Profielenboekje 3-VWO

Transcriptie

1 ??? Profielenboekje 3-VWO Dit boekje is van:

2 Pagina: 2 I N H O U D S O P G A V E 1. Inleiding... 3 Vakken in het gemeenschappelijk deel Algemene Natuurwetenschappen (ANW) Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) Engelse taal en letterkunde (Engels) Lichamelijke Opvoeding Maatschappijleer Nederlandse taal en letterkunde (Nederlands) Profielvakken & keuze-examenvakken Aardrijkskunde Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM) Biologie Duitse taal en letterkunde (Duits) Economie Filosofie Franse taal en letterkunde (Frans) Geschiedenis Griekse Taal en Cultuur (GTC) Latijnse Taal en Cultuur (LTC) Informatica Maatschappijwetenschappen Management en Organisatie Natuurkunde Scheikunde Spaans Elementair (Spaans) Wiskunde A Wiskunde B Wiskunde C Wiskunde D... 81

3 Pagina: 3 1. Inleiding Beste leerling, Voor jullie, derdeklassers nadert de periode waarin je een profiel en de bijbehorende vakken moet kiezen. Om je hierbij zo goed mogelijk te helpen, starten we binnenkort met het project Kiezen en delen. Dit profielenboekje hebben we gemaakt ter voorbereiding op Kiezen en Delen. Je vindt hierin informatie over alle vakken die in de bovenbouw gevolgd kunnen worden. Achterin (pagina 82 en 83) vind je schema s waarin je per profiel kunt terugvinden welke vakken verplicht zijn en welke keuzes daarnaast gemaakt kunnen worden. We wensen je veel plezier bij het project Kiezen en Delen en veel succes bij het keuzetraject. De mentoren van atheneum-3 en gymnasium-3

4 Pagina: 4 Vakken in het gemeenschappelijk deel

5 Pagina: 5 2. Algemene Natuurwetenschappen (ANW) Algemeen Je zou kunnen zeggen dat ANW een combinatie is van vakken als biologie, scheikunde en natuurkunde. Toch ben je bij ANW nauwelijks bezig met onderwerpen die je bij die vakken al behandelt, maar meer met de onderliggende ideeën en dwarsverbanden. Je kunt dit zien aan de onderwerpen die gedurende de vier perioden van het jaar behandeld worden: Wat is goed onderzoek Hoe herken je pseudo-wetenschappelijk onderzoek? Wat is de wetenschappelijke methode? Hoe ontwerp je een goed onderzoek? Welke valkuilen en denkfouten moet je daarbij zien te vermijden? Je zult zien dat zelfs je eigen zintuigen je soms bedriegen. De hoofgedachte is: hoe weet ik wat waar is? Gezondheid en evolutie Wat is leven, wat is dood en wat zit daar tussenin? Belangrijke onderwerpen uit de geneeskunde komen aan bod. Denk aan anatomie, vaccineren, antibiotica en het immuunsysteem. In het tweede deel van de periode wordt de evolutietheorie behandeld. Zonnestelsel en het heelal Waar leven we eigenlijk precies en waar komt alles op aarde vandaan? Wat zijn sterren, planeten en zwarte gaten? Hoe kan het dat we zoveel van al die zaken weten? Hoe ziet de toekomst van onze planeet en ons heelal eruit? Bestaan aliens? Materie & biosfeer Wat weten we eigenlijk over de materie waaruit de aarde en wijzelf bestaan? Wat is quantummechanica en wat houdt de relativiteitstheorie van Einstein ongeveer in? Zal de snaartheorie al onze vragen over materie kunnen beantwoorden? Verder kijken we naar de invloed van de mens op onze leefwereld. Wat zijn de belangrijkste milieuproblemen van de toekomst? Wat is een life cycle analysis? En hoe groot is jouw ecologische voetafdruk eigenlijk? Centrale vragen bij het vak zijn dan ook: Waar halen de (natuur)wetenschappers hun kennis vandaan?, Hoe wordt die kennis gebruikt?, Hoe weet je wat waar?, Hoe beïnvloeden natuurwetenschappen, techniek en samenleving elkaar? en Wat is jouw mening?.

6 Pagina: 6 Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Algemene Natuurwetenschappen (ANW) is één van de nieuwe vakken in de Tweede Fase en wordt dus pas gegeven vanaf de bovenbouw. Voor alle vwo-leerlingen uit alle profielen is het vak Algemene Natuurwetenschappen verplicht. Aantal lesuren ANW krijg je alleen in 4 vwo: 2 uur per week. Examenprogramma Voor ANW hoef je geen landelijk examen af te leggen, maar je maakt wel schoolexamens. Het schoolexamencijfer is het gemiddelde van vier theoretische toetsen. Soms kun je met een praktische opdracht of presentatie extra punten verdienen voor je toets. Het schoolexamencijfer maakt deel uit van het zogenaamde combinatiecijfer. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep Eén van de doelstellingen van ANW is je te leren hoe je een zo betrouwbaar mogelijk wetenschappelijk onderzoek op kunt zetten. Bovendien leer je kritisch naar berichtgeving over onderzoek in de media te kijken. Deze vaardigheden heb je bij elke universitaire studie nodig. Daarnaast zal je inzicht in de (natuur)wetenschappen en de invloed ervan op (de geschiedenis en de toekomst van) de samenleving sterk toenemen. Daar zul je vooral bij exacte studies voordeel van ondervinden, maar ook bij andere studies komt het zeker van pas.

7 Pagina: 7 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij ANW? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

8 Pagina: 8 3. Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) Kunst sluit niets en niemand uit en is van oudsher grenzeloos, maar: wat en hoe heb jij met kunst en cultuur te maken? Op welke manieren geven kunst en cultuur betekenis aan ons bestaan? Op deze vragen proberen we een antwoord te vinden tijdens de CKV- lessen in VWO 5, gedurende 3 lesuren per week. CKV is een verplicht examenvak in de bovenbouw van VWO. Opbouw van het programma. Thematisch werken. In elke periode wordt een thema behandeld. Opdat je kennis van kunst en cultuur vergroot, reiken we materiaal aan en verricht je zelf een onderzoek(je) naar het onderwerp. Geschiedenis, actualiteit, nieuwe ontwikkelingen in de kunstwereld en eigen ervaringen spelen een rol bij de materiaalkeuze. Vervolgens ga je het thema verwerken. Dit doe je op een manier die dicht bij jou ligt. Je kunt beeldend aan de slag, maar je kunt er ook voor kiezen te gaan schrijven, filmen, fotograferen, muziekmaken of deze te combineren. Voor mensen die liever theoretisch werken, is er een mogelijkheid een diepgaander onderzoek te verrichten. Er worden formats aangereikt, maar je mag zelf ook met een voorstel komen. Aan het einde van een periode laat je elkaar zien wat je onderzocht en gemaakt hebt. Excursie Er wordt een excursie gemaakt naar een stad waarbij museumbezoek op het programma staat en een andere activiteit (afhankelijk van het aanbod) wordt ondernomen. In de les wordt dit bezoek voorbereid en achteraf verwerkt. Theaterbezoek. We gaan gezamenlijk naar een theatervoorstelling of concert, het liefst aansluitend op de lesinhoud van het moment. Zelfstandig te ondernemen activiteiten Je onderneemt een aantal culturele activiteiten zelfstandig. In overleg met de docent maak je hier een kort (foto)verslag van. Het is de bedoeling dat de activiteiten verspreid worden over de verschillende kunstdisciplines.

