Kiezen om te zwijgen is geen goede keuze

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kiezen om te zwijgen is geen goede keuze"

Transcriptie

1 11 Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse Kiezen om te zwijgen is geen goede keuze Dit boek heeft een betekenisvolle titel: Kindermisbruik en macht. Twee woorden die uitdrukkelijk met elkaar moeten worden verbonden. Overal waar ongecontroleerde macht heerst, bestaat de kans dat die een voedingsbodem wordt voor mistoestanden, wanverhoudingen en onrecht. In de relaties tussen mensen, binnen organisaties, in scholen, in de zorgverlening, in de wereld van sport en ontspanning, in de sociaaleconomische verhoudingen, maar ook binnen gezinnen en families kunnen subtiele en minder subtiele vormen van onheuse machtsuitoefening tot onrecht leiden. Lange tijd heeft de maatschappij niet gezien of beseft dat seksueel misbruik van kinderen en jongeren die zich in een minderheidspositie bevinden een vorm van machtsmisbruik en dus een misdaad is. Of leefde er toch een zeker besef en was dat de reden waarom het verdoken gebeurde of dat het in de doofpot werd gestopt? In ieder geval blijkt uit alles dat men in alle geledingen van de samenleving de omvang en de ernst van het probleem schromelijk heeft onderschat. Daardoor werd slachtoffers ondersteuning en begrip onthouden, werden daders ongemoeid gelaten en werd heel veel extra leed toegevoegd voor mensen die door deze misdaden al zwaar waren geraakt. Waarom nu een boek over dat onderwerp? Hebben de media de problematiek van het seksueel misbruik van kinderen de laatste jaren niet tot vervelens toe in onze woonkamers binnengebracht? Loopt men niet het gevaar mensen opnieuw tot slachtoffer te maken door telkens opnieuw pijnlijke wonden open te rijten? Is de golf nu niet al lang voorbij? Waarom in het verleden blijven graven?

2 12 KINDERMISBRUIK EN MACHT Dit boek is van begin tot einde een pleidooi om het verleden niet zomaar toe te dekken maar aan de oppervlakte te halen. Het maakt duidelijk dat de schandalen die in de laatste jaren aan het licht zijn gekomen geen geisoleerde feiten zijn maar dat ze zich in alle sectoren van de samenleving en in alle landen van de beschaafde wereld hebben voorgedaan. Teruggaan in de geschiedenis is belangrijk om te verstaan hoe dit fenomeen zich in zo n omvang heeft kunnen voordoen. De ogen daarvoor sluiten en doen alsof het allemaal niet zo erg is geweest, is onrecht negeren. De problematiek moet in zijn volle omvang aan het licht worden gebracht. Dat is de enige manier om onrecht te herstellen en herhaling in de toekomst zo veel mogelijk te voorkomen. Op die manier kan onrecht uit het verleden misschien worden omgezet in recht voor de toekomst. Men heeft in het verleden door het collectieve zwijgen en verzwijgen een soort duizeligheid teweeggebracht bij de slachtoffers. De ontkenning door anderen was soms bijna erger dan het oorspronkelijke misdrijf. Als de autoriteiten slachtoffers niet geloven, als omstanders datgene tegenspreken dat ze niet kunnen verdragen te weten, beroven ze slachtoffers van een normaal bestaan op deze aarde. Hun gekwetste gevoelens en trauma s moeten worden weggeduwd, maar daarmee zijn ze niet verdwenen. Hun lijf draagt de scherven. Na zo veel jaren kan het angstzweet mij uitbreken als ik een klok hoor luiden, want de meeste feiten gebeurden in de klokkentoren, schreef een slachtoffer. Een ander vertelt hoe men een feest organiseerde voor zijn zestigste verjaardag. Men had de Sint uitgenodigd. Toen de Sint me vastpakte, kon ik geen woord meer uitbrengen. Ik trilde over heel mijn lijf. Een vrouw die werd misbruikt toen ze zestien was, vertelt hoe het delen van emoties haar na 45 jaar heeft geholpen omdat ze eindelijk het gevoel had niet de enige te zijn geweest. Heeft men niet al te veel de slachtoffers geleerd om niet te voelen? Het begon vaak met wat stoeien onschuldig in de ogen van nietsvermoedende slachtoffers maar doelgericht in de geest van daders dat dan zeer geleidelijk overging in het overschrijden van grenzen. Soms werd dit door de kinderen en de jongeren niet zo aangevoeld omdat ze dat helemaal niet hadden verwacht in de relatie met de dader die vaak tot de kring van de vertrouwenspersonen van de familie behoorde. Soms was hij een gezagsfiguur naar wie ze opkeken, soms een vriend van de familie, de priester die het huwelijk van de ouders had ingezegend en de kinderen

3 VOORWOORD DOOR PROF. DR. MANU KEIRSE 13 had gedoopt. Daders susten hun geweten soms met het is als een vorm van genegenheid bedoeld. Het kind was afhankelijk en bang. Het deed soms wat het was opgedragen. Het misbruik kon maandenlang doorgaan. Vaak zaten er tussen de incidenten een paar weken. Hij zei tegen me: Dit is liefde, dit gaat over liefde. Toen ik huilde, zei hij tegen me: God wil je niet zien huilen. Dus ik leerde niet te huilen. Sindsdien kost het me moeite om te huilen. Daders, omstanders en slachtoffers hebben vaak samengespannen in ontkenning of verdringing, en hebben zo het misbruik kansen gegeven voor herhaling. Voor het slachtoffer begint het leven dan opnieuw, maar in dat nieuwe leven kan hij niet langer vertrouwen op het bewijs van zijn zintuigen. Er schijnt iets te zijn gebeurd, maar wat? De grond zinkt onder zijn voeten weg. Dat is de alchemie van de ontkenning: woede en pijn worden vervangen door vage schaamte. Het slachtoffer gaat zich afvragen: wat heb ik gedaan? Het gaat denken: ik moet iets slechts hebben gedaan. Maar het gevoel van schaamte zelf is beschamend, en daar dissociëren we ons eveneens van. Uiteindelijk zal het slachtoffer dat de ontkenning van anderen heeft ondergaan zichzelf als een leugenaar gaan beschouwen. Uit het boek blijkt ook zeer duidelijk hoe het kindermisbruikers moeite kost om hun misbruik onder ogen te zien, hoe ze hun slachtoffers proberen te hersenspoelen zodat die denken dat het misbruik hen niet schaadt, dat het eigenlijk goed voor hen is. Als het misbruik een tijdlang wordt voortgezet, leert het slachtoffer niet te voelen. Ook toeschouwers kunnen medeplichtig worden aan de wens om te vergeten en daardoor worden ze eveneens mededader. Ze kunnen er mee voor zorgen dat daders hun gerechtvaardigde straf ontlopen, en niet terechtkomen in behandelingsprogramma s die erop zijn gericht hun abnormale neigingen en gedrag te veranderen of ten minste onder controle te houden. Opkomen voor slachtoffers, feiten boven de waterspiegel halen en aanklagen is niet altijd een dankbare opdracht. Ook dat komt naar voren in dit boek. De collectieve ontkenning en de onrechtmatige kritiek op professionals en anderen die het opnemen voor slachtoffers kan maken dat het gehele onderzoek kapseist en elke constructieve actie wordt geneutraliseerd.

