Jaarverslag Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie

2

3 Jaarverslag 2009

4 Jaarverslag 2009 Inhoudsopgave Jaarverslag 2009 Voorwoord 7 Kerncijfers 8 Verslag van het bestuur 9 Pensioenfondsbestuur 9 Hoofdlijnen 14 Communicatie 16 Pensioenontwikkelingen 17 De vroegpensioenregeling 19 Financieel overzicht 20 Beleggingsoverzicht 22 Beheersing van de risico s 26 Vooruitzichten 28 Verslag van de deelnemersraad 29 Onderzoeksresultaten van de visitatiecommissie 30 Oordeel van het verantwoordingsorgaan 32 Jaarrekening 2009 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de jaarrekening Toelichting op de balans per 31 december Niet in de balans opgenomen verplichtingen 49 Toelichting op de staat van baten en lasten over Risicobeheer en derivaten 55 Overige gegevens 62 Statutaire bestemming van het saldo van baten en lasten 62 Actuariële verklaring 63 Accountantsverklaring 64 Bijlagen 65 (Neven)functies bestuursleden 65

5 Jaarverslag 2009 Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 5

6 6

7 Jaarverslag 2009 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2009 van de Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie. In 2008 kregen veel pensioenfondsen te maken met tegenslag door de verliezen op de financiële markten. Het fonds sloot het vorige verslagjaar dan ook in onderdekking af. De dekkingsgraad was toen 93,7%. Het fonds was daarom genoodzaakt maatregelen te nemen om zijn financiële positie te versterken. Herstel ingezet in 2009 In 2009 is daarin een keerpunt gekomen, ook al dreunden de gevolgen van de kredietcrisis nog flink na. Ook het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie zette het herstel in. De herstelmaatregelen én de positieve ontwikkelingen op de financiële markten zorgden ervoor dat de dekkingsgraad van het fonds gedurende het jaar weer steeg. Eind 2009 was de dekkingsgraad van het fonds 111,7%. Hierdoor was er geen sprake meer van een dekkingstekort. Het bestuur heeft er vertrouwen in dat het de stijgende lijn kan blijven voortzetten. Uiteraard zijn de financiële markten nog steeds kwetsbaar. Het bestuur houdt de economische ontwikkelingen en de eigen financiële positie dan ook nauwlettend in de gaten. Advies en ondersteuning Op het gebied van transparantie en governance heeft het bestuur de deelnemersraad, het verantwoordingsorgaan en de visitatiecommissie als gesprekspartner. De discussies en adviezen met deze organen hebben bijgedragen aan de verdere versteviging van de positie van het fonds. Het bestuur bedankt iedereen die zich in 2009 heeft ingezet voor het fonds. 15 juni 2010 De heer J.P.M. Janssen, voorzitter De heer P.G.J. de Bruyn, vicevoorzitter Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 7

8 Kerncijfers Aantallen Werkgevers Deelnemers Gewezen deelnemers Gepensioneerden Financiële gegevens (bedragen x 1.000) Voorziening pensioenverplichtingen Spaarfonds voor niet-ingegane tijdelijke pensioenen Algemene reserve Cumulatief verliessaldo - (435) Weerstandsreserve Premies Pensioenuitkeringen Belegd vermogen (actuele waarde) Opbrengst uit vermogen 249 (870) (1.206) Resultaat boekjaar 509 (965) (1.928) Beleggingsperformance 6,3% (17,2%) 3,6% 6,1% 11,6% Z-score 1 2,86 (2,88) 1,3 1,15 1,73 Dekkingsgraad (volgens FTK) 111,7% 93,7% 130,6% 124,6% NB Pensioengegevens Premiepercentage werkgeversdeel 0,4 0,4 0,4 0,4 1,0 Premiepercentage werknemersdeel 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 Toeslag per 1 januari voor actieve deelnemers - 3,26 1,5 1,25 - Toeslag per 1 januari voor inactieve deelnemers - 1,19 1,43 1,25-1 De z-score is in oude stijl weergegeven. Bij de z-score nieuwe stijl wordt ten opzichte van de oude methodiek 1,28 bij de score opgeteld. 8