9 Pagina: 9 Examenprogramma CKV is een schoolexamen waar je het hele jaar mee bezig bent. Je legt een kunstdossier aan waarin al het gemaakte werk verzameld wordt. De opdrachten worden beoordeeld met een voldoende of goed. Je sluit het examen af met een eindgesprek over je ervaringen en de keuzes die je gemaakt hebt. Ook komt er een actueel onderwerp over kunst en/of cultuur aan de orde, waarover je mening gevraagd wordt. Met wat je geleerd hebt, moet je in dit gesprek goed je eigen mening kunnen verwoorden en beargumenteren. Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij CKV? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

10 Pagina: Engelse taal en letterkunde (Engels) Algemeen Engels is een wereldtaal. Het is daarom niet verwonderlijk dat Engels een kernvak is waarvoor je minimaal een vijf moet halen om over te kunnen gaan en later te slagen voor je examen. We werken uit een Engelse methode en, tijdens de les, spreken we alleen nog maar Engels; zo leer je het Engels in de praktijk te gebruiken. Bij spreekvaardigheid leer je hoe je persoonlijke vragen kunt beantwoorden, hoe je dingen kunt beschrijven en vergelijken, leer je een discussie te voeren en samen tot een beslissing te komen. Dit zijn dingen die je ook moet kunnen wanneer je deelneemt aan een uitwisseling met een buitenlandse school. Verder zul je leren hoe je een presentatie moet geven in het Engels. In de examenklas presenteer je jouw profielwerkstuk aan de klas. Bij luistervaardigheid beginnen we in vwo-4 en vwo-5 eerst met Cambridge-toetsen en we werken vandaaruit toe naar de CITO luister - en kijktoetsen op examen-havo- (in vwo 4) en examen-vwo-niveau (in klas 5). Hetzelfde doen we bij leesvaardigheid; we beginnen met Cambridge-toetsen en werken toe naar het maken van examenteksten. We besteden er veel aandacht aan hoe je luister- en leesopdrachten aan moet pakken. Bij schrijfvaardigheid maak je een writing file waarin je alle schrijfopdrachten bewaart. Je leert hoe je verschillende soorten teksten schrijft: brieven, essays, reports, contributions en short stories. Door het lezen van boeken en het maken van toetsen of door werkstukken over de boeken te maken, leer je meer over de Engelse en Amerikaanse letterkunde en maak je kennis met boeken die je misschien zelf niet zou uitkiezen. In vwo-5 lees je, bij voorbeeld, een toneelstuk van William Shakespeare. Verder houd je een vocabularyfolder bij waarin je alle woorden die je niet kent, opschrijft, de betekenis ervan opzoekt en vervolgens leert. Zo heb je zelf de regie over de ontwikkeling van je woordenschat. Hoe meer woorden je kent, hoe gemakkelijker het luisteren en lezen zullen gaan. Het Engels is ten slotte de taal met de grootste woordenschat: ruim één miljoen woorden. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Engels in de bovenbouw verschilt niet zo veel van Engels in de onderbouw. Het wordt wel moeilijker en je gaat dieper op de stof in. Tijdens de lessen, ook bij de uitleg van grammatica, wordt Engels gesproken. Als je dit niet gewend bent, zul je daar wel even aan moeten wennen, maar al snel weet je niet beter! Je krijgt geen overhoringen meer. Elke periode krijg je een toets over de methode en één of meer vaardigheidstoetsen. Je mag alleen de methodetoetsen herkansen. Een ander verschil is dat we strenger zijn met nakijken en dat je meer opdrachten krijgt die je inzicht in de taal toetsen.

11 Pagina: 11 Aantal lesuren: In V4 en V5 3 uren per week Engels, in V6 2 uren. Examenprogramma Het eindexamen voor Engelse taal en letterkunde bestaat uit een schoolexamen en een centraal examen. Tijdens het centraal examen wordt jouw leesvaardigheid getoetst aan de hand van een aantal teksten met meerkeuzevragen en open vragen. Het schoolexamen bestaat uit literatuurtoetsen, spreek- en schrijftoetsen en de Cito kijk- en luistertoets. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep Voor vrijwel alle vervolgstudies is een goede beheersing van het Engels handig en vaak noodzakelijk. Bij veel vervolgstudies krijg je college in het Engels, moet je studieboeken in het Engels bestuderen en loop je stage in het buitenland. Wanneer je een baan hebt, is Engels vaak iets wat je nodig hebt in je dagelijkse werk; zeker als je werkt voor een internationaal bedrijf. Doordat we met een Engelse methode werken die voorbereidt op de internationaal erkende examens van Cambridge University, kun je aan het einde van vwo 5 het Cambridge Advanced English (CAE) examen afleggen. Als je heel goed bent in Engels, kun je zelfs misschien het examen op het allerhoogste niveau (C2) afleggen; het Cambridge Proficiency in English examen (CPE). De examenkosten bedragen ongeveer 200. Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij Engels? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

