Op de cover: Werken aan een groots IJsselschilderij tijdens de opening van de tentoonstelling Zutphense Stromingen in de Walburgiskerk.

Transcriptie

1 J aarverslag 2009 Musea Zutphen

2 Op de cover: Werken aan een groots IJsselschilderij tijdens de opening van de tentoonstelling Zutphense Stromingen in de Walburgiskerk.

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Ontwikkelingen Publiekstaak Collectietaak Bedrijfsvoering 5 3. Tentoonstellingen Stedelijk Museum Zutphen 6 4. Tentoonstellingen Museum Henriette Polak Nevenactiviteiten Musea Zutphen Bezoekersaantallen Collectiebehoud en -beheer Vrijwilligers Vereniging Vrienden Stedelijke Musea Zutphen (VVSMZ) Medewerkers Commissies / besturen / overlegorganen 25 Bijlage: Aankopen, schenkingen en bruiklenen 26

4 1. Inleiding Stedelijk Museum Zutphen Het motto van het werkplan 2009 van de Musea Zutphen - het Stedelijk Museum Zutphen en het Museum Henriette Polak - luidde de musea keren naar de gemeente en de gemeente keren naar de musea. Dat motto wilde niet suggereren dat musea en gemeente met de ruggen naar elkaar stonden. Dat was en is zeker niet het geval. Het motto wilde juist benadrukken dat de musea een centrale rol binnen de gemeente kunnen en willen vervullen. Als presentatieplek van wat er ooit speelde, nu speelt, of in de toekomst gaat spelen in Zutphen, maar ook door zichtbaar te maken wat er speelt in de wereld van kunst en cultuur buiten de gemeentegrenzen. Het beleidsmatig kader waarbinnen de Musea Zutphen functioneren, wordt in belangrijke mate gevormd door het gemeentelijke kunst- en cultuurbeleid. Dit beleid wordt in nauw overleg met de culturele basisinstellingen ontwikkeld en uitgevoerd. De basisinstellingen Hanzehof, Muzehof, Regionaal Archief Zutphen, Graafschapbibliotheken en de Musea Zutphen werken intensief samen en zijn verenigd in het Zutphens Directie Overleg Cultuur en Kunst (Zudocku). In de loop van 2009 is het Filmtheater Luxor het overleg komen versterken. Het cultuurbeleid van de gemeente Zutphen kent een aantal prioriteiten: Leggen van verbindingen en benutten van (nieuwe) kansen; Meer samenwerking Bevorderen cultureel ondernemerschap; Vergroten cultuurparticipatie; Speciale aandacht voor specifieke bevolkingsgroepen; Profilering van de kwaliteiten van Zutphen. Museum Henriette Polak 1

5 Deze prioriteiten zijn verweven in de activiteiten van de Musea Zutphen, maar één activiteit sprong er in 2009 echt uit. In het kader van het stimuleringsprogramma cultuur van de gemeente wordt aan de basisinstellingen gevraagd om per toerbuurt als trekker te fungeren van het culturele jaarthema. In 2009 was het thema De IJssel en waren de Musea Zutphen de vanzelfsprekende trekker. Vanzelfsprekend, omdat de Musea Zutphen al enige tijd bezig waren om met collega-musea in de Hanzesteden een samenwerkingsproject van de grond te tillen: De IJssel in beeld. Na de geslaagde samenwerking in 1999 van vier Hanzestedenmusea, die resulteerde in de tentoonstellingsreeks en publicatie Glans langs de IJssel over zilversmeedkunst, verbonden zich nu zeven Hanzesteden aan het IJsselproject. Bureau Hanzesteden zorgde voor ondersteuning door regionaal en landelijk aandacht te vragen voor het project in diverse media. Een uitgelezen kans om cultuur in Zutphen op de kaart te zetten! De Musea Zutphen hebben de trekkersrol omarmd. Wij vinden het belangrijk om te laten zien dat onze gemeente rijk is aan kunst en cultuur en aan mensen die zich aan kunst en cultuur willen verbinden. Als initiatiefnemers, uitvoerenden, (trouw) publiek en - niet in de laatste plaats - als vrijwilligers. De bereidheid van heel veel partijen om een bijdrage te leveren aan het culturele jaarthema, de mooie combinaties van disciplines die daarbij ontstonden en de trots op Zutphen, Mijn stad aan het water, klonk in alle activiteiten door. Inmiddels zijn de eerste resultaten van het nieuwe jaarthema Talentvol Zutphen al te zien en te horen geweest. En opnieuw onderstreept het wat wij eigenlijk al wisten: als cultuur de ruimte krijgt, is ons kleine Zutphen groots. Als Musea Zutphen dragen wij dat besef heel graag uit. Tiana Wilhelm Directeur Musea Zutphen Tiana Wilhelm 2

6 2. Ontwikkelingen 2009 Na de langdurige sluiting van het Stedelijk Museum Zutphen i.v.m. de verbouwing van het depotgebouw, was 2009 het eerste jaar waarin beide Musea Zutphen een volledig publieksprogramma konden bieden. Dit betekende dat bezoekers, naast de beknopte vaste collectiepresentaties, ook konden genieten van meerdere wisseltentoonstellingen en een verscheidenheid aan nevenactiviteiten. In meerdere opzichten hebben de musea in 2009 een stap voorwaarts gezet. Het aantal bezoekers steeg, de contacten en samenwerking met collega-musea in de regio en daarbuiten is geïntensiveerd, de promotie van en informatievoorziening over het aanbod van de musea is verbeterd, de marketinggegevens over de doelgroepen van de musea zijn geactualiseerd. Dat geeft een goed gevoel, maar er is nog veel werk aan de winkel. Ten aanzien van de drie museale kerntaken, de publiekstaak, de collectietaak en de bedrijfsvoering, zijn er diverse aandachts-en verbeterpunten die veelal niet in één jaar aangepakt en afgerond kunnen worden. Ook staan de beschikbare capaciteit en middelen dikwijls op gespannen voet met de gestelde doelen. Het vraagt om creativiteit en flexibiliteit om daar de gulden middenweg in te vinden. Op deze twee competenties van het museumteam is een groot beroep gedaan in 2009 en niet tevergeefs Publiekstaak In 2009 werd In Zutphen voor het eerst gewerkt met een cultureel jaarthema. Het bescheiden budget dat vanuit de gemeente beschikbaar werd gesteld aan de trekker van het thema is door de Musea Zutphen geheel aangewend om het het IJsselprogramma in Zutphen te bundelen en te promoten onder de noemer Zutphen stroomt vol. Verspreid over het jaar en op meerdere locaties in de stad werd de band met de IJssel gevierd. Er kon genoten worden van beeldende kunst, muziek, dans, theater, poëzie en film, naast een gevarieerd aanbod aan activiteiten zoals workshops, lezingen, themawandelingen en rondvaarten. Binnen het samenwerkingsverband met de andere steden sprong het multidisciplinaire programma in Zutphen er uit. Dat bleek bijvoorbeeld aan het aantal hits op de website die door Bureau Hanzesteden was opgezet. De meeste hits waren voor Zutphen. Ook werd door bezoekers veelvuldig doorgeclickt naar andere Zutphense links, zoals die van het Internationale Cellofestival en het evenement Gast in Zutphen. De bezoekerscijfers voor het Museum Henriette Polak kregen een flinke stimulans door de tentoonstelling Arie Kater de kater komt later. De samenstelling en visuele uitwerking van deze tentoonstelling toonde ook de manier waarop de Musea Zutphen de komende jaren het verhaal van het Museum Henriette 3

