Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ""

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2013

2

3 JAARVERSLAG 2013

4 4

5 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 6 1. Onze missie en visie 8 2. De nieuwe koers van Hivos (directieverslag) Wat is typisch Hivos? Wat we doen: de vier programma s 16 Programma Expression & Engagement 16 Internetvrijheid 16 Creatieve vrijhavens 17 Beter bestuur door burgeractivisme 17 Het vertrouwen van Charmein 18 Programma Rights & Citizenship 19 Seksuele rechten en gezondheid 19 Kennis voor activisme in het Midden-Oosten en Noord-Afrika 19 De strijd tegen straffeloosheid 20 De dochters van boer Aram 21 Programma Green Entrepreneurship 22 Groene leningen 22 De waarde van koffie 23 Biogas wereldwijd 23 Telefoneren over tomaten 24 Programma Action for Change 25 School, de beste werkplaats 25 Eerlijke bloemen procent duurzame energie 26 Het spaargeld van hoofdman Madhenga Wat doen we goed, wat kan beter? Onze partners Hoe ziet de Hivos-organisatie eruit? Fondsenwerving Verslag van de Raad van Toezicht 39 Bijlage 1 Bestuurlijke organisatie 1 Bijlage 2 Organogram 2 Bijlage 3 Uitgaven per land Bijlage 4 Verantwoordingsverklaring 4 5

6 SAMENVATTING In 2013 werkte Hivos verder aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld, met 722 partnerorganisaties in Afrika, Azië en Latijns Amerika, en met talloze overheden, bedrijven, onderzoeksinstituten en individuen. Met onze inspanningen hebben we bijgedragen aan een beter leven voor 19,4 miljoen mensen. Onze financiers de Nederlandse overheid, Amerikaanse en internationale organisaties, de Europese Unie, bilaterale en multilaterale fondsen en privépersonen hebben onze projecten gesteund met 135,9 miljoen euro. De activiteiten van Hivos zijn onderverdeeld in vier programma s. Een greep uit de resultaten van 2013: Expression & Engagement Hivos ondersteunde creatieve vrijhavens in Zimbabwe, Kirgizië, Bolivia, Indonesië, Kenia en Noord-Irak en stimuleerde daarmee het maatschappelijk bewustzijn en debat onder bezoekers en onder nog eens indirect betrokkenen. Meer dan mensen konden veilig gebruikmaken van het internet, dankzij hulpmiddelen die Hivos heeft ontwikkeld en verspreid om debat en een tegengeluid mogelijk te maken. Politieke machthebbers werden door burgers ter verantwoording geroepen en gedwongen transparant te zijn, met behulp van sociale audits en openheid over de achtergrond van politici en eventuele corrupte activiteiten. Rights & Citizenship Dankzij de hiv/aids-preventieprogramma s van Hivos in Guatemala, Bolivia en vier landen in Zuidoost-Azië kwam er voor mensen niet alleen meer informatie over de ziekte beschikbaar, maar ook toegang tot aids-testen, -preventie en -behandeling. Hivos voerde een actieve lobby bij onder meer de VN, organiseerde congressen voor alle belanghebbenden en was actief in de media over de crisis in Syrië en de rol daarbinnen van maatschappelijke organisaties - met name die van vrouwenorganisaties. Zo zorgde Hivos er mede voor dat de situatie internationaal onder de aandacht kwam, dat er discussie ontstond en dat er beleid werd geformuleerd. Ondanks de toenemende repressie, zagen Afrikaanse LHBT-organisaties kans om te blijven functioneren en wisten zij zo te voorkomen dat Afrikaanse homoseksuelen en lesbiennes onzichtbaar werden. Green Entrepreneurship Dankzij de biogasinstallaties die in 2013 werden gebouwd, kunnen meer dan mensen in Indonesië, Cambodja en vijf Afrikaanse landen nu gebruikmaken van duurzame energie. Één biogasinstallatie voorkomt de kap van 0,5 hectare bos. Dankzij een digitaal platform konden kleine boeren (van wie 25% vrouw) in Zimbabwe efficiënter zakendoen met handelaren. Hun inkomen ging daardoor omhoog. Het Hivos Triodos Fonds kon 6,8 miljoen mensen (van wie 75% vrouw) van een kleine lening voorzien. Action for Change Het instellen van Kinderarbeidvrije Zones zorgde ervoor dat Afrikaanse kinderen konden stoppen met werken om weer naar school te gaan. 18 van de 28 schoenenfabrikanten die door Hivos zijn aangesproken op hun beleid, hebben (extra) maatregelen genomen om kinderarbeid uit te bannen uit hun productieketens. Ruim 5 miljoen mensen hoorden en zagen onze campagne voor meer eerlijke bloemen in Nederlandse winkels. Hivos liet zien dat veel bloemen onder slechte arbeidsomstandigheden geteeld worden door Afrikaanse vrouwen. De vraag naar eerlijke bloemen stijgt en de bloemenindustrie belooft een groter aanbod. Op het Indonesische eiland Sumba is het aantal mensen dat gebruikmaakt van duurzame energie toegenomen met Door zich te blijven inzetten voor democratisering, transparantie en het afleggen van rekenschap door overheden wil Hivos haar voortrekkersrol behouden in het debat over vrijheid op het internet, privacy en de maatschappelijke en politieke betrokkenheid van burgers. Hivos bleef ook in 2013 coördinator van de maatschappelijke organisaties binnen het Open Government Partnership (OGP), dat transparantie van overheden nastreeft; daarnaast lanceerde Hivos Making All Voices Count (MAVC), een wereldwijd initiatief dat burgerparticipatie en een presterende overheid wil stimuleren. Omdat de groeicijfers van de opkomende economieën afnemen terwijl de ongelijkheid tussen burgers onderling juist toeneemt, heeft Hivos veel energie gestoken in programma s die ook mensen in afgelegen steden en landelijke buitengebieden de kans geven hun situatie te verbeteren. Biogasprogramma s op drie continenten hielpen tienduizenden nieuwe gebruikers aan betrouwbare en schone energie voor hun huishouden en voor zakelijke doeleinden. Programma s voor duurzame landbouw, vooral in Oost-Afrika en Zimbabwe, maakten het mogelijk dat boeren toegang kregen tot nieuwe markten en daardoor meer inkomenszekerheid. Het Hivos Triodos Fonds ondersteunde 43 microfinancieringsorganisaties; Nederlanders stelden daarvoor samen 112,4 miljoen euro aan spaargeld beschikbaar. Hivos blijft zich bezighouden met de bestrijding van hiv/aids en andere kwesties die met de seksuele gezondheid te maken hebben. Hivos probeert de meest kwetsbare groepen (mannen die seks met mannen hebben, mensen die in de seksindustrie werken en transgenders) zo veel mogelijk bij medische programma s te betrekken, maar ook bij de besluitvorming daarover. We blijven ons verzetten tegen de criminalisering van seksuele diversiteit en van sekswerk in veel landen, omdat dat er ook toe leidt dat het risico op hiv toeneemt en dat homoseksuelen worden gediscrimineerd (of erger). 6

7 Hivos blijft samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken werken aan een aantal grote biogasprogramma s in Afrika, vrouwenrechten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, internetvrijheid en (middels publiek-private samenwerking) duurzame economische ontwikkeling in Oost-Afrika. De organisatie In 2013 zijn we verder gegaan met het ontwikkelen van een nieuwe strategie en is een nieuwe organisatiestructuur uitgewerkt, om de veranderingen in de internationale en financiële wereld het hoofd te kunnen bieden. In de kern zal het werk van Hivos gericht zijn op het stimuleren van sociale innovatie en het genereren van nieuwe ideeën, op initiatieven die bijdragen aan de oplossing van hardnekkige en complexe sociale, culturele, economische en milieugerelateerde kwesties. Deze benadering geeft ons een goede basis om onze programma s effectiever uit te voeren en gemeenschappen overal ter wereld opener en groener te maken. In de aanloop naar de reorganisatie is het regiokantoor in Bangalore (India) gesloten. Hivos wordt voortaan in India vertegenwoordigd door een kantoor in Mumbai. In 2013 had Hivos 338 werknemers (330 FTE), van wie 203 in de regiokantoren en 135 in Nederland. We hebben een nieuw intranet gelanceerd en onze administratieve systemen geoptimaliseerd. Hivos is er in 2013 in geslaagd om weer meer financieringsbronnen te vinden. 62 procent van onze inkomsten komt nu uit andere fondsen dan het medefinancieringsstelsel (MFS) van de Nederlandse overheid. 7

8 1. ONZE MISSIE EN VISIE Hivos zet zich in voor een vrije en duurzame wereld Hivos is een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie die zich inzet voor een vrije, eerlijke en duurzame wereld. Samen met organisaties in de landen waar wij werken, maken we ons sterk voor een open en groene samenleving. Open wil zeggen: ruimte voor elk mens en iedere mening. Groen betekent: een duurzame energie- en voedselvoorziening, een groene economie die tegelijkertijd miljoenen mensen uit de armoede kan halen. Ons belangrijkste doel is het leven van arme en gemarginaliseerde mensen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika structureel verbeteren. Dat kan alleen als we (ook) de positie van vrouwen versterken daar werken wij aan in al onze programma s. Hivos zoekt nieuwe oplossingen voor hardnekkige problemen. Daarom werken we samen met pioniers: mensen en organisaties met lef en vernieuwingsdrang. Hivos maakt zich sterk voor een duurzame samenleving waarin iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Dit vinden wij belangrijk: onze kernwaarden Onze afkomst zie je terug in onze kernwaarden. Opgericht als humanistische organisatie (1968) komt Hivos principieel op voor de waardigheid en het zelfbeschikkingsrecht van mensen. Hivos gelooft in de kracht en de creativiteit van mensen om hun toekomst in eigen hand te nemen. Onze projecten en programma s zijn gericht op het creëren van gelijke kansen en toegang tot middelen voor iedereen. Dat willen en kunnen we niet alleen. Daarom werkt Hivos wereldwijd samen met organisaties en individuen: burgers, overheden, bedrijven, wetenschappers en maatschappelijke organisaties. Sleutelwoorden voor het realiseren van sociale verandering zijn voor Hivos innovatie en co-creatie. Alleen als alle betrokken partijen meedoen en durven te vernieuwen, kunnen we grote stappen zetten op weg naar een eerlijke, duurzame toekomst. Nederland en internationaal. Hivos beschikt over grote netwerken en is lid van diverse coalities. Regiokantoren in Zimbabwe, Costa Rica, Indonesië, Kenia en Bolivia voeren een belangrijk deel van de Hivosprogramma s uit. De medewerkers op deze kantoren onderhouden de relaties met het grootste deel van onze partnerorganisaties en bieden ze advies, begeleiding, geld, kennis en contacten. Het Hivos-regiokantoor in Bangalore (India) sloot zijn deuren in de activiteiten zijn overgenomen door de dochterorganisatie Hivos India Advisory Services. We stimuleren de opbouw, het delen en de toepassing van kennis voor ontwikkeling met een uitgebreid kennisprogramma. Hivos is ISO-gecertificeerd en beschikt over het CBF-Keur. Dit zijn onze thema s Cultuur, ICT & media en transparantie - zie ons programma Expression and Engagement. Democratisering, mensenrechten, gender en aidsbestrijding - zie ons programma Rights and Citizenship. Duurzame economische ontwikkeling - zie ons programma Green Entrepeneurship. Verantwoordelijk burgerschap - zie ons programma Action for Change. Hivos werkt graag samen Hivos gelooft in innovatie en co-creatie. Wij werken graag samen met maatschappelijke organisaties, bedrijven, overheden en creatieve individuen. Overal ter wereld bundelen we krachten en ideeën. In Nederland zijn Free Press Unlimited, IUCN NL en Mama Cash onze partners in de Hivos Alliantie, die deelneemt aan het Nederlandse medefinancieringsprogramma. Ook is Hivos lid van Partos, het Nederlandse platform van ontwikkelingsorganisaties. Op Europees niveau werkt Hivos actief samen met gelijkgestemde ontwikkelingsorganisaties binnen Alliance2015. En in de internationale arena zijn we samen met onze partnerorganisaties actief op de terreinen van onze vier thema s. Onze kernwaarden zijn: menselijke waardigheid en het recht op zelfbeschikking pluralisme en democratie aandacht voor materiële en niet-materiële aspecten onderlinge solidariteit en verantwoordelijk burgerschap respect voor de culturele en sociale identiteit verantwoord beheer van natuur en natuurlijke hulpbronnen Zo werkt Hivos Hivos werkt samen met ruim 700 maatschappelijke organisaties. Onze inbreng bestaat uit financiële steun en gezamenlijke lobby en belangenbehartiging. Maar we delen ook graag onze kennis en netwerken. Hivos voert daarnaast eigen programma s uit en pleit actief voor haar doelen bij politiek en bedrijfsleven, in 8