12 Pagina: Lichamelijke Opvoeding Algemeen Bij het vak Lichamelijke Opvoeding oriënteer je je als vervolg op de onderbouw - verder op de bewegingscultuur. We zullen activiteiten die je al kent, verder uitdiepen en ook nieuwe activiteiten ontmoeten. We helpen jou zogezegd om een verstandige en positieve keuze te maken voor een verantwoorde en blijvende deelname aan de bewegingscultuur. We weten dat bewegen voor iedereen goed en gezond is om te doen. Wist je bijvoorbeeld dat mensen die regelmatig bewegen ook beter presteren met toetsen? Wij willen graag dat je tot op latere leeftijd lekker kunt blijven sporten en bewegen. Het is daarom belangrijk dat je onderzoekt wat voor jou deelname in de bewegingscultuur inhoudt. De vragen die daarbij centraal staan zijn: Waar geniet jij van bij bewegen? Wanneer vind je een activiteit leuk? Welke sport past bij jou? Kun je anderen helpen en hoe word jezelf het liefst geholpen? Tijdens de lessen lichamelijke opvoeding gaan we vooral lekker veel zelf sporten. Naast het feit dat je veel verschillende sporten gaat beoefenen, bekijken we sport vanuit het thema gezondheid. Hoe fit ben jij? Welke sporten doen mensen om gezond te worden/blijven? Ook ga je (delen van) lessen zelf voorbereiden en geven. Waar moet je op letten? Wat moet er allemaal worden geregeld om samen veilig te kunnen bewegen? Tot slot onderzoeken we je sportvoorkeuren voor de nabije toekomst in het sportoriëntatie-keuzeprogramma (SOK). Welke sport past bij jou? Aansluiting op de onderbouw. De relatie met de onderbouw ligt voor het vak lichamelijke opvoeding op het gebied van verbreden en verdiepen. Op onderdelen die je hebt gehad in de onderbouw gaan we dieper in. Het gaat dan om bewegingsvaardigheid, tactiek en verschillende wedstrijdvormen. Daarnaast word je ertoe in staat geacht zelfstandiger te kunnen werken en er wordt meer een beroep gedaan op je regelvaardigheden. Tot slot heeft de verdieping betrekking op het vormen van een mening, kennis van sport en het maken van keuzes. Daarnaast komen er activiteiten aan bod die niet in de onderbouw aan bod zijn geweest.

13 Pagina: 13 Aantal lesuren Je hebt in elke periode 2 uren per week les. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep De mogelijkheden voor een baan gerelateerd aan sport zijn eindeloos. Mocht je hier interesse in hebben, dan adviseren we je het vak BSM te kiezen. Het vak bewegingsonderwijs geven we op school omdat we het in Nederland belangrijk vinden dat je een leven lang kunt sporten. Het vak bewegingsonderwijs bereidt je hier op voor. Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij LO? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

14 Pagina: Maatschappijleer Algemeen Bij maatschappijleer leer je vooral hoe onze samenleving geregeld is en welke problemen daarbij een rol spelen. Ook leer je welke oplossingen er zijn bedacht om die problemen op te lossen. En natuurlijk leer je ook zelf zoeken naar oplossingen. In die zin gaat maatschappijleer altijd over politiek: hoe worden beslissingen genomen, welke beslissingen worden genomen en welke andere beslissingen zijn mogelijk? Neem bijvoorbeeld de donorregistratie. Vanaf je achttiende verjaardag kun je zelf aangeven of je orgaandonor wilt zijn. Het probleem is dat er hierdoor veel te weinig donoren zijn. Moeten we niet het systeem omkeren en het zo regelen dat iedereen automatisch donor is en je speciaal afzeggen moet als je dat niet wilt? Welke haken en ogen, opvattingen, belangen en normen en waarden zijn bij die discussie van belang? Daar gaat het over bij maatschappijleer. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Er zijn raakpunten met godsdienst, geschiedenis, aardrijkskunde en economie. Maatschappijleer is een verplicht vak in het gemeenschappelijk deel van de Tweede Fase. Aantal lesuren In klas 4 krijg je 2 uur maatschappijleer per week. Maatschappijleer in het gemeenschappelijk deel Het examenprogramma omvat de volgende domeinen: Domein A: Vaardigheden Domein B: Rechtsstaat Domein C: Parlementaire democratie Domein D: Verzorgingsstaat Domein E: Pluriforme samenleving Examenprogramma Het eindexamen van maatschappijleer bestaat uit een schoolexamen, dat in klas 4 wordt afgesloten. Er worden 4 toetsen afgenomen, waarin ook telkens een praktisch deel is opgenomen.

15 Pagina: 15 Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep Maatschappijleer vormt een inleiding op een sociaal-wetenschappelijke, journalistieke, juridische, sociaal- of cultureel-maatschappelijke opleiding. Deze vervolgopleidingen vragen namelijk allemaal een zeker inzicht in maatschappelijke processen en theorieën en de wereld waarin je leeft. Denk aan studies als Politicologie, Criminologie, Rechten, Managementopleidingen, Journalistiek en Sociale wetenschappen. Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij maatschappijleer? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

16 Pagina: Nederlandse taal en letterkunde (Nederlands) Algemeen Als je naar de middelbare school gaat, spreek je uiteraard al goed Nederlands. Toch valt er nog heel veel te leren over je eigen taal en daarom krijg je in alle jaren op de middelbare school nog het vak Nederlands. Tijdens de lessen Nederlands komen verschillende onderdelen aan bod: Tekstbegrip Hiervoor moet je teksten lezen en je daarbij afvragen: "Wat wil de schrijver hier nu eigenlijk mee zeggen?". Op die manier leer je welke soorten teksten er zijn (uiteenzetting, betoog, beschouwing) en word je getraind in het onderscheiden van hoofd- en bijzaken. Daarnaast leer je hoe je tekstdelen kunt samenvatten. Schrijfvaardigheid De onderdelen uiteenzetting, betoog en beschouwing komen ook terug bij schrijfvaardigheid. Je leert hoe je foutloos een artikel kunt schrijven, hoe je je mening kunt verwoorden of hoe je de mening van een ander kunt weergeven. Ook leer je hoe je bronnen kunt gebruiken bij het schrijven van een nieuwe tekst. Spelling en formuleren vormen de basis voor het echte schrijfwerk. Spreekvaardigheid Argumenteren is een onderdeel dat eerst apart wordt behandeld, maar dat later een belangrijke rol krijgt bij het spreken. Je leert debatteren en discussiëren over een standpunt en dat standpunt moet uiteraard worden voorzien van goede argumenten. Presentatietechnieken als houding en stemgebruik worden tijdens deze lessen ook behandeld. Literatuur en literatuurgeschiedenis Hierbij komt de literatuur door de eeuwen heen aan bod. Er wordt gekeken naar de verschillende stromingen in de literatuur. Je leert te kijken naar poëzie en je leert aan de hand van literaire kenmerken te kijken naar verhalen. Aan het eind van VWO-6 heb je twaalf Nederlandstalige werken gelezen. Door het maken van diverse opdrachten die je verzamelt in je leesdossier, bereid je je voor op het mondeling literatuurexamen. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? In de bovenbouw wordt de grammatica niet meer behandeld, we gaan ervan uit dat je de regels voldoende beheerst. Dit betekent dat je leert hoe je een zin goed formuleert en dat je in staat moet zijn (grammaticale) fouten uit zinnen te halen.