7 Polak over het voetlicht wil brengen. Het museum is in de jaren zeventig van de vorige eeuw ontstaan vanuit een kunstenaarsinitiatief. De vriendschapsbanden tussen deze kunstenaars, hun persoonlijkheden, gedeelde ideeën over kunst en de samenleving kleuren de kerncollectie van het museum. Toegankelijk, humaan, intiem. Deze kwalificaties worden vaak gebruikt om (het gedachtegoed achter) de collectie en het Museum Henriette Polak te kenschetsen. Het persoonlijke verhaal zal meer aandacht krijgen in de collectiepresentaties, maar ook in de wisseltentoonstellingen. De uitleg over de kunstwerken en technieken was helder ( ). De leerlingen hebben waardevolle dingen geleerd over schildertechniek, lichaamsverhoudingen en daarmee sluit het project aan bij handvaardigheid en tekenen. Maar ook geeft het hen sociale competenties, zij moeten goed kijken en luisteren, met elkaar overleggen en elkaar adviseren. Bovendien ontwikkelen zij smaak en leren zij hoe ze deze smaak onder woorden moeten brengen, met de bijbehorende emoties. Daarmee helpt het project ook bij de taalvorming van leerlingen. (citaat evaluatierapport) Het leren waarderen van beeldende kunst vraagt om aandachtig kijken. Uit onderzoek blijkt dat de een museumbezoeker gemiddeld negen seconden besteedt aan het bekijken van een schilderij. Plat gezegd: net genoeg om een indruk te krijgen wat er op het schilderij is afgebeeld, maar te kort om het schilderij echt in zich op te nemen. Het lespakket Ik zie mijzelf, ik zie jou dat in 2009 ontwikkeld is voor het Museum Henriette Polak biedt leerlingen handreikingen om op een speelse manier aandachtig te leren kijken naar de wereld om hen. Het project werd door het basisonderwijs positief geëvalueerd. Leerlingen leerden werken van dezelfde kunstenaars herkennen en beredeneerden waaraan ze dit zagen. Rondleidingen in het Museum Henriette Polak voor leerlingen tijdens het educatieve programma Ik zie mezelf, ik zie jou 4

8 Collectietaak De waarde van een museumcollectie is moeilijk in geld uit te drukken. Veel museale objecten en de meeste kunstwerken zijn immers onvervangbaar. Niet voor niets zijn water- en brandschade een groot schrikbeeld. Om deze en andere calamiteiten te voorkomen stellen musea een calamiteitenplan op waar het Collectie HulpVerleningsplan (CHV) een integraal onderdeel van uitmaakt. De Musea Zutphen hebben in 2009 een start gemaakt met het opstellen van een nieuw calamiteitenplan waarin maatregelen staan die betrekking hebben op veiligheidsvoorzieningen ten behoeve van: Bezoekers - deze hebben o.a. recht op een veilig bezoek aan het gebouw of de tentoon stelling; Personeel en de vrijwilligers - deze hebben recht op een veilige werkplek; Collectie - daarbij wordt niet alleen rekening gehouden met tentoongestelde voorwerpen, maar ook met de voorwerpen in depot en geleende voorwerpen; Gebouw - musea zijn vaak gehuisvest in een gebouw dat niet altijd ontworpen is voor het doel waar het tegenwoordig voor wordt gebruikt. Zo ook de Musea Zutphen. Dit brengt extra beveiligingsproblemen met zich mee; Behoud reputatie - een museum met een slechte reputatie op het gebied van beveiliging kan niet gemakkelijk objecten lenen ten behoeve van een tentoonstelling. In 2010 wordt het calamiteitenplan afgerond en worden de maatregelen gefaseerd ingevoerd op basis van prioriteitstelling. 2.3 Bedrijfsvoering In 2009 heeft de gemeente Zutphen een ingrijpend reorganisatieproces afgerond. De directie van de Musea Zutphen was nauw betrokken bij het ontwerp van de nieuwe organisatiestructuur. De afdeling Musea die deel uitmaakte van de sector Samenleving is per oktober 2009 als Team Musea onderdeel geworden van de afdeling Stadsbedrijven. In Stadsbedrijven zijn de bedrijfsmatig werkende onderdelen van de gemeente vertegenwoordigd die, letterlijk en figuurlijk, gezichtsbepalend zijn voor Zutphen. Daartoe behoort de zorg voor de openbare ruimte, maar ook die voor het culturele erfgoed en kunst. Mede als een gevolg van de reorganisatie was er sprake van veel beweging binnen het personeelsbestand van de Musea Zutphen. Een aantal medewerkers koos voor een nieuwe uitdaging buiten de musea, alle ondersteunende medewerkers gingen over naar de afdeling Bedrijfsvoering van waaruit zij bij de musea of elders gedetacheerd werden. Als een gevolg van de vacaturestop die de gemeente zomer 2009 had ingesteld is door de musea regelmatig een beroep gedaan op tijdelijke medewerkers. Deze ontwikkelingen hebben veel gevergd van het Team Musea. Het voorkomen van overbelasting en verlies van kennis en ervaring waren belangrijke aandachtspunten. Het haalbaarheidsonderzoek naar de gezamenlijke huisvesting van de musea liep vertraging op na afronding van de oriëntatiefase, doordat over de consequenties van de locatiekeuze met meerdere (particuliere) partijen overlegd moest worden. In het najaar is verder gegaan met de uitwerking van het nieuwe huisvestingsconcept waarin ook een rol en (extra) ruimte is toebedacht voor de VVV en de Graafschapbibliotheek. De Musea Zutphen hebben in 2009 meegedaan aan de MuseumMonitor van TNS NIPO dat er naar streeft uitgebreide en kwalitatief hoogwaardige marktinformatie over het Nederlandse museumpubliek in kaart te brengen. Uit de resultaten bleek dat de Musea Zutphen hoog scoren met het bezoek aan de wisseltentoonstellingen ten opzichte van de landelijke score (vergelijking andere musea in Nederland). Ook scoren beide musea goed op het gebied van bereikbaarheid met openbaar vervoer, klantvriendelijkheid en de prijs-/kwaliteitsverhouding. De Musea Zutphen blijven achter op het landelijke gemiddelde van musea als het gaat om geschiktheid voor kinderen, faciliteiten (o.a. horeca, museumwinkel, toiletten) en verblijfsduur in het museum. De beperkingen van de huidige locaties werden hiermee impliciet bevestigd.