9 Hivos kerngetallen 2013 bedragen x Cijfers conform richtlijn verslaggeving fondsenwervende instellingen Totale baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties derden Subsidies overheid medefinanciering MFS-2 Hivos ,488 Subsidies overheid medefinanciering MFS-2 alliantiepartners Subsidies overheid overigen Vrijgekomen middelen voor herbesteding Baten uit investeringen (in het Hivos-Triodos Fonds) Overige baten Programmalasten (nieuwe verplichtingen) Green Entrepreneurship Rights & Citizenship Expression & Engagement Action for Change MFS-2 alliantiepartners via penvoerder Hivos Portefeuille (per 31 december) Openstaande verplichtingen aan partnerorganisaties Leningen/participaties Hivos-Triodos Fonds (HTF) Aantal partnerorganisaties Eigen organisatie Operationele kosten waarvan beheer- en administratiekosten Resultaat (na bestemming) Reserves Aantal medewerkers per Verplichtingen Verplichtingen per programma Expression & Engagement 35% Rights & Citizenship 42% Green Entrepreneurship 20% Action for Change 2% Verplichtingen naar regio Afrika 37% Azië 19% Latijns-Amerika 26% Wereldwijd 17% Nederland 1% Hivos Netwerk (partnerorganisaties) Per programma Expression & Engagement 214 Rights & Citizenship 328 Green Entrepreneurship 158 Action for Change 22 Totaal 722 Naar regio Afrika 281 Azië 184 Latijns-Amerika 157 Wereldwijd 84 Nederland 16 Totaal 722 9

10 2. DE NIEUWE KOERS VAN HIVOS (VERSLAG VAN DE DIRECTIE) In 2013 publiceerde Hivos een belangrijke koerswijziging in het strategiedocument Future Calling. Hoe ziet de toekomst van ontwikkelingssamenwerking eruit? Welke rol kan en wil Hivos daarin spelen? Onze koerswijziging is geen radicale trendbreuk, maar de uitkomst van een verandering die we al eerder inzetten. Wij blijven wereldwijd sociale verandering stimuleren. En we kiezen daarbij voor een nieuwe aanpak in ons streven naar een open en groene samenleving. Transparantie en privacy Openheid is niet langer vanzelfsprekend een positief begrip. In 2013 werd dit duidelijker dan ooit dankzij de onthullingen van Edward Snowden over de praktijken van inlichtingendiensten. Door de manier waarop zij wereldwijd het leven van mensen binnendringen, komt de vraag om nóg meer openheid en nóg meer big data in een ander daglicht te staan. Hoe kunnen we onze identiteit en privacy goed beschermen? Kunnen we wel eigenaar blijven van onze eigen data? De vraag die uiterst actueel is betreft, hoeveel overheden en bedrijven mogen weten over hun burgers. Hoe kan het dat we dit soort zaken alleen via klokkenluiders te horen krijgen? Wie controleert de overijverige instanties die zich aan het democratische zicht onttrekken? Vragen en discussies die alleen maar urgenter worden als je ziet hoe de democratie wereldwijd onder vuur ligt. Neem India, Zuid-Afrika en Zimbabwe, waar nieuwe wetten en regels zijn ingevoerd die ngo s en de rol van maatschappelijke organisaties aan banden leggen. Zorgwekkende ontwikkelingen. Obama en Rousseff voor open bestuur Hivos bemoeit zich nadrukkelijk met dit soort maatschappelijke debatten in haar activiteiten rond democratisering, transparantie en verantwoording. In 2013 bleef Hivos coördinator maatschappelijke organisaties van het Open Government Partnership dat twee jaar eerder was gelanceerd door de presidenten Obama (VS) en Rousseff (Brazilië). Samen met andere landen en maatschappelijke organisaties willen ze dat overheden beloven meer te doen aan transparantie, corruptiebestrijding en de bevordering van burgerparticipatie. Inmiddels zijn 63 landen partner van dit Open Government Partnership. Making All Voices Count Nog veelbelovender - en uitdagender - was de start van het internationale programma Making All Voices Count. De vier grote donoren achter dit programma willen innovatieve oplossingen stimuleren en succesvolle initiatieven opschalen, die burgers helpen hun overheden aan te spreken. Hivos is een van de drie uitvoerders van dit programma en daar zijn we trots op. Groei en ongelijkheid Ook de waarde van economische groei stond ter discussie in In het internationale debat is steeds meer aandacht voor de groeiende ongelijkheid binnen landen. Maar ook de vraag of economische groei wel samen kan gaan met duurzaamheid wordt steeds nadrukkelijker gesteld bijvoorbeeld op de VN-top Rio+20. Economie is altijd (ook) een politiek thema. Hivos spant zich in voor goed functionerende democratieën, waarin overheden verantwoordelijk zijn en burgers actief meedoen. We zijn ervan overtuigd dat zo n gedegen democratische basis helpt om een antwoord te vinden op belangrijke maatschappelijke vragen, ook over economische kwesties. Booming Afrika De economische situatie werd er niet makkelijker op doordat de groeicijfers in een aantal opkomende landen daalden. Toch kent Afrika nog steeds de snelste groei ter wereld - en dat is bemoedigend. Hivos was en bleef op dit continent aanwezig in economische hotspots als Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Maar we zetten ons ook in voor mensen in afgelegen steden en plattelandsgebieden die minder profiteren van de economische groei. Onze biogasprogramma s in drie continenten boden tienduizenden mensen toegang tot schone, betrouwbare en betaalbare energie, zowel voor huishoudens als bedrijfjes. En een groot aantal boeren heeft nu toegang tot nieuwe markten en daarmee meer inkomenszekerheid, dankzij onze steun aan duurzame landbouwprogramma s in met name Oost-Afrika en Zimbabwe. Seksuele (gezondheids)rechten Ondanks de indrukwekkende ontwikkelingen op het gebied van medicijnen in de afgelopen tien jaar, is de hiv/ aidsepidemie nog steeds een wereldwijd probleem. Het aantal nieuwe hiv-infecties blijft stijgen en het stigma dat nog altijd aan de ziekte kleeft, draagt daaraan flink bij. Hivos heeft altijd benadrukt hoe belangrijk het is om de grootste risicogroepen mannen die seks hebben met mannen, sekswerkers, transgenders en drugsverslaafden te betrekken bij hiv/aidsprogramma s. Hoe pakken we het aan, waar gaat het geld naartoe? Laat de mensen om wie het gaat maar meebeslissen, vindt Hivos. Ook lukt het ons steeds beter de stem te laten horen van lokale organisaties die zich dagelijks bezighouden met de strijd tegen hiv/aids. De stem van mensen om wie het gaat Discriminatie van mensen met hiv/aids leidt ertoe dat uitgerekend de kwetsbaarste groepen niet goed geholpen worden. Zo zijn homoseksualiteit en prostitutie in veel landen strafbaar, wat het voor sekswerkers riskant maakt om aan een hiv/aids-programma deel te nemen. Maar daardoor lopen ze juist meer risico s om hiv-positief te worden. Op homoseksualiteit staat in maar liefst vijf landen de doodstraf en discriminatie zorgt ervoor dat ook in landen waar homoseksualiteit wel legaal is het aantal dodelijke aidsslachtoffers onder homo s en lesbiennes stijgt. Hiv/aids-conferentie Afgelopen zomer organiseerde Hivos samen met UNAIDS 10

11 een hiv/aids-conferentie in Mexico. Hier kwamen vijftien organisaties bij elkaar die in Latijns Amerika fondsen beheren van het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria. Zij deelden geleerde lessen en ervaringen over effectieve manieren om hiv/aids te bestrijden. Deze ervaringen bevestigden dat hiv/aids niet alleen met medicijnen kan worden bestreden ook het recht op seksuele diversiteit speelt een sleutelrol. Precies wat Hivos benadrukt in haar programma s in Guatemala, Bolivia en Zuidoost-Azië. Dankzij het Global Fund kunnen wij deze programma s nog drie jaar lang voortzetten. De Nederlandse overheid In 2013 presenteerde minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking haar nieuwe beleid, waarin het stimuleren van bedrijvigheid een belangrijke rol speelt. Niet-traditionele partners en vernieuwende benaderingen van ontwikkelingssamenwerking zijn daarin belangrijk. Dat is voor Hivos al jaren de gewoonste zaak van de wereld en sluit dus prima aan bij ons eigen beleid. Maar Hivos stelt ook vragen bij de nota van Ploumen. De minister legt veel nadruk op handel als middel voor meer voorspoed in ontwikkelingslanden. Hivos vraagt zich af of de koppeling tussen hulp en handel iedereen evenveel van de economische groei laat profiteren. Bovendien laat de minister het bedrijfsleven ongemoeid in haar bezuinigingsoperatie, maar treft ze de versterking van het maatschappelijk middenveld relatief zwaar. Vruchtbare samenwerking Toch blijven in de nota voldoende thema s overeind die belangrijk zijn voor Hivos om een vruchtbare samenwerking met de Nederlandse overheid voort te zetten. Dankzij de nieuwe strategische partnerschappen kunnen maatschappelijke organisaties en de Nederlandse regering vanaf 2016 samen optrekken in de internationale lobby en belangenbehartiging voor het Zuiden, en in zaken rond mondiale publieke goederen als biodiversiteit en voedselzekerheid, maar ook financiële stabiliteit en het terugdringen van ongelijkheid. Ook in 2013 werkten Hivos en de Nederlandse overheid, met name het ministerie van Buitenlandse Zaken, samen in een aantal grote programma s. Voorbeelden zijn: Biogas in Afrika, dat het ministerie nogmaals vier jaar lang financieel ondersteunt. Women on the Frontline, een groot programma voor vrouwenrechten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Digital Defenders Partnership, dat de internetvrijheid verdedigt. Twee publiekprivate partnerschappen rond duurzame economische ontwikkeling in Oost-Afrika. Toekomststrategie en organisatie Hivos verandert. Logisch, want de verhoudingen in de wereld zijn ingrijpend gewijzigd. Ook de financiële steun voor maatschappelijke veranderingen is niet meer hetzelfde. Al in 2011 zette Hivos haar eerste stappen naar een vrij drastische omslag. In 2013 rondden we ons visiedocument Future Calling af en schreven we een conceptplan voor de overgang naar een nieuwe organisatie. Sociale innovatie stimuleren Sociale innovatie stimuleren: dat wordt de core business van Hivos. Wat houdt dat in? Dat we wereldwijd nieuwe ideeën en een gedurfde aanpak aanjagen. We zijn steeds op zoek naar vernieuwende initiatieven die hardnekkige en complexe problemen helpen oplossen, op sociaal, cultureel, economisch en milieugebied. Hivos is ervan overtuigd dat we op die manier onze programma s veel effectiever kunnen uitvoeren. En wij niet alleen, ook onze partners en andere organisaties. Programma s die een fundamentele verandering in gang zetten naar een opener en groenere samenleving. Dicht bij de broedplaatsen Bij zo n verandering past een verdere decentralisatie van Hivos, dichter bij de broedplaatsen van nieuwe ideeën en andere strategische locaties. We zullen op meer plaatsen aanwezig zijn door eenheden (hubs) op te zetten die onafhankelijker werken. Zo kunnen we lokaal en nationaal ook meer invloed uitoefenen, en meer mensen en organisaties aan ons binden of eigenlijk: aan onze doelen. Een gedetailleerde beschrijving van onze strategie zullen we in een apart strategisch plan gieten. In januari 2015 wil Hivos haar nieuwe organisatiestructuur rond hebben en in 2016 moet de nieuwe Hivos-strategie overal zijn doorgevoerd. Niet over één nacht ijs We zijn vanzelfsprekend niet over één nacht ijs gegaan bij de transformatie naar het nieuwe Hivos. Dit traject loopt sinds 2012 en in 2013 is aan twee gerenommeerde deskundigen op het gebied van sociale verandering, Alan Fowler en Michael Edwards, gevraagd of ze elk een werkdocument wilden schrijven. Fowler schreef over het debat rond sociale innovatie en hoe bruikbaar dit begrip is als het gaat om het maatschappelijk middenveld. En Edwards zette zijn ideeën op papier over een duivels dilemma waar ook Hivos mee te maken krijgt: kan geld ooit sociale verandering teweegbrengen? Beide documenten dienden als basis voor onze strategieontwikkeling. Twee marktonderzoeken die we lieten uitvoeren, ondersteunen onze veronderstellingen over de marktontwikkelingen waarop de nieuwe Hivos-strategie is gebaseerd. Hierin tastten we ook de beschikbaarheid af van fondsen voor de thema s waarmee Hivos zich vanaf 2016 zal bezighouden. Uit de studies bleek dat er een goede basis is voor het soort programma s dat wij willen uitvoeren. De nieuwe Hivos-koers Wat wordt onze nieuwe strategie? De discussie daarover leverde belangrijke bijdragen aan de bijeenkomsten en debatten die we in 2013 organiseerden. Open for Change in Rotterdam was niet alleen het slot van ons kennisprogramma over pluralisme, maar ook een mooie gelegenheid om het debat over sociale verandering te verdiepen. Wat of wie jaagt sociale verandering aan en welke rol kan Hivos daarin spelen? Waar liggen de grenzen? Durven we ons echt open te stellen voor verandering, ook als we de uitkomst daarvan niet in de hand hebben? Oude oplossingen voldoen niet langer Ook tijdens de afscheidsbijeenkomst van onze vertrekkende directeur Manuela Monteiro was de toekomstige Hivos-koers een belangrijk gespreksonderwerp. We besteedden veel aandacht aan het begrip sociale innovatie. Waarom kiest 11

