Workshop. Werken met behandelplannen vanuit een sociaal psychiatrische benadering

Transcriptie

1 Workshop Werken met behandelplannen vanuit een sociaal psychiatrische benadering Walter Van Hecke CGG Prisma Oostende

2 Sociale psychiatrie? Sociale psychiatrie als praxis

3 Sociale psychiatrie als praxis Heterogene doelgroep: mensen met een psychotische stoornis (30 %) mensen met een depressie en bipolaire stoornis (30 %) mensen met angsten, somatoformestoornissen en dissociatieve stoornissen (20 %) mensen met een persoonlijkheidsstoornis (16 %) Sociale psychiatrie als praxis Heterogene doelgroep met diverse problematiek: beperkingen in het sociaal functioneren of beperkte sociale vaardigheden beperkingen op verschillende levensgebieden (werk, scholing, dagbesteding, sociale contacten, wonen en huisvesting, financiën en administratie) vaak lichamelijke / gezondheidsproblemen blijvende kwetsbaarheid en beperkte draagkracht

4 Sociale psychiatrie: een theorie en een methodiek De sociale psychiatrie tracht een beeld te ontwerpen van het samenspel van krachten en verhoudingen, waarin het individu een complex van factoren is, één knooppunt, niet meer en niet minder. Een ziek persoon wordt niet uit zijn krachtenspel gelicht; de focus komt te liggen op het leren kennen van dit krachtenspel. Niet de ziekte is het uitgangspunt maar de gevolgen van het ziek zijn, de maatschappelijke en persoonlijke betekenisgeving aan ziek gedrag, het belang zien van krachten en tegenkrachten. (Arie Querido)

5 ziekte het onvermogen in een bepaalde periode te functioneren in het dagdagelijkse leven, in overeenstemming met de eigen wensen en ambities binnen de gewone maatschappelijke normen, op grond van psychische klachten ( ). Als hulpverlener zou men dan echt sociaal psychiatrisch kunnen werken door zich in te leven in de levenssituatie van de patiënt en zich vervolgens met de patiënt en zijn familie af te vragen of dat wel leefbaar is en wat er zou moeten veranderen om het leefbaar te maken en hoe. De analyse van de triggers is een essentieel deel van dit gezamenlijk zoeken. (Marius Romme)

6 Definitie sociale psychiatrie 1 Sociale Psychiatrie is die vorm van psychiatrie die benadrukt dat geestelijke gezondheidsproblemen ontstaan in interactie. Het individu en de omgeving beïnvloeden deze interactie. Dit geeft de klacht betekenis en maakt haar begrijpelijk. De klacht op zichzelf hoeft niet pathologisch te zijn. De persoonlijke kwetsbaarheid van de cliënt en het onvermogen van de cliënt en zijn omgeving ermee om te gaan, kunnen leiden tot disfunctie en pathologie. Het perspectief van zowel de hulpvrager en diens omgeving als dat van de sociaal psychiatrische hulpverlener vormt de basis voor de samenwerkingsrelatie. (Strategiewerkgroep Sociale Psychiatrie, 2002) Definitie sociale psychiatrie 2 Het gaat hierbij om een behandeling en begeleiding van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening. Naast problemen op psychiatrisch gebied is er veelal sprake van problemen op meerdere levensdomeinen. Deze behandeling en begeleiding vinden plaats daar waar deze persoon wil slagen. Behandeling is gericht op het verminderen van de symptomen en leren omgaan met de aandoening. Begeleiding kan zich richten op alle levensdomeinen. (

7 Het hulpverlenerboekje of de elementen van een sociaal psychiatrische methodiek Het hulpverlenerboekje of de elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 1.Inhoudelijk deel 2.Relationeel deel 3.Organisatorisch deel