9 Jaarverslag 2009 Verslag van het bestuur Pensioenfondsbestuur Algemeen Een pensioenfonds moet maatregelen treffen om te zorgen dat goed pensioenfondsbestuur is gewaarborgd. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de principes voor goed pensioenfondsbestuur van de Stichting van de Arbeid (STAR) verankerd in het wettelijk kader. STAR heeft hiervoor 32 principes opgesteld. De principes betreffen onder meer zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Integere bedrijfsvoering Het beleid van een fonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in: een adequate administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) en risicobeheersing; de analyse en beheersing van integriteitrisico s; het voorkomen van belangenverstrengeling; de duurzame beheersing van (financiële) risico s; eenmaal per drie jaar een continuïteitsanalyse. Doelstelling Het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie heeft ten doel werknemers in staat te stellen een vroegpensioen op te bouwen om vanaf het bereiken van de 62-jarige leeftijd met pensioen te kunnen gaan. Het bestuur Het bestuur van het fonds wordt gevormd door drie leden van de werkgeversorganisatie en drie leden van de werknemersorganisaties. De samenstelling van het bestuur was eind 2009: Leden namens werkgeversorganisatie Drs. P.G.J. de Bruyn, vicevoorzitter (Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten) L.H.H. Engels, plaatsvervangend vicevoorzitter (Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten) P.M. Lemmen (Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten) Er zijn drie vacante posities voor plaatsvervangende leden namens de werkgeversorganisatie. Leden namens werknemersorganisaties J.P.M. Janssen, voorzitter (FNV Bondgenoten) R.W. Vlietman, plaatsvervangend voorzitter (CNV BedrijvenBond) J.A. Spruijt (De Unie, vakbond voor Industrie en Dienstverlening) M.H. Hietkamp (CNV BedrijvenBond) is plaatsvervangend bestuurslid voor R.W. Vlietman. Er zijn twee vacante posities voor plaatsvervangende leden namens de werknemersorganisaties. Benoeming bestuursleden Bestuursleden mogen alleen worden benoemd als de toezichthouder van het fonds, De Nederlandsche Bank (DNB), geen bezwaar heeft gemaakt. Naar het oordeel van DNB moeten personen die het beleid van een pensioenfonds (mede) bepalen voldoende deskundig zijn met het oog op de belangen van de (gewezen) deelnemers en andere belanghebbenden. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 9