12 Hivos voor deze benadering? Omdat veel problemen niet nieuw zijn, vraagt juist hun hardnekkigheid om een nieuwe aanpak. Of, zoals Manuela Monteiro het uitdrukte: Oude oplossingen voldoen niet langer, we moeten nieuwe wegen inslaan. Dus zetten we steeds vaker ICT-toepassingen in voor democratische vernieuwing. En daarbij speelt de creativiteit van (al dan niet goed georganiseerde) burgers een prominente rol. Innovatieve kracht Hivos is altijd al een vernieuwer pur sang geweest. Maar nu willen we die innovatieve kracht verder ontwikkelen en beter in onze werkprocessen en organisatie verankeren, als onze belangrijkste manier van werken. De interne organisatie Intern voerde Hivos in 2013 een aantal veranderingen door, als voorbereiding op de reorganisatie in Het meest opvallend was de sluiting van ons regiokantoor in Bangalore, India. In principe kunnen organisaties in India inmiddels op eigen benen staan en hun eigen fondsen werven. Dat kan alleen als het om lokale organisaties gaat. Hivos moedigt die zelfstandigheid graag aan en verandert van rol in India. Omdat in de toekomst fondsen in India zullen moeten worden geworven, is een dochterorganisatie Hivos India Advisory Services opgericht. Sinds 2014 is zij verantwoordelijk voor het beheer van het huidige Hivos India-programma. En voor ontwikkeling van nieuwe activiteiten. Onze organisatie zal de komende twee jaar sterk veranderen om klaar te zijn voor het nieuwe Hivos in Dit stelt andere eisen aan medewerkers en management en dus zullen we nieuwe functies creëren en verdwijnen andere. Maar in 2013 bleef het totale aantal medewerkers van onze regionale kantoren nog min of meer gelijk, net zoals het aantal mensen dat we inhuurden voor bepaalde projecten. Hivos had 338 mensen in dienst (330 fte): 203 bij de regiokantoren en 135 op het hoofdkantoor in Den Haag. Nieuw intranet Goede interne communicatie is cruciaal voor een organisatie die wereldwijd werkt. Daarom heeft Hivos hard gewerkt aan de ontwikkeling van haar nieuwe intranet. We kunnen nu op grote schaal informatie delen en teams die op verschillende locaties werken kunnen veel efficiënter samenwerken. Ook onze (project)administratie is grondig geactualiseerd in afwachting van een nieuw systeem in Campagnes Wereldburgers beseffen dat hun eigen bestaan is verbonden met dat van mensen aan de andere kant van de aarde. Hivos stimuleert mensen hier in Nederland en Europa al jaren om ook wereldburger te worden. We laten ze zien wat ontwikkelingssamenwerking in de praktijk betekent en proberen zo een breder publiek te betrekken bij het werk van Hivos en haar partners. Grote wereldproblemen treffen nu vooral mensen in het Zuiden, maar de oorzaken liggen veelal in het Noorden, zoals in het geval van klimaatverandering. Burgers, overheden en bedrijven hier kunnen deze problemen helpen oplossen als ze hun houding en beleid aanpassen. In drie campagnes probeert Hivos ze daarvan te overtuigen. wil de arbeidsomstandigheden van vrouwen verbeteren, vooral in internationale productieketens zoals koffie, kleding en bloemen. In 2013 vertelden we miljoenen Nederlandse consumenten hoe vrouwen in Oost-Afrika onder slechte omstandigheden hún bloemen teelden. De reacties uit de bloemensector waren in eerste instantie kritisch en afhoudend. Toch slaagden we erin om op een constructieve manier met bloementelers en retailers in gesprek te gaan. Stop Kinderarbeid heeft als doel alle kinderen uit het werk te halen en kwalitatief goed onderwijs te bieden. In Nederland meldden basisschoolleerlingen zich aan om actie te ondernemen. Ze wilden niet dat hun coole spullen met kinderarbeid gemaakt werden. Internationaal organiseerden we twee grote en succesvolle conferenties om de aanpak van kinderarbeidvrije zones te promoten. De conferenties leverden de Verklaring van Kampala en de Verklaring van Managua op, waarin maatschappelijke organisaties en overheden van dertig landen zich schaarden achter onze aanpak van kinderarbeidvrije zones. Op het Indonesische eiland Sumba laat Hivos zien dat 100 procent duurzame energie mogelijk is. In 2013 organiseerden we opnieuw een Expeditie Sumba, om mensen in Nederland bij dit initiatief te betrekken. En internationaal lukte het om grote donoren te interesseren voor investeringen in concrete duurzame energieprojecten op het eiland. Concrete resultaten Onze partnerorganisaties zijn de hoofdrolspelers in onze activiteiten. Zij bepalen voor een belangrijk deel wat we doen en hoe we dat doen. In 2013 ondersteunde Hivos 722 organisaties. We investeerden in de kwaliteit van hun werk door hun organisaties te verbeteren en trainingen te geven die hun deskundigheid vergroten. Zo n 15 procent van onze partners is nieuw: zo geven we ruimte aan nieuwe initiatieven. Alles bij elkaar was voor het werk van Hivos een bedrag van bijna 135,9 miljoen beschikbaar. Daarvan was 132,7 miljoen beschikbaar voor partners in het Zuiden, voor programma s die Hivos samen met partners uitvoert en voor campagnes en beleidsbeïnvloeding in Nederland. Onze financiële duurzaamheid moeten we, zeker in de komende jaren, voortdurend bewaken en zekerstellen. In 2013 lukte het Hivos om het aantal inkomstenbronnen uit te breiden; 62 procent van onze inkomsten komt nu uit andere fondsen dan het medefinancieringsstelsel (MFS), traditioneel de belangrijkste bron van inkomsten voor Hivos. In totaal hebben 19,4 miljoen mensen baat bij onze activiteiten. Bijna 7 miljoen mensen krijgen microkredieten via de 43 partners die we samen met Triodos Bank voorzien van kapitaal en adviezen. Dat doen we via het Hivos-Triodos Fonds (HTF) dat in 2013 bijna 66,3 miljoen aan leningen en participaties uitzette (2012: 70,6 miljoen). Spaarders met een Noord-Zuid Spaarrekening bij Triodos Bank maken deze microkredieten mogelijk. Ondanks de economische crisis stegen zowel het aantal spaarders als het totale spaar bedrag waarmee het HTF microkredieten kan uitgeven: spaarders legden 112,4 miljoen in, bijna 10 miljoen meer dan in 2012 (8.842 spaarders). 12

13 Deze spaarrekeningen zijn een van de effectiefste manieren om Nederlanders bij ons werk te betrekken: hun geld geeft mensen in ontwikkelingslanden de kans hun toekomst in eigen hand te nemen. Hoe meer geld spaarders beschikbaar stellen als zekerheid voor de leningen die het HTF verstrekt, hoe goedkoper die leningen zijn. En goedkope kredieten zijn een belangrijk instrument waarmee arme mensen zelf hun leven kunnen verbeteren. Tot slot In dit jaarverslag leggen wij verantwoording af aan onze donoren, stakeholders en partners. We vertellen u over de hoogtepunten van het afgelopen jaar, maar ook over zaken die minder florissant verliepen. Hivos is een ervaren ontwikkelingsorganisatie die zichzelf steeds weer durft te vernieuwen. Wij weten hoe ingewikkeld internationale samenwerking kan zijn en dat je absoluut een langetermijnvisie nodig hebt. Optimisme, vertrouwen in de kracht van mensen en langdurige betrokkenheid: dat is waar internationale samenwerking anno nu om vraagt. Ons ultieme doel is de wereld meer vrijheid en rechtvaardigheid te bieden en onze economieën te vergroenen, zodat mensen de kans krijgen om hun leven zelfstandig en onafhankelijk in te richten. Den Haag, april 2014 Edwin Huizing, algemeen directeur Ben Witjes, directeur programma s en projecten 13

14 3. WAT IS TYPISCH HIVOS? Ontwikkeling kun je niet afdwingen, maar wel stimuleren. Hivos vertrouwt op de kracht en de creativiteit van mensen in ontwikkelingslanden. Zij kunnen uitstekend hun eigen inkomen verdienen, voor hun rechten opkomen, hun eigen leven vormgeven... als ze de kansen krijgen en de middelen hebben. En daaraan ontbreekt het vaak. Puur financiële steun brengt daar geen verandering in: armoede is nooit alleen een kwestie van geld. Hivos wil daarom ook de oorzaken van die armoede aanpakken, de sociale en politieke ongelijkheid die mensen arm houdt. Wij doen dat door organisaties te steunen die mensen in de marge een stem geven en hun krachten bundelen. Samen sterk: zo kunnen ze overheden en economische machten van repliek dienen. Hivos-partners zijn organisaties die effectieve en blijvende veranderingen voor elkaar kunnen krijgen, zowel lokaal als internationaal. Wij steunen ze. Financieel, met kennis en netwerken, met gezamenlijke programma s en met campagnes. Humanistische waarden Hivos is een humanistische organisatie. Onze humanistische waarden en de manier waarop we die in praktijk brengen, onderscheiden ons van de andere organisaties in de sector - die vaak religieus geïnspireerd zijn. Zelfbeschikking, identiteit, zelfbewustzijn en eigen kracht van mensen die waarden zie je terug in ons werk. Hivos staat altijd open voor goede ideeën en wil die ook op een vernieuwende manier aanpakken. In ons jaarverslag laten we zien waarom die voortdurende innovatie zo broodnodig is. Onze ervaringen hiermee zijn dé drijvende kracht achter onze nieuwe strategie, die is gebaseerd op sociale innovatie. Strategieën Hivos zet zich in voor een vrije, eerlijke en duurzame wereld. Daarvoor moeten we de oorzaken van armoede en onderdrukking aanpakken. Vrouwen behoren vaak tot de armste en meest gemarginaliseerde groepen; verbetering van hun positie speelt in alle Hivos-activiteiten een belangrijke rol. Dat bereik je niet door alleen vrouwenorganisaties te steunen. Hivos verwacht van al haar partnerorganisaties dat zij de belangen van vrouwen behartigen, ook als ze zich niet direct met vrouwenrechten bezighouden. Denk bijvoorbeeld aan het opleiden van gespecialiseerde metselaars voor biogasinstallaties in Afrika. Partners van Hivos zetten zich extra in om ook vrouwen naar deze trainingen te krijgen. Met succes: diverse vrouwen hebben nu een eigen bedrijfje dat biogasinstallaties bouwt. Oorzaken aanpakken Om mensen blijvend uit de armoede te helpen, moet je de oorzaken van die armoede en van onderdrukking aanpakken. Onze strategie bestaat uit drie onderdelen. 1. Directe armoedebestrijding. Hivos voorziet mensen van middelen waarmee ze uit de armoede kunnen ontsnappen. Via onze partners lenen we hen geld om een eigen bedrijfje te starten (microkrediet), delen kennis om de juiste markten te bereiken en zorgen voor opleidingen en technische ondersteuning zodat ze hun eigen inkomen kunnen verdienen. 2. Maatschappijopbouw. Dit betekent bouwen aan een samenleving waarin mensen actief betrokken (kunnen) zijn bij de maatschappij waarin ze leven en opkomen voor hun belangen. Hivos versterkt lokale organisaties die het mogelijk maken om zo n betrokken samenleving op te bouwen. Als mensen zichzelf kunnen organiseren, is het mogelijk om armoede, onrecht en ongelijkheid te bestrijden. 3. Belangenbehartiging. Als we willen dat wetten, regels en markten het leven van mensen in de marge helpen verbeteren, moeten zij en wij voor hun belangen opkomen op de plaatsen waar de besluiten vallen. Lokaal, nationaal en internationaal. Bij overheden, instellingen en bedrijven. Onze partnerorganisaties doen dit in de praktijk vrijwel allemaal en Hivos steunt ze daarbij met trainingen en de uitwisseling van kennis en ervaringen. Maar Hivos behartigt de belangen van arme en gemarginaliseerde groepen ook direct, door invloed uit te oefenen op beleidsmakers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en burgers. Kennis als strategie Aan de basis van ons werk ligt kennis. Kennis over mensen, culturen, politieke verhoudingen, marktmechanismen, gender, internet, duurzame energie... Kennis is cruciaal voor ontwikkeling en een krachtig instrument om de effectiviteit van ons werk te vergroten. Hivos co-creëert kennis en past die toe. Wij werken samen met wetenschappers, activisten, deskundigen, beleidsmakers en ondernemers uit de hele wereld. Samen willen we antwoorden vinden op cruciale vragen op het terrein van de internationale samenwerking. Hivos ziet het verkrijgen, delen en samen ontwikkelen van kennis als een belangrijke strategie in haar werk. We zoeken ook naar manieren om die kennis in de praktijk toe te passen binnen ons brede, grootschalige kennisprogramma. In dit programma integreert Hivos uiteenlopende vormen van kennis, uit de academische en de ontwikkelingspraktijk. Die kennis maken we toegankelijk voor partners en andere stakeholders. Deze kennis voedt de strategische keuzes die we maken binnen onze reguliere programma s, maar is ook een bron van inspiratie voor het bredere Hivos-beleid. Ons kennisprogramma levert waardevolle informatie voor onze interne trainingen en is direct verbonden met onze toekomststrategie Future Calling. 14

