Samenvatting Maatschappijwetenschappen Criminaliteit en rechtstaat

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijwetenschappen Criminaliteit en rechtstaat Samenvatting door Marise 4976 woorden 6 maart keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen Criminaliteit en rechtsstaat Hoofdstuk 1 Wat is criminaliteit? Paragraaf 1 waarde: een principe dat mensen belangrijk vinden om na te streven. normen: gedragsregels Sommige normen vertegenwoordigen zulke belangrijke waarden in de samenleving dat ze als rechtsnormen in wetten zij vastgelegd. Als je hier niet aan houdt dan doe je norm overschrijdend gedrag. Criminaliteit: elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld gedrag. Delict: strafbaar gedrag. Wetboek van Strafrecht: Misdrijven zijn de meer ernstige strafbare feiten zoals diefstal. Overtredingen zijn de minder ernstige strafbare feiten zoals rijden door rood licht. overtredingen worden afgehandeld door de kantonrechter, lichte misdrijven door de politierechter en zware misdrijven door de meervoudige kamer. Misdrijven die tot een veroordeling hebben geleid, worden altijd geregistreerd in het uittreksel justitiële documentatie, het strafblad. Criminaliteit: alle misdrijven die in de wet omschreven staan. strafwaardig: gedrag dat volgens iemand of een grotere groep mensen strafbaar zou moeten zijn. Criminaliteit is daarom een relatief en cultureel bepaald begrip. Er zijn gedragingen die volgens bepaalde groepen in de samenleving strafwaardig zijn, maar waarover niets in het Wetboek van Strafrecht staat. Criminalisering: het strafbaar worden van bepaalde gedrag. Decriminalisering: een strafbare gedraging wordt uit het strafrecht gehaald en is daardoor niet langer meer verboden. Welke gedragingen wél en welke gedragingen niet strafbaar worden gesteld, is afhankelijk van een aantal zaken: Maatschappelijke context Ernst van de gevolgen die bepaald gedrag kan hebben voor de slachtoffers en voor de samenleving. Pagina 1 van 17

2 De morele opvattingen van de mensen met veel politieke macht. Paragraaf 2 de redenen dat criminaliteit gezien wordt als maatschappelijk of sociaal probleem zijn: Criminaliteit heeft ongewenste gevolgen voor grote groepen in de samenleving. Er bestaat een verband tussen het bestaan van criminaliteit en andere maatschappelijke ontwikkelingen. Bij de aanpak van criminaliteit spelen tegengestelde belangen een rol. Criminaliteit vraagt om een gemeenschappelijke oplossingen. De gevolgen van criminaliteit kun je verdelen in materiële en immateriële gevolgen. De materiële schade: Directe financiële schade voor burgers, bedrijven en overheid Indirecte financiële schade Kosten voor criminaliteitsbestrijding, zowel door de overheid als door de burgers en bedrijven De immateriële schade: Gevoelens van onveiligheid Vermijdingsgedrag Emotionele en psychische problemen, zoals slaap- en concentratieproblemen Morele verontwaardiging Veranderde opvattingen over goed en kwaad Verlies van vertrouwen in mensen, in de politiek of in de samenleving als geheel Aantasting van het rechtsgevoel van mensen als ze zien dat daders lang niet altijd gepakt en bestraft worden Het gevaar dat mensen voor eigen rechter gaan spelen (eigenrichting) Criminaliteit vraagt om een gemeenschappelijke oplossing. Daarom helpen niet alleen de overheid en burgers, maar zijn er ook particuliere initiatieven. Ook helpen bedrijven en maatschappelijke instellingen. Het is ook een politiek probleem, want het hoort bij de basisfuncties van de overheid om veiligheid te waarborgen. Om criminaliteit aan te pakken zijn er verschillende meningen in de politiek. Hoofdstuk 2 Aard en omvang van criminaliteit Paragraaf 1 verschillende soorten criminaliteit: Delicten tegen de openbare orde en het gezag, zoals het uitschelden van een politieagent Geweldsdelicten tegen leven en persoon, zoals moord Ruwheidsdelicten, zoals vernieling Pagina 2 van 17