8 De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 1.Inhoudelijk deel: bronnen van theorie 1.1. Systeemdenken en communicatietheorie 1.2. Kwetsbaarheid stress - coping model Herstelbenadering Psychiatrische rehabilitatie Kwartiermaken 1.4. Presentiebenadering 1.5. Narrativiteitstheorie 1.6. Outreachende zorg Het denken rond herstel, empowermenten ervaringsdeskundigheid Herstel is wat de patiënt zelf doet. Herstel staat niet gelijk aan genezing. Het is leren omgaan met de psychische handicap en de gevolgen ervan. Er ontstaat een nieuwe betekenis en zin in het leven, terwijl men over de tragische gevolgen van de psychiatrische aandoening heen groeit. Leren zien waar de eigen kwetsbaarheden en talenten liggen en hoe je daarmee weer greep op het leven kan verwerven. Empowerment is het ontdekken en aanboren van de eigen krachten. Ervaringsdeskundigheid is de toepassing van de kennis die mensen met psychische beperkingen op grond van hun ervaringen opbouwen.

9 Psychiatrische rehabilitatie Rehabilitatie is wat hulpverleners doen om het herstelproces te bevorderen. Mensen met psychiatrische beperkingen helpen beter te functioneren zodat ze, met succes en naar tevredenheid kunnen wonen, werken, leren en hun vrije tijd besteden in de omgeving van hun keuze met zo min mogelijk professionele hulp Kwartiermaken Het gaat er niet om mensen met een beperking zo normaal mogelijk te doen zijn, maar hun levensomstandigheden zo normaal mogelijk te maken. Het gaat om de vraag hoe zij een meer gewaardeerde rol in de samenleving kunnen krijgen. Voor dit proces is een verandering van de houding van de samenleving noodzakelijk. Uiteindelijk gaat het om de verbetering van de kwaliteit van het bestaan van de betrokkenen. (Jacqueline Kool in Kal, 2011)

10 De presentiebenadering De presentiebenadering telt het voor jou dat dit hier bij aan mij almaar weer zo gaat pijn doet en stoppen moet? (Baart, 2006, p. 651)

11 Narrativiteitstheorie Cruciaal in het sociaal psychiatrisch werk is de voortdurende aanmoediging en actieve ondersteuning bij het vertellen van levensverhalen, verhalen over pijn en verlangen, schaamte en schuld. Het betekent voor de patiënt gehoord te worden, de erkenning voelen dat niet iedereen zich van zijn chaotisch en verbrokkelde verhaal afwendt, of er een eigen (professionele) draai aan geeft. (van der Padt en Venneman, 2010, p.61-63) Narrativiteitstheorie

12 Outreachende zorg Outreachende zorg gaat samen met laagdrempelig zijn, met toegankelijkheid, bereikbaarheid en beschikbaarheid. Soepelheid in de manier waarop mensen ons kunnen bereiken én wij zelf naar mensen toestappen. De praktische invulling vertaalt zich in een tegemoetkomende houding en ingesteldheid ten aanzien van de hulpvrager. Een wijze van handelen gekoppeld aan een wijze van zijn Outreachende zorg

13 nog twee aanvullingen + FACT model + De vermaatschappelijking van de zorg of art FACT model De hoofdproducten die FACT levert, zijn te omschrijven als de 7 C s: 1.Cure 2.Care 3.Crisisinterventie 4.Community support 5.Cliëntdeskundigheid ondersteunen 6.Controle 7.Check (van Veldhuizen, 2008, p.33)

14 + Vermaatschappelijking van de zorg / art Vermaatschappelijking van de zorg / art. 107

15 aansluiten bij de persoon op een manier dat dezzich gezien en begrepen voelt(wilken, 2010, p. 316). De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 2. Relationeel Element: attitude Aansluiten bij de persoon op een manier dat deze zich gezien en begrepen voelt. (Wilken, 2010, p. 316) aansluiten bij de persoon op een manier dat dezzich gezien en begrepen voelt(wilken, 2010, p. 316). De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 2. Relationeel Element: attitude Dirk Dewachter over De Kleine Goedheid op Klara Emmanuel Levinas