4 14 KINDERMISBRUIK EN MACHT De waarde van dit boek is dat het op omvattende wijze de onheuse machtsuitoefening die tot seksueel misbruik kan leiden, in kaart probeert te brengen. Na de lectuur zal je de problematiek anders bekijken. Preventie van misbruik begint met inzicht in de vele vertakkingen en vermommingen die het kan aannemen. Hopelijk zijn velen bereid de last van de overweldigende emotie te delen. Manu Keirse

5 15 Voorwoord door priester Rik Devillé Een bittere kelk In 1998 deelden we de Belgische bisschoppenconferentie mee dat er in de Werkgroep Mensenrechten in de Kerk sinds de start in1992 driehonderd meldingen van seksueel machtsmisbruik door geestelijken waren binnengekomen. Volgens de toenmalige woordvoerder van de bisschoppenconferentie waren er tot dan maar dertig klachten behandeld door het toenmalige door hen opgerichte meldpunt. Wat is er al die jaren met de rest gebeurd? Eind 2012 sluiten wij de lijst af met ruim vijfhonderd klachten. Hoe kon het gebeuren dat kardinaal Danneels zich niet kan herinneren dat we op een avond, na maanden geduldig afwachten, naar zijn bisschoppelijke paleis in Mechelen zijn gekomen met twintig slachtoffers tegelijk? Later beweerde hij ons niet te hebben kunnen ontvangen omdat de afspraak was dat we met een kleine delegatie zouden komen, of nog omdat er geen klachten bij waren uit het eigen bisdom..., terwijl dat wel zo was. Waarom deze zaken minimaliseren of zich in allerlei bochten wringen (cf. de verklaringen van de Vaticaanse staatssecretaris kardinaal Bertone, de rechterhand van paus Benedictus) om toch maar de handen in onschuld te kunnen wassen? Is de katholieke kerktop echt niet meer in staat te verklappen welk geheim ze in haar kelk verdoezelt? Bovendien mag seksueel machtsmisbruik in de Kerk niet herleid worden tot een pedofilieprobleem. Het seksuele machtsmisbruik in de katholieke Kerk omvat een veel breder spectrum. Dat wordt in dit boek geleidelijk aan duidelijk als je kennismaakt met de manier waarop Rome de backlash overvloedig toepast. Wat hebben kerkelijke oversten gedaan voor de moeders die op zoek zijn naar hun kind dat ze onder dwang van zusters ter wereld moesten

6 16 KINDERMISBRUIK EN MACHT brengen onder X in het noorden van Frankrijk? Wat hebben ze gedaan voor de kinderen verwekt door priesters die het vaderschap afschermen? Wat hebben ze gedaan als vrouwen gingen klagen over het feit dat ze ontdekten dat zij niet de enige geliefde van de pastoor of de pater waren maar dat zijn drukke agenda vooral bepaald werd door het volbrengen van afspraken met nog andere geliefden overal in het land? Wat hebben ze gedaan als een van hun paters of priesters al te vaak zei dat hij naar Griekenland op vakantie ging maar in feite een ticket bestelde voor Thailand ook al hadden medebroeders of collega s de overste of de bisschop daarop attent gemaakt? Wat hebben ze gedaan als zusters een aanklacht formuleerden tegen de pater, de geestelijke leider, die hen misbruikte in hun cel? Tot in Rome toe werden de klachten geminimaliseerd als fantasie van vrouwen. In één geval traden bisschoppen wel kordaat op. Wanneer ongehuwde meisjes die in de religieuze sector werkten zwanger raakten, werden ze meteen ontslagen. Een jongeman die durfde samen te wonen met een vrouw die al een huwelijk achter de rug had, overkwam hetzelfde. Gaat het om leken, dan sanctioneren bisschoppen meteen. Een wettelijke grond is zelfs niet nodig. Afwijking van de katholieke moraal volstaat. Gaat het om priesters die kinderen misbruiken, dan moet er vooral voor gezorgd worden dat de belangen van de Kerk niet geschaad worden. Dan wordt er jarenlang getreuzeld en verplaatst. Hoog tijd dat eens grondig wordt onderzocht wat de ware inhoud is van de kelk die de roomse Kerk velen jarenlang probeerde te laten slikken. Rik Devillé