3 Vermogensdelicten, zoals diefstal of inbraak Seksuele delicten, zoals verkrachting Verkeersdelicten, zoals autorijden onder invloed Drugsdelicten, zoals het verkopen van drugs Economische delicten, zoals het verkopen van besmet vlees Milieudelicten, zoals het illegaal kappen van bomen. In de praktijk vallen de meeste strafbare feiten onder meerdere categorieën. Men kan delicten ook indelen in veelvoorkomende en zware criminaliteit. Hierbij wordt er gekeken naar de gevolgen die het delict heeft voor de slachtoffers en maatschappelijke schade die het delict veroorzaakt. Veelvoorkomende criminaliteit: kleine criminaliteit, zoals winkeldiefstal zware criminaliteit: ernstige vormen van criminaliteit, zoals moord De overheid maakt ook een eigen indeling van criminaliteit, daarbij kijkt hij naar het gebruik van specifieke maatregelen om criminaliteit te bestrijden: jeugdcriminaliteit, cybercriminaliteit, witteboordencriminaliteit, terrorisme en drugsgerelateerde criminaliteit. Een bijzondere categorie is de georganiseerde criminaliteit, omdat deze zich niet beperkt tot één delict of één categorie. Paragraaf 2 men heeft een vertekend beeld van criminaliteit door de berichtgeving van de massamedia. Voor de beeldvorming maakt het wel uit welke kranten je leest en welke programma s je kijkt. Door eenzijdige berichtgeving over criminaliteit ontstaat er bij het grote publiek een stereotiep en generaliserend beeld van criminaliteit. (=framing). Stereotiep: een vaststaand beeld ontstaat van een bepaald verschijnsel omdat de media steeds op dezelfde manier over het onderwerp berichten. generaliserend beeld: uit een of enkele bijzondere gevallen wordt er een algemene conclusie afgeleid. Sommige mensen vinden dat men bewust kiest voor wat ze wel en niet willen lezen of horen en dat hun referentiekader daarin een sturende rol speelt, maar ook eigen ervaringen hebben hier invloed op. Referentiekader: wordt gevormd door alle waarden, normen, ervaringen en persoonlijke interesses die iemand heeft. Paragraaf 3 kwantitatieve onderzoeksmethoden: hoeveelheid (gesloten vraagstelling) kwalitatief onderzoeksmethoden: wordt gebruikt als er meer diepgaande informatie nodig> diepte-interviews Het doel van kwalitatief onderzoek is het verkrijgen van meer inzicht in de (werking van) criminaliteit. Hierbij hoort een open vraagstelling. Geregistreerde criminaliteit: misdrijven die door mensen bij de politie zijn aangegeven of die door de politie zelf zijn ontdekt. proces- verbaal: schriftelijke verslag waarin de politie of een andere opsporingsambtenaar informatie geeft over het tijdstip, de plaats en de toedracht van een overtreding, misdrijf of ongeluk. Politiestatistieken geven maar een Pagina 3 van 17

4 beperkt beeld van het werkelijke aantal gepleegde delicten: Mensen doen om allerlei redenen geen aangifte. Sommige delicten blijven vaak onzichtbaar, zoals belastingontduiking Politiestatistieken zijn dus vooral bruikbaar om een beeld te krijgen van de aard en omvang van delicten waarvoor traditioneel een hoge aangiftebereidheid is, zoals autodiefstal. Rechtbankstatistieken registreren alle misdrijven waarbij een rechter uitspraak doet. Onderzoeksgegevens zijn betrouwbaar als ze gebaseerd op waarnemingen die, onder dezelfde omstandigheden herhaald, steeds dezelfde uitkomst geven. Soms zijn deze gegevens onvolledig en niet betrouwbaar: Selectieve opsporing is van invloed op de cijfers. Door nieuwe wetten groeit het aantal delicten. De registratie van misdrijven wordt soms gekleurd door subjectieve beoordeling door de politie of de officier van justitie. Verschillende belangen De interpretatie van cijfers. Om een beeld te krijgen van de niet- geregistreerde criminaliteit ( verborgen criminaliteit ), wordt gebruikgemaakt van slachtofferenquête en in mindere mate dader enquêtes. Slachtofferenquête: onderzoekers vragen aan zoveel mogelijk mensen of zij in een bepaalde tijdsperiode slachtoffer zijn geweest van een misdrijf. Voordeel: misdrijven waar mensen niet snel aangifte van doen, komen nu wel aan het licht. Dader enquête: onderzoekers vragen aan mensen of zij bepaalde misdrijven hebben gepleegd. Nadeel: men is minder snel geneigd om eerlijk te zijn. Deze enquêtes zijn niet geheel betrouwbaar, omdat: Niet alle categorieën mensen worden ondervraagd. Over sommige misdrijven wordt naar verhouding vaker gezwegen, zowel door dader en slachtoffers. Het gaat niet om een subjectieve meting. Dit soort enquêtes zijn altijd steekproeven. Goed wetenschappelijk onderzoek hoort te voldoen aan drie criteria: De betrouwbaarheid: resultaten moeten niet op toeval berusten. De validiteit: precies datgene meet wat het moet meten.. De generaliseerbaarheid: de mate waarin uitkomsten van een onderzoek als algemeen geldend kunnen worden beschouwd. Hoofdstuk 3 Hoe ontstaat crimineel gedrag? Pagina 4 van 17