10 Procedure besluitvorming Het bestuur vergadert normaal gesproken viermaal per jaar en neemt besluiten in vergaderingen waarin ten minste twee werkgevers- en twee werknemersleden aanwezig zijn. Besluiten worden genomen bij meerderheid van stemmen. Deskundigheid van het bestuur Het bestuur heeft voor de bevordering en het op peil houden van de gewenste deskundigheid een deskundigheidsplan opgesteld. Het plan ziet toe op de deskundigheid van bestuursleden. In 2009 is het deskundigheidsplan geactualiseerd. In het kader van het deskundigheidsplan houdt het bestuur jaarlijks een studiedag. Tijdens de studiedag besteedt het bestuur aandacht aan zaken die hun deskundigheid vergroten. Eisen aan deskundigheid Voor het bestuur wordt in het deskundigheidsplan onderscheid gemaakt tussen de eisen waaraan ieder individueel bestuurslid binnen één jaar na zijn benoeming hoort te voldoen en de deskundigheid waaraan het pensioenfondsbestuur als collectief hoort te voldoen. In 2010 dient de inventarisatie van de deskundigheid te worden geactualiseerd. Naast de bestuursleden zijn ook de leden van de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan nadrukkelijk betrokken bij het goed functioneren van het fonds. In een tijd waarin de veranderingen in de pensioensector elkaar snel opvolgen en de financiële belangen steeds groter worden, ligt het voor de hand om ook ten aanzien van deze personen duidelijkheid te verschaffen over de kennis die nodig is om een goede gesprekspartner van het bestuur te kunnen zijn. In het Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering van de pensioenkoepels wordt dan ook aanbevolen om leden van deze organen op het benodigde deskundigheidsniveau te krijgen. Het ligt in het voornemen van deze organen om een eigen deskundigheidsplan op te stellen. Onafhankelijkheid bestuursleden Het bestuur behartigt de belangen van alle betrokken partijen. De beleidsvrijheid die het bestuur heeft, stelt extra eisen aan (mede)zeggenschap, verantwoording, toezicht, deskundigheid en transparantie in het kader van de besluitvorming van het bestuur en de gevolgen daarvan voor alle belanghebbenden. Daarom is naast de eis van een paritaire samenstelling van het bestuur gekozen voor medezeggenschap van de deelnemers en pensioengerechtigden via de deelnemersraad. Er wordt verantwoording afgelegd over het gevoerde beleid aan het verantwoordingsorgaan. In het kader van intern toezicht wordt met de visitatiecommissie overlegd over de organisatie en aansturing van het fonds. De bestuursleden publiceren daarnaast hun (neven)functies in het jaarverslag. Gedragscode Het bestuur kent een gedragscode. Het doel van deze code is het geven van regels en richtlijnen voor bestuursleden en andere door het fonds aan te wijzen of aangewezen betrokkenen. De regels en richtlijnen moeten conflicten tussen de belangen van het fonds en de privébelangen van betrokkenen voorkomen. Dit geldt ook voor mogelijke conflicten over het gebruik van vertrouwelijke informatie van het fonds voor privédoeleinden. In 2009 heeft het bestuur een nieuwe gedragscode vastgesteld. De code is nagenoeg gelijk aan de modelgedragscode 2008 van de pensioenkoepels. Hiermee hebben pensioenfondsbesturen een goed instrument in handen om hun integriteitsbeleid vorm te geven. Een compliance officer ziet toe op de naleving van de gedragscode. In 2009 heeft het bestuur besloten dat toezicht uit te besteden aan een externe, onafhankelijke compliance officer. Klachten- en geschillenregeling van het fonds Het fonds kent een klachten- en geschillenregeling. In het verslagjaar werden geen klachten voorgelegd aan het bestuur. Er werden evenmin geschillen aan de commissie van beroep voorgelegd. 10

11 Jaarverslag 2009 Nevenactiviteiten Het fonds voert geen nevenactiviteiten uit. Deelnemersraad De deelnemersraad is een adviesorgaan van het bestuur. Deelnemers en gepensioneerden kunnen via de deelnemersraad direct met het bestuur in contact treden over zaken die voor hen belangrijk zijn. De deelnemers raad bestaat uit twee vertegenwoordigers namens de actieve deelnemers en twee vertegenwoordigers namens de gepensioneerden. De zittingsperiode is vier jaar. De samenstelling van de deel nemers raad was eind 2009: Leden namens actieve deelnemers H.W. Speelman, voorzitter M.C.M. van Leest, vicevoorzitter Leden namens gepensioneerden S.A.G. Berende H. Kleba Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan is op 29 april 2009 geïnstalleerd. Het bestuur legt over zijn beleid en de uitvoering ervan verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan. Tevens legt het bestuur verantwoording af over de naleving van de Principes van Goed Pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance). Het verantwoordingsorgaan gaf over het verslagjaar 2009 voor het eerst een oordeel over het door het bestuur gevoerde beleid. Hierin betrekt het verantwoordingsorgaan ook het verslag van de visitatiecommissie. Het oordeel van het verantwoordingsorgaan vindt u verderop in dit jaarverslag. Het verantwoordingsorgaan bestaat uit drie leden: één lid vertegenwoordigt de werknemers, één lid vertegenwoordigt de gepensioneerden en één lid vertegenwoordigt de werkgevers. De twee leden die zitting hebben in het verantwoordingsorgaan namens de deelnemers en de gepensioneerden zijn tevens lid van de deelnemersraad. De zittingsperiode is vier jaar. Eind 2009 was de samenstelling van het verantwoordingsorgaan: Lid namens werkgevers A.A.B. Slutter, voorzitter Lid namens actieve deelnemers H.W. Speelman, vicevoorzitter Lid namens gepensioneerden S.A.G. Berende Intern toezicht Voor het interne toezicht heeft het fonds gekozen voor een visitatiecommissie. De visitatiecommissie beoordeelt eens in de drie jaar de wijze waarop het fonds wordt bestuurd, de wijze waarop de pensioenregeling wordt uitgevoerd en de wijze waarop de langetermijn-risico s worden beheerst. De commissie bestaat uit drie onafhankelijke leden die zijn benoemd door het bestuur. De visitatiecommissie overlegt minimaal eenmaal per drie jaar met het bestuur. De visitatiecommissie rapporteert schriftelijk aan het bestuur. Het verslag van de visitatiecommissie vindt u verderop in dit jaarverslag. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Het pensioenfonds heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het bestuur is zich daarvan bewust. Het fonds besteedt daarom aandacht aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat betreft in het bijzonder algemene, sociale en economische aspecten van het fonds. Het fonds besteedt vooral aandacht aan de maatschappelijke vraagstukken over verantwoord beleggen. Meer informatie over verantwoord beleggen vindt u terug in het hoofdstuk Beleggingsoverzicht. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 11