7 17 Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander Voor de Belgische kerkprovincie kreeg de pedofiele explosie een datum en een gezicht. De fatale dag was 23 april 2010, toen aartsbisschop Léonard en Peter Rossel, de woordvoerder van de Brugse bisschop Vangheluwe, op een persconferentie bevestigden dat paus Benedictus het ontslag van Vangheluwe als bisschop had aanvaard. Vangheluwe was op dat moment 73 en sinds 1985 bisschop van Brugge. Eerder op het jaar, op 7 februari 2010, vierde hij nog in volle glorie, in een barstensvolle Sint-Salvatorkathedraal, zijn 25 ste verjaardag als bisschop. Tot dus op 23 april zou blijken dat Vangheluwe in de jaren 1970 en 1980, eerst als priester, later nog als bisschop, een minderjarige neef had misbruikt. Later zou blijken dat hij die neef seksueel misbruikte van zijn 5 de tot zijn 18 de jaar. Die neef schreef immers een brief naar de bisschoppen van België over zijn relatie met zijn bisschoppelijke oom, zodat Vangheluwe niet anders kon dan tegenover de commissie- Adriaenssens de feiten toe te geven. Vooral in Vlaanderen sloeg het ontslag van de bisschop van Brugge in als een bom. Het bisdom Brugge stond immers model als het nog meest katholieke bisdom met een behoorlijk priesterbestand, veel missionarissen nog door paus Johannes-Paulus II geroemd als het meest missionaire bisdom ter wereld en volle kerken. Als bisschop reed Vangheluwe in de jaren trouwens een vrijwel onberispelijk parcours, met open vizier, rechtdoorzee, redelijk progressief, en hij was een goede communicator, met veel aandacht voor de gewone dingen des levens. Ook toevalligheden zouden de zaak-vangheluwe vleugels geven. Zo was het meteen de eerste zaak op het bord van aartsbisschop Léonard en commissievoorzitter Adriaenssens. André Léonard, twintig jaar lang bisschop van Namen, was pas in januari 2010 zijn voorganger kardinaal Danneels opgevolgd als aartsbisschop van Mechelen-Brussel. Peter Adriaenssens, kinderpsychiater aan de KU Leuven, was pas in februari

8 18 KINDERMISBRUIK EN MACHT 2010 aan de slag gegaan als de nieuwe voorzitter van de naar hem genoemde commissie-adriaenssens, voluit de interdiocesane commissie voor de behandeling van klachten van seksueel misbruik in een pastorale relatie. Léonard en Adriaenssens waren de spilfiguren op de historische persconferentie van 23 april, waar ze het ontslag van Vangheluwe aankondigden. De Kerk wil duidelijk maken, aldus Léonard op bewuste persconferentie, dat er in deze problematiek geen middenweg bestaat. Ze wil resoluut een bladzijde omdraaien uit een niet eens zo ver verleden, waar stilte of doofpot verkozen werden. Die woorden vormden dan weer een echo van een eerdere uitspraak van Léonard, op 4 april in zijn paashomilie, een uitspraak die niet meteen begrepen werd maar die al duidelijk ingegeven was door wat er in de lucht hing. Gedurende verschillende decennia heeft de Kerk, net als andere instituties, het probleem van pedofilie in haar midden niet voldoende diep ingeschat, waar ze toch alle evangelische redenen had om te waken over het respect voor de waardigheid van de kinderen. Door een schuldig stilzwijgen heeft men vaak de voorkeur gegeven aan de reputatie van sommige kerkleiders in plaats van aan de misbruikte kinderen. Ook hier moeten we, door de waarheid, hen die vreselijk mishandeld werden in hun waardigheid herstellen. Het ontslag van Vangheluwe en de nieuwe aanpak van Léonard en Adriaenssens hebben het seksueel misbruik van kinderen in een pastorale relatie bespreekbaar gemaakt. Tot dan toe had de commissie-halsberghe, de voorganger van de commissie-adriaenssens, in negen jaar tijd hooguit een dertigtal klachten ontvangen over seksueel misbruik door priesters en religieuzen in België. Van 23 april tot 24 juni 2010, de twee maanden tussen het ontslag van Vangheluwe en de gerechtelijke raid op het aartsbisdom en op de commissie-adriaenssens, waren er dat 475. Op 10 september 2010 zette Adriaenssens het eindverslag van zijn commissie in verkorte vorm op het internet, met de meest schrijnende vormen van seksueel misbruik van kinderen die een perverse geest maar kan bedenken. Keerpunt Nederland Eigenaardig genoeg viel het Belgische keerpunt inzake meldingen van seksueel misbruik door geestelijken in het voorjaar van 2010 slechts

9 PROLOOG. EEN BELGISCH JAAR ALS GEEN ANDER 19 een tweetal maanden na een gelijkaardig keerpunt in Nederland. Daar barstte de bom op 26 februari 2010, toen voor het eerst Nederlandse salesianen beschuldigd werden van jarenlang seksueel misbruik. Uit onderzoek van NRC Handelsblad en de Wereldomroep bleek dat dit misbruik in de jaren 1960 en 1970 het duidelijkst was in Huize Don Rua, een salesiaans klooster annex internaat goed voor een honderdtal jongens van 12 tot 18 van de salesianen in het Gelderse s Heerenberg. De hoogste baas van de salesianen in Nederland was in die jaren Ad Van Luyn, oud-leraar in s Heerenberg en van 1994 tot 2011 bisschop van Rotterdam. Uit onderzoek zou zijn gebleken dat drie (ex-)paters en broeders geviseerd werden die nog altijd actief waren in het jongerenwerk of die bestuursfuncties bekleedden. 33 slachtoffers die zich in het voorjaar van 2010 bij NRC Handelsblad en de Wereldomroep meldden, legden getuigenissen af over 23 paters en broeders salesianen. Meteen kwam het in Nederland tot een explosie van meldingen zonder voorgaande. Zo kreeg een kerkelijk klachtenbureau voor seksueel misbruik door geestelijken en andere kerkelijke werkers in Nederland, de commissie Hulp & Recht in de jaren hooguit 196 meldingen binnen, waarvan er veertig gegrond verklaard werden. De onafhankelijke onderzoekscommissie die de Nederlandse bisschoppen op 9 maart 2010 installeerden om seksueel misbruik binnen de Kerk te onderzoeken, voorgezeten door ex-cda-minister Wim Deetman, kreeg in vijf maanden tijd meldingen binnen van ruim 900 slachtoffers. Geen wonder dat kardinaal Simonis, van 1983 tot 2007 aartsbisschop van Utrecht en primaat van de katholieke Kerk in Nederland, op 23 maart 2010 in het Nederlandse tv-programma Pauw & Witteman zo onthutst op aantijgingen van seksueel misbruik door priesters of religieuzen reageerde dat hij zich in het Duits moest behelpen. Wir haben es nicht gewusst, zei Simonis letterlijk. We wisten het gewoon niet. Nauwelijks beseffend dat dit na 1945 het meest gehoorde excuus was in het verslagen Duitsland, maar dan betrekking hebbend op de vernietiging van zes miljoen Europese Joden door het toenmalige naziregime. Een uitspraak die kardinaal Simonis zou blijven achtervolgen. Uiteraard stonden ook de Belgische en Nederlandse katholieke Kerken in 2010 niet op zichzelf. Het waren de zoveelste dominostenen in een wereldwijd fenomeen de bespreekbaarheid van seksueel misbruik in de