5 Paragraaf 1 niet in alle lagen van de bevolking is er veel criminaliteit. Het verschil hangt af van: Geslacht Leeftijd Maatschappelijke positie Etnische afkomst Woonomgeving Geslacht Criminaliteit is vooral een zaak van mannen. Meisjes of vrouwen doen soms mee, maar de jongens of mannen hebben de leiding over de criminele activiteiten. Maar dit verschil wordt steeds kleiner. Leeftijd Vooral mensen in hun adolescentie, van 16 tot 23 jaar, plegen delicten. Kenmerken van deze groep problematische jongeren zijn: Weinig besef van geldende normen, omdat ze die niet hebben meegekregen van thuis. Relatief veel problemen Gebrekkige sociale vaardigheden, waardoor ze er niet in slagen zich uit de problemen te werken. Weinig perspectief op werk en een carrière. Maatschappelijke positie Mensen met een lagere maatschappelijke positie zijn vaker betrokken bij agressieve delicten, inbraak en diefstal. Mensen met een hoger maatschappelijke positie zijn daarentegen vaker betrokken bij vermogensdelicten. Etnische afkomst Allochtonen mensen komen vaker in aanraking met politie dan autochtonen. Woonomgeving inwoners van grote steden plegen vaker delicten dan inwoners van kleine steden en dorpen. Paragraaf 2 criminologie is de wetenschap die onderzoek doet naar strafbaar gedrag en de gevolgen van criminaliteit voor de samenleving. Daarbij maken ze gebruik van biomedische, psychologische en sociale wetenschappen. De beschrijvende criminaliteit is erop gericht een helder en compleet beeld te geven van de aard en omvang van de criminaliteit. De theoretische criminologie probeert crimineel gedrag te verklaren. Er zijn twee soorten benaderingen: microniveau en macroniveau. Microniveau op zoek naar de individuele of persoonlijke verschillen tussen criminele en niet- criminele mensen. Ook gaat het om de verschillen in aanleg (nature) en opvoeding en ontwikkeling (nurture). Uit alle onderzoeken over crimineel gedrag Pagina 5 van 17

6 bleek dat mensen die asociaal gedrag vertonen een lagere hartslag hebben. Ook is er een verband tussen een verhoogde testosteronspiegel en agressief gedrag. Delinquente jongeren hebben veelal een persoonlijkheidsstoornis. Toch lukt het niet om een eenduidig causaal verband vast te stellen tussen aangeboren biologische en/of psychologische kenmerken en crimineel gedrag. Sociaalpsychologen zoeken de verklaring van crimineel gedrag in de risicofactoren in de directe leefomgeving van delinquenten: Het gezin> als ouders niet corrigeren dan leren kinderen geen grenzen kennen. Op school komen kinderen in aanraking met nieuwe normen, zoals aanwezigheid en huiswerk maken. Kinderen die opgroeien in een achterstandswijk lopen meer risico om crimineel te worden dan kinderen uit de meer welvarende buurten. Hoe ouder een kind wordt, des te groter wordt de invloed van leeftijdgenoten, de peergroup. >groepsdruk en het geleidelijk verdwijnen van schuldgevoel. Neutralisatie: het ontkennen van de eigen verantwoordelijkheid voor crimineel gedrag. Macroniveau op zoek naar oorzaken van criminaliteit in structurele en culturele kenmerken van samenlevingen als geheel. Criminologen die strafbaar gedrag verklaren vanuit de maatschappelijke omstandigheden en ontwikkelingen, letten vooral op sociologische factoren, zoals maatschappelijke ongelijkheid en (sub) culturele verhoudingen. Criminaliteit is dus in deze visie het gevolg van de ongelijke verdeling van welvaart en een daaraan gekoppeld gefrustreerd eerlijkheidsgevoel. Sociale desintegratie: mensen zich niet langer verbonden voelen met anderen in de samenleving. vervreemding: mensen hebben het gevoel dat zij buiten de samenleving staan> normvervaging en normloosheid. Paragraaf 3 verschillende soorten theorieën over criminaliteit: Sociobiologie en de aangeleerd- gedragstheorie Gelegenheidstheorie Anomietheorie Theorie van de delinquente subcultuur Etiketteringstheorie Bindingstheorie Theorie van de sociale controle Differentiële- associatietheorie Aangeleerd of aangeboren? Edwin Sutherland: crimineel gedrag is aangeleerd. Edward Wilson: crimineel gedrag is erfelijk. Pagina 6 van 17