16 aansluiten bij de persoon op een manier dat dezzich gezien en begrepen voelt(wilken, 2010, p. 316). De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 2. Relationeel Element: attitude GECOM PASSIO NEERD HEID aansluiten bij de persoon op een manier dat dezzich gezien en begrepen voelt(wilken, 2010, p. 316). De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 2. Relationeel Element: attitude Exposure Kernstuk is uiteraard dat de aanstaande werker voor hij iets gaat dóén, zich opent voor de ander en diens leefwereld en zich daartoe ontdoet van of minstens actief verhoudt tot de eigen aandriften, weerzin, idealen, impulsen, routines. Wie dat niet leert, jaagt achter zijn eigen ideeën aan en houdt die abusievelijk voor de wensen of de nood van de ander. (Baart, 2005, p. 160)

17 aansluiten bij de persoon op een manier dat dezzich gezien en begrepen voelt(wilken, 2010, p. 316). De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 2. Relationeel Element: sociaal psychiatrische attitude 1.Relationeel gericht 2.Persoonlijke relatie 3.Normatief handelen 4.Reflectieve houding (Baart en Grijpdonck, 2005) De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan De vier kernpunten van het sociaal psychiatrisch werk: 1.Contact en aangaan van een relatie 2.Werken met perspectieven 3.Uitzoomen op kwesties en problematiek 4.Ondersteuning door de hulpverlener

18 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 1. Klachten en probleemomschrijving Minimale informatie: een samenvatting van de klachten naar voor gebracht tijdens de intake zoals die geformuleerd werden door de patiënt of verwijzer. met bijzondere aandacht voor een beschrijving van de context aandacht voor het functioneren in de diverse levensgebieden (met gebruik van hulpmiddelen bijvoorbeeld Triadekaart, Leefgebiedenwijzer, ) aandacht voor het relationeel element of de attitude Wat staat er op het spel? / Wat speelt er hier?

19 LEEFGEBIEDEN WIJZER Huisvesting Soort huisvesting Beleving huisvesting Verwachtingen Financiën Soort en hoogte inkomen Vaste lasten Schulden: hoogte en schuldeisers Aflossingsregeling / saneringsplan Inkomensbeheer Inzicht in financiën Bestedingspatroon Spaarsaldi Sociaal f functioneren Contacten met familie, kennissen, hulpverleners, medecliënten Opvoeding kinderen Sociale vaardigheden Houding en gedrag in de maatschappij (waarden en normen, wetgeving) Intieme relaties Seksualiteit Conflicthantering Psychisch functioneren Emotionele staat van zijn Zelfbeeld, zelfwaardering en zelfvertrouwen Psychische klachten Trauma s Psychiatrische problemen Psychiatrische diagnose Verslaving Mate van ziektebesef Behandeling Acht leefgebieden in thema s Zingeving Belangrijke waarden en normen Persoonlijke drijfveren Levensovertuiging Geloofsovertuiging Zingevende activiteiten Rituelen Lichamelijk functioneren Gezondheid Gezondheidsklachten (Chronische) ziekte Praktisch functioneren Nederlandse taal (spreken en schrijven) Huishoudelijke zorg Dagbesteding eding Vrijwilligerswerk Betaald werk Hobby s 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 2. Hulpverwachting Minimale informatie: hulpvraag van de patiënt; waarvoor wenst de patiënt hulp; op welke manier verwacht hij deze hulp en wat verwacht hij of zij? Hetzelfde geldt als de vraag van de verwijzer komt. met bijzondere aandacht voor de patiënt die geen vraag of verwachtingen heeft de patiënt met een foute vraag de patiënt zonder klachten de patiënt zonder hulpverwachting en een omgeving met hulpverwachting bemoeizorg en aanklampende zorg