15 Thematische kennisprogramma s Onze thematische kennisprogramma s en de brede netwerken die daarmee verbonden zijn, brachten in het afgelopen jaar talloze ideeën voort over sociale innovatie. Hoe kun je die sociale innovatie inzetten om werkelijke sociale verandering voor elkaar te krijgen? Zo zwengelden de kennisprogramma s de discussies aan die uiteindelijk leidden tot de strategische koerswijziging van Hivos, Future Calling. Ons kennisprogramma Civic Explorations bracht de staat en de straat dichter bij elkaar: een community van hackers, activisten, onderzoekers en vakmensen die ideeën, plannen en verhalen uitwisselen. In de Rotterdamse Van Nelle Ontwerpfabriek brachten we tijdens het tweedaagse evenement Open for Change vernieuwers uit de hele wereld bij elkaar om verhalen, ervaringen en tools te delen. Wat werkt en wat werkt niet als je mensen wilt mobiliseren om zaken te veranderen en hun toekomst in eigen hand te nemen? Het evenement was zeer inspirerend én vergrootte ons netwerk. Dat gold ook voor onze samenwerking met de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en het sociale innovatiecentrum Kennisland over onder meer de doe-democratie. Dankzij het kennisprogramma Civil Society in West Asia wordt Hivos in brede kring erkend en gewaardeerd om zijn brede expertise, vooral over de maatschappelijke ontwikkelingen in Irak en Syrië. En de kennisprogramma s over kleinschalige duurzame producenten en biodiversiteit hielpen ons het huidige groene economie -programma te ontwikkelen, waarin duurzame energie en voedselproductie centraal staan. Waar is Hivos actief? Hivos werkt in 27 landen, deels vanuit het hoofdkantoor in Den Haag, maar vooral vanuit regiokantoren in Bolivia, Costa Rica, Indonesië, Kenia en Zimbabwe. In India is dochterorganisatie Hivos India Advisory Services verantwoordelijk voor het beheer van het Hivos-programma. Dankzij up-todate communicatiekanalen en een vernieuwd intranet kunnen Hivos-medewerkers samenwerken in virtuele teams, waar ter wereld ze zich ook bevinden. Naast de regiokantoren kent Hivos kantoren op landenniveau, zodat we daar nauwer kunnen samenwerken met onze partners. Op termijn is het de bedoeling dat deze kantoren financieel onafhankelijk worden. Van hieruit voeren we grootschalige programma s uit met internationale fondsen. Voorbeelden zijn onze kantoren in Guatemala (Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria) en in Zuid-Afrika (Multi Agency Grants Initiative, een fonds voor maatschappijopbouw). Ons partnerbeleid Hivos bepaalt met wie ze wil samenwerken op basis van de missie, visie en strategie van organisaties. Sommige zijn internationale belangenbehartigingsorganisaties, andere werken op lokaal niveau met (plattelands)gemeenschappen. Hivos vindt met name ledenorganisaties belangrijk voor haar werk. Onze partners bieden we kapitaal, kennis, belangenbehartiging en toegang tot een breed, wereldwijd netwerk. Partnerorganisaties maken hun eigen plannen. Hivos beoordeelt vervolgens of de plannen in de strategie passen en of de partner in staat is ze waar te maken. We creëren nadrukkelijk ook ruimte voor ideeën die nog niet aan alle voorwaarden voldoen, maar die wel veelbelovend zijn. Structurele steun, sterke organisaties Hivos kiest liever voor structurele ondersteuning dan enkel voor de financiering van activiteiten. We vinden het belangrijk dat partners in hun eigen organisatie kunnen investeren, sterker worden en leren van hun eigen ervaringen. Die aanpak heeft in het Zuiden een aantal sterke organisaties opgeleverd. Ushahidi bijvoorbeeld, dat in Kenia begon als een klein initiatief om de verkiezingen te monitoren. Nu is het een van de belangrijkste voortrekkers van initiatieven die burgers in staat stellen de overheid ter verantwoording te roepen en heldere besluitvorming te eisen. Ushahidi was ooit een Hivos-partner, maar nu voeren we binnen een consortium samen het grootschalige, wereldwijde programma Making All Voices Count uit. Hivos wil ervoor zorgen dat partners uiteindelijk op eigen benen kunnen staan. Daarom beperken we onze financiële steun tot een maximumperiode. Onze samenwerking met lokale organisaties zal sowieso veranderen onder invloed van de nieuwe koers. Financiële steun aan partners is dan slechts een van de manieren om sociale veranderingen te stimuleren. Sociale innovatie De belangrijkste les die Hivos heeft geleerd tijdens het hele proces dat uiteindelijk heeft geleid tot Future Calling, is dat financiering van partners alleen niet genoeg is om hardnekkige problemen aan te pakken. Daarom zoeken we voortdurend naar vernieuwing en bredere samenwerkingsverbanden. Dat stelt andere eisen aan onze organisatie en manier van werken, die we in de komende twee jaar dan ook ingrijpend zullen veranderen. Nieuwe oplossingen Het oplossen van nieuwe en van hardnekkige problemen vraagt om creatieve ideeën en de deskundige toepassing daarvan. Hivos wil bijdragen aan nieuwe oplossingen die leiden tot sociale verandering. Dat willen we doen door onze kennis, netwerken, ongebruikelijke samenwerkingsverbanden en door ervaring beter te benutten. Sociale innovatie is daarbij een heel bruikbaar concept. Voor sociale innovatie moet je actief op zoek gaan naar nieuwe ideeën die je verder kunt ontwikkelen. Vervolgens komt er een fase van experimenten en leren. Dit moet uitmonden in concepten of modellen die (bewezen) wérken en breed toepasbaar zijn. Kleiner en flexibel Zo n aanpak is alleen mogelijk samen met uiteenlopende mensen en organisaties: aanjagers van vernieuwing, progressieve donoren, beleidsmakers en opinieleiders. Sociale innovatie is in feite al onderdeel van onze huidige manier van werken, maar met de nieuwe koers zullen we vaker en systematischer voor deze benadering kiezen. Vanaf 2016 zal Hivos een kleinere en flexibelere organisatie zijn. Ons hoofdkantoor blijft in Nederland, en onze regiokantoren zetten we voort in de vorm van hubs voor sociale innovatie. Ook tijdens de verandering komen we vanzelfsprekend al onze afspraken en verplichtingen na aan onze partners en andere betrokkenen. Ook blijven we werken aan de concrete doelen zoals die in ons businessplan staan en in het MFS-2- voorstel van de Hivos Alliantie. 15

16 4. WAT WE DOEN: DE VIER PROGRAMMA S In de afgelopen jaren heeft Hivos samen met ruim 700 partnerorganisaties activiteiten uitgevoerd binnen vier verschillende programma s. We vertellen per programma wat we doen en wat de resultaten zijn. Programma Expression & Engagement Hivos streeft naar open samenlevingen, waarin burgers hun mening vrij kunnen uiten. In veel landen is dat niet vanzelfsprekend. Media worden gecensureerd, kunst is al snel subversief en een levendig debat over politiek is ongewenst. Expression & Engagement creëert die ruimte wel, overal waar mogelijk en zo veel mogelijk. Want alleen als mensen actief kunnen meedenken en meepraten over hun eigen situatie, is sociale verandering een reële optie. Resultaten 2013 Creatieve vrijhavens Nieuwe broedplaatsen van vrije meningsuiting openden hun deuren in de Keniaanse hoofdstad Nairobi en in Suleimaniya, Irak. Succesvolle culturele centra draaien al jaren in onder meer Zimbabwe, Kirgizië, Bolivia en Indonesië. Samen verzorgden ze 4 film- en videofestivals, 14 exposities, 81 workshops, 72 audiovisuele producties, 4 animatieseries, 690 filmvertoningen, debatten, voorstellingen en lezingen en een eindeloze reeks publieksacties, blogs, tv-presentaties en radio-uitzendingen. Daar kwamen jongeren op af, artiesten en andere geïnteresseerden. Via web, blog, tv en radio hoorden en zagen nog eens mensen deze culturele producties. Internetvrijheid Hivos-partners boden specialistische juridische steun aan Aziatische online journalisten en bloggers die terechtstonden voor hun activiteiten. In de Arabische regio leerden ze ruim 150 mensen hoe zij het internetbeleid van hun overheden effectief kunnen beïnvloeden. Samen met Tactical Technology Collective, dé internationale organisatie voor digitale veiligheid, trainden we zo n activisten en ontwikkelden en verspreidden we slimme, online toegankelijke tools en informatie die door mensen zijn gebruikt. Open samenleving Burgers riepen met de hulp van Hivos in diverse landen hun overheden ter verantwoording en drongen aan op meer transparantie en goed bestuur. In Oost-Timor onderzocht onze partner Luta Ba Futuru de sociale prestaties van de overheid, in India werden de inkomens en eigendommen van parlementariërs openbaar gemaakt en ook in Tanzania en Kenia publiceerden partners schandalen in nationale media over ontoelaatbaar gedrag van politici. Wereldwijd houdt Hivos een vinger aan de pols via het Open Government Partnership. Feiten en cijfers 2013 Aantal partners: 214 Verplichtingen: Bereik: mensen Belangrijkste samenwerkingsverbanden: Hewlett Foundation Omidyar Network Open Society Foundations DFID DANIDA SIDA SDC Irish Aid. Internetvrijheid Respect voor de vrijheid van meningsuiting is ook online vaak ver te zoeken. Sinds de onthullingen over de NSA weten we dat onze digitale gegevens niet veilig zijn voor meelezende overheidsdiensten. Maar in landen met autoritaire regimes zijn de consequenties van die digitale afluisterpraktijken veel ernstiger. Bloggers en actievoerders worden op steeds grotere schaal bespioneerd en vervolgd. Sinds de Arabische revoluties weet elke dictator hoe snel het gebruik van sociale media zijn gevestigde orde aan het wankelen kan brengen. Internet maakt de uitwisseling van ideeën mogelijk op een ongekende schaal; óók ideeën die regeringen zeer onwelgevallig zijn. En dus worden websites en netwerken geblokkeerd, accounts gehackt en computers geïnfecteerd met spyware. Vrije meningen via een veilig web Hivos is ervan overtuigd dat internetvrijheid cruciaal is voor een democratische samenleving. Een open wereldwijd web maakt vrije meningsvorming mogelijk, onbeperkte informatieverzameling én actieve participatie in de maatschappij waarin je leeft. Maar dan moet dat web wel veilig zijn. Daar zet Hivos zich voor in. Hoe doen we dat? Samen met onze partnerorganisaties beschermen we (mensenrechten)activisten tegen digitale gevaren. We laten ze zien hoe hun privacy wordt bedreigd en hoe ze veilig kunnen opereren in een online omgeving. We maken ons sterk voor goede regelgeving die burgers vrijwaart van ongewenst meekijken door overheden en bedrijven. Online mensenrechtenschendingen moeten (inter) nationaal aan de kaak gesteld worden, vindt Hivos. We steunen partners die opkomen voor individuele gevallen én organisaties die nauwgezet documenteren hoe de online vrijheid van meningsuiting wordt geschonden vooral die van bloggers en activisten. Internetvrijheid van vrouwen Hivos en Association for Progressive Communications (APC) publiceren sinds een aantal jaren GISWatch-rapporten (Global Information Society Watch). GISWatch 2013 bekeek vrouwenrechten en gender door een ICT-bril. Zo wakkerde Hivos het publieke debat over internetvrijheid aan. Vrouwen kunnen dankzij internet veel meer participeren, maar krijgen ook te maken met de andere kant van deze medaille: digitaal stalken en seksueel geweld. We hoopten met deze uitgave lezers te bereiken; het werden er Ruim 145 organisaties en individuen uit meer dan 60 landen schreven 16