7 Gelegenheidstheorie Adam Smith: rationele keuzetheorie> men kiest steeds voor zichzelf de meest gunstige optie. Marcus Felson: het niveau van criminaliteit wordt bepaald door de aanwezigheid van potentiële daders, de aanwezigheid van geschikte doelwitten en de afwezigheid van voldoende sociale bewaking. Anomietheorie Robert Merton: sommige mensen kunnen geen goede opleiding volgen, worden gediscrimineerd of hebben een slecht betaalde baan, hierdoor nemen sommigen hun toevlucht tot niet- legitieme middelen. Theorie van de delinquente subcultuur Albert Cohen: het besef van ongelijkheid is schadelijk voor mensen die buiten de samenleving vallen. Deze mensen gaan hierdoor hun eigen groep vormen en gaan dan opzettelijk provoceren. Etiketteringstheorie Howard Becker: de sociale afwijzing van mensen is de oorzaak van hun criminele gedrag. Bindingstheorie Travis Hirschi: mensen plegen geen misdaad omdat ze sociale bindingen hebben die ze niet zomaar op het spel zetten: familie, vrienden en collega s. door het herstellen van bindingen kan criminaliteit worden voorkomen. Socialecontroletheorie Robert Sampson en John Laub: het ontbreken van sancties stimuleert crimineel gedrag. Differentiële- associatietheorie Edwin Sutherland: er bestaan patronen die samenhangen met de waarden en normen van de verschillende sociale milieus die binnen een samenleving bestaan. Hoofdstuk 4 De rechtsstaat Paragraaf 1 rechtsstaat: een land waar burgers met wetten worden beschermd tegen macht en willekeur door de overheid. Sommige regels zijn zo belangrijk dat ze zijn vastgelegd in wetten. rechtsbron: een officieel document waarin een rechtsregel is vastgelegd. Rechtsregels: gelden voor iedereen in het land en iedereen moet zich aan die wet houden. jurisprudentie: het geheel aan rechterlijke uitspraken. Een rechterlijke uitspraak bevat naast het vonnis een toelichting over de keuze en interpretatie van het wetsartikel waarop het vonnis is gebaseerd. Jurisprudentie kan leiden tot nieuwe wetgeving. Rechtsregels hebben zowel voor de overheid als voor burgers belangrijke functies: Rechtszekerheid bieden. dit geeft aan wat wel en niet kan. Orde aanbrengen in de maatschappij. Onafhankelijke rechtspraak waarborgen. Conflicten vreedzaam kunnen oplossen. Pagina 7 van 17

8 Sociaal contract: een soort stille afspraak tussen burgers en overheid. Om de burgers extra te beschermen tegen machtsmisbruik door de overheid zijn de burgerrechten vastgelegd in de wet. Om die wet te kunnen handhaven mag de overheid wetsovertreders arresteren en straffen> geweldsmonopolie. Het doel van een rechtsstaat is om de bevolking te beschermen tegen de macht van de overheid en ervoor te zorgen dat wij als burgers gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen leven: Er is sprake van machtenscheiding. De grond- of vrijheidsrechten van burgers zijn in de wet omschreven en gewaarborgd. Vanwege het legaliteitsbeginsel is ook de overheid zelf gebonden aan regels en wetten. De grondbeginselen van de rechtsstaat zijn vastgelegd in de grondwet en in internationale verdragen. Paragraaf 2 de trias politica heeft als doel machtsmisbruik door de overheid te voorkomen. De machtenscheiding is in onze grondwet geregeld in drie machten: De wetgevende macht is in handen van de regering en het parlement. De uitvoerende macht is in handen van de regering, maar het uitvoerende werk wordt gedaan door ambtenaren. De verantwoordelijkheid voor de opsporing van criminelen ligt bij het Openbaar Ministerie. De minister van Veiligheid en Justitie is politiek verantwoordelijk voor het werk van het OM en voor een deel van het werk van de politie. De rechterlijke macht is belast met de rechtspraak. De rechters zijn onpartijdig en hierdoor kunnen burgers vertrouwen op een eerlijk proces. In het Wetboek van Strafvordering staan regels waaraan de rechtsgang moet voldoend. Enkele regels uit het strafprocesrecht zijn: Iedereen heeft recht op een eerlijk proces door een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Volgens de onschuldpresumptie is iedereen die verdacht wordt van een strafbaar feit onschuldig totdat zijn schuld door de rechter bewezen wordt geacht. Dwangmaatregelen, zijn aan wettelijke grenzen en waarborgen gebonden. Iedereen heeft recht op een adequate verdediging. Om zich goed te verdedigen heeft een verdachte inzage in alle juridische stukken en bewijsmateriaal die met zijn zaak te maken hebben. De wet geeft de overheid allerlei bevoegdheden, het legaliteitsbeginsel zorgt ervoor dat er grenzen zijn aan wat de overheid binnen die bevoegdheden mag doen. Voorbeelden: Het strafbaarheids- of nulla poena- beginsel houdt in dat een persoon alleen kan worden gestraft voor iets wat in de wet strafbaar is gesteld. De maximumstraf. Per delict is vastgelegd wat de maximumstraf is die de rechter mag opleggen. De hele procedure van vooronderzoek tot terechtzitting is gebonden aan wettelijke voorschriften. Het niet correct naleven van deze vormvoorschriften kan zogenaamde vormfouten opleveren. Als hierdoor het recht op een Pagina 8 van 17