9 3. Tentoonstellingen Stedelijk Museum Zutphen Wim van der Meij - Etser 14 februari tot en met 1 juni 2009 De tentoonstelling gaf een overzicht van het omvangrijke en gevarieerde oeuvre van Wim van der Meij. Als kunstenaar geniet Van der Meij bekendheid door zijn etsen van dorpen, landschappen en steden zoals Amsterdam en zijn woonplaats Zutphen. Van der Meij s werk werd getoond in relatie tot andere etskunst uit de collectie van het Stedelijk Museum Zutphen. Hiernaast is speciaal voor deze tentoonstelling de samenwerking gezocht met Museum Boijmans van Beuningen wat geresulteerd heeft in een aantal unieke bruiklenen. Aan de hand van een dertiental etsen van onder andere Albrecht Dürer, Rembrandt van Rijn, Jacob van Ruysdael, David Young Cameron en James Ensor, werd een mooie indruk gegeven van deze grootheden van de Europese etskunst, die ook voor Van der Meij een inspiratiebron zijn. Op de dag van de opening werd het eerste exemplaar van het boek Wim van der Meij, Etsen in Zutphen uitgereikt aan wethouder Cultuur Marieke Schriks. De publicatie toont ruim dertig tijdloze etsen van Zutphen en omstreken, van kenmerkende gedeelten van het historische centrum tot prachtige sneeuwlandschappen. De Stentor: Vakmanschap op de vierkante centimeter Wim van der Meij Reactie gast: Meesterlijk! 6

10 Zutphense Stromingen 5 juni tot en met 27 juni Marlies Claasen en Tom Klein Stad aan het water In het kader van het culturele jaarthema De IJssel organiseerde de Musea Zutphen een tentoonstelling op een bijzondere locatie, de markante St. Walburgiskerk op het s Gravenhof, waarin het werk getoond werd van 37 Zutphense kunstenaars. De kunstenaars lieten zich inspireren door hun rivier en deden daar hun persoonlijk verslag van in schilderijen, tekeningen, beelden, foto s, glas en sieraden. Bezoekers van de opening werden uitgedaagd om ook hun impressie van de IJssel ter plekke te vervaardigen. Jong en oud lieten hun fantasie de vrije loop en vervaardigden samen een groots schilderij. Op verzoek van de Musea Zutphen componeerden zangeres en presentatrice Marlies Claasen en haar man Tom Klein het meeslepende IJssellied Stad aan het water, dat zij samen ten gehore brachten tijdens de opening. De Stentor: Stad en water komen samen in de Walburgiskerk Reactie gast: Wat prachtig om in deze kerk de IJssel op zoveel verschillende manieren te verbeelden 7 Jong & oud werken aan groots schilderij

11 De IJssel tussen de Muren 12 juni tot en met 4 oktober 2009 De multimediale tentoonstelling De IJssel tussen de muren werd toepasselijk geopend door Adriaan van Oosten, wethouder van het project De IJsselsprong. De tentoonstelling toonde schilderijen, aquarellen, prenten en foto s van de rivier uit de collecties van zowel het Stedelijk Museum Zutphen als het Museum Henriette Polak. De altijd sterke, maar ook steeds veranderende relatie tussen bewoners van de stad en hun rivier vormde de rode draad in de expositie, maar ook in de film over de IJssel, een productie van Videoclub Zutphen en omgeving, die gedurende de looptijd van de tentoonstelling te zien was in het museum. Fragment uit de flyer Zutphen Stroomt Vol. Op de foto: fietsbelinstallatie van Peter Kalkowsky Reactie gast: De ijssel, een schat van Zutphen Bezoekers IJssel tussen de Muren 8

12 Het grootste in de kleinste dingen Thierry Rijkhart de Voogd oktober 2009 tot en met 24 januari 2010 Maïté Duval krijgt het eerste exemplaar van de publicatie Het grootste in de kleinste dingen uit handen van Tiana Wilhelm In het najaar van 2009 bracht het Stedelijk Museum Zutphen een hommage aan kunstenaar Thierry Rijkhart de Voogd. De beleving en verbeelding van ruimte, maar ook de poëzie die te vinden is in alledaagse dingen om ons heen zijn centrale thema s in het werk van deze kunstenaar, die 10 jaar geleden overleed. Het Gelderse landschap was een eindeloze inspiratiebron in alle jaargetijden, van verstilde besneeuwde velden en akkers tot bewogen zomerse wolkenluchten in vele nuances grijs boven een verlichte horizon. De tentoonstelling liet een bloemlezing uit zijn het oeuvre zien met stillevens, landschappen en portretten. Bij de tentoonstelling verscheen de publicatie Het grootste in de kleinste dingen geschreven door Lian Jeurissen, conservator en samensteller van de tentoonstelling. Het boek gaat in op leven en werk van De Voogd aan de hand van 45 schilderijen, aangevuld met persoonlijke impressies van intimi van de kunstenaar. De Stentor: (Thierry Rijkhart de Voogd) dromer, dichter, gevoelsmens en vakman Reactie gast: Heel erg mooi en verstild, haast meditatief werk 9 Het werk van Thierry Rijkhart de Voogd nodigt uit tot aandachtig kijken