17 Pagina: 17 Argumentatie is een nieuw onderdeel. Je kijkt in de tekst hoe deze is opgebouwd. Je gaat op zoek naar het standpunt van een schrijver en je bepaalt welke argumenten dit standpunt versterken. Een ander belangrijk verschil is de toetsing. Het schooljaar bestaat uit vier periodes die elk één onderdeel van het vak beslaan. Dit betekent dat je per periode vaak slechts een toets krijgt. Aantal lesuren In 4V heb je 2,5 uur Nederlands per week, in 5V en in 6V heb je 3 uren les. Examenprogramma Het eindexamen voor Nederlandse taal en letterkunde bestaat uit een schoolexamen en een centraal examen. Tijdens het centraal examen wordt je leesvaardigheid getoetst aan de hand van teksten met inhoudelijke vragen of met een samenvattende vraag. Het schoolexamen bestaat uit een examendossier met daarin de resultaten van de volgende onderdelen: gespreksvaardigheid (debat), schrijfvaardigheid en literatuur (een gesprek over de gelezen boeken). De letterkundecijfers tellen mee bij Nederlands. Hoe gebruik je het vak Nederlands na het VWO? -spreken in het openbaar, presenteren -foutloos brieven, artikelen of verslagen schrijven -artikelen beoordelen op inhoud en kwaliteit -je mening verwoorden ten aanzien van een standpunt of van een boek of een artikel -kritisch luisteren -goed lezen en een tekst begrijpen -ertoe in staat zijn een tekst samen te vatten Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep Communicatie-en informatiewetenschappen Bedrijfscommunicatie en digitale media Nederlandse taal en cultuur Interculturele communicatie Literatuurwetenschap Taalwetenschap

18 Pagina: 18 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij Nederlands? _ 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? _ 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? _

19 Pagina: 19

20 Pagina: 20 Profielvakken & keuzeexamenvakken

21 Pagina: Aardrijkskunde - Wat betekent de klimaatverandering voor Nederland? - Waarom is het belangrijk dat allochtonen inburgeren? - Hoe is de tsunami in Azië ontstaan en kan dit ook bij ons voorkomen? - Hoe kan je het fileprobleem oplossen? - Waarom blijven arme landen zo arm? Aardrijkskunde is meer dan alleen maar topografie. Het biedt je als het ware een venster op de wereld, die je bij dit vak leert verkennen en begrijpen. Daarbij moet je niet alleen denken aan je eigen leefomgeving in jouw dorp of stad, maar ook aan de "rest" van de wereld. Tijdens de lessen worden bijvoorbeeld de volgende onderwerpen behandeld: "Hoe leven mensen in verder afgelegen gebieden?" en "Hoe is het om in een heel grote stad te wonen met miljoenen inwoners?" Ook is er natuurlijk veel aandacht voor allerlei natuurverschijnselen en de gevolgen ervan voor de aarde en de mensen. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan vulkanisme, aardbevingen, orkanen of de gevolgen van het broeikaseffect. Met dit vak leer je de ontwikkelingen in de wereld een plaats te geven. Iedere dag lees je in de krant of zie je op het journaal wel onderwerpen die te maken hebben met aardrijkskunde, bijvoorbeeld over vluchtelingenstromen of de vergrijzing van de samenleving. Je komt aardrijkskunde dus vaker tegen dan je misschien had gedacht. Maar je leert nog meer tijdens de aardrijkskundeles: gebruik maken van verscheidene bronnen. Op die manier leer je informatie te verzamelen, te selecteren, te beoordelen en te verwerken. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Er wordt een andere methode gebruikt dan in de onderbouw en je hebt geen topografie meer. Er wordt afgewisseld tussen theorie en praktijk, je maakt theoretische schoolexamentoetsen en je moet een aantal praktische opdrachten maken. Aantal lesuren Aardrijkskunde wordt in alle jaren in de bovenbouw gegeven. In 4 vwo krijg je 2 lesuren per week. In 5 vwo krijg je 3 lesuren per week. In 6 vwo krijg je 2,5 lesuren per week.

22 Pagina: 22 Examenprogramma Het examen van aardrijkskunde bestaat uit een centraal examen en een schoolexamen. De volgende onderwerpen komen in de bovenbouw aan bod: Domein A Vaardigheden Hierin leer je hoe je een geografisch onderzoek moet aanpakken. Domein B Wereld Dit domein gaat over verschillen tussen gebieden in de wereld en behandelt ook het thema globalisering. Ook gaat het hier over ontwikkelingslanden en de verdeling van arm en rijk in de wereld. Domein C Aarde Dit domein behandelt onder andere vulkanisme, aardbevingen, het broeikaseffect en de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland. Het milieu is hier een belangrijk onderwerp. Domein D Gebieden Dit domein gaat over één bepaald gebied in de wereld, dat je op geografische wijze leert analyseren. Het gaat nu niet om één thema, zoals in eerdere domeinen, maar om de samenhang tussen al die thema s in één gebied. Domein E Leefomgeving Dit domein gaat over Nederland. Onderwerpen zijn onder meer de overstromingen en andere wateroverlast in ons land en de problemen van grote steden. Domein F Oriëntatie op studie en beroep Aardrijkskunde is voor mensen met een brede belangstelling. Het biedt een basis voor zowel beroepen in de economische en maatschappijwetenschappelijke hoek als de meer exacte wetenschappen als natuurkunde, scheikunde en biologie. Het vak vormt een verbinding tussen de bèta- en de gammawetenschappen en geeft een kader voor de onderwerpen van voornoemde studies. Het vak geeft je de mogelijkheid om datgene wat zich om je heen afspeelt, te plaatsen. Waar kun je het vak kiezen? Zie de tabellen achter in het boekje.

23 Pagina: 23 Mogelijkheden met aardrijkskunde wat betreft (vervolg)studie Hoger Beroeps Onderwijs Universiteit Logistiek en Economie Planologie Planologie Sociale Geografie Verkeerskunde Demografie Leraar aardrijkskunde Aardwetenschappen Civiele techniek Bos- en Natuurbeheer Vastgoed en Makelaardij Milieukunde Toerisme en Recreatie Geologie Journalistiek Meteorologie Geodesie (landmeetkunde) Internationale Ontwikkelingsstudies Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij aardrijkskunde? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past.