17 een hoofdstuk in GISWatch en/of namen deel aan (lobby) activiteiten rond de publicatie. Noodhulp voor bloggers Ook in 2013 beheerde Hivos het Digital Defenders Partnership (DDP), een soort noodhulpprogramma voor de bescherming van bloggers, mensenrechtenverdedigers en activisten. De Amerikaanse, Britse, Estse, Letse, Tsjechische, Zweedse en Nederlandse overheden steunen dit fonds. Dankzij DDP kregen kritische internetgebruikers in 2013 de beschikking over tools om de censuur te omzeilen. Uit het fonds werden verder juridische bescherming en adviezen betaald en trainingen in digitale veiligheid. Ook kwam DDP in actie tegen cyberaanvallen op de websites van activisten. Creatieve vrijhavens Je eigen mening uiten is niet eenvoudig in landen met een autoritair regime of een wankele democratie. Samen met anderen discussiëren over politieke kwesties is vaak ronduit verboden. Hivos ondersteunt culturele centra waar dat wél mogelijk is. Vrijhavens voor intellectuelen, kunstenaars, journalisten, filosofen en actievoerders. Maar ook plaatsen waar een nieuwsgierig publiek terecht kan voor kritische theatervoorstellingen, poëzievoordrachten, films en debatten. De centra prikkelen de verbeelding en voeden mensen met onafhankelijke gedachten; zo stimuleren ze de open geesten die zo hard nodig zijn om een vrije samenleving te realiseren. The Book Cafe Een goed voorbeeld is The Book Cafe in Harare, de hoofdstad van Zimbabwe. Dit Afrikaanse land gaat al jaren gebukt onder een zware economische crisis en een autoritair bewind. In The Book Cafe kunnen jonge artiesten experimenteren zonder de knellende censuur die buiten de cafédeuren heerst. Ze maken samen muziek en theater, organiseren poetry slams en hiphopfestivals, maar ook debatten over landrechten of boekpresentaties. Niet voor niets won dit centrum in 2011 de Prins Claus Fondsprijs. Veilige broedplaatsen Voor lokale creatieve community s in het Midden-Oosten en Noord-Afrika creëerde Hivos veilige plaatsen waar zij hun ideeën kunnen uitbroeden. Incubators for Creativity and Technology noemen we dit programma, dat ook trainingen aanbiedt. De incubators worden gefinancierd door het Zweedse fonds voor ontwikkelingssamenwerking SIDA, dat in 2013 ook besloot ons hele programma Expression & Engagement te subsidiëren met 5 miljoen voor drie jaar. Culturele netwerken Hivos creëert niet alleen creatieve vrijplaatsen, maar wil ook de ruimte voor creativiteit in landen vergroten. Daarom onder steunen we culturele netwerken als het Arterial Network in Afrika, dat zich sterk maakt voor een beter cultuurbeleid en in 2013 de succesvolle African Creative Economy conferentie organiseerde in Kaapstad (Zuid-Afrika). Mede dankzij Hivos kwam Art Watch Africa van de grond, dat kunstenaars beschermt tegen onderdrukking en censuur. En onze steun aan de filmsector via het Hubert Bals Fonds - werd het afgelopen jaar letterlijk zichtbaar toen de film Wadjda van de Saoedische vrouwelijke regisseur Haifaa al Mansour een Oscarnominatie kreeg. In Nederland is Hivos hoofdsponsor van het Internationaal Film Festival Rotterdam. Beter bestuur door burgeractivisme Het Open Government Partnership (OGP) waaraan Hivos actief deelneemt, werpt zijn vruchten af voor lokale organisaties. In Brazilië lukte het, met het OGP als stok achter de deur, zelfs om een wet op de openbaarheid van bestuur erdoor te krijgen. De Indonesische overheid onderzocht of lokale overheden het in het OGP vastgelegde recht op vrijheid van informatie wel in praktijk brachten. En in Kenia konden ngo s een nieuw beleid opstellen over het toekomstig beheer van de olie- en gasreserves voor het ministerie van mijnbouw. Burgers eisen informatie Overal ter wereld maakt Hivos werk van transparantie en goed bestuur door verantwoordelijke overheden. Onze partners geven burgers de ruimte en de gelegenheid om van hun overheid het recht op informatie te eisen. Samen herinneren zij de autoriteiten aan hun plicht om basisvoorzieningen te garanderen. Ze zijn waarnemers bij verkiezingen en organiseren anticorruptiecampagnes. Making All Voices Count, dat Hivos uitvoert samen met het Britse IDS en met Ushahidi uit Kenia, riep veelbelovende burgerinitiatieven op een fondsenwervende aanvraag in te dienen. De respons was overweldigend. Het programma heeft een budget van US $ 45 miljoen en wordt gefinancierd door een consortium van internationale fondsen (onder meer de Amerikaanse, Britse en Zweedse overheden). Corruptiebestrijding Corruptie is in veel landen een enorm probleem dat de democratie van binnenuit ondermijnt. Wie gelooft nog in een rechtsstaat als de corruptie daar ongehinderd hoogtij viert? Ook de schade aan de nationale economie is vaak enorm. In Zuid-Afrika maakt Hivos-partner Corruption Watch het onzichtbare web van vriendjespolitiek en gevestigde belangen zichtbaar dat de corruptie in stand houdt. Van bouwkartels tot onderhandse aanbesteding van vitale drinkwatervoorzieningen: Corruption Watch plaatst ze publiekelijk in de schijnwerpers. Laagdrempelig Corruption Watch zorgt ervoor dat ze laagdrempelig is en blijft, dankzij intensieve communicatiecampagnes. Haar radio-uitzendingen op het platteland moedigden dorpsbewoners aan klachten in te dienen tegen hun corrupte leiders. In 2013 meldden Zuid-Afrikanen gevallen van corruptie bij de organisatie. Corruption Watch kiest daaruit aansprekende voorbeelden en stapt daarmee naar de rechter. Ze ondersteunt klokkenluiders, publiceert schandalen in de media en onderzoekt corruption hotspots. Vindt Corruption Watch zo n locatie waar veel corruptie voorkomt, dan eist ze dat de overheid in actie komt. Schoolleiders op de strafbank Scholen in Zuid-Afrika zijn vaak eenvoudige bronnen van inkomsten voor corrupte schoolleiders of ambtenaren. Corruption Watch richtte haar pijlen in 2013 vooral op deze sector. Het resultaat: meer dan 270 meldingen, vaak over verduistering van schoolgelden of het toeschuiven van opdrachten aan bevriende (of flink betalende) bedrijven. 17

18 Corruption Watch organiseerde lezingen en workshops voor scholen, en ontwikkelde een eenvoudige toolkit: hoe kun je corruptie herkennen en bestrijden? Op de bijeenkomsten kwamen 300 leerkrachten, 100 schoolbesturen en 22 schoolhoofden af. Het vertrouwen van Charmein De zon scheen op de Kaap toen Charmein voor de eerste keer haar stem uitbracht. Meer kan ze zich van die dag niet herinneren. De oesterverkoopster uit Adriaan van Dis roman Tikkop heeft het vertrouwen in het nieuwe Zuid-Afrika al lang verloren. Democratie is niet voor arme mensen. Tot zover De toekomst beloofde veel, maar bracht weinig. In het vissersdorp van Charmein werd het leven na de val van het apartheidsregime niet makkelijker. Het ANC stond toe dat de armoede om zich heen greep, dat de meest basale voorzieningen wegbleven, dat de jongens aan de drugs raakten en dat de zee werd leeggeroofd. Geen verkiezing of volksvertegenwoordiger die daar iets aan veranderde. In slaap gevallen David Lewis kent Adriaan van Dis en zijn boeken niet, maar herkent de verzuchting van de oesterverkoopster. Hij is de directeur van Hivos-partner Corruption Watch, een organisatie die de falende overheid met harde hand bestrijdt. Het belangrijkste doel van zijn werk? Mensen het vertrouwen teruggeven dat zij na 1994 beetje bij beetje zijn verloren. We zijn in 1994 in slaap gevallen. Toen de strijd voor democratie was gewonnen, dachten we dat alles verder vanzelf zou gaan. Dat is natuurlijk een misvatting, want of je nu in Zweden of Zuid-Afrika woont: je moet de overheid in de gaten houden. Dat hebben we niet gedaan en dus kregen we wat we verdienden. De problemen in Zuid-Afrika zijn groot en groeien, machtsmisbruik maakt veel kapot. Behalve een kostenpost van tientallen miljarden rand, vreet corruptie aan het vertrouwen in de politiek en de kwaliteit van de dienstverlening. Zuid-Afrika is geen Soedan of Somalië, maar glijdt elk jaar verder af op de gezaghebbende ranglijst van waakhond Transparency International. Onthullen Corruption Watch nodigt mensen uit om machtsmisbruik door ambtenaren of politici te melden en wordt dagelijks overstelpt door mails, telefoontjes en sms jes. Een team van advocaten, onderzoeksjournalisten en oudpolitieagenten onderzoekt die meldingen en zorgt dat actie volgt waar dat nodig is. Campagnes, onthullingen in kranten en rechtszaken zijn het gevolg. De organisatie begon in Een jaar later al, brachten Lewis en de zijnen een lange lijst van misstanden aan het licht. Verschillende corrupte ambtenaren, waaronder zelfs ministers, werden ontmaskerd; velen stapten op. Op sociale media en in traditionele media heeft de organisatie een enorm bereik. De bevindingen van Lewis en zijn collega s blijven zelden onopgemerkt: of het nu over foute aanbestedingen, inhalige politieagenten of chanterende schoolhoofden gaat. Een nieuwe berg te beklimmen Lewis is trots op de resultaten van Corruption Watch. Het is goed dat steeds meer corrupte ambtenaren het veld moeten ruimen, maar het is nog belangrijker dat we een bijdrage hebben kunnen leveren aan een veranderend bewustzijn. Bestuurders beginnen te snappen dat corruptie niet normaal is en dat je er ook niet zomaar mee wegkomt. Burgers krijgen op die manier hopelijk langzaamaan weer vertrouwen in de politiek. De mensen waarop van Dis zijn Charmein baseerde, moeten dat vertrouwen sinds vorig jaar terugkrijgen zonder de man op wie zij waarschijnlijk stemden. Het zal niet makkelijk zijn, maar de Zuid-Afrikanen weten wat strijd is. Nelson Mandela schreef: Nadat je een berg beklommen hebt, zul je alleen maar zien dat er nog vele andere bergen te beklimmen zijn. 18

19 Programma Rights & Citizenship Hivos komt op voor de rechten van burgers. Voor mensen die vervolgd worden door hun regimes. Voor mensen die een tegengeluid durven laten horen. Maar ook voor het recht van iedereen op volwaardig burgerschap. Ongeacht sekse, seksuele voorkeur, afkomst of religieuze overtuiging. Resultaten in 2013 Hiv/aids Hivos voert 3 grootschalige programma s uit in Guatemala, Bolivia en 4 Zuidoost-Aziatische landen. Zo kregen mensen informatie over hiv/aids, konden ze zich laten testen, boden we preventieve maatregelen zoals condooms én zorgden we voor medische behandelingen. Democratisering In het Midden-Oosten en Noord-Afrika bouwen we aan een sterk netwerk van mensenrechtenactivisten. Hivos ondersteunt een effectieve campagne tegen vrouwenbesnijdenis. We laten de stem van geweldloze Syrische activisten horen en bij de VN beijverden we met succes voor een nadrukkelijkere rol van Syrische vrouwen in de vredesbesprekingen. LHBT Hoewel het politieke klimaat in Afrika voor lesbiennes en homo s steeds repressiever wordt, is het onze partnerorganisaties gelukt om door te werken. Zij zorgden ervoor dat de strijd voor homorechten in Afrika niet uit beeld verdween. Feiten en cijfers 2013 Aantal partners: 328 Verplichtingen: Bereik: mensen Belangrijkste samenwerkingsverbanden: Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria Mama Cash Ford Foundation Arcus Foundation. Seksuele rechten en gezondheid Aids blijft wereldwijd een grote bedreiging voor talloze mensen. Dus zet Hivos haar strijd tegen hiv/aids onverminderd voort. Met steun van het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria organiseert Hivos drie grootschalige programma s in Latijns-Amerika en Azië. Wij richten ons vooral op de groepen die het meeste risico lopen: mannen die seks met elkaar hebben, transgenders, sekswerkers en drugsgebruikers. Hivos ondersteunt hun pogingen om op te komen voor hun rechten en te strijden tegen de voortdurende stigmatisering en discriminatie. We proberen mensen uit deze risicogroepen betere toegang te geven tot gezondheidszorg (voorlichting, testen, behandeling) en versterken hun belangenorganisaties. Daaronder zijn ook waakhondorganisaties die in de gaten houden wat overheden daadwerkelijk dóen om hiv/aids te voorkomen en te behandelen. Bolivia Dankzij de inspanningen van Hivos hebben in Bolivia ruim mannen, 200 transgenders, honderden mensen met hiv en bijna sekswerkers voorlichting, testen en een persoonlijk advies gekregen. We bereiken deze mensen via straatcoaches (die zelf vaak tot de risicogroepen behoren), mobiele klinieken en hun eigen organisaties. Hivos werkt nauw samen met de overheid om ervoor te zorgen dat speciale klinieken beschikken over voorbehoedsmiddelen en medicijnen. In deze klinieken worden steeds meer mensen getest op hiv/aids. Daarnaast spant Hivos zich er bijzonder voor in dat zwangere vrouwen een test doen. Gelukkig groeit het aantal lokale overheden dat in zijn begroting geld reserveert voor deze kwetsbare groepen. Guatemala In Guatemala werkt Hivos samen met 31 maatschappelijke organisaties op het gebied van hiv/aids. Ruim mensen uit de hoogste risicogroepen kregen voorlichting, advies en in de helft van de gevallen ook een hiv-test. Daarnaast testten Hivos-partners meer dan zwangere vrouwen op hiv en behandelden ze bijna 600 van hen met medicijnen, om te voorkomen dat ze hun ongeboren kind zouden besmetten. Bijna mensen met een ver gevorderd stadium van hiv kregen levensreddende medicijnen. Ook patiënten met andere seksueel overdraagbare ziektes werden behandeld, in totaal zo n Ter preventie kregen mensen voorlichting over hiv/aids en deelden we 12,5 miljoen condooms uit. Zuidoost-Azië Hivos werkt samen met (belangen)organisaties voor mensen met hiv/aids in vier Zuidoost-Aziatische landen: Indonesië, Maleisië, de Filipijnen en Oost-Timor. We willen ze de instrumenten in handen geven waarmee zij zelf kunnen opkomen voor hun recht op gelijke behandeling en goede gezondheidszorg. Basisorganisaties in de dorpen spelen daarbij een cruciale rol. We trainen ze om organisatorisch sterker te worden, zodat ze in hun directe omgeving meer voor elkaar krijgen. In totaal maakten 620 basisorganisaties hier gebruik van; zij zetten zelf projecten op waardoor mensen een hiv-test kwamen doen. Het goed informeren van gezondheidswerkers en het kweken van meer begrip levert mensen met hiv/aids in de praktijk vaak een betere behandeling op. Hivos bereikte 80 gezondheidswerkers met speciale trainingen. Ruim mensen uit risicogroepen kregen voorlichting over hiv/aids en condoomgebruik. Kennis voor activisme in het Midden-Oosten en Noord-Afrika De spanningen en snelle veranderingen in het Midden- Oosten en Noord-Afrika (MENA) drukten ook in 2013 hun stempel op de (on)mogelijkheden tot democratisering. Met name in Syrië verslechterde de mensenrechtensituatie snel. Hivos is al jaren actief in Iran, Irak en Syrië, maar heeft haar MENA-programma inmiddels uitgebreid tot de hele regio. In 2013 concentreerden we ons daar op de opbouw van een sterk netwerk van mensenrechtenorganisaties, in nauwe samenwerking met onze partners Karama, Women Living under Muslim Law, Women s Learning Partnership en het Gulf Centre for Human Rights. Maar we verleenden ook snelle en praktische hulp als mensenrechtenvoorvechters gevaar liepen. In actie tegen vrouwenbesnijdenis WADI, onze Iraakse partner, vecht al tien jaar tegen vrouwenbesnijdenis. Een groot succes was het verbod op 19