20 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan met bijzondere aandacht voor bemoeizorg en aanklampende zorg Niets is Moeilijker Dan het Eenvoudige tegelwijsheid Iemand raken en daarmee een nieuw inzicht geven: dat is pas moeilijk! Een goed gesprek lijkt eenvoudig maar is het niet. Dat vereist heel veel oefening, perfecte timing en veel levenswijsheid. Dat is wat ons hier te doen staat. Laten we in de psychiatrische zorg iets meer aandacht aan het ambacht besteden en iets minder aan de wetenschap. (Tielens, 2010, p ) 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 3. Diagnose en Hypothese 3.1. Diagnose Minimale informatie: DSM-diagnose en indien relevant een beschrijvende diagnose, differentiaaldiagnose of besluiten van het diagnostisch proces. met bijzondere aandacht voor de patiënt in zijn context voorbij aan de diagnose de gevolgen van het ziek zijn zijn het uitgangspunt, niet het ziek zijn zelf wat de patiënt zelf wil zichtbaar maken van de mens naast zijn diagnose

21 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 3. Diagnose en Hypothese 3.2. Hypothese Minimale informatie: veronderstellingen van de condities die de klachten hebben veroorzaakt en de klachten in stand houden. met bijzondere aandacht voor het gaat niet zozeer om de vraag hoe de klachten zijn ontstaan, maar wel om de vraag: waarom verdwijnen de klachten niet uit zichzelf? vertrekken vanuit het verhaal van de patiënt binnen zijn context 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 4. Doelstellingen Minimale informatie: de beoogde resultaten van de behandeling en begeleiding (minimaal in termen van vermindering), verdwijnen van klachten of problemen, het vermijden van verslechtering of het beperken van schade. Gebaseerd op doelstellingen van de patiënt en doelstellingen vanuit het afstemmingsproces tussen patiënt en hulpverlener. met bijzondere aandacht voor de context en de verschillende levensgebieden van de patiënt wat vindt de patiënt echt belangrijk

22

23

24

25

26

27 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 5. Behandeling en begeleiding Minimale informatie: omschrijving van de geplande acties en interventies om de doelstellingen te bereiken. Dit bevat het zorgaanbod binnen het CGG: vorm van behandeling/begeleiding, kader van behandeling/begeleiding, specifieke interventies behandeling/begeleiding, setting, medicatie. Verder de geschatte termijn van behandeling/begeleiding en ten slotte de voorziene frequentie. Verder indien relevant stappenplan, specifieke aandachtspunten. Ook vermelden we het zorgaanbod buiten het CGG: samenwerkingsverbanden en netwerk. met bijzondere aandacht voor een zorgvuldig en persoonlijk afwegingsproces andere kennisbronnen naast de evidence based kennis praktische wijsheid aangaan van heilzame verbindingen 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 6. Afstemming met de patiënt Minimaal: het bespreken van het behandelplan met de patiënt en de instemming van de patiënt met de behandeling en begeleiding. met bijzondere aandacht voor een gedeeld perspectief een voortdurend afwegen ZORGPLAN JENS

28 3. Methodisch Element: werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan 7. Evaluaties Minimaal: het opstarten van een nieuwe cyclus, waarbij alle onderdelen van het voorgaande proces worden bekeken op eventuele noodzakelijke aanpassingen. Dit in het licht van de geboekte resultaten in de voorafgaande periode. Er is een evaluatie van het huidig functioneren van de patiënt, in het licht van alle aspecten van het behandelingsplan; ook vanuit het perspectief van de patiënt, de hulpverlener en het team. In een besluit wordt de inhoud van een bijsturing geformuleerd, van de afsluiting (met nazorgplan) of de doorverwijzing. met bijzondere aandacht voor het domein van de patiënt: de klacht, de verwachtingen, het beoogde resultaat het domein van de hulpverlener: diagnose, hypothese, behandeling en begeleiding het domein van de hulpverlener wordt eerder bevraagd dan het domein van de hulpvrager Ter afsluiting één Dit is het wachten en het niet weten waar ik ben, een plek onder de mensen die ik niet zal terugvinden. Ach, geduldig gereedschap, geduldige zoeker en sluiter, ik wacht. Rutger Kopland

29 Ter afsluiting twee Anton Tsjechov Workshop Werken met behandelplannen vanuit een sociaal psychiatrische benadering Walter Van Hecke CGG Prisma Oostende.