10 20 KINDERMISBRUIK EN MACHT Kerk dat de voorbije dertig jaar vooral Noord-Amerika en West-Europa veroverde, met verre uitlopers naar Australië, Nieuw-Zeeland, Latijns- Amerika en zelfs de Filipijnen. Aanvankelijk werd het seksuele misbruik in de Kerk wel eens een Amerikaans probleem genoemd, omdat Amerika in de jaren 1980 het eerst aan bod kwam. Toen bleek dat ook Canada erdoor besmet was, werd het een Noord-Amerikaans probleem. Vanuit Europa kwamen Ierland en Engeland het eerst in het vizier, en bleek het om een Angelsaksisch of Noord-Atlantisch probleem te gaan. Tot ook vanuit Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Italië meldingen van seksueel misbruik opdoken. De vloed van nieuwe meldingen van seksueel misbruik van kinderen door katholieke clerici bleek niet meer te stuiten. Wie vertrouwd is met de materie weet dat seksueel misbruik zich niet beperkt tot katholieke milieus. Het ligt voor de hand dat andere Kerken en vergelijkbare organisaties het op dit punt nauwelijks beter doen, en dat dit misbruik zich niet tot clerici beperkt. Aangenomen wordt dat het seksuele misbruik van kinderen nog het vaakst voorkomt in gezinsrelaties. Alleen is de katholieke kerkorganisatie zo uniek, zo hiërarchisch en zo gecentraliseerd dat seksueel misbruik er gemakkelijker in kaart kan worden gebracht. Bovendien is het de enige Kerk die uitsluitend bestuurd wordt door celibataire of ongehuwde mannen, die als prijs voor hun wijdingsmacht aan elke vorm van seksualiteit verzaken, zodat seksueel misbruik, zeker van kinderen, hen ook veel zwaarder aangerekend wordt. Een wereldwijd probleem Seksueel misbruik van kinderen en zwakkeren is van alle tijden en alle volkeren. Maar de manier waarop een samenleving ermee omgaat, wordt door culturele en religieuze verschillen bepaald. Zo getuigen vrijwel alle slachtoffers van seksueel geweld door priesters en religieuzen, vaak veertig tot vijftig jaar na de feiten, van de onweerstaanbare overmacht die in de jaren 1950 en 1960 in katholieke kringen nog van een priester of pater uitging. Je ertegen verzetten was bijna uitgesloten, klacht indienen ondenkbaar. Zelfs je ouders konden je niet geloven. De gewijde machthebber, het liefst nog in vol ornaat of met Romeinse priesterboord, was zo hoog boven de gelovige leek verheven dat hij onschendbaar was. Twee

11 PROLOOG. EEN BELGISCH JAAR ALS GEEN ANDER 21 weken later kwam hij bij mij thuis, schrijft Colm O Gorman, een van de slachtoffers van de Ierse priester Sean Fortune, over zijn eerste ontmoeting met Fortune in het jaar dat hij veertien was. Hij kwam onaangekondigd en in de vaste veronderstelling dat hij welkom was. Dat hij het door God gegeven recht had om zich ongevraagd overal te vertonen, stond buiten kijf. Zijn priesterboordje verleende hem toegang tot elk huis, het was zijn sleutel op onze voordeur. Wat de Nederlandse cultuurwetenschapper Geert Hofstede de machtsafstand noemt, was zo groot dat priesters en religieuzen al in een andere wereld leefden. Zeker in de nog homogeen katholieke gemeenschappen stak hun profiel er met kop en schouders bovenuit. Vaak waren ze dominant, arrogant en onweerstaanbaar. Tegelijk leek de ongelijkheid tussen priesters en leken, maar ook die tussen mannen en vrouwen, zo evident dat ook de gewone gelovige in die fundamentele ongelijkheid berustte. Priesters en religieuzen waren geen gewone mensen meer. Evenmin waren ze heiligen, maar ze waren wel de onmisbare bemiddelaars tussen deze wereld en het hiernamaals. Zij alleen hadden de sleutels van de eeuwigheid op zak, en buiten de Kerk was er geen heil. Met als toemaatje dat het individu en zeker de individuele leek, in een nog collectivistische en masculiene samenleving, de groepsdruk nauwelijks kon weerstaan en het nog vanzelfsprekend vond dat masculiene waarden zoals materieel succes, assertiviteit en onverbloemd geweld de toon aangaven, een toon waarin hiërarchische verhoudingen, een kwestie van hoger en lager, de doorslag gaven. Die verhoudingen waren vanzelfsprekend in een Kerk die op alle niveaus uitsluitend door gewijde mannen bestuurd en beheerst werd. Maar die verhoudingen werden nog versterkt door een samenleving die in vele opzichten even autoritair en even hiërarchisch functioneerde. Het meest gold dat in een samenleving die nooit een scheiding van Kerk en Staat had gekend of die nooit van harte aanvaardde. Of waar de kardinaal en de katholieke partijleider, de bisschop en de graaf, de priester en de baron ondanks een formele scheiding van Kerk en Staat fundamenteel aan dezelfde kant stonden. Ze waren torenhoog boven het volk verheven, al werd de ene als machthebber geboren en ontleende de andere zijn macht aan de prerogatieven van de geestelijke stand. Het ligt voor de hand dat misdrijven op dat hoge niveau niet bestonden of niet mochten bestaan. Ze werden om beurten straal ontkend, gemini-