12 Transparantie Het bestuur hecht veel waarde aan openheid en transparantie. Het bestuur probeert dit onder meer door zijn communicatiebeleid te bewerkstelligen. Meer informatie over het communicatiebeleid vindt u terug in het hoofdstuk Communicatie. Bestuurlijke commissies Beleggingscommissie De beleggingscommissie adviseert het bestuur over het te voeren beleggingsbeleid en beoordeelt de prestaties van de vermogensbeheerders. Daarnaast houdt de beleggingscommissie toezicht op de wijze waarop de vermogens beheerders hun bevoegdheid tot het nemen van tactische beleggingsbeslissingen uitoefenen. De samenstelling van de beleggingsadviescommissie was eind 2009: Leden namens werkgevers P.G.J. de Bruyn, voorzitter P.M. Lemmen Leden namens werknemers R.W. Vlietman J.A. Spruijt Werkgroep communicatie De werkgroep communicatie houdt zich bezig met de communicatie naar de belanghebbenden van het fonds. De samenstelling van de werkgroep communicatie was eind 2009: Namens de werkgevers P.G.J. de Bruyn Namens de werknemers J.P.M. Janssen, voorzitter Werkgroep implementatie De werkgroep implementatie houdt zich bezig met de overdracht van de totale pensioenadministratie van Syntrus Achmea naar Cordares en de verdere administratieve verwerking hiervan bij Cordares. De samenstelling van de werkgroep implementatie was eind 2009: Namens de werkgevers P.G.J. de Bruyn, voorzitter P.M. Lemmen Namens de werknemers J.P.M. Janssen 12

13 Jaarverslag 2009 Uitbesteding en adviseurs De administratie van het fonds is in 2009 uitgevoerd door Cordares Pensioenen. Tot eind 2008 werd dit gedaan door Syntrus Achmea Pensioenbeheer. Het vermogen wordt beheerd door F&C Investments en Syntrus Achmea Vastgoed. De jaarrekening wordt gecontroleerd door KPMG Accountants N.V. en voorzien van een actuariële verklaring door de waarmerkend actuaris van Towers Watson. Het bestuur blijft te allen tijde eindverantwoordelijk voor alle activiteiten van het fonds en houdt dan ook toezicht op zijn adviseurs. Het fonds wordt bijgestaan door de volgende adviseurs: Algemeen adviseur Adviserend actuaris Beleggingsadviseur Communicatieadviseur Compliance officer HK Consultancy J.H. Klinkenberg Towers Watson drs. H.J.W. van Gemert Towers Watson J. Molenaar Van Gogh Communicatie & Onderzoek P.M. van Gogh APG BV Mr. Dr. E.M.G. Creusen Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 13