13 Tentoonstellingen projectkelder Naast de grote wisseltentoonstellingen organiseerde het Stedelijk Museum in 2009 ook een aantal kleinschaligere exposities in de sfeervolle, gewelfde kelderruimte van het museum. De Vuelta 25 augustus tot en met 27 september Zutphen was zomer 2009 in de ban van de Spaanse wielerronde De Vuelta, waarvan de tweede etappe startte in de gemeente Zutphen. Reden voor het Stedelijk Museum om een brede selectie te maken uit de collecties van de musea aan de hand van de sleutelwoorden: Zutphen, Spanje, Fietsen, Wielrennen. De resulterende museale mengelmoes omvatte bijzondere 17e-eeuwse munten van de Spaanse koningen, prenten van de verovering door en de bevrijding van de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog, Kees Maks prachtige portret van de flamencodanseres Sotomayor, oude fietsattributen en foto s van historische Zutphense Wielerrondes. Kortom, een kleine maar fijne presentatie van bekende en onbekende schatten. Kees Maks: Sotomayor Zutphense Koerier: Museum rijdt Ronde van Spanje niet in de wielen Fons Lansman, stadsschilder van Zutphen 21 november 2009 tot en met 7 februari 2010 Fons Lansman is geboren en getogen in Zutphen en geniet grote bekendheid als 'stadsschilder'. Met veel oog voor detail legt hij pittoreske plekken en gebouwen vast in zijn kenmerkende stijl. In december 2009 werd Lansman 80 jaar en werd hij geëerd met een goed bezochte expositie. Vanwege de vele positieve reacties van het publiek heeft het Stedelijk Museum de tentoonstelling met enkele weken verlengd. Tijdens de opening kreeg de stadsschilder een Koninklijke onderscheiding opgespeld door burgemeester Arnold Gerritsen. Lansman gaat vanaf deze dag als Lid in de Orde van Oranje-Nassau door het leven. Fons Lansman: Lid in de Orde van Oranje-Nassau Reactie gast: Een ode aan de stad Zutphen 10

14 4. Tentoonstellingen Museum Henriette Polak Zutphen - Griekenland Jan Rozeboom ( ) 17 januari tot en met 15 maart 2009 Jan Rozeboom: Rozeboomdans In de jaren zestig en zeventig was Jan Rozeboom een opvallende kunstenaar in zijn geboortestad Zutphen, die regelmatig exposeerde. Zijn persoonlijkheid en kunstwerken inspireerden velen. In 1981 besloot Rozeboom in Griekenland te gaan wonen en werken. De Griekse cultuur inspireerde hem tot veel tekeningen en schilderijen. Op expressieve wijze verbeeldde Rozeboom het Griekse landschap en haar bevolking. Dit werk behoort tot de hoogtepunten van zijn oeuvre samen met de Beatles-fans schilderijen waarmee hij indertijd landelijke bekendheid verkreeg. Beiden werden getoond in de overzichtstentoonstelling in het Museum Henriette Polak. Hans Esmeijer, Gedeputeerde Cultuur van de Provincie Gelderland opende de tentoonstelling in het bijzijn van de weduwe van Jan Rozenboom, Agnes Raben. De Stentor: Werk Jan Rozeboom blijft boeien Reactie gast: Prachtig overzicht, bewogen & expressief! 11

15 Jaap Kaal ( ) Een schilder in dialoog met de traditie 28 maart tot en met 14 juni 2009 Jaap Kaal was een schilder in hart en nieren, die zich niet liet leiden door eigentijdse modieuze kunstuitingen. Kaal was geen avant-gardist, maar zocht liever aansluiting bij de traditie. Rembrandt, Vincent van Gogh, Matthijs Maris en Paula Modersohn-Becker waren belangrijke voorbeelden voor hem. De overzichtstentoonstelling, die in samenwerking met de Stichting Jaap Kaal werd samengesteld, toonde schilderijen, tekeningen en grafiek. Hans Luijten, conservator Onderzoek van het Van Gogh Museum opende de tentoonstelling. Met steun van de Vereniging Vrienden van de Stedelijke Musea Zutphen wist het museum twee doeken van Kaal, Bomen in de sneeuw en Park, te verwerven voor de eigen collectie. De Stentor: schilder Jaap Kaal houdt emoties klein en beheersbaar Telegraaf: Stemmingskunst Reactie gast: Zuiver, alleen de verhoudingen tellen. De schoonheid komt vanzelf Jaap Kaal: Park 12

16 Agnes van den Brandeler ( ) Een aristocrate in de kunst 27 juni tot en met 13 september 2009 Agnes van den Brandeler: Zelfportret (voor kermiskraam) Agnes van den Brandeler was bevriend met de kunstenaressen Jeanne Bieruma Oosting en Charlotte van Pallandt van wie het Museum Henriette Polak diverse werken in de collectie heeft. Naast het kunstenaarschap had Van den Brandeler met beiden ook een aristocratische achtergrond gemeen. Agnes van den Brandeler studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Tot 1973 woonde en werkte ze in deze stad, maar daarna verhuisde ze naar het huis van haar ouders in Hengelo (Gld). Van den Brandeler s leven speelde zich af tussen twee diepgewortelde en schijnbaar tegengestelde verlangens: die naar de vrije verbeelding en naar de aristocratie waar zij toe behoorde. Deze tweespalt werd belicht in een nieuwe monografie over Van den Brandeler door Ileen Montijn en Alied Ottevanger, Een aristocrate in de kunst, die tijdens de opening werd gepresenteerd. Beide auteurs hielden een korte inleiding. Een bijzonder onderdeel in het oeuvre van Van den Brandeler zijn iconen. Een selectie hiervan werd getoond in de schuilkapel op de 2de verdieping van het achterhuis van het museum waar zij prachtig tot hun recht kwamen. Reactie gast: Een mooi eerbetoon aan deze aristocratische schilderes Iconen van Agnes van den Brandeler in de schuilkapel van het Museum Henriette Polak 13

17 Arie Kater - de kater komt later 10 oktober 2009 tot en met 28 februari 2010 In opdracht van de NPS heeft filmmaakster Nova van Dijk, de kleindochter van Arie Kater, een gefilmd portret gemaakt van de opa die zij nooit heeft gekend: Arie Kater - de kater komt later. Van Dijk zocht de samenwerking met Museum Henriette Polak om tegelijkertijd met de première van de film tijdens het Nederlands Film Festival 2009 een tentoonstelling te organiseren over Arie Kater. Zes jaar eerder had het museum al een publicatie en een overzichtstentoonstelling aan de kunstenaar gewijd, maar de insteek van de film bood gelegenheid voor een bijzondere groepstentoonstelling waarin het werk van Kater weliswaar centraal stond. In haar film interviewt Van Dijk haar moeder, Kater s dochter Marian van Dijk-Kater, en vijf kunstenaars die Arie Kater persoonlijk hebben gekend. In de gesprekken met Willem den Ouden, Jan Sierhuis, Peter van Straten, Aat Veldhoen en Peter Vos komt Kater naar voren als een begenadigd kunstenaar en een getroebleerd mens. De film en de tentoonstelling belichten de verschillende redenen waarom zij zich aangesproken voelen door Kater. Sommigen hebben een ode aan hem gebracht in de vorm van een kunstwerk. Arie Kater - de kater komt later werd uitgezonden in het Uur van de Wolf van de NPS en was gedurende de looptijd van de tentoonstelling te zien in het museum. In het AVRO kunstprogramma Opium gaf de bekende scenarioschrijfster Maria Goos de tentoonstelling als haar publiekstip. Parool: De sombere ogen van Arie Kater Nova van Dijk Arie Kater De Stentor: De naakte waarheid volgens Arie Kater Reactie gastenboek: De menselijke schilder die de moed heeft menselijk te schilderen, prachtig! 14