12 22 KINDERMISBRUIK EN MACHT maliseerd of weggemoffeld. Waarbij eerder het slachtoffer dan de dader gecriminaliseerd werd. Want in een gesloten hiërarchische samenleving komen daders in hogere functies daar gemakkelijk mee weg, zolang Kerk en Staat en zelfs politiemensen en rechters op dat punt de handen in elkaar sloegen. Of zolang de staat de feitelijke immuniteit van priesters en religieuzen garandeerde, ter verdediging van het dubieuze status-quo dat hun machtsaanspraken bleef bevestigen. Seksueel misbruik door katholieke priesters en religieuzen werd pas bespreekbaar als gevolg van een dubbele revolutie. Enerzijds was er een versnelde democratisering na de Tweede Wereldoorlog, waarbij de aloude standsverschillen een fatale klap toegebracht werd. Anderzijds waren priesters en religieuzen als gevolg van het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren 1960 al van hun sacrale sokkel gevallen. Beide ontwikkelingen maakten de weg vrij voor een seculiere of onttoverde samenleving waar vrijheid en gelijkheid de traditionele machtsafstand al behoorlijk hadden verkleind en die al op meer individualistische leest waren geschoeid. Die voorwaarden werden het eerst vervuld in de VS en Canada, staten waar de oude standsverschillen en het religieuze collectivisme om historische redenen nooit voet aan de grond hadden gekregen altijd al ontvingen ze nieuwkomers van alle mogelijke geloofsovertuigingen of levensbeschouwingen of die als eersten een scheiding van Kerk en Staat doorvoerden die op het Europese continent nog vele jaren op zich zou laten wachten. Europa, waar het revolutionaire Frankrijk een bisschop kan vervolgen als die weigert een van seksueel misbruik verdachte priester aan de Franse rechtspraak over te leveren maar waar Italië nauwelijks van zich laat horen omdat een priester niet door het Italiaanse gerecht op verdenking van zedenschennis vervolgd kan worden, omdat Italië op basis van de Italiaans-Vaticaanse akkoorden binnen de grenzen van de redelijkheid hun onschendbaarheid en die van hun bisschoppen garandeert en ervan uitgaat dat de Kerk deze misdrijven zoals het seksueel misbruik van kinderen, voor de Kerk gewoon een zonde tegen het Zesde Gebod best zelf kan bestraffen.

Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander

Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander 17 Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander Voor de Belgische kerkprovincie kreeg de pedofiele explosie een datum en een gezicht. De fatale dag was 23 april 2010, toen aartsbisschop Léonard en Peter Rossel,

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11. Voorwoord door priester Rik Devillé 15

Inhoud. Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11. Voorwoord door priester Rik Devillé 15 Inhoud Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11 Voorwoord door priester Rik Devillé 15 Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander 17 Keerpunt Nederland 18 Een wereldwijd probleem 20 1. Seksueel misbruik

Nadere informatie

Dierenmishandeling in gezinnen

Dierenmishandeling in gezinnen Dierenmishandeling in gezinnen Prof.dr. Marie-Jose Enders-Slegers, Leerstoel Antrozoologie, Faculteit Psychologie Stichting Cirkel van Geweld, Werkgroep Dierenpleegzorg marie-jose.enders@ou.nl Link - letter

Nadere informatie

Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12?

Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Romeinen 7:7. Paulus stelt weer een vraag, die het voorafgaande mogelijk oproept bij mensen. Hij zei immers, dat de wet (vroeger) zondige hartstochten in ons opriep

Nadere informatie

Geloven in Jezus Christus

Geloven in Jezus Christus Geloven in Jezus Christus Zoon van God Jezus krijgt God een menselijk gezicht. Immanuel wordt Hij genoemd: God met ons. Het is de naam die Hij bij zijn geboorte krijgt. ZIn Daar begint zijn bijzondere

Nadere informatie

6 Stefanus gevangengenomen

6 Stefanus gevangengenomen 6 Stefanus gevangengenomen 8. En Stefanus, vol geloof en kracht, deed wonderen en grote tekenen onder het volk. 9. En enigen van hen die behoorden tot de zogenoemde synagoge van de Libertijnen, van de

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

Jaarverslag 2012 van de kerkelijke opvangpunten voor seksueel misbruik van minderjarigen in een pastorale relatie

Jaarverslag 2012 van de kerkelijke opvangpunten voor seksueel misbruik van minderjarigen in een pastorale relatie Jaarverslag 2012 van de kerkelijke opvangpunten voor seksueel misbruik van minderjarigen in een pastorale relatie opgesteld door de Interdiocesane Commissie voor de Bescherming van Kinderen en Jongeren

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het gaat om aanraken vandaag. Aanrakingen die mensen beter maken. Heilzame, helende aanrakingen.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het gaat om aanraken vandaag. Aanrakingen die mensen beter maken. Heilzame, helende aanrakingen. Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het gaat om aanraken vandaag. Aanrakingen die mensen beter maken. Heilzame, helende aanrakingen. De verhalen van vandaag uit het evangelie van Marcus

Nadere informatie

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er

Nadere informatie

Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst

Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester

Nadere informatie

Samen eenzaam. Frida den Hollander

Samen eenzaam. Frida den Hollander Samen eenzaam Samen eenzaam Frida den Hollander Tweede editie Schrijver: Frida den Hollander Coverontwerp: Koos den Hollander Correctie: Koos den Hollander ISBN:9789402122442 Inhoud Inleiding 1 Ik ben

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou.

Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Voor jou! 9 Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Het boek gaat over geloven. Het gaat over jouw geloof! Lees en bekijk alles goed. Je

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11. Voorwoord door priester Rik Devillé 15

Inhoud. Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11. Voorwoord door priester Rik Devillé 15 Inhoud Voorwoord door prof. dr. Manu Keirse 11 Voorwoord door priester Rik Devillé 15 Proloog. Een Belgisch jaar als geen ander 17 Keerpunt Nederland 18 Een wereldwijd probleem 20 1. Seksueel misbruik

Nadere informatie

Het Trauma voorbij! Helen van seksueel kindermisbruik

Het Trauma voorbij! Helen van seksueel kindermisbruik Het Trauma voorbij! Helen van seksueel kindermisbruik Voorwoord In 2009 heb ik voor een Amerikaanse blog site een serie artikelen geschreven die ik in dit boek vertaald en gebundeld heb. Nadat ik de serie

Nadere informatie

Bijzondere commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, inzonderheid binnen de Kerk

Bijzondere commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, inzonderheid binnen de Kerk Bijzondere commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, inzonderheid binnen de Kerk Hoorzitting woensdag 15 december 2010 Geachte Dames en

Nadere informatie

Als wij dan eten van dit brood en drinken uit deze beker, verkondigen wij de dood des Heren totdat Hij komt.

Als wij dan eten van dit brood en drinken uit deze beker, verkondigen wij de dood des Heren totdat Hij komt. Huwelijk Eucharistische gebeden 2. Eucharistisch Gebed XII-b Jezus, onze Weg. Brengen wij dank aan de Heer, onze God. Heilige Vader, machtige eeuwige God, om recht te doen aan uw heerlijkheid, om heil

Nadere informatie

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In

Nadere informatie

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer

Nadere informatie

Igor de Bliquy wordt tot priester gewijd

Igor de Bliquy wordt tot priester gewijd De Bliquy Igor 5 maart 1982 Port Elisabeth (R.S.A. Zuid-Afrika) -heden Levensbeschrijving 27/08/2011: priesterwijding te Ieper door Jozef De Kesel Pastoor Parochiefederatie Zalige-Margareta,Ieper. 27 augustus

Nadere informatie

Stichting Gedragscode Leidinggevenden Platform voor betrouwbaar leiderschap

Stichting Gedragscode Leidinggevenden Platform voor betrouwbaar leiderschap + Stichting Gedragscode Leidinggevenden Platform voor betrouwbaar leiderschap + 2 Karin Somhorst SGL @LeidersinKerk Karin Somhorst @KarinSomhorst Tweet vandaag met #veiligekerk 1 + Inleiding 3 n Welkom

Nadere informatie

2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1

2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1 2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder

Jezus zoekt ruzie. en tussen een schoondochter en haar schoonmoeder Jezus zoekt ruzie Inleiding Denk niet dat ik gekomen ben om op aarde vrede te brengen. Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want ik kom een wig drijven tussen een man en zijn vader,

Nadere informatie

HC zd. 6 nr. 32. dia 1

HC zd. 6 nr. 32. dia 1 HC zd. 6 nr. 32 wie Jezus wil kennen moet de verhalen over hem lezen beschreven door Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes terecht worden ze evangelisten genoemd ze beschrijven het evangelie ze vertellen

Nadere informatie

EIGEN BLOED Over moeders die hun kind afstaan ter adoptie

EIGEN BLOED Over moeders die hun kind afstaan ter adoptie EIGEN BLOED Ik zie het koppie al, zegt de huisarts tegen de dertienjarige Henny Paniek Ze kwam bij hem vanwege buikpijn Dan gaat alles razendsnel Met een ambulance wordt Henny naar het ziekenhuis gebracht

Nadere informatie

Wat telt is de binnenkant van de Kerk in China niet de show op het podium Door: Jeroom Heyndrickx, Scheutist Verbiest Instituut KULeuven

Wat telt is de binnenkant van de Kerk in China niet de show op het podium Door: Jeroom Heyndrickx, Scheutist Verbiest Instituut KULeuven Wat telt is de binnenkant van de Kerk in China niet de show op het podium Door: Jeroom Heyndrickx, Scheutist Verbiest Instituut KULeuven Wat U leest in de media over de Kerk in China blijft meestal beperkt

Nadere informatie

THEMA 3: EEN BIJBELSE MENSVISIE

THEMA 3: EEN BIJBELSE MENSVISIE THEMA 3: EEN BIJBELSE MENSVISIE TEKST 1 In een bijbels perspectief verschijnt de mens als faiblesse et promesse. Mensen zijn tezelfdertijd eindig onvolkomen en oneindig beloftevol. Beperkt, kwetsbaar,

Nadere informatie

Hartstocht voor je financiën

Hartstocht voor je financiën INHOUDSOPGAVE 1. Hartstocht voor je financiën................................ 5 2. Geld!...................................................... 7 3. De wet van de geleidelijke groei............................

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. namelijk afschuwelijke dingen! Daders zijn soms zo creatief en geslepen, daar kunnen we ons maar amper een voorstelling bij maken.

Hoofdstuk 1. namelijk afschuwelijke dingen! Daders zijn soms zo creatief en geslepen, daar kunnen we ons maar amper een voorstelling bij maken. Hoofdstuk 1 Het beestje bij de naam Wat gebeurt er precies? In dit hoofdstuk wil ik graag stilstaan bij geweld en misbruik en wat het precies is. We hebben hier allemaal onze eigen ideeën over. Schelden,

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

Wie kwaad smeden, komen zij niet op een dwaalweg? Wie goed doen, oogsten zij geen liefde en trouw?

Wie kwaad smeden, komen zij niet op een dwaalweg? Wie goed doen, oogsten zij geen liefde en trouw? Spreuken 3,3 Mogen liefde en trouw je nooit verlaten, wind ze om je hals, schrijf ze in je hart. Spreuken 14,22 Wie kwaad smeden, komen zij niet op een dwaalweg? Wie goed doen, oogsten zij geen liefde

Nadere informatie

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN

VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VIEREN DOOR/VOOR JONGEREN VOORBEDE Soms moeten gebeurtenissen en dingen met naam worden genoemd. Soms moet je de dingen meer openlaten, opdat iedereen zijn eigen ervaringen erin kan herkennen. De voorbede

Nadere informatie

Enkele vragen aan Kristin Harmel

Enkele vragen aan Kristin Harmel Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt

Nadere informatie

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ

IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr

Nadere informatie

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:

Nadere informatie

21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter

21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter 3de aanzet Toen Jezus op zekere dag aan zijn leerlingen vroeg maar gij, wie zegt gij dat Ik ben?, was het Petrus die namens allen antwoordde: Gij zijt de Christus, de Zoon van de Levende God. Petrus sprak

Nadere informatie

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)

Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland

Nadere informatie

HC zd. 42 nr. 31. dia 1

HC zd. 42 nr. 31. dia 1 HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:

Nadere informatie

Het project Europa is mede een antwoord op de massamoorden op Europese bodem.