24 Pagina: Leg uit waarom je dit vak wel / niet zou willen kiezen.

25 Pagina: Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM) Algemeen Bij het vak Bewegen, Sport en Maatschappij doe je eindexamen in sport en bewegen. Je ontwikkelt technische en tactische vaardigheden in verschillende takken van sport. Samen met je sportieve klasgenoten ontdek je verschillende sporten en je stijgt al snel boven jezelf uit. Zo staan er onder andere CCC s best dance crew, schermen en survival op het programma. Je bent enthousiast voor en over sport wanneer je kiest voor het vak BSM. Daarnaast heb je natuurlijk een goede inzet wanneer je sport. Het is mooi meegenomen wanneer je zelf heel goed kunt sporten, maar je hoeft geen topsporter te zijn. Je hoeft niet heel goed te zijn in sport om een voldoende te halen voor BSM. Je moet vooral enthousiast zijn voor en over sport en je willen inzetten. Naast het feit dat je zelf veel gaat sporten gaan we dieper in op verschillende onderwerpen. Natuurlijk word je zelf beter in sport en leer je samen met klasgenoten sportactiviteiten aan te passen en ontwerpen. Je leert bewegen in de rol van begeleider/trainer en je leert organiseren. Dit doe je natuurlijk ook allemaal in de praktijk, want we zijn een praktisch vak. En dat is ontzettend leuk en leerzaam. We behandelen Eerste Hulp Bij Sport Ongelukken (EHBSO). Hierdoor kun je anderen en jezelf helpen in het voorkomen en behandelen van blessures. Je leert je eigen lichaam verder kennen wanneer we dieper ingaan op de manier hoe dat bewegen nu werkt. Ook leer je een trainingsschema maken om jezelf of anderen te trainen. Tot slot onderzoeken we waarom mensen sport zo leuk en goed vinden om te doen. Is dit eigenlijk wel zo? (Ja!) Wat zijn motieven om te sporten? En hoe wordt dit allemaal georganiseerd? Aansluiting op de onderbouw. We sluiten met de activiteiten en het beginniveau aan op het onderbouwprogramma bewegingsonderwijs. We zoeken duidelijk de verdieping ten opzichte van de onderbouw. Omdat jij en je klasgenoten genieten van sport en je wilt inzetten, lukt dit ook altijd erg goed. Dat is echt genieten. Verschil tussen HAVO en VWO Het VWO heeft een aantal eindtermen waarbij er een beroep wordt gedaan op je onderzoekskwaliteiten. Er is veel ruimte voor verbreding. Aantal lesuren Je hebt t/m periode 2 in je eindexamenjaar 3 uur BSM op je rooster staan.

26 Pagina: 26 Waar te kiezen? Bewegen Sport en Maatschappij is een examenvak in het vrije deel. Omdat je met sport zoveel kanten uit kunt, kun je het kiezen binnen alle profielen. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep De mogelijkheden voor een baan gerelateerd aan sport zijn eindeloos. In Nederland zijn mensen werkzaam in de sport, zowel in de recreatie- als in de topsport. Daarnaast zijn er ruim mensen met sportgerelateerde werkzaamheden. Tot slot zijn er nog ontzettend veel mensen die bijvoorbeeld sportieve bedrijfsuitjes organiseren of lesgeven in het onderwijs. Je kunt vanuit het vak BSM verschillende arbeidsgebieden in, te weten onderwijs, recreatie, economie, staat en veiligheid, gezondheid en zorg en voeding. Voor vwo ers gaat het om een brede kennis van sport en bewegen als opstap naar bijvoorbeeld bewegingswetenschappen of een studie medicijnen, maar ook om een soort 'management en organisatie (M&O, vak in de bovenbouw)' in de praktijk. Het vak bewegen sport en maatschappij leert je leidinggeven, initiatiefnemen en samenwerken, ook als je het wat moeilijker vindt. Dit is een ervaring die in elk werkveld van pas komt. Of zoals een VWO6 leerling haar moeder toevertrouwde na een zware 2 dagen BSM: Mam, dit zou iedereen eens mee moeten maken Met BSM maak je hoe dan ook een positieve keuze.

27 Pagina: 27 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij BSM? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past. 5. Leg uit waarom je dit vak wel / niet zou willen kiezen.

28 Pagina: Biologie Algemeen Biologie betekent letterlijk "de leer van het leven". Bij biologie houd je je dan ook bezig met het bestuderen van alles wat leeft, groeit en bloeit: mensen, planten, dieren en micro-organismen. Het vak biologie is opgebouwd rondom 3 centrale thema's: Hoe is het leven op aarde tot stand gekomen? Hoe ontwikkelen organismen zich van hun vroegste ontwikkelingsvorm tot het volwassen stadium? Hoe kunnen organismen zich aanpassen aan een omgeving die steeds verandert? Voor iedereen die in een medische, paramedische of biologische richting verder wil, is dit vak een must, ook als het voor de vervolgopleiding niet verplicht is. In elk geval is het een vak dat je voor je algemene ontwikkeling niet mag missen. Als je niet zo heel exact bent aangelegd, kan biologie best een moeilijk vak zijn. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? De lessen biologie in de bovenbouw bouwen voort op de lessen zoals die in de onderbouw gegeven worden. Alleen is het niveau een stuk hoger. Tijdens de biologielessen in de bovenbouw wordt vooral verwacht dat je logisch kunt nadenken, dat je verbanden kunt leggen tussen de verschillende onderwerpen binnen de biologie en dat je er inzicht in hebt hoe bepaalde processen werken. De lesvorm is heel gevarieerd: klassikaal, afgewisseld met zelfstandig werken, of werken in groepjes. Practica zijn bij biologie erg belangrijk: het is niet alleen illustratie van de leerstof, het is ook een manier van met biologie bezig zijn. De stof wordt zoveel mogelijk in bepaalde contexten behandeld. Daarbij moet je denken aan: gezondheid (bijvoorbeeld de rol van voedsel, de rol van zonlicht, de rol van microorganismen), natuur en milieu (bijvoorbeeld invloed van menselijk gedrag op de natuur), voedsel en voedselproductie (bijvoorbeeld wereldvoedselprobleem) en biotechnologie (bijvoorbeeld klonen, DNAmanipulatie). Dit maakt biologie tot een vak dat je dagelijks tegenkomt. Aantal lesuren In 4 vwo krijg je 2 lesuren per week, in 5 en 6 3 lesuren per week.