9 eerlijk proces wordt aangetast, kan de rechter besluiten om de verdachte strafvermindering te geven of zelf vrij te spreken. De ne bis in idem- Regel. Wanneer een rechter in een zaak een onherroepelijke uitspraak heeft gedaan, kan de betrokkene niet voor hetzelfde strafbare feit voor een tweede keer worden vervolgd. Maar er zijn twee uitzonderingen: - Als het in het voordeel is van de verdachte of veroordeelde kan een zaak opnieuw door de Hoge Raad worden bekeken. - Als er zware aanwijzingen zijn dat een verdachte onterecht is vrijgesproken kan de Hoge Raad de zaak heropenen. Geen straf zonder schuld. Verjaring. Het recht om iemand te straffen verdwijnt na verloop van tijd. Ernstige misdrijven zijn inmiddels van verjaring uitgesloten. Paragraaf 3 dilemma van de rechtsstaat: de waarden rechtsbescherming en rechtshandhaving. Dit leidt tot een voortdurende discussie: hoeveel vrijheid willen we opofferen ten gunste van de criminaliteitsbestrijding? Bij criminaliteitsbestrijding ontstaan dus gemakkelijk allerlei spanningen. Voorbeelden: Wetten die onze vrijheid (te veel) beperken (te) ruime opsporingsbevoegdheden. De dubbele pet van de politie: de politie heeft niet alleen een opsporingstaak, maar moet ook hulp verlenen en de openbare orde handhaven. De dubbele pet van het Openbaar Ministerie: leden van het OM werken onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, maar zij behoren ook tot de rechterlijke macht: zij zijn rechterlijke ambtenaren met een zekere onafhankelijkheid. Spanning tussen politie en OM> opportuniteitsbeginsel: vervolging is niet opportuun, dat wil zeggen niet in het algemeen belang. Spanning tussen wetgever en rechter: door veranderde maatschappelijke inzichten en opvattingen kan een rechter een wet anders interpreteren dan de wetgever oorspronkelijk bedoelde. Werkdruk: een te grote nadruk op de efficiency kan ertoe leiden dat rechters te snel en dus minder nauwkeurig rechtszaken afhandelen. Spanning tussen politici en de rechters: als politici zich in het openbaar bemoeien met rechtszaken die nog onder de hamer zijn, botst de onafhankelijke, rechtsprekende macht met de twee andere machten. Klassenjustitie: het sociale milieu heeft invloed op de opsporing, vervolging en berechting van verdachten. Met de voltooiing van het Nederlands Wetboek van Strafrecht in 1886 wilde men klassenjustitie voorkomen. Met name deze twee beginselen: iedereen is gelijk voor de wet en iedereen heeft recht op een eerlijk proces. Uit onderzoek blijkt dat de politie selectief optreed. Mensen uit een duurdere buurt worden gemiddeld milder Pagina 9 van 17

10 behandeld dan mensen uit andere buurten. Voor het bestaan van klassenjustitie zijn onder meer de volgende twee oorzaken aan te wijzen: Verdachten met een betere maatschappelijke positie zijn door inkomen, opleiding, scholing en cultuur beter in staat hun belangen te behartigen. Door vooroordelen en stereotypering kan een rechter bij een hoogopgeleide verdachte andere verwachtingen hebben van het effect van een straf dan bij een laag opgeleide verdachte. Self- fulfilling prophecy: een foute definitie van de situatie die gedrag oproept waardoor de foute definitie waar wordt. Hoofdstuk 5 Paragraaf 1 Integraal veiligheidsbeleid: de overheid richt zich niet alleen om de aanpak van criminelen, maar bijvoorbeeld ook om hulp aan probleemjongeren. Kenmerken van dit beleid zijn: De nadruk ligt op het voorkomen van onveiligheid. Bij zware criminaliteit en georganiseerde misdaad speelt het strafrecht een primaire rol. De strafmaatregelen worden pas toegepast als preventie niet of onvoldoende blijkt te werken. De overheid vindt dat bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers medeverantwoordelijk zijn voor het voortkomen van criminaliteit. Repressief beleid: de overheid legt de nadruk op strafrechtelijk optreden, op strenger straffen en op het uitbreiden van de capaciteit en de bevoegdheden van politie en justitie. preventief beleid: de overheid legt de nadruk op het aanpakken van maatschappelijke oorzaken van crimineel gedrag, zoals armoede en normvervaging. Voorbeelden preventieve maatregelen: Meer (sociale) controle. Voorlichting Zorgen voor een veilige omgeving Structurele maatregelen Het voorkomen van criminaliteit met dit soort preventieve maatregelen vindt vooral plaats op gemeentelijk niveau. Bij recidivisten, zware criminelen en de georganiseerde misdaad kiest de overheid voor repressief optreden door politie en justitie: het opsporings- en vervolgingsbeleid. Het beleid dat zich richt op misdrijven die al hebben plaatsgevonden, bestaat uit vier onderdelen: Opsporing: wordt gedaan door de politie en het Openbaar Ministerie, gecoördineerd door de minister van Veiligheid en Justitie. Vervolging is de taak en verantwoordelijk van het Openbaar Ministerie. Pagina 10 van 17

