar ook de houding van de leraar speelt een rol. Als een leerling zijn huiswerk niet heeft gemaakt kan de leraar hem verwijderen, maar ook in de klas aan het werk zetten en later extra opdrachten geven. De meeste leraren hanteren graag alternatieven voor uit de les sturen, omdat ze zelf ook vaak de negatieve kanten ervan ervaren. Starten met Switch vraagt van de school deelname aan twee trainingsmiddagen. Een nulmeting is onderdeel van de start van het traject. Na de training en na een periode van drie maanden vinden er nogmaals metingen plaats om te kijken in hoeverre er sprake is van verbetering. Het is belangrijk dat er in de school voldoende ondersteuning wordt geboden om Switch te realiseren. Het werkt goed als een collega bereid is om mee te denken over de aanpak van een leerling. Vooral als deze speciale aandacht vraagt. Tijdens de training leren de leraren wat hun invloed is op het gedrag van leerlingen en op welke manier een verwijdering van leerlingen het beste kan plaatsvinden. Kenmerkend is een korte en krachtige, gestructureerde aanpak. Tenslotte komt de gespreksvoering aan de orde met ook daarin een vaste aanpak: vijf standaardvragen en altijd een afronding met een afspraak. KINDEREN HOREN IN DE KLAS Het is de kunst alle leerlingen zoveel mogelijk in de klas te houden, maar op een school voor speciaal onderwijs lukt dat niet altijd. Daarom hebben we ervoor gekozen om ook buiten de klas een structurele opvang te hebben. We hebben dus de Switch-aanpak gekoppeld aan een time out-voorziening. Daardoor hebben de leerlingen de gelegenheid om, als dat nodig is, buiten de klas tot rust te komen. Het is een onderdeel van het zorgsysteem. We kijken goed naar de oorzaken van het uit de les sturen. Als blijkt dat een groot aantal leerlingen problemen heeft met de werkhouding pakken we dat aan en gaan we niet de time out-voorziening vergroten. Kinderen horen in de klas, dat is steeds het uitgangspunt. Marco Rozenbeek, directeur van de afdeling speciaal onderwijs van de Berg en Boschschool in Bilthoven meer weten?

13 Academische LERARENOPLEIDING PRIMAIR ONDERWIJS De Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht hebben gezamenlijk met het werkveld geformuleerd aan wat voor soort leraren het basisonderwijs in de toekomst behoefte heeft. Dat zijn enerzijds mensen die de praktijk in hun vingers hebben en anderzijds geïnteresseerd zijn in de theorie die ten grondslag ligt aan goed onderwijs Ze combineren het lesgeven met gedegen reflectie en onderzoek. Docenten van de pabo en de vakgroep onderwijskunde hebben zeer intensief samengewerkt om de opleiding gestalte te geven. Dat partnerschap heeft niet alleen geleid tot een nieuw curriculum, ook de inhoud van sommige vakken is aangepast aan de inhoud en het doel van de opleiding. Ook de schoolbesturen in de regio hebben als leden van een adviesraad actief meegedacht over de vormgeving van de opleiding. De ALPO biedt jongeren met een vwo-diploma een opleiding die aansluit bij hun niveau en interesse. Deze groep voelde zich tot nu toe onvoldoende uitgedaagd door de reguliere pabo. Daarnaast maar die is veelal impliciet. De hogeschool richt zich in de ALPO op het expliciteren van die kennis, zodat jonge leraren er hun voordeel mee kunnen doen. De universiteit zorgt voor de theoretische verdieping. Op die manier is er een brug geslagen tussen de praktijk en het wetenschappelijk onderzoek. Beschikbare kennis over didactiek drong maar moeizaam door in het onderwijs en aan het toepassen ervan kwamen leraren vrijwel nooit toe. De studenten van de ALPO leren hoe ze kennis kunnen vertalen, zodat ze er in de praktijk mee kunnen werken. Op die manier kunnen basisscholen zich echt ontwikkelen tot lerende organisaties. De ALPO heeft een positieve invloed op de kwaliteit van de reguliere opleidingen van de hogeschool en de universiteit, doordat docenten met elkaar in gesprek gaan over hun vak. De inzichten die zij tijdens die gesprekken opdoen, heeft ook effect op de inhoud van colleges en werkgroepen van de reguliere opleidingen. Kortom, de ALPO laat zien hoe onderzoek, opleiding en innovatie elkaar op een krachtige manier kunnen versterken. 24 sluit deze opleiding naadloos aan bij de wensen van steeds meer 25 basisscholen om de innovatie van het onderwijs in eigen hand te nemen. Scholen zijn op zoek naar leraren die door hun onderzoekende houding en theoretisch niveau het voortouw kunnen nemen bij de onderwijsontwikkeling. De koppeling van theorie en praktijk biedt volop nieuwe kansen. Leraren beschikken door hun ervaring over veel praktijkkennis, meer weten?