29 Pagina: 29 Examenprogramma Het examen van biologie bestaat uit een centraal examen en een schoolexamen. De volgende onderwerpen komen in de bovenbouw aan bod: Domein A Vaardigheden Hierin leer je hoe je een biologisch onderzoek moet aanpakken. Domein B Structuren van ecosystemen, organismen en cellen Het gehele ingewikkelde samenspel van planten en dieren in een gebied hangt van vele factoren af: licht, temperatuur, structuur van de bodem, de invloed van de mens en nog veel meer. Zo'n leefgebied noemen we wel een ecosysteem. Welke soorten planten en dieren (organismen) er leven, hangt er natuurlijk nauw mee samen. De functie van allerlei weefsels en organen komt hier aan bod. Je moet bijvoorbeeld organen bij de mens kunnen benoemen in afbeeldingen. De bouw, onderdelen en functie van cellen komen bij dit onderdeel aan de orde. Ook aan de bouw van bacteriën en virussen wordt aandacht besteed. Je moet bijvoorbeeld in tekeningen en afbeeldingen delen van cellen kunnen herkennen. Domein C Levenscyclus en erfelijke informatie Bij de levenscyclus wordt veel aandacht besteed aan de seksualiteit van de mens, vruchtbaarheid, zwangerschap en bevalling. Ook leer je na te denken over zaken als homoseksualiteit, kinderloosheid en bijvoorbeeld het voor en tegen van het gebruik van 'de pil'. Bij erfelijkheid komen allerlei onderwerpen die met erfelijkheid, genetische manipulatie en erfelijke ziekten te maken hebben aan bod. Ook leer je hoe je de uitkomst kunt voorspellen van kruisingen, onder andere met behulp van kansberekeningen. Verder wordt de deling, groei en ontwikkeling van cellen besproken. Wat is DNA? Wat zijn chromosomen? Wanneer is er sprake van ontregelde groei, zoals bij kanker? Op dit soort vragen wordt bij dit onderdeel ingegaan. Domein D Metabolisme a) energiestromen Hoe komen we aan onze energie? Hoe maken we de stoffen die in ons lichaam belangrijk zijn? Voor een aantal stoffen is er sprake van een kringloop. Daarvoor is een groot aantal micro-organismen van belang. b) stofwisseling van planten De trefwoorden bij dit onderwerp zijn onder andere: fotosynthese, koolhydraten, de processen die een rol spelen bij opname, transport en afgifte van stoffen door zaadplanten. c) stofwisseling van de mens De hele spijsvertering komt aan bod. Welke organen spelen een rol bij eten en drinken, vertering, verwijdering van onverteerbare stoffen en afvalstoffen? De chemische kant van eiwitten, koolhydraten en vetten krijgt volop de aandacht.

30 Pagina: 30 Bloed speelt natuurlijk een belangrijke rol bij het 'bezorgen' van allerlei stoffen op het juiste adres. Longen, nieren en lever hebben daarbij een belangrijke taak. Wat is goede voeding? Welke stoffen zijn ongezond voor ons? d) afbraak en opbouw in cellen In ons lichaam wordt als 'brandstof' glucose gebruikt. Er ontstaat koolstofdioxide en water. Natuurlijk wordt er geen vuurtje gestookt in ons binnenste. Hoe dat dan precies gaat, wordt bij dit onderwerp besproken. e) de vorming van eiwitten Er zijn veel belangrijke eiwitten. Deze hebben belangrijke taken in ons lichaam. DNA en RNA spelen een belangrijke rol bij het maken van eiwitten uit aminozuren. De zuurgraad (ph) en temperatuur hebben invloed op de structuur van eiwitten. Domein E Dynamiek en homeostase a) dynamiek in ecosystemen Je leert waar de ontwikkeling, handhaving of verstoring van een leefomgeving van afhangt. Als er binnen een bepaalde diersoort meer dieren sterven dan er geboren worden, dreigt uitsterven van deze diersoort. Maar er zijn ook omstandigheden waarbij bepaalde planten of dieren 'de macht kunnen grijpen'. b) ontstaan en handhaving van verscheidenheid Hier komen onder andere de evolutietheorie en andere opvattingen over het ontstaan van de verschillende levensvormen aan de orde. c) gedragsleer Dieren kunnen zich door hun gedrag in hun omgeving, soms ook in veranderende omstandigheden handhaven. Waardoor wordt dat gedrag van dieren bepaald? Je moet verschillende soorten gedrag kunnen onderscheiden: eetgedrag, vluchtgedrag en territoriumgedrag. Ook bij mensen is sprake van bijzonder gedrag onder bepaalde omstandigheden. d) regeling van lichaamsfuncties bij de mens Enkele onderwerpen hierbij zijn: - de werking van zintuigen, spieren en zenuwstelsel, - wat is een reflex en wat is de functie van een reflex?, e) bescherming van het interne milieu Als we gezond zijn, is onze temperatuur constant (ongeveer 37 C). Hoe regelen we dat? Als er vreemde indringers in ons lichaam zijn, komt een leger van witte bloedcellen in actie. Tegen sommige indringers en ziekten hebben we antistoffen. Dat is soms heel prettig, maar soms ook vervelend, bijvoorbeeld bij orgaantransplantatie. Waar kun je het kiezen? Zie de tabellen achterin het boekje.

31 Pagina: 31 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij biologie? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past. 5. Leg uit waarom je dit vak wel / niet zou willen kiezen.

32 Pagina: Duitse taal en letterkunde (Duits) Algemeen Duits is de moedertaal van 100 miljoen mensen in Midden-Europa en is niet alleen de taal van Dichter und Denker, maar voor Nederlanders ook de taal waarin gehandeld wordt met onze belangrijkste handelspartner Duitsland. Daarnaast wordt in vervolgopleidingen in de techniek, handel, sport- en medische opleidingen en natuurlijk in de dienstverlenende beroepen Duits als voorwaarde gesteld of als pré gewaardeerd. In universitaire studies als filosofie en geschiedenis is kennis van het Duits belangrijk opdat je primaire en secundaire literatuur kunt lezen. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Het niveau wordt hoger en daardoor wordt het mogelijk steeds meer levensecht materiaal te gebruiken. De afzonderlijke onderdelen komen wat duidelijker naar voren: je krijgt literatuur en literatuurgeschiedenis en er wordt dieper ingegaan op de Duitse geschiedenis en cultuur waarin de Tweede Wereldoorlog, de deling van Duitsland in BRD en DDR en het moderne Duitsland van nu een centrale plaats innemen. Verder lees je klassikaal en individueel enkele Duitse boeken. Aantal lesuren In 4 vwo krijg je 4 lesuren, in 5 en 6 vwo krijg je 3 lesuren per week. Lesonderdelen In deze uren komen de volgende onderdelen aan bod : 1. Leesvaardigheid 2. Gespreksvaardigheid 3. Schrijfvaardigheid 4. Luistervaardigheid 5. Duitse Letterkunde. Voor alle onderdelen heb je ook kennis van het idioom en de grammatica nodig die je langzamerhand opbouwt. Leesvaardigheid Je leert teksten begrijpen en analyseren. De onderwerpen die in de teksten behandeld worden, variëren zodanig dat er uit alle profielen thema s aan bod komen. Dit onderdeel wordt met een Centraal Examen afgesloten, dat de helft van je eindcijfer bepaalt.