18 5. Nevenactiviteiten Musea Zutphen Workshops etsen voor jong & oud door Wim van der Meij De Musea Zutphen organiseren naast de vaste collectiepresentatie en de wisseltentoonstellingen diverse andere publieksactiviteiten, zoals rondleidingen, educatieve activiteiten, lezingen, concerten en kleine evenementen. In het kader van het multidisciplinaire programma Zutphen stroomt vol heeft een groot aantal activiteiten plaatsgevonden in het Stedelijk Museum Zutphen. Het Stedelijk Museum biedt ook aan externe organisatoren de gelegenheid gebruik te maken van de Refter en de projectkelder voor hun activiteiten, mits deze inhoudelijk en organisatorisch niet conflicteren met het museumprogramma. De ruimtelijke mogelijkheden van het Museum Henriette Polak voor nevenactiviteiten zijn uiterst beperkt, zodat deze slechts incidenteel plaatsvinden. Een selectie uit de nevenactiviteiten: Wereldverteldag: Vertellers bestormen Zutphen! 20 maart Op World Storytelling Day waren wereldwijd vertellers actief om de kunst van het verhalen vertellen breed onder de aandacht brengen. De activiteiten varieerden van georganiseerde voorstellingen tot verrassingsacties op diverse basisscholen. Ook in het Stedelijk Museum Zutphen werden verhalen verteld. Tijdens Wereld verteldag werd de oudste Nederlandse mop bekendgemaakt op een ludieke manier. Elke deelnemende verteller ontving de mop in een verzegelde envelop en kreeg de gelegenheid de oudste mop op geheel eigen wijze te vertellen aan het publiek. Tijdens de Roefeldag 2009 konden kinderen kijken en werken achter de schermen van de musea Internationaal Cellofestival en 23 augustus Het Internationaal Cellofestival vierde in 2009 haar eerste lustrum in Zutphen. Ook nu weer opende de Musea Zutphen haar deuren voor nationaal en internationaal befaamde cellisten en hun publiek. Concerten, masterclasses en workshops konden rekenen op veel belangstelling en enthousiaste reacties. Als vanouds fungeerde het Stedelijk Museum als centraal informatiepunt tijdens het festival. Ook het Internationaal Cellofestival participeerde in het programma Zutphen Stroomt Vol met het openluchtoptreden Bach langs de IJssel. Hiermee brachten de cellisten een hommage - het thema van het cellofestival - aan de rivier. 15

19 LEGO Monumentenwedstrijd Van LEGO kun je alles maken 12 en 13 september Ieder jaar staan in heel Nederland tijdens het Open Monumentenweekend de deuren open van talloze monumenten. Zutphen staat bij bezoekers bekend om haar gevarieerde aanbod en boeiende programma. Na het succes in 2008 organiseerde het Stedelijk Museum Zutphen samen met professionele LEGO-bouwers van LEGO-vereniging De Bouwsteen een leuke en leerzame wedstrijd monumenten bouwen voor kinderen. Ook liefhebbers van speelgoedtreinen konden hun hart ophalen: de LEGOmonumenten werden langs een groot spoor met rijdende LEGO-treinen opgesteld. Een andere attractie was de spectaculaire LEGO-knikkerbaan in de Refter. Zet je zintuigen op scherp! Gratis museumdag in Gelderland 24 oktober Ralf Rousseau Kinderen en volwassen waren weer van harte welkom in de Stedelijk Museum Zutphen en het Museum Henriette Polak tijdens de gratis Gelderse museumdag. Dit jaar was het thema: Zet je zintuigen op scherp!. In het Stedelijk Museum Zutphen konden kleine, maar ook grote gasten alle zintuigen inzetten en al proevend, ruikend en voelend ervaren wat de verhalen achter de Zuphense Schatten zijn. Kamermuziek in de Refter van het Stedelijk Museum Zutphen 15 november, 13 december 2009, 14 maart 2010 Op veler verzoek heeft theater de Hanzehof haar aanbod kamermuziek in 2009 uitgebreid. Daarvoor is samenwerking gezocht met het Stedelijk Museum Zutphen. Vanaf november 2009 was de Refter van het museum het podium voor een reeks van drie kamermuziekconcerten waarin topmusici zoals Ralph Rousseau Meulenbroeks (gamba), Pieter-Jan Belder (klavecimbel) en Riko Fukunda (piano) optraden en werk van o.a. J.S. Bach, Marin Marias en Haydn ten gehore brachten. Riko Fukunda 16

20 6. Bezoekersaantallen 2009 In totaal hebben de Musea Zutphen bezoekers ontvangen ( Stedelijk Museum Zutphen, Museum Henriette Polak). Een forse toename ten opzichte van het heropeningsjaar Veel animo voor lezingen van de Musea Zutphen De nevenactiviteiten, rondleidingen en schoolbezoek waren in het Stedelijk Museum verantwoordelijk voor van de bezoekers en in het Museum Henriette Polak voor van de bezoekers. Ruim 400 leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs hebben het Museum Henriette Polak bezocht in het kader van het educatieve project Ik zie mezelf, ik zie jou. Dit project is door de Musea Zutphen ontwikkeld voor het cultureel jaarprogramma (CJP) voor de basisscholen in de gemeente Zutphen. Met dit het CJP maken de leerlingen kennis met alle kunstdisciplines en het domein cultureel erfgoed. In het Stedelijk Museum Zutphen konden kinderen kennismaken met de geschiedenis van Zutphen aan de hand van cartoon Henric. In totaal hebben in 2009 ruim 650 leerlingen de Musea bezocht. In het Stedelijk Museum Zutphen werden in lezingen gehouden. Daarnaast hebben er 14 concerten plaatsgevonden in de beide musea, waaronder concerten in het kader van Zutphen stroomt vol. Ook vonden er in september in de Refter radio-opnames met publiek plaats voor het NCRV programma Schepper & Co in het kader van NCRV kerkmuziekdagen. De NCRV te gast in de Refter voor het radioprogramma Schepper & Co 17