14 ONDERZOEK NAAR RENDEMENT Als school hebben we goede bedoelingen, maar we willen ook weten of wat we doen rendement oplevert. We zijn bezig een nieuw onderwijsconcept neer te zetten en we willen dat ook wetenschappelijk onderbouwen. Daarom willen we graag studenten in onze school die wetenschappelijk onderzoek kunnen doen op basis waarvan wij ons curriculum verder kunnen ontwikkelen. Het is leuk om studenten van de ALPO in de school te hebben, omdat ze intensief met de leerkrachten in gesprek gaan over de inhoud van het onderwijs. Ze komen niet alleen om hun lessen uit het stageplan te geven, maar zijn onderdeel van het team en voelen zich daarmee ook een stukje eigenaar van het onderwijs op onze school. Carla Luycx, directeur van basisschool Atlantis

15 ACADEMISCHE LERARENOPLEIDING PRIMAIR ONDERWIJS PLAATS VOOR ONTWIKKELINGEN De ALPO past uitstekend bij de kwaliteitszorg die we nu op de scholen implementeren. We krijgen op die manier niet alleen mensen die goed zijn voor de klas, maar ook inzicht hebben in de actuele onderwijskundige ontwikkelingen. We wilden al langer dat resultaten van recent onderzoek een plaats zouden krijgen in het curriculum van de pabo. Door de samenwerking met de universiteit heeft dat op een mooie manier gestalte gekregen. In het kader van de functiemix hebben we gekozen voor het invoeren van de functie van senior-leerkracht met een bepaalde specialisatie. Ik zie ALPO-leerkrachten zeker in deze functies terechtkomen. Thea Meijer, voorzitter van het College van Bestuur van de Stichting Primair Onderwijs Utrecht. Academische Opleidingsschool VO Acht scholen voor voortgezet onderwijs, Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht werken gezamenlijk aan het opleiden van studenten en combineren dat met het doen van onderzoek. Eerst deden docenten onderzoek in hun eigen scholen en nu worden ook studenten daarbij betrokken. Studenten worden in de school opgeleid en doen samen met docenten onderzoek in de eigen praktijk. Uitgangspunt is de driehoek onderwijs, opleiden en onderzoek, die elkaar in dit traject versterken. Als een student meeloopt met een docent wordt die door de vragen van de student geconfronteerd met zijn handelen en dat nodigt uit om erop te reflecteren. Dat brengt een gedragsverandering in de school teweeg. Doordat de studenten een deel van de opleiding op school volgen, hebben docenten invloed op wat de studenten moeten leren. Doordat docenten en studenten een onderzoeksmatige houding hebben, reflecteren zij veel en dat leidt weer tot verbetering van de onderwijspraktijk. In het kader van een leven lang leren biedt de Academische 28 Opleidingsschool VO volop mogelijkheden. Doordat scholen een 29 aandeel hebben in het opleiden van nieuwe docenten komen zittende docenten voor nieuwe uitdagingen te staan, waardoor ze zich verder moeten bekwamen, bijvoorbeeld op het terrein van coaching. In het kader van de functiemix kan de docent-opleider of docent-onderzoeker een nieuwe functie worden in de school. Daarmee creëren scholen voor hun docenten een loopbaan-

16 ACADEMISCHE OPLEIDINGSSCHOOL VO perspectief. Door studenten op te leiden, gaat ook het zittende personeel weer leren en dat is een belangrijke stap in de richting van een lerende organisatie. Het geeft dus een impuls aan het stimuleren van de professionaliteit van de leraren. Wie een ander coacht gaat ook weer naar zichzelf kijken. Het is een stimulans voor de eigen ontwikkeling. De Academische Opleidingsschool VO komt tegemoet aan de diversiteit die scholen in toenemende mate laten zien. De scholen hebben namelijk invloed op de inhoud van de opleiding en daardoor kunnen schooleigen elementen een plaats krijgen en ook wensen van de studenten kunnen van invloed zijn op de inhoud van de opleiding. Bovendien biedt het model ruimte aan de heterogeniteit onder de studenten. Een deel van de scholen werkt volgens het concept Samen op Scholen. Dat is bij uitstek een vorm die heel geschikt is voor een mbo-instroom. Docenten van de hogeschool en de universiteit komen regelmatig op de scholen en houden op die manier hun kennis van de praktijk actueel. Ze praten met elkaar en met leraren van de scholen over de kwaliteit van het onderwijs en over de bijdrage die praktijkgericht onderzoek daaraan kan leveren. Leraren van de scholen komen in contact met collega s van andere scholen, bijvoorbeeld op scholingsbijeenkomsten. Ze krijgen scholing op onderzoeksmethodiek en hebben volop de gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. ECHT PARTNERSCHAP Werken volgens dit model is heel goed voor een school in de grote stad. We hebben behoefte aan studenten die een impuls geven aan de ontwikkeling van de school. Ze komen binnen met verfrissende ideeën en spelen daardoor een belangrijke rol in de schoolontwikkeling. Er is echt sprake van partnerschap met de hogeschool. We kijken samen welke mensen we hebben en hoe we de begeleiding in de school organiseren. Een groot voordeel is bovendien dat we vooraan staan als het gaat om de werving van nieuwe docenten en dat is in deze tijd niet onbelangrijk. Ron Dorreboom, directeur van het Via Nova College meer weten?