33 Pagina: 33 Gespreksvaardigheid Je oefent a.h.v. opdrachten (hoe te reageren in diverse situaties), beschrijvingen en dialogen om je in het Duits op eenvoudige wijze uit te drukken. Je leert a.h.v. dialoogopdrachten o.a praktische informatie te vragen en te geven, je gevoelens uit te drukken, te argumenteren en een mening te verdedigen. Dit onderdeel wordt afgesloten in klas 6 met een mondeling examen van ca. 20 minuten. Schrijfvaardigheid Je leert een informele en formele brief te schrijven met diverse thema s (bijv. reservering, klacht, sollicitatie). Hierbij wordt gelet op de idiomatische en grammaticale correctheid van het geschreven Duits. Luistervaardigheid: Je oefent met luister- en kijkopdrachten, o.a met video-materiaal en luisteropdrachten van de radio. Als afsluiting vindt er een Cito-opdracht plaats. Literatuur Je maakt kennis met de Duitse literatuur en literatuurgeschiedenis, waarvan je een overzicht wordt aangeboden met exemplarische voorbeelden. Op twee periodes van de literatuurgeschiedenis wordt dieper ingegaan. Je leest zelfstandig drie boeken, waarover je een verslag moet maken en/of vragen moet beantwoorden. Waar kun je het kiezen? Zie de tabellen achter in het profielboekje. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep In de techniek, handel, sportopleidingen en medische opleidingen en natuurlijk in de dienstverlenende beroepen wordt vaak Duits als voorwaarde gesteld of als extra taal gewaardeerd.

34 Pagina: 34 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij Duits? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past. 5. Leg uit waarom je dit vak wel / niet zou willen kiezen.

35 Pagina: Economie Algemeen In klas 3 heb je kennisgemaakt met het vak economie. Daarbij heb je vooral gekeken naar jouw rol in de economie: je rol als burger, als consument, als ondernemer, als werknemer enzovoort. Daarbij heb je kennisgemaakt met een aantal aspecten van het economisch leven. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? In de Tweede Fase breiden we het vak economie uit. We gaan dan vooral kijken naar de macro-economie: de economie van een land (voor ons natuurlijk Nederland) en de wereldeconomie. Centraal daarbij staat het doel van de economische wetenschap: het bereiken van een zo groot mogelijke welvaart. Simpel gezegd: Hoeveel van onze wensen kunnen we realiseren? Dat de mens veel wensen heeft staat voor economen vast. Waarom dat zo is, onderzoekt de economische wetenschap niet, dat is voer voor psychologen. Wel maakt de economische wetenschap hoe langer hoe meer gebruik van de resultaten van psychologie. Voorbeelden daarvan zijn de speltheorie: hoe reageert een mens op acties van een ander mens, en de theorie van het morele gevaar, waarbij wordt gekeken hoe consumenten situaties zo kunnen gebruiken dat hun eigen voordeel gewaarborgd wordt. Economen concentreren zich op het verwezenlijken van de wensen van mensen. Om de wensen te verwezenlijken zijn er goederen en diensten nodig. Er moet geproduceerd worden; zo ontstaat het Nationaal Product. Dat roept al meteen een aantal economische vragen op: wie zorgt voor de productie (bedrijven en/of de overheid)? Waarom wordt er geproduceerd (winst of algemeen belang)? Hoe produceren we (veel mensen = arbeid of juist veel machines = kapitaal). In welk land worden bepaalde producten geproduceerd? Doordat we produceren, ontstaat er inkomen: het Nationaal Inkomen. Hoe hoog is dat inkomen? Hoe verdelen we dat inkomen? Welk deel van dat inkomen reserveert de overheid voor zichzelf door belastingen te heffen? Aan welke producten geven de consumenten hun geld uit? Er ontstaat een kringloop van geld en goederen. Bedrijven verkopen hun producten aan consumenten. Het geld dat ze hiervoor ontvangen, gebruiken ze o.a. om hun werknemers te betalen. De werknemer geeft als consument het geld weer uit aan de producten van de bedrijven. En zo zou dat tot in het oneindige door kunnen gaan. Geen problemen, want het geld wordt elke keer rondgepompt. Helaas, de waarheid is anders. Lees de kranten er maar op na. Economische problemen zijn er in overvloed, bij voorbeeld kredietcrisis, eurocrisis, werkloosheid, faillissement van bedrijven, grote schulden bij burgers, woningnood en onderontwikkeling.

36 Pagina: 36 Bij de bestudering van al deze problemen moeten we ons telkens weer vragen stellen. Vragen die te maken hebben met werkgelegenheid en werkloosheid, met internationale handel, met inflatie (= prijsstijgingen). Hoe komt het bijvoorbeeld dat elk jaar opnieuw de prijzen stijgen? Hoe kan een tropische orkaan in de golf van Mexico ervoor zorgen dat wij meer moeten betalen voor onze benzine? Wat is de rol van geld in de economie? Waarom werd bijvoorbeeld gezegd dat de invoering van de Euro voor een grotere welvaart zou zorgen in de deelnemende landen? Waarom hebben de grote schulden van bijvoorbeeld Griekenland zo n invloed op de eurozone? Het mooie van het vak economie is dat er geen pasklare antwoorden op veel van onze vragen zijn. In de economie maken we daarom gebruik van modellen: vereenvoudigingen van de werkelijkheid. Op die manier proberen we te begrijpen hoe de economische wereld in elkaar zit. Dan pas kunnen we kijken wat de oplossing voor bepaalde problemen kan zijn en kunnen we (een beetje) voorspellen hoe de economie zich zal gaan ontwikkelen. Onderwerpen die aan bod komen zijn bijvoorbeeld: De mens als consument Hoe komt men aan het inkomen? Waardoor wordt de hoogte van het inkomen bepaald? Hoe besteedt men het inkomen? Hoe wordt het inkomen verdeeld? De mens als producent Welke producten maakt men? Op welke manier, op welke plaats en tegen welke prijs worden deze producten verkocht? De rol van de overheid Bij dit onderdeel gaat het over de rijksbegroting, de belastingen en de economische politiek. De handel met het buitenland De invoer en de uitvoer, de invloed van grote internationale ondernemingen, de ontwikkelingslanden, de waarde van de buitenlandse valuta s, zoals de dollar, komen hierbij aan bod. Zoals je ziet zijn dit onderwerpen die je dagelijks tegen kunt komen, in het nieuws op de televisie of in de krant. Als laatste een waarschuwing: in het vak economie maken we veel gebruik van getallen, berekeningen en van de wiskunde. Als je geen enkel gevoel hebt voor het werken met getallen kun je beter geen economie kiezen in je vakkenpakket.