20 deze gruwelijke praktijk in Iraaks Koerdistan (2011). De documentaire Handful of Ash over WADI s werk kwam tot stand met steun van Hivos en bereikte via BBC World miljoenen kijkers in de Arabische wereld. Nu breidt de organisatie haar campagne uit naar andere landen in de regio, waaronder Oman. Hivos nam daarnaast het initiatief voor Women on the Frontline, een grootschalig programma dat vrouwenorganisaties ondersteunt in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Syrische vrouwen De snel verslechterende situatie in Syrië schreeuwt om actie. Toch zijn er maar weinig mogelijkheden om in te grijpen. Hivos en haar partners kijken daarom vooral naar de toekomst: hoe kunnen we bijdragen aan sociale verandering op langere termijn? Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken vroeg Hivos om een bijeenkomst te organiseren tijdens de Algemene Vergadering van de VN, over het betrekken van vrouwen bij veranderingsprocessen in de regio, met de nadruk op Syrië. Samen met vertegenwoordigers van vier Syrische vrouwenorganisaties stippelden we een strategie uit voor die belangrijke VN-bijeenkomst. Met succes: Lakhdar Brahimi, de speciale VN-gezant voor Syrië, benadrukte na afloop dat vrouwenorganisaties betrokken moeten worden bij het vredesproces in Genève. Hij vroeg UNWOMEN om daarvoor een speciaal overleg in Amman op touw te zetten. Ruim vijftig Syrische vrouwen overhandigden tijdens de vredesbesprekingen hun visiedocument, als input voor de slotverklaring. Die visie was het resultaat van een strategisch overleg dat Hivos vooraf had georganiseerd. Diepgaande kennis van de regio De problemen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika zijn enorm complex. Zonder diepgaande kennis van de regio kun je hier in feite niets ondernemen. Dat geldt voor Hivos, voor andere maatschappelijke organisaties en voor donoren. Samen met regionale, Europese en Amerikaanse denktanks heeft Hivos daarom een kennisprogramma opgezet. We betrekken internationale ngo s, onderzoeksinstituten en individuele wetenschappers bij het zoeken naar een antwoord op de vraag: wat is de rol van organisaties en donoren, hoe kunnen we bijdragen aan democratiseringsbewegingen in de regio? verkracht of wier familieleden zijn vermoord, is er nauwelijks. Samen met onze partner Impunity Watch lobbyen we al jaren voor een prominente rol van de slachtoffers tijdens processen tegen mensenrechtenschenders. Ook helpen we organisaties van slachtoffers, onder meer bij het indienen van een aanklacht. Guatemalteekse ex-dictator voor de rechter Hivos-partner CALDH ondersteunde de Ixil-gemeenschap bij haar aanklacht tegen de Guatemalteekse ex-dictator Efraín Ríos Montt, wegens genocide en misdaden tegen de menselijkheid in de jaren tachtig. Ríos Montt werd in mei veroordeeld tot 80 jaar gevangenisstraf: een historische uitspraak voor de inheemse bevolking van Guatemala en voor mensenrechtenorganisaties wereldwijd. Nog nooit was een voormalig staatshoofd voor genocide veroordeeld door een rechtbank in zijn eigen land. De rechtszaak kreeg opvallend veel aandacht in de internationale media en was maandenlang een belangrijk nieuwsitem in Guatemala zelf. Helaas werd de uitspraak vrijwel onmiddellijk vernietigd door een hoger gerechtshof. CALDH en de Ixil geven niet op en gaan, gesteund door Hivos, door met hun strijd tegen de straffeloosheid. Op 16 oktober 2013 ontving mensenrechtenorganisatie CALDH de Silver Rose Award in het Europees Parlement. De prijs was een erkenning voor het jarenlange, volhardende werk van deze Hivos-partner voor de berechting van Ríos Montt. De stem van overlevenden Wereldwijd werkte Hivos in 2013 samen met ruim twintig organisaties die zich verzetten tegen de straffeloosheid van mensenrechtenschenders. We wakkeren op alle besluitvormende niveaus, van het Internationaal Strafhof tot de nieuwe Europese buitenlanddienst, de discussie aan over de technocratische aanpak van veel overgangsjustitie. Hivos en haar partners vinden dat de overlevenden centraal moeten staan, hún behoeften en hún inhoudelijke bijdragen aan de rechtszaken. Onze debatten en conferenties bereikten direct 500 mensenrechtenexperts - en meer via onze webpublicaties. Maar de Hivos-steun is ook heel praktisch: we begeleiden slachtoffers die hun zaak aanhangig willen maken in Genève, waar de VN-Mensenrechtenraad zetelt. En we betalen de beveiliging van getuigen in processen tegen mensenrechtenschenders. In 2012 en 2013 organiseerden we elf bijeenkomsten in onder meer Beiroet, Cordoba, Washington en Den Haag. De publicatie The Myths and Realities of the Syrian Conflict: Peaceful Past and Uncertain Future werd in het Arabisch online gezet op de goedbezochte Syrische website All4Syria en besproken op de Syrische tv-zender Ronahi TV. In Caïro nodigde de VN Hivos-kennismedewerker Kawa Hassan uit voor een debat over zijn briefing note voor beleidsmakers Dignity Revolutions and Western Donors: Redefining Relevance. De strijd tegen straffeloosheid Zelfs als dictators van het toneel zijn verdwenen, blijven hun mensenrechtenschendingen vaak onbestraft. Dat is niet alleen onverteerbaar voor hun slachtoffers, maar maakt ook een terugkeer naar de democratie onmogelijk. Als er al recht gesproken wordt ( overgangsjustitie heet dit), gebeurt dit erg technocratisch. Ruimte voor de mensen die zijn gemarteld, 20

JAARVERSLAG 2013 JAARVERSLAG 2013 4 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 6 1. Onze missie en visie 8 2. De nieuwe koers van Hivos (directieverslag) 10 3. Wat is typisch Hivos? 14 4. Wat we doen: de vier programma

Nadere informatie

Profielschets. Voorzitter Raad van Toezicht

Profielschets. Voorzitter Raad van Toezicht Profielschets Voorzitter Raad van Toezicht 1. Algemeen Missie Hivos is een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie die handelt vanuit humanistische waarden. Hivos wil bijdragen aan een vrije, eerlijke en

Nadere informatie

WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND.

WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND. HIVOS JAARVERSLAG 2014 WEES NIET BANG OM EEN AFWIJKENDE MENING TE HEBBEN, WANT ELKE MENING DIE NU GEACCEPTEERD IS, WAS OOIT AFWIJKEND. BERTRAND RUSSELL (BRITSE FILOSOOF EN HUMANIST) HIVOS ANNUAL REPORT

Nadere informatie

WAAR WIJ VOOR STAAN. Socialisten & Democraten in het Europees Parlement. Fractie van de Progressieve Alliantie van

WAAR WIJ VOOR STAAN. Socialisten & Democraten in het Europees Parlement. Fractie van de Progressieve Alliantie van WAAR WIJ VOOR STAAN. Fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten & Democraten in het Europees Parlement Strijden voor sociale rechtvaardigheid, het stimuleren van werkgelegenheid en groei, hervorming

Nadere informatie

Hivos Jaarverslag 2011

Hivos Jaarverslag 2011 Hivos Jaarverslag 2011 Hivos jaarverslag 2011 Inhoudsopgave 1. Missie en visie... 2 2. Verslag van de Directie... 6 3. De Hivos-aanpak...10 4. Wat we doen: de vier programma s...12 Programma Expression

Nadere informatie

Werk van iedereen. Democratisering en vredesopbouw

Werk van iedereen. Democratisering en vredesopbouw Werk van iedereen Democratisering en vredesopbouw Foto: Rebke Klokke Werk van Gladys Haar man werd vermoord. Haar broer ontvoerd. En zelf raakte Gladys getraumatiseerd door wat ze meemaakte tijdens de

Nadere informatie

In beweging voor vrouwenrechten

In beweging voor vrouwenrechten In beweging voor vrouwenrechten Strategisch plan 2009-2013 VISIE ELKE VROUW EN ELK MEISJE heeft de kracht en de middelen om volwaardig en gelijkwaardig deel te nemen aan het creëren van een vreedzame,

Nadere informatie

Hivos Jaarverslag 2012

Hivos Jaarverslag 2012 Hivos Jaarverslag 2012 Hivos jaarverslag 2012 Inhoudsopgave 1. Missie en visie... 2 2. Verslag van de Directie... 6 3. De Hivos-aanpak... 11 4. Wat we doen: de vier programma s... 14 Programma Expression

Nadere informatie

Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor?

Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor? 8 Ondernemers voor Ondernemers Jaarverslag 2014 9 Waar staat Ondernemers voor Ondernemers voor? Missie De missie van de vzw Ondernemers voor Ondernemers (opgericht in 2000) is het bevorderen van duurzame

Nadere informatie

Katakle Business Plan 2011 2018. Groeiplan voor het programma van The Hunger Project in Benin

Katakle Business Plan 2011 2018. Groeiplan voor het programma van The Hunger Project in Benin Katakle Business Plan 2011 2018 Groeiplan voor het programma van The Hunger Project in Benin 0 1. Inleiding Achtergrond De Katakle investeerdersgroep werkt sinds 2008 met The Hunger Project aan het einde

Nadere informatie

Wereldproblemen te lijf met business modellen

Wereldproblemen te lijf met business modellen INTERVIEW tekst: Maarten van der Schaaf Wereldproblemen te lijf met business modellen Marcello Palazzi behoort al decennia tot de voorhoede van het mondiale duurzame bedrijfsleven. Samen met Leen Zevenbergen

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2005 2006 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie N VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 7 maart

Nadere informatie

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen

Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Inspiratie voor Nieuwe Business Modellen Bijeenkomst bij Eneco in kader van onderzoek naar Nieuwe Business Modellen De noodzaak om te veranderen is onmiskenbaar. Burgers, bedrijven en overheid zoeken naar

Nadere informatie

Een betrouwbare overheid. Gemeentelijke samenwerking en financiën

Een betrouwbare overheid. Gemeentelijke samenwerking en financiën Een betrouwbare overheid Gemeentelijke samenwerking en financiën 1 Een betrouwbare overheid Bij de ChristenUnie staat de samenleving centraal. Een samenleving die niet het werk is van de overheid maar

Nadere informatie

Investeren in zelfredzaamheid. Rabobank Foundation

Investeren in zelfredzaamheid. Rabobank Foundation Investeren in zelfredzaamheid Rabobank Foundation Hoe help je mensen om zelfred zaam te worden? Dat is een vraagstuk waar Rabobank Foundation zich al ruim 40 jaar mee bezig houdt. Zelfredzaamheid bete

Nadere informatie

Hoofdlijnen van het beleidsplan Stichting Save the Children Nederland

Hoofdlijnen van het beleidsplan Stichting Save the Children Nederland Hoofdlijnen van het beleidsplan Stichting Save the Children Nederland 1 Inhoud Identiteit van de organisatie Naam, contactgegevens en registraties Doelstelling Visie Missie Waarden Theorie van verandering

Nadere informatie

8 keer beoordeeld 10 december 2013

8 keer beoordeeld 10 december 2013 7,3 Werkstuk door D. 1296 woorden 8 keer beoordeeld 10 december 2013 Vak Levensbeschouwing Methode Standpunt 1A Welke onderwerpen komen aan de orde? Duurzame economie Armoede Duurzame producten Duurzame

Nadere informatie

Lokale fondsenwerving 29 november 2014. Robert Wiggers Eva van Amstel

Lokale fondsenwerving 29 november 2014. Robert Wiggers Eva van Amstel Lokale fondsenwerving 29 november 2014 Robert Wiggers Eva van Amstel Programma Action for Children & Change the Game Ervaringen? Lokale fondsenwerving Actie bedenken Bespreken Partindag 29 november 2014

Nadere informatie

Stichting Day for Change

Stichting Day for Change Day for Change Microfinanciering 'Microkrediet is geen panacee voor alles, er is veel meer nodig. Maar de gedachte die er aan ten grondslag ligt - niet geven maar lenen - moeten we veel breder verspreiden.