21 7. Collectiebehoud en -beheer Overzicht Naast de aandacht voor de vaste collecties vraagt elke wisseltentoonstelling veel tijd en inspanning van collectiebeheer. Dat begint zodra de conservator de bruiklenen voor de tentoonstelling heeft aangevraagd. Er moeten bruikleencontracten komen en de transporten moeten tijdig worden geregeld. Zodra de objecten binnenkomen, en dit kan door de beperkte ruimte slechts korte tijd van te voren, verschuiven de dagelijkse werkzaamheden naar de achtergrond en worden de bruikleenobjecten tentoonstellingsklaar gemaakt. Eerst wordt het object uitgepakt. De behoudsmedewerker noteert dan meteen wat er nog aan het object moet gebeuren. Dat varieert van een ophangsysteem aanbrengen tot schoonmaken, of van een nieuw passe partout tot aan een nieuwe lijst. Uiteraard moet, onder andere voor de verzekering, de administratie kloppen en wordt het object geregistreerd in het collectieregistratiesysteem Adlib. Ook wordt het object gefotografeerd en er wordt een conditierapport opgemaakt. Mocht na afloop van een tentoonstelling een mogelijke schade of verandering worden opgemerkt, dan kan met behulp van dit rapport bepaald worden of de situatie daadwerkelijk gedurende de bruikleenperiode is veranderd. Voordat de nieuwe tentoonstelling ingericht kan worden, moet de oude afgebroken worden en ook daar draagt collectiebeheer stevig aan bij. Het inpakken van de werken en het verzorgen van de transporten naar vaak een flink aantal adressen in binnen- en soms ook buitenland behoren o.a. tot de taken. Bij de opbouw van de nieuwe tentoonstelling zorgt collectiebeheer ervoor dat de objecten op de juiste manier worden opgehangen of opgesteld en er wordt geholpen bij het afwerken van de tentoonstelling. Registratie door vrijwilligers in Adlib Eind 2008 moesten er onverwachts een aantal houten vloerbalken in het achterhuis van Museum Henriette Polak vervangen worden. Om te zorgen dat de collectie niet te lijden zou hebben onder stof en trillingen van het gebouw, werd een groot gedeelte uit huis geplaatst. Na zes weken kwam de collectie terug en in het nieuwe jaar werd onmiddellijk gestart met de herinrichting van het achterhuis. Een flinke operatie, omdat tegelijkertijd de tentoonstelling van Jan Rozeboom moest worden ingericht. 18

22 Fotograferen voor eigen beeldbank & publiciteit naast professionals ook door eigen vrijwilligers Kort daarna ging in het Stedelijk Museum de tentoonstelling van Wim van der Meij open. Een bijzondere tentoonstelling omdat hiervoor prenten, gemaakt door o.a. Dürer en Rembrandt, werden geleend. Prenten die je niet zomaar op mag hangen en die alleen bij maximaal 50 lux bekeken mogen worden. Daarom werd een donkere kamer gebouwd die in de tentoonstellingszaal werd geplaatst. Jan Rozeboom maakte in Museum Henriette Polak plaats voor Jaap Kaal en er werd gestart met alle voorbereidingen voor het IJsseljaar. Maar liefst twee tentoonstellingen stonden er op het programma die veel aandacht van collectiebeheer vroegen. Met name Zutphense Stromingen in de Walburgiskerk waar 37 kunstenaars aan mee deden, zorgden voor veel organisatorische, logistieke en administratieve werkzaamheden. De zomertentoonstelling in Museum Henriette Polak was gewijd aan Agnes van den Brandeler. De werken van deze kunstenares hadden jarenlang in een oud landhuis gestaan en waren zodoende behoorlijk stoffig geworden. Het was alle hens aan dek voor de behoudsmedewerkers om de ruim honderd werken op tijd tentoonstellingsklaar te krijgen. Na de zomer vonden er in beide musea twee bijzondere exposities plaats. De tentoonstelling Arie Kater in Museum Henriette Polak en van Thierry Rijkhart de Voogd in het Stedelijk Museum. Het presentabel maken van de werken van laatstgenoemde expositie vroeg om de specialistische inzet van een restaurator. Hoewel het meeste behoud- en beheerwerk intern gebeurt, is het zo nu en dan onvermijdelijk om externe deskundigen in te huren. Ook voor het hoogwaardig fotograferen van kunstwerken, ten behoeve van publiciteit en de eigen beeldbank, wordt gebruik gemaakt van professionele, gespecialiseerde fotografen. 19

23 8. Vrijwilligers In 2009 is er wederom veel werk in de musea uitgevoerd door de aanwezige groep enthousiaste vrijwillige medewerkers. Er heeft in 2009 geen actieve werving plaatsgevonden, maar nieuwe mensen waren welkom op voorwaarde dat zij in een van de bestaande werkgroepen konden aanschuiven. Spontaan meldde zich een aantal mensen aan. Er kwamen vier nieuwe mensen bij en er kwamen zelfs vrijwilligers terug. Acht mensen zetten dit jaar om uiteenlopende redenen een punt achter hun vrijwilligerswerk bij de musea. De werkgroep Behoud en Beheer doet diverse onderhoudstaken ter bevordering van de kwaliteit van het beheer van de collectie. Meerdere groepen houden zich bezig met de digitalisering van een deelcollectie van het Stedelijk Museum, zoals de foto-, prenten- en Jo Spier collectie. Dit jaar werd daaraan de werkgroep Munten toegevoegd. De werkgroep Registratie werkt aan speciale opdrachten, b.v. met betrekking tot de tentoongestelde objecten en aansluiting van de geregistreerde objecten op internet. De werkgroepen Publieksgroep en Rondleidingen richten zich meer op het publiek. Vrijwilligers en medewerkers als team naar het Groot Zutphens Dictee De Fotomannen aan het werk voor de Stentor reeks de Verdwenen stad 20