37 Pagina: 37 Aantal lesuren In klas 4 krijg je 2 uur economie per week en in klas 5 en 6 is dat 3 uur economie per week. Examenprogramma Het eindexamen van economie bestaat uit een schoolexamen en een centraal examen. Tijdens het schriftelijk examen komen onder andere de volgende onderwerpen, in het examenprogramma concepten genoemd, aan bod: Schaarste Ruil Markt Ruilen over de tijd Samenwerken en onderhandelen Risico en informatie Welvaart en groei Goede tijden, slechte tijden Een deel van het schoolexamen zal bestaan uit praktische opdrachten (keuzeonderwerpen). Daarnaast zullen er theoretische toetsen worden afgenomen. Waar kun je het kiezen? Zie de tabellen achter in dit boekje. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep: Elke economische studie, zowel op wo als hbo staat voor je open. Andere wetenschappen, zoals bedrijfskunde en recht maken ook veel gebruik van economische wetmatigheden

38 Pagina: 38 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij economie? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past. 5. Leg uit waarom je dit vak wel / niet zou willen kiezen.

39 Pagina: Filosofie Algemeen Filosofie betekent: liefde voor wijsheid. In het vak filosofie worden vragen besproken die elk mens zichzelf wel eens stelt, bijvoorbeeld Wat is liefde?, Wat is wijs? of Wie ben ik eigenlijk?. Ook wordt er nagedacht over het denken zelf en waarom we bepaalde uitspraken voor waar houden en andere niet. Bovendien worden er vaardigheden geoefend, zoals debatten, socratische gesprekken en begripsanalyse. Op filosofische vragen zijn meerdere antwoorden mogelijk en daarin onderscheidt de filosofie zich van andere vakken. Discussie en dialoog zijn dan ook belangrijke onderdelen binnen de filosofie. Op die manier leer je luisteren naar andermans oordeel of leer je beter je eigen argumenten te onderbouwen. Filosofie leert je ook kritisch te denken door argumenten voor of tegen een bepaald vraagstuk te formuleren. Hoe ziet een filosofieles eruit? Voor een deel lijken filosofielessen op lessen bij andere vakken. Zo wordt een theorie uitgelegd door een docent ( bijvoorbeeld het denken van een bepaalde filosoof). Op die manier maak je kennis met de manieren van denken van allerlei filosofen uit de Westerse geschiedenis. Vervolgens behandelen wij vragen uit een boek zodat je kunt toetsen of je de stof begrepen hebt. Ook presenteer je zelf bepaalde stellingen met argumenten voor en argumenten tegen of presenteer je zelf het denken van een bepaalde filosoof met uiteraard jouw visie daarop. Je merkt het, onderling gesprek en discussie zijn een belangrijk deel van de lessen. Je wisselt met elkaar van gedachten. Bovendien ga je ook als het ware in gesprek met een filosoof die is behandeld in een les. Je zult daarbij regelmatig merken dat het over heel eenvoudige vragen gaat als Waarom ben ik mooi? of Waar zou ik me druk om maken? Omdat deze eenvoudige vragen soms lastig te beantwoorden zijn, nemen we er een paar jaar goed de tijd voor. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Filosofie is voor de meeste leerlingen een nieuw vak. Sommigen hebben het vak gehad toen ze op de basisschool zaten en mee deden aan Eureka. Anderen hebben het misschien gehad in 2-atheneum als plusvak. In de bovenbouw wordt het vak gegeven als examenvak, compleet met toetsen en een centraal schriftelijk eindexamen.

40 Pagina: 40 Aantal lesuren In de vierde krijg je 2 uren en in de vijfde en de zesde krijg je 3 uren filosofie per week Examenprogramma Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Vaardigheden: oefenen in redeneren en argumenteren. Domein B: Wijsgerige antropologie: je kijk op de mens ontwikkelen. Domein C: Ethiek: je bezinnen op normen en waarden. Domein D: Kennisleer: je afvragen of je iets zeker kunt weten. Domein E: Wetenschapsleer: grenzen verkennen over dingen die wetenschappelijk te verklaren zijn en dingen die dat niet zijn. Waar te kiezen? Als profielvak in het profielkeuzedeel van Cultuur en Maatschappij. Als vak in het vrije deel van alle profielen. Mogelijkheden met dit vak voor studie en/of beroep Bij elke vervolgopleiding in het HBO of WO komt filosofie aan bod. Elk beroep kent zijn eigen filosofische vragen. Rechters, verpleegsters, economen, psychologen, historici, managers en artsen allemaal hebben zij in de dagelijkse praktijk te maken met filosofische kwesties en dilemma s. Bovendien geeft een studie filosofie (aan de universiteit) veel mogelijkheden. Je kunt niet alleen docent filosofie worden, maar veel filosofen zijn werkzaam binnen de journalistiek, bij uitgeverijen of binnen de politiek.

41 Pagina: 41 Vragen: 1. Waar moet je goed in zijn bij filosofie? 2. Waar moet je bij dit vak veel tijd aan besteden? 3. Welke eigenschappen heb je bij dit vak nodig? 4. Leg uit waarom dit vak wel / niet bij je past. 5. Leg uit waarom je dit vak wel/niet wilt kiezen.

42 Pagina: Franse taal en letterkunde (Frans) Algemeen Met het leren van de Franse taal verleg je, net als bij het leren van andere talen, je grenzen. Je komt in aanraking met de Franse cultuur en gewoonten. Waarin verschilt dit vak met de onderbouw? Eigenlijk verschilt Frans in de bovenbouw niet zo veel van het vak in de onderbouw. Natuurlijk wordt het allemaal wat moeilijker en ga je dieper op dingen in. Je gebruikt een andere methode, waarin de verschillende vaardigheden afwisselend aan bod komen en waarin je leert de geleerde vaardigheden in de praktijk te gebruiken. Daarnaast maak je kennis met de Franse literatuur. Aantal lesuren Je krijgt in de bovenbouw 3 uren les per week. Examenprogramma Het eindexamen van het vak Frans bestaat uit een schoolexamen en een centraal examen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Leesvaardigheid Je leert verschillende tekstsoorten over allerlei onderwerpen begrijpen en analyseren. Daarbij bouw je een woordenschat op die je nodig hebt voor het begrijpen van Franse teksten. Domein B: Kijk- en luistervaardigheid Je oefent met luister- en luister-kijkmateriaal om gesproken Frans te kunnen begrijpen. Je leert de hoofdgedachte van een tekst weergeven, je kunt de betekenis van belangrijke elementen uit een kijk- luisteropdracht aangeven en conclusies trekken. Domein C: Gespreksvaardigheid Je leert a.h.v. dialoogopdrachten o.a. praktische informatie te vragen en te geven, je gevoelens uit te drukken, te argumenteren en een mening te verdedigen. Daarnaast moet je tijdens je mondeling in vwo 5 en 6 een discussie over een bepaald onderwerp kunnen voeren met je docent waarbij je ertoe in staat bent standpunten en argumenten goed in het Frans te verwoorden. Dit doe je naar aanleiding van gekozen Franse teksten die je ook moet kunnen samenvatten.