Het project Europa is mede een antwoord op de massamoorden op Europese bodem. Speech van Bisschop de Korte (Groningen-Leeuwarden) BIJ HET AFSCHEID VAN VICTOR SCHEFFERS 30 september 2015 Eminentie, Excellenties, Dames en heren, heel bijzonder natuurlijk Victor, Inleiding De 20 ste

Nadere informatie

Maria, de moeder van Jezus

Maria, de moeder van Jezus Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt

Nadere informatie

Opvoeding in Afro Surinaamse Creoolse gezinnen

Opvoeding in Afro Surinaamse Creoolse gezinnen Opvoeding in Afro Surinaamse Creoolse gezinnen Het verhaal van Idrith Ik ben geboren in Nederland, maar zoals u ziet ben ik van allochtone afkomst. Mijn opvoeding verschilt in wezen niet zoveel van een

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

DOPEN. Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t. Geloven = dopen

DOPEN. Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t. Geloven = dopen Th ema s N i e u w L e v e n M a as tri ch t DOPEN Geloven = dopen Op veel plekken in de bijbel wordt gesproken over dopen. Maar als je onbekend bent met dopen, waar moet je dan beginnen? We hopen dat

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST

Bijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:

Nadere informatie

Zembla heeft aartsbisschop Eik uitgenodigd voor een interview op camera. Daarop kwam het volgende antwoord van de persvoorlichter van het bisdom.

Zembla heeft aartsbisschop Eik uitgenodigd voor een interview op camera. Daarop kwam het volgende antwoord van de persvoorlichter van het bisdom. Zembla heeft aartsbisschop Eik uitgenodigd voor een interview op camera. Daarop kwam het volgende antwoord van de persvoorlichter van het bisdom. Hartelijk dank voor uw mail met de vraag of kardinaal Eijk

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie

Relatie <> Religie. Beste Galsem,

Relatie <> Religie. Beste Galsem, RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Als het licht weer aan gaat

Als het licht weer aan gaat Als het licht weer aan gaat Als het licht weer aan gaat Joyce de Groot Copyright Joyce de Groot Coverontwerp: Gerrit Hendriks ISBN: 978.94.021.5289.0 Inhoudsopgave Voorwoord blz. 7 Het boek wordt geboren

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Door onze keuze is er een breuk tussen God en mens.

Door onze keuze is er een breuk tussen God en mens. Probleem: breuk tussen en mens Door onze keuze is er een breuk tussen en mens. maakte de mens omdat Hij een vriend wilde. Hij wilde aanhoudend contact met de mens. Hij gaf de mens een verrassend mooi leven.

Nadere informatie

De emotionele bankrekening

De emotionele bankrekening De emotionele bankrekening Een uiterst praktische, nuttige manier om dit hele idee van proactiviteit en de cirkel van invloed te begrijpen en toe te passen is via de metafoor van de emotionele bankrekening.

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik had bedacht dat ik voor vandaag maar eens een ouderwetse preek in 3 punten ga houden. Het eerste punt gaat over het kijken naar de ander. De tweede

Nadere informatie

Mag ik jou een vraag stellen?

Mag ik jou een vraag stellen? Mag ik jou een vraag stellen? Mag ik jou, die dit leest, een zeer belangrijke vraag stellen? Stel dat je vandaag zou sterven, doordat er iets verschrikkelijks gebeurt, bijvoorbeeld een auto ongeluk of

Nadere informatie

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015 Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je

Nadere informatie

Meld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson

Meld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST

Bijbel voor Kinderen. presenteert HET EERSTE PAASFEEST Bijbel voor Kinderen presenteert HET EERSTE PAASFEEST Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Janie Forest Aangepast door: Lyn Doerksen Vertaald door: Importantia Publishing Geproduceerd door:

Nadere informatie

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4

Dordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4 Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek

Nadere informatie

Liefde. De sociale leer van de Kerk

Liefde. De sociale leer van de Kerk Liefde De sociale leer van de Kerk De sociale leer van de Kerk Over de liefde Het evangelie roept ons op om ons in te zetten voor onze naasten. Maar hoe weet je nu wat er gedaan moet worden, zeker in een

Nadere informatie

In mijn jaren als Nationaal Rapporteur heb ik met meer afstand naar deze problematiek gekeken. Maar ook al betreffen alle onderzoeken en aanbevelingen

In mijn jaren als Nationaal Rapporteur heb ik met meer afstand naar deze problematiek gekeken. Maar ook al betreffen alle onderzoeken en aanbevelingen Statement van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen Corinne Dettmeijer-Vermeulen, ter gelegenheid van haar afscheid als Nationaal Rapporteur, 13 november 2017. Dit is mijn

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Mevrouw de Voorzitster, Geachte commissieleden,

Mevrouw de Voorzitster, Geachte commissieleden, Mevrouw de Voorzitster, Geachte commissieleden, 1. Ik wil u eerst danken voor de uitnodiging om voor deze bijzondere commissie toelichting te mogen geven en uw vragen te beantwoorden. Het parlement is

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Exodus 35:4-36:7 Bijdrage voor de bouw van de tabernakel. Zondag 20 januari 2013 Thema: Je geld of

Exodus 35:4-36:7 Bijdrage voor de bouw van de tabernakel. Zondag 20 januari 2013 Thema: Je geld of Exodus 35:4-36:7 Bijdrage voor de bouw van de tabernakel 35:4-5 Mozes zei tegen de Israëlieten: De HEER draagt u op hem geschenken te geven. Laat iedereen die daartoe bereid is iets aan de HEER afstaan:

Nadere informatie

Homilie van Zijne Eminentie Kardinaal Peter Kodwo Turkson. Vijfentwintigste verjaardag van Sant Egidio in België, zondag 18 april 2010

Homilie van Zijne Eminentie Kardinaal Peter Kodwo Turkson. Vijfentwintigste verjaardag van Sant Egidio in België, zondag 18 april 2010 Homilie van Zijne Eminentie Kardinaal Peter Kodwo Turkson Vijfentwintigste verjaardag van Sant Egidio in België, zondag 18 april 2010 Uwe Excellentie Mgr Bonny, bisschop van Antwerpen, Uwe Excellentie

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les twee Welkom bij les twee van deze e-cursus waarin we je willen laten zien hoe je groter kunt worden zodat je problemen

Nadere informatie

WANNEER, GOD, WANNEER?