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument 11.1.2006 B6-0038/2006 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B6-0345/2005

EUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument 11.1.2006 B6-0038/2006 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B6-0345/2005 EUROPEES PARLEMENT 2004 Zittingsdocument 2009 11.1.2006 B6-0038/2006 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B6-0345/2005 ingediend overeenkomstig artikel 108, lid 5 van het

Nadere informatie

Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog

Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog Kaderbrief 2018: Sterker in dialoog Deze kaderbrief geeft richting aan onze (team)plannen voor 2018. Zo zorgen we ervoor dat ontwikkelingen binnen Cello elkaar versterken én dat we invulling blijven geven

Nadere informatie

Voorwoord 9. Inleiding 11

Voorwoord 9. Inleiding 11 inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma

Nadere informatie

Jaarplan /alv1

Jaarplan /alv1 Jaarplan 2017 161117/alv1 2 Strategisch kader: Verbinden Vernieuwen Versterken - Vertegenwoordigen Vertrouwen DOEL: Krachtige ontwikkelingssamenwerking voor een inclusieve, rechtvaardige en duurzame samenleving

Nadere informatie

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1

Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Het businessmodel en de focus van kleinere banken in België Voorstelling Triodos Bank 1 Muriel Van Gompel - Director Retail Banking, Triodos Bank In 1980 zette Triodos Bank een ander bancair model in de

Nadere informatie

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum

Nadere informatie

Historie. Oprichting van de NDP. Missie en visie

Historie. Oprichting van de NDP. Missie en visie Historie In 1980 werd onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken het Directoraat Volksmobilisatie opgericht. In geheel Suriname werden Volks Comites in het leven geroepen. Buurtbewoners werkte met elkaar

Nadere informatie

De kunst van samen vernieuwen

De kunst van samen vernieuwen De kunst van samen vernieuwen Cultuuragenda gemeente Zutphen 2016 Kunst, cultuur en erfgoed geven kleur aan Zutphen. Ze zorgen voor een leefbare en dynamische samenleving, sociale en economische vitaliteit

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

Convenant: stand van zaken Convenant in vogelvlucht Stap voor stap vooruit

Convenant: stand van zaken Convenant in vogelvlucht Stap voor stap vooruit Convenant: stand van zaken Doordat de beschikbare informatie en de ervaring toenemen, kunnen de doelen steeds worden aangescherpt. Het proces van due diligence wordt dus continu doorlopen en verbeterd.

Nadere informatie

VERKLARING OMTRENT MENSENRECHTENBELEID VAN UNILEVER

VERKLARING OMTRENT MENSENRECHTENBELEID VAN UNILEVER VERKLARING OMTRENT MENSENRECHTENBELEID VAN UNILEVER Wij zijn ervan overtuigd dat bedrijven alleen succesvol kunnen zijn in maatschappijen waarin mensenrechten beschermd en gerespecteerd worden. Wij erkennen

Nadere informatie

Over de. Bernard van Leer Foundation

Over de. Bernard van Leer Foundation Over de Bernard van Leer Foundation Wie wij zijn De Bernard van Leer Foundation gelooft dat het realiseren van een sterke start voor alle jonge kinderen niet alleen goed is om te doen vanuit moreel perspectief,

Nadere informatie

Beleidsplan 2012 t/m 2016

Beleidsplan 2012 t/m 2016 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Mei 2012 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Inleiding Dit beleidsplan is het resultaat van een voortgaand proces, waar we sinds twee jaar aan werken. In die periode is het volgende gebeurd.

Nadere informatie

Motto: Respect Africa Life is voor jou en mij, ongeacht je afkomst, nationaliteit of geboorteplaats.

Motto: Respect Africa Life is voor jou en mij, ongeacht je afkomst, nationaliteit of geboorteplaats. Motto: Respect Africa Life is voor jou en mij, ongeacht je afkomst, nationaliteit of geboorteplaats. Het promoten van de rijke en goede culturen van Afrika en het delen van deze met andere culturen, Afrikaanse

Nadere informatie

1.1. Onze missie is: werken aan het normaliseren van hiv door het stigma aan te pakken.

1.1. Onze missie is: werken aan het normaliseren van hiv door het stigma aan te pakken. BELEIDSKADER 2015-2019 STICHTING HELLO GORGEOUS Titel: Doe normaal over hiv! Inleiding In Nederland leven naar schatting 25.000 mensen met hiv, waarvan 6.000 niet op de hoogte zijn van hun hiv-status.

Nadere informatie

Geachte Tweede Kamer commissieleden voor cultuur,

Geachte Tweede Kamer commissieleden voor cultuur, Aan de leden van de commissie cultuur Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag 8 november 2012, Amsterdam Geachte Tweede Kamer commissieleden voor cultuur, Op 21 november 2012 staat

Nadere informatie

Sustainable development goals

Sustainable development goals Sustainable development goals The road to dignity by 2030 Ending Poverty, Transforming all Lives and Protecting the Planet = De weg naar waardigheid, Armoede beëindigen, alle levens veranderen en de aarde

Nadere informatie

2016 Beleidsplan 2016 Stichting Sparrow

2016 Beleidsplan 2016 Stichting Sparrow 2016 Beleidsplan 2016 Stichting Sparrow Inhoudsopgave Over Sparrow... 2 Doelstelling... 2 Christelijke grondslag... 2 Organisatiestructuur... 2 Werkgebied... 2 Visie op armoede en armoedebestrijding...

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Recht en Criminaliteit in cyberspace

EUROPEES PARLEMENT. Recht en Criminaliteit in cyberspace EUROPEES PARLEMENT TIJDELIJKE COMMISSIE ECHELON-INTERCEPTIESYSTEEM SECRETARIAAT MEDEDELING TEN BEHOEVE VAN DE LEDEN De leden treffen als aanhangsel een document aan met de titel Recht en Criminaliteit

Nadere informatie

Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders

Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik. Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam Bankieren in 2015: hoogtepunten en vooruitblik Waarde creëren voor onze stakeholders Duurzaam bankieren bij ABN AMRO ABN AMRO levert een scala aan producten en diensten aan particuliere, private

Nadere informatie

FEDERATIE VAN EDUCATIEVE EN CULTURELE CENTRA FECC. Jaarverslag 2014. Stichting Fecc

FEDERATIE VAN EDUCATIEVE EN CULTURELE CENTRA FECC. Jaarverslag 2014. Stichting Fecc FEDERATIE VAN EDUCATIEVE EN CULTURELE CENTRA FECC Jaarverslag 2014 Dit verslag geeft een beknopt beeld van de activiteiten van het jaar 2014. Stichting Fecc Januari 2015 FEDERATIE VAN EDUCATIEVE EN CULTURELE

Nadere informatie

creatieve oplossing voor tijdelijke leegstand

creatieve oplossing voor tijdelijke leegstand creatieve oplossing voor tijdelijke leegstand Korte Voorhout 20 Postbus 216, 2501 ce Den Haag 070 785 4903 06 430 54 372 info@annavastgoedencultuur.nl Heeft u een leegstaand pand waarvoor u nog geen bestemming

Nadere informatie

Zet je in als vrijwilliger voor Plan België. Foto: Plan / Denis Closon

Zet je in als vrijwilliger voor Plan België. Foto: Plan / Denis Closon Foto: Plan / Denis Closon Zet je in als vrijwilliger voor Plan België Foto: Plan / Daniel Silva het Plan Zet je in als vrijwilliger voor Plan België en verander de toekomst van kinderen en hun gemeenschap

Nadere informatie

Armoedebestrijding in Nederland

Armoedebestrijding in Nederland Armoedebestrijding in Nederland 1 Ieder een dak boven zijn hoofd Uniek programma Cordaid is de enige Nederlandse ontwikkelingsorganisatie die zich ook bezighoudt met armoedebestrijding in eigen land. Zeker

Nadere informatie

EuropEEs InstItuut voor onderzoek over de MEdItErranE En Euro-arabIschE samenwerking www.medea.be

EuropEEs InstItuut voor onderzoek over de MEdItErranE En Euro-arabIschE samenwerking www.medea.be Europees Instituut voor Onderzoek over de Mediterrane en Euro-Arabische Samenwerking www.medea.be V O O R S T E L L I N G Voor Europa is de samenwerking met haar naaste buren de Arabische en Mediterrane

Nadere informatie

Europa. De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie. Tekst: D66 en Merel van Beeren

Europa. De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie. Tekst: D66 en Merel van Beeren Voor Europa De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie Tekst: D66 en Merel van Beeren 1 De plannen van D66 voor Europa D66 vindt Europa heel belangrijk. Wij denken dat Nederland sterker is als

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL. VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT EN LID RAAD VAN TOEZICHT (profiel bedrijfsvoering)

FUNCTIEPROFIEL. VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT EN LID RAAD VAN TOEZICHT (profiel bedrijfsvoering) FUNCTIEPROFIEL VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT EN LID RAAD VAN TOEZICHT (profiel bedrijfsvoering) April 2016 DE ORGANISATIE Stichting is een onafhankelijke Nederlandse stichting die zich wereldwijd richt

Nadere informatie

BESCHERMING TEGEN DISCRIMINATIE VOOR Ú

BESCHERMING TEGEN DISCRIMINATIE VOOR Ú BESCHERMING TEGEN DISCRIMINATIE VOOR Ú De Socialistische Fractie in het Europees Parlement streeft naar de garantie dat iedereen zich volledig aanvaard voelt zoals hij of zij is, zodat we in onze gemeenschappen

Nadere informatie

3 Managementsamenvatting

3 Managementsamenvatting 3 Managementsamenvatting People Unlimited 4.1: vier organisaties, één alliantie, één programma. Hivos, IUCN NL, Mama Cash en Press Now vertrouwen op de creativiteit en capaciteit van mensen om op basis

Nadere informatie

Naar een gezamenlijke visie: lokale overheden als actoren voor ontwikkeling

Naar een gezamenlijke visie: lokale overheden als actoren voor ontwikkeling Naar een gezamenlijke visie: lokale overheden als actoren voor ontwikkeling Consultatieproces Dit document bevat de ontwerpvisie die resulteerde uit de conferentie Winning through twinning, die van 17

Nadere informatie

Beleidsplan Soul Venture

Beleidsplan Soul Venture Beleidsplan Soul Venture Dit document beschrijft het beleidsplan dat is geformuleerd bij de oprichting van Stichting Soul Venture. Inleiding Stichting Soul Venture is een initiatief van Riksja Travel.

Nadere informatie

WIJ WILLEN LEREN WIJ WILLEN SPELEN

WIJ WILLEN LEREN WIJ WILLEN SPELEN WIJ WILLEN LEREN WIJ WILLEN SPELEN Geen kind hoort te werken. Ieder kind heeft recht op onderwijs, het recht om te spelen en om écht kind te zijn. Een wereld zonder kinderarbeid is mogelijk, als iedereen

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2015Z10183 Datum 15 juni

Nadere informatie

Nieuwe technologie voor een oud probleem

Nieuwe technologie voor een oud probleem Inhoudsopgave Inleiding 1 1 Wat is Inclusion? 2 2 Visie 3 3 Strategie 4 4 Doelen 6 5 Methoden 7 6 Financiering 9 Verantwoording 9 Bestuur 9 Inleiding Nieuwe technologie voor een oud probleem Inclusion

Nadere informatie

Homo-emancipatie behouden voor volgende generaties. moet zichzelf kunnen zijn

Homo-emancipatie behouden voor volgende generaties. moet zichzelf kunnen zijn Homo-emancipatie behouden voor volgende generaties Ieder mens moet zichzelf kunnen zijn Daarom bewaakt en versterkt Het Blauwe Fonds de rechten van homoseksuelen. We nodigen je uit om Het Blauwe Fonds

Nadere informatie

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België Crowdfunding in België 2013 De status van crowdfunding in België Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 15 oktober 2014. De cijfers uit dit rapport zijn afkomstig van alle in België

Nadere informatie

Een korte handleiding

Een korte handleiding Een korte handleiding Inleiding Je gaat deelnemen of bent in elk geval geïnteresseerd in deelname aan een kennisuitwisseling gefaciliteerd door E-motive. Zo n uitwisseling kan bestaan uit het bijwonen

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14

Inhoud. Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inhoud Inleiding...4 Hoofdstuk 1 Het ontstaan van mensenrechten...6 Hoofdstuk 2 Dertig mensenrechten...14 Inleiding Je hoort of leest vaak over mensenrechten. Maar kun je ook een paar mensenrechten opnoemen?