11 Gevangenisbeleid: door het ontwerpen van verschillende gevangenisregimes probeert de overheid invloed uit te oefenen op de resocialisatiekansen van verschillende groepen gevangenen. Nieuwe wetgeving. De Nederlandse wetboeken worden dus regelmatig aangepast. Op het gebied van het veiligheidsbeleid zijn er ontwikkelingen: De uitbreiding van bevoegdheden> inkijkoperaties: doel het voorkomen van georganiseerde criminaliteit en terrorisme. Toegenomen inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Het in elkaar schuiven van criminaliteitsbestrijding en de bestrijding van overlast leiden tot nieuwe maatregelen. Omdat EU- lidstaten hun wetgeving steeds meer op elkaar afstemmen is er een groeiende internationale invloed op ons criminaliteitsbeginsel. Effectievere aanpak van veelplegers. Paragraaf 2 Veelvoorkomende criminaliteit: nadruk ligt op het voorkomen ervan> preventieprojecten daarnaast heeft de overheid repressieve mogelijkheden. Celstraffen worden bij voorkeur zo snel mogelijk na het delict opgelegd. Bij het bestrijden van jeugdcriminaliteit legt de overheid de nadruk op het voorkomen dat jeugdige daders echte criminelen worden. adolescentenstrafrecht: wanneer 16- en 17 jarigen zeer zware delicten plegen, dan kan het volwassenenstrafrecht worden toe gepast. Jongeren die voor het eerst een kleine misdrijf plegen worden doorverwezen naar Bureau Halt. Het is moeilijk om de leiders van georganiseerde criminaliteit aan te pakken, omdat zij vooral het werk aan anderen overlaten. Kroongetuige: een verdachte die een getuigenverklaring aflegt in ruil voor strafvermindering. Witteboordencriminaliteit Fraude, oplichting, grootschalige belastingontduiking en het witwassen van crimineel geld vormen vaak het terrein van mensen met een respectabel beroep. De strafbare feiten, die vaak specialistische kennis veronderstellen, worden meestal gepleegd in de beroepssituatie. Het is moeilijk om deze misdaden tegen te gaan, want de politie en justitie hebben vaak te weinig kennis. Daarom werken financiële rechercheurs samen met de Belastingdienst en De Nederlandse Bank. Om terrorisme te bestrijden wordt geprobeerd om radicalisering en rekrutering tegen te gaan. Naast islam gerelateerde terrorismedreiging bestaat er angst voor lone wolves, eenlingen die onverwacht een terroristische aanslag plegen, vaak met willekeurige slachtoffers. Paragraaf 3 Politieke visies Sociaaldemocraten: crimineel gedrag hangt samen met de maatschappelijke context waarin mensen leven. De overheid moet criminaliteit en onveiligheid daarom vooral tegengaan door de misstanden in de samenleving aan te pakken en een preventief veiligheidsbeleid te voeren. Pragmatisch moralisme. PvdA Liberalen: het nastreven van eigenbelang is goed voor de samenleving (rationalistisch individualisme) non- Pagina 11 van 17

12 conformistisch en ander afwijkend gedrag moet dus altijd worden getolereerd. VVD Christendemocraten de mens is geneigd tot het kwade. Criminaliteit wordt dus veroorzaakt door individuen die bewust en onbewust de regels in de samenleving overtreden. Om dit te voorkomen moet er een sterk gezag of overheid zijn die streng straft. ChristenUnie en het CDA. Hoofdstuk 6 Opsporen, vervolgen en berechten Paragraaf 1 nationale politie: tien regionale eenheden en een landelijke eenheid die zich vooral bezighoudt met de aanpak van zware, georganiseerde criminaliteit en terrorisme. De belangrijkste taken van de politie zijn: Handhaving van de openbare orde Hulpverlening Opsporing en aanhouden van verdachten en het verzamelen van bewijsmateriaal. Opsporingshandelingen worden verricht als er een redelijk vermoeden bestaat dat iemand een strafbaar feit heeft gepleegd. vroegsporing: opsporingsmethoden die worden ingezet om de voorbereiding van strafbare feiten te traceren. De politie mag al bij terreurdreiging overgaan tot opsporing en arrestatie, ook al is er nog geen sprake van een redelijk vermoeden van schuld. Alle bevoegdheden van de politie staan in het Wetboek van Strafvordering omschreven. Sinds de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden zijn de bevoegdheden uitgebreid. Bij opsporing maken we onderscheid tussen bevoegdheden met en zonder toestemming van de officier van justitie. Geen toestemming nodig: Een verdachte staande houden: iemand laten stilstaan om hem te vragen naar zin personalia (naam, adres en geboortedatum). Een verdachte aanhouden (arresteren). Je kan alleen worden gearresteerd als je wordt verdacht van een strafbaar feit. Fouilleren. In beslag nemen. De vrijheid benemen. De politie mag een verdachte maximaal zes uur vasthouden voor verhoor waarbij de tijd tussen uur en uur niet meetelt. Inverzekeringstelling: misdrijven waar ten minste vier jaar gevangenisstraf op staat. Voorlopige hechtenis: een verdachte kan 104 dagen vastgehouden worden; voor de eerste veertien dagen is er goedkeuring nodig van de rechter- commissaris (inbewaringstelling) en voor de overige tijd is goedkeuring van de rechtbank nodig (gevangenhouding). Wel toestemming nodig: Pagina 12 van 17