WANNEER, GOD, WANNEER? INHOUDSOPGAVE Deel 1 Wanneer, God, wanneer? Inleiding...................................................... 7 1. Timing en vertrouwen...................................... 8 2. De juiste tijd................................................

Nadere informatie

In de loop van de vele jaren dat ik in mijn bediening sta, constateerde

In de loop van de vele jaren dat ik in mijn bediening sta, constateerde INHOUDSOPGAVE Inleiding................................................... 5 1. Jezus en de doop........................................ 7 2. Het werk van de Heilige Geest.......................... 11

Nadere informatie

Neem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven.

Neem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven. Doel B: Relatie met Jezus de Koning : studenten ontwikkelen zich, vanuit een persoonlijke overtuiging, als leerling, vertrouweling en toegewijde volgeling van Jezus op elk terrein van hun leven. Doel van

Nadere informatie

Quickscan echtscheiding en de kerkelijke gemeente november 2012

Quickscan echtscheiding en de kerkelijke gemeente november 2012 Quickscan echtscheiding en de kerkelijke gemeente november 2012 opzet Hoe: op Facebook en via Twitter zijn door de EO verschillende oproepen gedaan om de quickscan in te vullen. Wanneer: 23 oktober- 19

Nadere informatie

Seksuele vorming: gave (op-)gave

Seksuele vorming: gave (op-)gave Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld

Nadere informatie

assie voor het leven Noteer voor jezelf een aantal opmerkingen en kernwoorden Lees de tekst nog eens door en bespreek met elkaar als groep

assie voor het leven Noteer voor jezelf een aantal opmerkingen en kernwoorden Lees de tekst nog eens door en bespreek met elkaar als groep Galaten 5: 13 en 14, 16 en 17, 22 tot 25 Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn. Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde, want de hele

Nadere informatie

De klassieke tijdlijn

De klassieke tijdlijn De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom

Nadere informatie

Thema: Aanvaard elkaar Tekst: Romeinen 15: 7. Liturgie: Paulus, wat doe je nou? Ik kan je nu even niet meer volgen. Je spreekt jezelf gewoon tegen.

Thema: Aanvaard elkaar Tekst: Romeinen 15: 7. Liturgie: Paulus, wat doe je nou? Ik kan je nu even niet meer volgen. Je spreekt jezelf gewoon tegen. Thema: Tekst: Romeinen 15: 7 Liturgie: Lied voor de dienst: EL 212: 1,2: Heer, wat een voorrecht Welkom Lied 971: 1,2,3: Zing een nieuw lied Stilte en begroeting Klein gloria Gebed Kinderkerk Zingen: Samen

Nadere informatie

Verschuivende machtsrelaties in allochtone gezinnen Trees Pels

Verschuivende machtsrelaties in allochtone gezinnen Trees Pels Huiselijk geweld: achtergronden Verschuivende machtsrelaties in allochtone gezinnen Trees Pels 29 mei 2008 Congres Huiselijk Geweld: Families onder Druk Amsterdam, De Meervaart Meeste plegers zijn mannen,

Nadere informatie

Speech Gerbrandy-debat

Speech Gerbrandy-debat Speech Gerbrandy-debat Goedemiddag allemaal, Woorden doen ertoe. Vandaag en toen. De woorden van premier Gerbrandy hebben een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Via de radio sprak

Nadere informatie

Jezus, het licht van de wereld

Jezus, het licht van de wereld Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen

wat is passend? naar aanleiding van Paulus brief aan de Kolossenzen wil ik dat uitwerken voor 4 categorieën vier kringen vandaag wil ik dit gebod toepassen op het geloofsgesprek onderwerp van de gemeenteavond komende week onze overtuiging is dat zulke gesprekken hard nodig zijn voor de opbouw van onze gemeente tegelijk is

Nadere informatie

Waarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en

Waarom doet Hij dat zo? Om de diepste bedoeling van Gods geboden aan te geven. Daar kom ik straks op terug. Hij geeft in de Bergrede de beloften en 1 De Bijbel open 2013 5 (02-02) Vandaag bespreken we een vraag over de betekenis van de Wet die God aan Israel gaf voor de christelijke gemeente van het Nieuwe Testament en dus voor ons. Is het zo dat

Nadere informatie

Geloven in hoop en perspectief. Nu mij dit is overkomen

Geloven in hoop en perspectief. Nu mij dit is overkomen Lijden en geloof Nu mij dit is overkomen Geloven in hoop en perspectief GVoor gelovigen is het zoeken naar de zin van het lijden rechtstreeks Als we rondom ons kijken, zien we enerzijds de pijn die mensen

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Rapport. Rapport naar aanleiding van een klacht over het arrondissementsparket te Rotterdam. Datum: 3 augustus Rapportnummer: 2011/226

Rapport. Rapport naar aanleiding van een klacht over het arrondissementsparket te Rotterdam. Datum: 3 augustus Rapportnummer: 2011/226 Rapport Rapport naar aanleiding van een klacht over het arrondissementsparket te Rotterdam. Datum: 3 augustus 2011 Rapportnummer: 2011/226 2 Feiten Verzoekers hebben bij de politie aangifte gedaan jegens

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

JEZUS IS MIJN SUPERHELD

JEZUS IS MIJN SUPERHELD JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 8-12 jarigen Lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Ilja Witte en Judith Maarsen Mei 2007Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling HET BOEK

Nadere informatie