24 De mensen uit de Publieksgroep treden op als gastvrouw bij evenementen als openingen, concerten en lezingen en assisteren ook bij de catering. De werkgroep Rondleidingen heeft dit jaar een doorstart gemaakt met een aantal nieuwe leden om zowel bij tentoonstellingen in het Museum Henriette Polak als het Stedelijk Museum rondleidingen te verzorgen. Deze groep verzorgt ook de rondleidingen voor het onderwijs. De Klusgroep tenslotte staat klaar ter ondersteuning bij praktische werkzaamheden. Hein Leenen De vrijwilligers werden ook ingeschakeld bij diverse museumactiviteiten. De werkgroepen Registratie, Prenten en Jo Spier waren betrokken bij de voorbereiding van exposities; de Rondleiders bij educatieve activiteiten, de Publieksgroep uiteraard bij publieksactiviteiten en de Fotomannen bij zoekopdrachten van particulieren en instellingen. Ter bevordering van de onderlinge band wordt jaarlijks een aantal activiteiten georganiseerd voor alle medewerkers en vrijwilligers, waaronder de tradionele bitterballenborrels, maar ook informatiebijeenkomsten over veiligheid en een daarbij behorende ontruimingsoefening. Vlak voor de zomerstop werd een fietstocht naar Klarenbeek georganiseerd. Het najaar werd vooral gekleurd door het overlijden van twee gewaardeerde vrijwilligers: Hein Leenen en Jan Krooi. Zij worden gemist. Jan Krooi Er waren ook vrolijke gebeurtenissen. Aan het eerste Groot Zutphens Dictee werd met veel succes deelgenomen door een Museumteam bestaande uit Anja Kuiken, Dana van Beurden en Mies van der Schuyt. Het jaar werd afgesloten met een feestavond, waar alle medewerkers en vrijwilligers enthousiast aan de slag konden in een tweetal workshops. Om iedereen op de hoogte te houden van al deze en andere zaken werden drie uitgaven van het interne bulletin Kunst en Vliegwerk gemaakt, waaronder een herdenkingsnummer voor Hein Leenen. 21

25 Werkgroepen: Beheer en behoud Agneta Krooi, Bouke Blanksma, Dana van Beurden, Itta Coenen, Meneer Sinnema, Mieke Dijkhuis, Unni Nestvang Fotocollectie Arda van Eijk, Hans Roosen, Jan Kreijenbroek, Peter Jansen op de Haar Jo Spier collectie Els Visser, Gerard van Baarsel, Jacques Offerhaus, Nick Smit, Quirijn Olsthoorn, Trees Brand Muntencollectie Alie Vruggink, Arie Rietdijk, Chris Jouvenaar, Irit Vasbinder, Joke Luursema Klussen Karel Schouten, Tonny Zweden Prenten Arie de Zeeuw, Eef van de Ven, Irma Degen, Jan Senkeldam, Piet Delen, Theo Kleine Koerkamp Publieksgroep Marlies Heintges, Mieke Dijkhuis, Mies van der Schuyt, Wendelien Jansen, Sidi Kruithof Redactie Kunst en Vliegwerk Conny Blokhuis, Hans Roosen, Mies van der Schuyt Registratie Anjes Kapper, Bridie van de Ven, Conny Blokhuis, Irma Degen Rondleidingen Chris Jouvenaar, Mathilde Roosen, Mien Schut, Mies van der Schuyt, Renate Pleumeekers, Wendelien Jansen Coördinatoren werkgroepen Christiaan te Strake, Marieke de Jongh, Raymond Timmer Arends Coördinatie vrijwilligers Tiana Wilhelm Contactpersoon vrijwilligers Mies van der Schuyt 22

26 9. Vereniging Vrienden Stedelijke Musea Zutphen De Vereniging Vrienden Stedelijke Musea Zutphen (VVSMZ) bestaat uit zo n 600 leden. De Vrienden zijn belangrijke morele en financiële ondersteuners van de musea. Door de afdeling Musea werden diverse verzoeken voor financiële ondersteuning ingediend, die allen geheel of gedeeltelijk zijn gehonoreerd. De Vrienden hebben, samen met het Prins Bernhard Cultuurfonds, het voor de Musea Zutphen mogelijk gemaakt een unieke 17e eeuwse Zutphense stoelklok aan te kopen. De publicatie Het grootste in de kleinste dingen, Thierry Rijkhart de Voogd, bij de gelijknamige tentoonstelling kwam mede tot stand door de steun van Vrienden. De Vrienden hebben ook een bijdrage geleverd aan het jaarthema de IJssel door een drietal lezingen te organiseren in het Zutphen stroomt vol programma. Het bestuur kwam in 2009 zes keer bijeen voor een reguliere vergadering. Vast onderdeel van de agenda is een toelichting op de stand van zaken door de directeur van de musea. Voorafgaand aan de algemene ledenvergadering vond de lezing Leven op stand plaats. Mevr. Drs. Ileen Montijn gaf met deze lezing een kijk in het leven en werk van kunstenares Agnes van den Brandeler waarvan het werk van 27 juni t/m 13 september 2009 te zien was in het Museum Henriette Polak & van de aristocratie in de 19e & 20e eeuw. De aanschaf en restauratie van de 17e eeuwse Zutphense stoelklok kon dankzij de steun van VVSMZ mogelijk worden gemaakt. Samenstelling bestuur VVSMZ: Mevrouw mr. R.A. Zuidema, voorzitter De heer N. Th. van Marle, penningmeester Mevrouw Y. Kiesling, secretaris tot november 2009 De heer mr. J.J. Roosen, secretaris per november 2009 De heer drs. A.J.M. Luijten, interim-secretaris, lid Mevrouw mr. J.E.M. van Overbeek de Meijer, lid De heer P. van der Boom, lid Mevrouw J. Luursema-Pieterse, lid 23

27 10. Medewerkers Ben Ahuluheluw, suppoost Marleen Bonekamp, freelance medewerker behoud en beheer Henk Bouwman, medewerker dtp/vormgeving Nermin Caliskan, secretarieel medewerker a.i vanaf november 2009 Wim Eskes, suppoost tot september 2009 Irma Gerrits, suppoost tot december 2009 Gonny ten Hoeve, suppoost Gerry Hondelink, freelance medewerker behoud en beheer Marijke Hoogendoorn, secretarieel medewerker a.i. van november 2008 tot april 2009 Drs. Lian Jeurissen, conservator SMZ Drs. Marieke de Jongh, collectiebeheerder Anja Kuiken, educatief medewerker a.i. van september t/m december 2009 Rishi van Lint, medewerker behoud en beheer Henny Meijnen, suppoost Ireen Los, educatief medewerker tot februari 2009 Drs. Lies Netel, conservator MHP, tot oktober 2009 Nils Schilte, suppoost Alex Sluizeman, werkleider Alie Smale, secretarieel medewerker Cor van Spronsen, techniek/werkleider a.i. vanaf juli 2009 Drs. Christiaan te Strake, conservator SMZ Raymond Timmer Arends, PR medewerker Natasja Veldhuizen, suppoost tot maart 2009 Maggy Wegman, secretarieel medewerker a.i. van februari tot november 2009 Drs. Tiana Wilhelm, directeur 24