14 Hoofdlijnen Onderdekking en herstelplan De financiële crisis heeft het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie hard geraakt. Door flinke tegen slagen op de financiële markten zakte de dekkingsgraad tot onder de vereiste niveaus. Eind 2008 was de dekkingsgraad gezakt tot 93,7%. Het fonds was daarmee in onderdekking. Het jaar 2009 stond daarom volop in het teken van herstel. Herstelplan Alle fondsen met een onderdekking zijn verplicht een herstelplan in te dienen bij de toezichthouder, De Nederlandsche Bank (DNB). Zo ook het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie. In het kortetermijnherstelplan moest het fonds aangeven hoe het denkt zijn dekkingsgraad binnen vijf jaar weer naar het minimaal vereiste niveau te brengen. Op 30 maart 2009 werd het herstelplan ingediend bij DNB. Op 29 juni keurde DNB het herstelplan goed. Belangrijkste punten uit het herstelplan Het fonds heeft gekozen voor een herstelplan over een termijn van vijf jaar. Een langetermijnherstelplan (voor 15 jaar) is niet zinvol en biedt geen oplossing vanwege de beperkte resterende looptijd van het fonds. Bij het opstellen van het herstelplan heeft het bestuur zich laten ondersteunen door externe adviseurs en is het voorgenomen beleggingsbeleid afgestemd. Uit het herstelplan spreekt herstelkracht. Het herstelplan leidt tot een dekkingsgraad die hoog genoeg is om ook na afloop van de termijn van vijf jaar (31 december 2013) gedurende de resterende looptijd aan de verplichtingen te voldoen. Premies De premies zijn niet aangepast. Toeslagverlening Toeslagverlening is altijd uitdrukkelijk voorwaardelijk. Dat betekent dat het fonds alleen toeslag verleent als het genoeg financiële middelen heeft. Per 1 januari 2009 werd geen toeslag verleend. Het bestuur van het fonds besloot hiertoe omdat het fonds niet genoeg financiële ruimte had. De (opgebouwde) pensioenen groeiden daardoor niet mee met de loon- en prijsstijgingen. Het bestuur besloot om ook per 1 januari 2010 geen toeslag te verlenen. Het bestuur baseerde zijn besluiten op de maatregelen in het herstelplan. Bijdrage VUT-fonds voor de Baksteenindustrie Als gevolg van het dekkingstekort van het vroegpensioenfonds is na advies van de actuaris en rekening houdend met de vermogenspositie van stichting Vrijwillig Vervroegde Uittreding voor de Baksteenindustrie (VUBA) besloten tot vermogensoverdracht. Het bestuur van VUBA heeft voor deze overdracht toestemming gekregen van cao-partijen. In mei 2009 heeft een storting van plaatsgevonden. Andere gevolgen van de crisis De financiële crisis heeft ook tot andere ontwikkelingen geleid. Zo werden lopende waarde overdrachten opgeschort en werd deeltijdwerkloosheid ingevoerd. Deze ontwikkelingen worden hierna nader toegelicht. Stopzetten waardeoverdracht Volgens de Pensioenwet mag een pensioenfonds niet meewerken aan waardeoverdracht als de dekkingsgraad van dat fonds lager is dan 100%. Deelnemers van het vroegpensioenfonds ondervonden daardoor mogelijk hinder van uitgestelde waardeoverdrachten. 14