Nadere informatie

Watersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner

Watersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner Memo Aan deelnemers diner-debat Eye Kopie aan Contactpersoon Rik van Terwisga Datum 8 januari 2015 Onderwerp Vervolg Debat-diner "Watersysteem van de Toekomst" Watersysteem van de Toekomst: vervolg

Nadere informatie

Stichting So Logical Foundation

Stichting So Logical Foundation Stichting So Logical Foundation BELEIDSPLAN 2015-2016 Stichting So Logical Foundation Postbus 5823 1410 GA Naarden Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 4 3. Werkwijze 6 4. Organisatie 7 5. Financiën

Nadere informatie

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap

Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap 10 Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Vernieuwing geeft méér waarde aan medezeggenschap Kim van der Hoeven 1. Inleiding Ontwikkelingen in maatschappij en samenleving denk met name aan de

Nadere informatie

KENNIS ALS FUNDAMENT

KENNIS ALS FUNDAMENT Ingeborg Verhoek, Cas, Erin en Lars Visser: Bob, mijn man en onze vader, is overleden aan darmkanker. Wij willen dat geen kind meer een ouder verliest aan deze ernstige ziekte. BELEIDSVISIE 2012 2015 MAAG

Nadere informatie

12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU

12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU 12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU DE LOKALE RELIGIEUZE SITUATIE IN KAART BRENGEN EN BEGRIJPEN 01 Lokale overheden wordt verzocht zich bewust te zijn van het toenemende belang

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker Samen Sterker Samenleven > niet gelijk, maar gelijkwaardig > aantrekkelijke, ecologische woonstad > iedereen een eerlijke kans op de arbeidsmarkt Samenleven Mensen zijn niet allemaal gelijk, maar wel gelijkwaardig.

Nadere informatie

STRATEGIE. maagleverdarmstichting.nl

STRATEGIE. maagleverdarmstichting.nl maagleverdarmstichting.nl NIEUWE UITDAGINGEN De Nederlandse gezondheidszorg is volop in verandering. Gezondheid is niet langer de afwezigheid van ziekte, maar het vermogen van mensen om met de fysieke,

Nadere informatie

Micro Water Facility. Beleidsplan. Frederik Claasen. In opdracht van Bestuur MWF. December 2013 Projectnummer 1564

Micro Water Facility. Beleidsplan. Frederik Claasen. In opdracht van Bestuur MWF. December 2013 Projectnummer 1564 Micro Water Facility Beleidsplan Frederik Claasen In opdracht van Bestuur MWF December 2013 Projectnummer 1564 Micro Water Facility C/o Aidenvironment Barentszplein 7 1013 JN Amsterdam The Netherlands

Nadere informatie

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP)

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) I/ Inleiding Het aantal kinderen en jongeren met ernstige psychische problemen is goed bekend. Zowel in Nederland als in andere landen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004

De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag. Den Haag, november 2004 De Voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken De heer Mr. F. Korthals Altes Postbus 20061 2500 EB Den Haag Den Haag, november 2004 Hierbij dank ik u mede namens de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking

Nadere informatie

PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS- EU

PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS- EU PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS- EU Commissie politieke zaken 5.3.2009 AP/100.506/AM1-24 AMENDEMENTEN 1-24 Ontwerpverslag (AP/100.460) Co-rapporteurs: Ruth Magau (Zuid-Afrika) en Filip Kaczmarek

Nadere informatie

Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma (33625, nr. 8) inzet private sector bij klimaatfinanciering

Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma (33625, nr. 8) inzet private sector bij klimaatfinanciering Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma

Nadere informatie

GENDERGELIJKHEID SOLIDARITEIT ACTIE. De werkzaamheden van GUE/NGL in de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid van het Europees Parlement

GENDERGELIJKHEID SOLIDARITEIT ACTIE. De werkzaamheden van GUE/NGL in de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid van het Europees Parlement GENDERGELIJKHEID SOLIDARITEIT ACTIE De werkzaamheden van GUE/NGL in de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid van het Europees Parlement Gendergelijkheid, solidariteit, actie Voor politieke

Nadere informatie

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie. van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie EUROPEES PARLEMENT 1999 2004 Commissie industrie, externe handel, onderzoek en energie 10 april 2001 VOORLOPIGE VERSIE 2000/2243(COS) ONTWERPADVIES van de Commissie industrie, externe handel, onderzoek

Nadere informatie

Samenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar

Samenvatting Resolutie. Democratie van Nu. D66 krijgt het voor elkaar Samenvatting Resolutie Democratie van Nu D66 krijgt het voor elkaar 20190115162135_1090.adpro.indd 1 1/15/2019 4:21:51 PM Samenvatting Democratie van Nu 3 De oprichters van D66 maakten zich zorgen. Ze

Nadere informatie

Verslag Stichting Gurmuu 2013/ 2014. Activiteiten Ethiopië 2013/2014

Verslag Stichting Gurmuu 2013/ 2014. Activiteiten Ethiopië 2013/2014 Verslag Stichting Gurmuu 2013/ 2014 Stichting Gurmuu is opgericht in 2008 door een groep Oromos van Ethiopische afkomst die zich wilden inzetten voor landgenoten in zowel Ethiopië als Nederland. De Stichting

Nadere informatie

Verhaal van verandering

Verhaal van verandering Isabella Lenarduzzi Belgische Ashoka Fellow Ashoka: Kun je ons iets vertellen over je familie en waar je bent opgegroeid? Isabella: Ik ben geboren in Brussel. Mijn vader kwam als twaalfjarige vanuit het

Nadere informatie

Training Creatief denken

Training Creatief denken Training Creatief denken Creatief denken: een oplossing voor elk probleem Creatief denken is vandaag de dag een must. De markt verandert razendsnel en als je niet innovatief bent, loop je achter de feiten

Nadere informatie

BELEIDSPLAN WAKIBI 2017

BELEIDSPLAN WAKIBI 2017 BELEIDSPLAN WAKIBI 2017 Wakibi Samen 1 wereld zonder armoede Microfinanciering voor ondernemers in ontwikkelingslanden Inhoudsopgave 1. Introductie. 1 2. Visie & Missie. 1 3. Doelstellingen 2 4. Organisatie..

Nadere informatie

online! Telenet Foundation ondersteunt momenteel zo n 105 projecten in België. We bereikten al meer dan 111.000 mensen. Iedereen

online! Telenet Foundation ondersteunt momenteel zo n 105 projecten in België. We bereikten al meer dan 111.000 mensen. Iedereen Iedereen online! Telenet Foundation ondersteunt momenteel zo n 105 projecten in België. We bereikten al meer dan 111.000 mensen. 96 Telenet Jaarverslag 2012 Duurzaamheid Telenet Foundation Telenet Foundation

Nadere informatie

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010.

Buitenlandse handel. Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Buitenlandse handel Europese Schoolagenda De volgende pagina s zijn afkomstig uit de Europese Schoolagenda 2009/2010. Link naar editie 2008/2009 van de Europese Schoolagenda: www.ec.europa.eu/consumers/empowerment/cons_education_en.htm#diary

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker

Verkiezingsprogramma D66 Maastricht 2014-2018. Samen Sterker Samen Sterker Internationalisering > wegnemen barrières grensoverschrijdend vervoer > werken waar je wilt > meer innovatie over de grenzen heen Internationalisering Maastricht is de meest internationale

Nadere informatie

Ter uwer informatie. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~16 maart 2018

Ter uwer informatie. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~16 maart 2018 Ter uwer informatie. We constateren dat de Minister niet ingaat op de essentie van de vraag, hoewel deze niet expliciet werd gesteld: Wat vindt u van het feit van de BBC-journaliste Indonesië moest verlaten

Nadere informatie

Workshop Lokale Fondsenwerving en Introductie Change the Game Academy. Landelijke Dag Burkina Faso Platform, 22 april

Workshop Lokale Fondsenwerving en Introductie Change the Game Academy. Landelijke Dag Burkina Faso Platform, 22 april Welkom! Karibu! Workshop Lokale Fondsenwerving en Introductie Change the Game Academy Landelijke Dag Burkina Faso Platform, 22 april Quiz hoe filantropisch zijn mensen wereldwijd? The Big Picture Intro

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen

Nadere informatie

Medewerkers met schulden

Medewerkers met schulden Medewerkers met schulden oplossen en voorkomen Financieel inzicht met de digitale loonstrook We verkeren wereldwijd in een financiële crisis. Deze economische situatie heeft z n weerslag op ieder persoonlijk.

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

Danny s Parade. Bronnenblad. Inhoud. Regie: Anneke de Lind van Wijngaarden Jaar: 2007 Duur: 15 minuten Website: www.allesovergay.

Danny s Parade. Bronnenblad. Inhoud. Regie: Anneke de Lind van Wijngaarden Jaar: 2007 Duur: 15 minuten Website: www.allesovergay. Danny s Parade Bronnenblad Regie: Anneke de Lind van Wijngaarden Jaar: 2007 Duur: 15 minuten Website: www.allesovergay.nl Inhoud - Wat is homoseksualiteit? blz. 3 - Wanneer is iemand homo of lesbisch?

Nadere informatie

De Venhorst Declaration. 21 oktober 2017

De Venhorst Declaration. 21 oktober 2017 De Venhorst Declaration 21 oktober 2017 Wij, 250 vertegenwoordigers van 40 Europese landen, kwamen bij elkaar op het derde Europees Plattelands Parlement in Venhorst Noord-Brabant van 18 tot en met 21

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015

Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland 10 december 2015 Kick-off programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid-Holland De aftrap Op heeft JSO met u de aftrap gegeven van het programma Kwaliteit van de Samenleving in Zuid- Holland. Het programma voorziet in

Nadere informatie

WORDT UW STAD DE EERSTE EUROPESE HOOFDSTAD VAN SLIM TOERISME?

WORDT UW STAD DE EERSTE EUROPESE HOOFDSTAD VAN SLIM TOERISME? WORDT UW STAD DE EERSTE EUROPESE HOOFDSTAD VAN SLIM TOERISME? FACTSHEET 1. WORDT UW STAD DE EERSTE EUROPESE HOOFDSTAD VAN SLIM TOERISME? In lijn met een door het Europees Parlement voorgestelde voorbereidende

Nadere informatie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie Verbinden van wetenschap en samenleving NWO-strategie 2019-2022 Verbinden van wetenschap en samenleving Dit strategisch plan beschrijft de koers van NWO voor de jaren 2019 tot en met 2022. NWO legt hierin

Nadere informatie

BELEIDSPLAN WAKIBI 2019

BELEIDSPLAN WAKIBI 2019 BELEIDSPLAN WAKIBI 2019 Wakibi Samen 1 wereld zonder armoede Microfinanciering voor ondernemers in ontwikkelingslanden Inhoudsopgave 1. Introductie. 1 2. Visie & Missie. 1 3. Doelstellingen 2 4. Organisatie..

Nadere informatie

"De financiële sector is het probleem,

De financiële sector is het probleem, 1 van 5 22-2-2019 07:44 sg.uu.nl "De financiële sector is het probleem, niet de oplossing" 6-8 minuten Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. Onderzoeker

Nadere informatie

Recht hebben en recht krijgen

Recht hebben en recht krijgen Recht hebben en recht krijgen Beleidsplan 2018 2021 DEFENCE FOR CHILDREN IS LID VAN ECPAT INTERNATIONAL DEFENCE FOR CHILDREN Defence for Children bevordert kinderrechten in Nederland en daarbuiten op basis

Nadere informatie

Mensenrechtenfonds 2008 (voorlopige lijst - stand november 2008)

Mensenrechtenfonds 2008 (voorlopige lijst - stand november 2008) Land Onderwerp Kasramingen in euro's Algerije 1 project m.b.t. bevordering mensenrechteneducatie 26.776 Angola 9 projecten 845.709 3 projecten m.b.t bevorderen democratisering 2 projecten m.b.t economische

Nadere informatie

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP DE AARDE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS Mueller/GP Wilkins/GP Een wereld die draait op schone energie, met rijke bossen en oceanen vol leven. Dat is de wereld volgens Greenpeace. We doen

Nadere informatie

Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek

Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek Leven met een handicap in Peru Samenvatting Verkenningsonderzoek Wensen, behoeften, belemmeringen en kansen van mensen met een lichamelijk handicap in Peru m.b.t. sociale en economische participatie Cisca

Nadere informatie

Hi. Wij zijn WOMEN Inc. Mooi dat je onze brochure in handen hebt.

Hi. Wij zijn WOMEN Inc. Mooi dat je onze brochure in handen hebt. Hi. Wij zijn WOMEN Inc. Mooi dat je onze brochure in handen hebt. Al sinds 2004 streven wij naar een wereld waarin het niet uitmaakt of je als jongen of meisje geboren wordt. In Nederland hebben vrouwen

Nadere informatie

STRATEGISCH BELEIDSPLAN

STRATEGISCH BELEIDSPLAN STRATEGISCH BELEIDSPLAN 2019-2020 ontmoeting.org Inhoud 1 Introductie... 2 2 Strategie 2019-2020... 4 2.1 Proces... 4 2.2 SWOT... 4 2.3 Strategische speerpunten... 5 2.4 Strategische doelen voor primair

Nadere informatie