28 11 Commissies / besturen / overlegorganen De conservatoren, collectiebeheerder, PR-medewerker en directeur zijn allen lid van de Nederlandse Museum Vereniging en de International Council of Museums. Lian Jeurissen lid Nederlandse Zilverclub Marieke de Jong, bestuurslid Salon de Muséologie Christiaan te Strake lid Historische Vereniging Zutphen secretaris Jo Spier-Stichting penningmeester Sectie Historische en Archeologische Musea van de Nederlandse Museum Vereniging, secretaris coördinatiecommissie Zutphen-Shrewsbury Raymond Timmer Arends lid Kunst in Beeld, overleg van musea en gale ries in Zutphen, Warnsveld, Vorden en Almen Tiana Wilhelm voorzitter ZUDOCKU (Zutphens Directie Overleg Cultuur en Kunst) voorzitter Adviescommissie Monumentale Kunst Zutphen 25

29 Bijlage - Aankopen, schenkingen en bruiklenen Aankopen, schenkingen en bruiklenen, een selectie: Aankopen - Zilveren empire kluwenmandje gemaakt door Bernardus Warnerus Roessink te Zutphen Stoelklok gemaakt door Vincent Kaspool te Zutphen Jaap Kaal, Park, olieverf op doek, Jaap Kaal, Bomen in de sneeuw, olieverf op doek, jaren 50 - Arie Teeuwisse, Spoel de Wever (Midzomernachtdroom), brons Schenkingen Dhr. M.R. van Löben Sels, Amsterdam: - Onbekende maker, portret van Peter Sels ( , rentmeester van Zutphen, secretaris van de Graafschap), olieverf op doek, 19e eeuw Dhr. J. Vrakking, Rekken - 39 kleuren kleinbeeld dia s met details van de St. Walburgiskerk van voor, tijdens en na de restauratie Dhr. J. Wijgman, Zutphen - Een houten speelgoed-treinwagon en locomotief, vervaardigd in de werkplaats van de Staatsspoorwegen in Zutphen rond 1925 door H.J. Wijgman, wagenmaker - De benoemingsacte van H.J. Wijgman tot wagenmaker bij de Staatsspoorwegen in Een foto van de wagenwerkplaats in Zutphen rond 1890 met het personeel, waaronder H.J. Wijgman Mw. S.G.J. Delprat, Amsterdam: - Stephanie G.J. Mensinga Delprat, portret van Jan Mensinga 1959, olieverf op doek (Langdurige) bruiklenen inkomend 2009 Mw. M. Wöhrmann, Ter Bandt : - Sleutel van het Bolwerck - Onbekend, portret van Elsiabeth Blaauw, olieverf op doek - Onbekend, portret van Johannes Goldenberg, olieverf opdoek Stichting Jaap Kaal, Amsterdam: - Jaap Kaal, Violiste, olieverf op doek 26

30 Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam - James Ensor, Bouquet d'arbres, 1888 ets, II/II - Gerard Chr. Haverkamp, Voorjaar aan het meertje bij Hattem, 1913, papier / ets - Allart van Everdingen, Twee lege roeiboten, ets, II/IV - Jacob van Ruisdael, Het korenveld, ets, IV/V - Albrecht Dürer, De geboorte van Christus, 1504 gravure, I/I - Charles Meryon, Delatre, Imp. Le Stryge, 1853 ets, VI/VII - David Young Cameron, Dorpsplein, papier / ets - Rembrandt Harmensz van Rijn, Landschap met drie oude huizen rechts, 1650, ets - Rembrandt Harmensz van Rijn, Tis vinnich Kout, 1634ets, I/I - Rembrandt Harmensz van Rijn, Dats niet, 1634 ets, I/I - Willem Arnold Witsen, Nieuwmarkt, 1897, papier / ets - Anthonie Waterloo, Vertrek van twee vissers, papier - Rodolphe Bresdin, Le ruisseau, 1880, papier / ets Bruiklenen uitgaand 2009 Voor de tentoonstelling Blinde wereld in Tricot Winterswijk: - Frederik Roes, zonder titel, tekening - Frederik Roes, zonder titel, tekening Voor de tentoonstelling Intensely Dutch: image, abstraction and the word in Art Gallery of New South Wales, Sydney, Australië: - Constant, Portret van Mathilde Visser, aquarel - Gerrit Benner, Zomer, gouache - Wim Oepts, Het rode huis, olieverf op doek - Wim Oepts, Dorpscafé, olieverf op doek Voor de tentoonstelling Gooitzen de Jong, sculpturen, schilderijen & tekeningen in Museum de Buitenplaats, Eelde: - Gooitzen de Jong, Pruimenoogst, hout - Gooitzen de Jong, Staande vrouw, brons - Gooitzen de Jong, Moeder & kind, brons - Gooitzen de Jong, voorover knielende, brons - Gooitzen de Jong, Gitaarspeler, brons Voor de tentoonstelling Vrouwen, ruiters en kardinalen, de beeldhouwkunst van Marino Marini en Giacomo Manzù in museum Beelden aan Zee, Scheveningen: - Titus Leeser, 'Meisje op de ezel, brons - Theresia van der Pandt, Zwaan, brons 27

31 Colofon Copyright: Musea Zupthen, juli 2010 Tekst Marieke de Jongh Mies van der Schuyt Raymond Timmer Arends Tiana Wilhelm Fotografie Guido Bogert, Patrick van Gemert Willem Feith, Sander Grootendorst Musea Zutphen Eindredactie Tiana Wilhelm Vormgeving Henk Bouwman 28

32 IJSSELBEELD een ontheemd gehucht daarlangs de rivier breder nu dan toen het zonlicht een lang spoor trok over kapot gevroren asfalt voorbij de laatste huizenrij begint het landschap vorm te krijgen in de loze ruimte van het middaguur oorverdovend en onzichtbaar scheurt een straaljager het landschap open boven de oevers die gespleten zijn in kerven van beginnend groen knotwilgen verbergen de geur van groeiend hout het blauw breekt de loodkleur van het wolkendek ver weg verleent de IJssel toegang tot de stad Ton Luijten, stadsdichter, 2009