13 Huiszoeking> machtiging tot binnentreden Inzetten van infiltranten: undercoveragenten die een misdaadorganisatie binnendringen om informatie over die organisatie te verzamelen. Uitvoeren van inkijkoperaties om te zien of ergens strafbare feiten worden gepleegd of het plaatsen van bugs en taps om te kunnen afluisteren. Gecontroleerde doorvoer. De politie mag informanten geld betalen: dit zijn leden van een misdaadorganisatie die de politie informatie doorspelen. Preventief fouilleren> alleen in veiligheidsrisicogebieden. Paragraaf 2 officier van justitie: geeft leiding aan het opsporingsonderzoek. Alle officieren van justitie bij elkaar vormen het Openbaar Ministerie. proces- verbaal: een dossier met bewijsmateriaal, getuigenverklaringen en andere gegevens. De officier heeft drie keuzemogelijkheden met een zaak: seponeren, schikken of vervolgen. Redenen voor seponeren: Een veroordeling lijkt niet haalbaar. De verdachte is al op en andere manier gestraft. Vervolging is niet in algemeen belang. Schikking: een officier kan de verdachte bij overtredingen en lichte misdrijven ook een transactie aanbieden. Dit is in de vorm van een geldboete of taakstraf. Vervolgen sinds de Wet- OM- afdoening heeft de officier van justitie de mogelijkheid om bij kleine misdrijven, waar de maximum straf niet hoger is dan zes jaar, zelfstandig een straf op te leggen in de vorm van: een taakstraf tot 180 uur een geldboete onttrekking aan het verkeer ontzegging van de rijbevoegdheid voor maximaal zes maanden dit is wel in strijd met de trias politica. Om misbruik te voorkomen is bepaald dat de officier van justitie geen vrijheidsstraffen mag opleggen. Paragraaf 3 de rechtbank heeft verschillende rechters, ieder met een eigen taakomschrijving en bevoegdheid: kantonrechter behandelt binnen het burgerlijk recht vooral huur- en arbeidsgeschillen. Politierechter houdt zich bezig met lichte misdrijfzaken. Hij mag hoogstens een jaar opleggen. Pagina 13 van 17

14 Meervoudige kamer bestaat uit drie rechters en behandelt ernstige misdrijven. Ze doen pas na twee weken uitspraak. Kinderrechter houdt zicht bezig met alle overtredingen en misdrijven gepleegd door jongeren tussen de twaalf en achttien jaar. Als een verdachte het niet eens is met de uitspraak van een rechter heeft hij of zij het recht om in hoger beroep te gaan. Het hoogste rechtscollege is de Hoge Raad in Den Haag. Als de aanklager en/of de verdachte het niet eens zijn met de uitspraak van het gerechtshof, kunnen ze in cassatie gaan bij de Hoge Raad, die rechtspreekt met drie of vijf raadsheren. De Hoge Raad kijkt alleen of het recht goed is toegepast. Dagvaarding: hierin staat dat de verdachte ervan wordt verdacht dat hij op een bepaald moment, op een bepaalde plaats een bepaald delict heeft begaan. Een rechtszaak bestaat uit acht stappen: Opening: de rechter controleert de persoonsgegevens van de verdachte. Aanklacht: de officier van justitie leest de tenlastelegging voor, die een toelichting is op hetgeen er in de dagvaarding staat. Onderzoek: alle partijen mogen getuigen en deskundigen oproepen en ondervragen. Verhoor van de verdachte: de verdachte mag eerst zelf een verklaring afleggen, daarna volgt de ondervraging. Requisitoir: nadat de verdachte en getuigen zijn verhoord, vat de officier van justitie alles nog eens samen en zal proberen aan te tonen dat de verdachte schuldig is. Pleidooi: de advocaat houdt het pleidooi, waarin hij de verdachte verdedigt. Laatste woord> de verdachte Vonnis: de rechter doet zijn uitspraak om een verdachte schuldig te verklaren moet de rechter vier inhoudelijke vragen beantwoorden. Als een vraag niet positief kan worden beantwoord, dan houdt de zaak op: Is het ten laste gelegde feit geheel bewezen? Levert het bewezen feit een strafbaar feit op? Is d dader strafbaar? Welke straf moet worden opgelegd?> hoofdstraffen en bijkomende straffen. de wet kent drie soorten hoofdstraffen: Geldboete: euro Vrijheidsstraf Pagina 14 van 17

15 Taakstraf: werkstraf (verrichten van onbetaald werk ten algemenen nutte. ) of een leerstraf (nadruk op heropvoeding) van elke hoofdstraf kan een deel voorwaardelijk worden opgelegd. De dader krijgt alleen die straf als hij binnen een bepaalde proeftijd nogmaals een soortgelijk strafbaar feit begaat. Het verschil tussen een straf en een maatregel is dat een maatregel ook opgelegd kan worden wanneer iemand niet als schuldig is veroordeeld, maar wel een strafbaar feit heeft gepleegd. Om gezondheidsredenen kan de rechter ook besluiten tot gedwongen plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis of plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders. Andere voorbeelden van maatregelen zijn: ontneming, onttrekking aan het verkeer en een schadevergoeding. Juryrechtspraak is rechtspraak waarin leken, oordelen of een verdachte schuldig is of niet. De beraadslagingen van de jury zijn geheim en de jury hoeft zijn beslissingen niet te beargumenteren. Dit lijkt democratischer doordat burgers zelf medeverantwoordelijk voor de rechtspraak. Ook zouden zij zich beter kunnen inleven in de situatie van het slachtoffer dan een rechter. Hoofdstuk 7 Criminaliteit en straf Paragraaf 1 een rechter maakt voor de afweging tussen de gepleegde daad en het mogelijke gevolg van de straf voor de dader, het slachtoffer en de samenleving. Daarbij spelen de volgende doelen een rol: Vergelding: wraak Generale preventie: afschikkingeffect van straf Speciale preventie: bedoeld om te voorkomen dat een specifieke dader in de toekomst in herhaling vervalt. Resocialisatie: heropvoeding> de overheid probeert het gedrag van een dader te verbeteren Beveiliging van de samenleving: sommige criminelen zijn een gevaar voor de maatschappij Handhaving van de rechtsorde: straf voorkomt eigenrichting, waarbij mensen zelf voor de rechter spelen. Genoegdoening aan het slachtoffer: de slachtoffer staat centraal. Naast deze motieven om te straffen zijn er nog twee omstandigheden die de rechter bij strafoplegging meeneemt in zijn afwegingen: de kosten van de verschillende sancties. Een mogelijke cellentekort. Sommige mensen vinden dat door het opleggen van straf er geen resocialisatie plaatsvindt, maar juist asocialisatie. Bovendien krijgen veel ex- gedetineerden na het zitten praktische moeilijkheden bij het krijgen van werk en nieuwe huisvesting. Abolitionisme: de overheid moet zich er minder mee bemoeien en de zaak overlaten aan de slachtoffer en de dader. (dading) Pagina 15 van 17

16 Mediation: een vorm van conflictbemiddeling waarbij het slachtoffer de dader uitnodigt voor een ontmoeting. Paragraaf 2 als een verdachte tot een bepaalde gevangenisstraf is veroordeeld, krijgt hij van het OM een verzoek zich op een bepaalde datum te melden bij een penitentiaire inrichting, de gevangenis. Voor vrijheidsstraffen langer dan één jaar bestaat de mogelijkheid tot een vervroegde voorwaardelijke invrijheidstelling, waardoor de straf met een derde vermindert. Reclassering houdt zich bezig met de volgende taken: (vroeg)hulp aan verdachten en gevangenen. Adviseren van rechters en het OM. Toezicht houden bij schorsing van een voorlopige hechtenis of bij voorwaardelijke invrijheidstelling. Toezicht bij werkstraffen. Re- integratie en nazorg Paragraaf 3 tot in de middeleeuwen was wraak de redenen om iemand te straffen, daarna werd het belangrijkste motief afschrikking. Over de straf welk straf het meest rechtsvaardig is en welk doel straf zou moeten dienen bestaan verschillende opvattingen. Wils- of verdragstheorieën. Kenmerkend door het natuurrechtelijke karakter ervan. Iedereen weet dat er op bepaalde gedragingen straf staat, is er bij misdaad dus sprake van vrije wil. Anderzijds wordt er uitgegaan van een sociaal contract : uitdrukking van de algemene wil van het volk. Contract bepaald grenzen aan gedrag en de sancties ten aanzien van contractbreuk. Rechtvaardigingstheorieën: Het verband tussen misdaad en straf. Motieven van de dader en omstandigheden waaronder de misdaad plaatsvond doen er niet toe, het gaat alleen om het gepleegde delict. Relatieve theorieën: de ene dader is niet hetzelfde als de ander. De klassieke school: iedereen is gelijk bij wet, mensen moeten naar hun daad worden beoordeeld, niet naar persoon. Rechtsgelijkheid is belangrijk uitgangspunt. De klassieke school ziet straf dus als generale preventie om criminaliteit te voorkomen. Andere ideeën van de klassieke school: Het gelijkheidsbeginsel, dat bepaalt dat iedereen gelijk is voor de wet. Het strafbaarheidbeginsel, dat bepaalt dat iets alleen strafbaar is, als het in de wet omschreven is. Het onschuldpresumptie, die bepaalt dat iemand onschuldig is zolang schuld niet is bewezen. Moderne richting: niet iedereen is rationeel door omstandigheden: armoede, werkloosheid. Een delinquent moeten worden genezen of heropgevoed. Als een dader onbehandelbaar wordt geacht, volgt de levenslange opsluiting in een psychiatrische inrichting. Andere ideeën van de moderne richting zijn: Strafrechtelijke maatregelen, zoals tbs voor wetsovertreders met een psychische stoornis. De mogelijkheid tot scholing in de gevangenis. Pagina 16 van 17

17 Taakstraffen bedoeld om dader door middel van werk aan de regelmaat van alledag te laten wennen. Pagina 17 van 17