15 Jaarverslag 2009 Pensioenopbouw bij deeltijdwerkloosheid De invoering van deeltijdwerkloosheid is één van de maatregelen die het kabinet trof naar aanleiding van de financiële crisis. Op grond van de regeling kan een werkgever met een vertegenwoordiging van zijn werknemers afspreken dat de werktijd van een deel van het personeel tijdelijk wordt verkort. De werknemer belandt dan tijdelijk in de WW voor het deel dat hij niet meer werkt. Het dienstverband met zijn werkgever blijft echter in stand. Met de invoering van deeltijdwerkloosheid wijzigde het bestuur ook de vroegpensioen regeling. Deelnemers die gebruikmaken van deeltijdwerkloosheid behouden daardoor een ongewijzigde vroegpensioenopbouw. Herstel Vanaf het tweede kwartaal van 2009 leefden de financiële markten weer op. Hiermee werd het herstel ingezet. Dat herstel verliep voorspoediger dan in het herstelplan was aangenomen. Het fonds is eind 2009 officieel uit het dekkingstekort en was daarom niet langer gebonden aan het herstelplan. Voortgang implementatie In 2008 besloot het bestuur om naar een nieuwe administrateur over te stappen. In datzelfde jaar zijn door het fonds al veel maatregelen getroffen om de overstap te maken. Daarnaast dienden ook de systemen en de administratie van de nieuwe uitvoerder, Cordares, gereed te worden gemaakt om de pensioenregelingen van de fondsen in de Baksteenindustrie goed te kunnen uitvoeren. Het verslagjaar stond in het teken van deze implementatie. Het grootste deel van de implementatie was gereed in Afkoop van kleine pensioenen Het bestuur heeft besloten een bepaalde groep deelnemers in de gelegenheid te stellen om hun pensioen af te kopen of alsnog een waardeoverdracht aan te vragen bij de huidige pensioenuitvoerder. Het betreft deelnemers die uit dienst zijn getreden vóór 1 januari 2007 en in 2010 een kleine pensioenaanspraak hebben die lager is dan 420,69. Afkoop en waardeoverdracht van kleine pensioenen verlaagt de administratieve lasten van het fonds. Dit afkoopproject wordt in fasen uitgevoerd in Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 15

16 Communicatie Het bestuur staat voor openheid en transparantie. Het hanteert een communicatiebeleid dat recht doet aan deze waarden. Daarom wordt voortdurend gekeken naar mogelijke verbeteringen in de communicatie naar de belanghebbenden van het fonds. Via de website en het periodieke nieuwsblad Pensioennieuws worden de belanghebbenden op de hoogte gehouden van het gevoerde beleid en van de ontwikkelingen in de pensioenwereld. Toeslagenlabel Het toeslagenlabel is ontwikkeld door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en geeft informatie over het toeslagbeleid van een pensioenfonds. Het toeslagenlabel is een afbeelding die de verwachtingen over de toekomstige toeslagverlening afzet tegen de verwachte stijging van de prijzen. Dit gebeurt met behulp van muntjes. Alle pensioenfondsen maken gebruik van het toeslagenlabel, zodat het toeslagenbeleid van de afzonderlijke fondsen goed met elkaar te vergelijken zijn. Het toeslagenlabel ziet er voor de premiebetalende deelnemers anders uit dan voor gepensioneerden en gewezen deelnemers, omdat het toeslagbeleid voor deze groepen verschillend is. Het voeren van een toeslagenlabel heeft voordelen. Het heeft echter ook nadelen. Zo is het toeslagenlabel een indicatie en kan daardoor verkeerde verwachtingen scheppen. Een toeslagenlabel met vele muntjes zegt immers niets over de kwaliteit van een pensioenregeling. Er zijn vele andere factoren die een rol spelen, zoals het opbouwpercentage van een pensioenregeling. Ook de mogelijkheden om eerder te kunnen stoppen met werken is een belangrijke factor. Het toeslagenlabel moet op grond van de Pensioenwet verplicht worden gebruikt in de communicatieuitingen naar deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Herstelbrief De AFM was van mening dat belanghebbenden tijdig geïnformeerd moesten worden over de financiële stand van zaken bij hun pensioenfonds en de gevolgen daarvan voor de toeslagverlening. Met dat doel verspreidde de AFM in april 2009 een modelbrief die pensioenfondsen konden gebruiken om belanghebbenden te informeren over de gevolgen van de financiële crisis. De modelbrief bevatte informatie over het herstelplan, maar was ook bedoeld als alternatief voor het toeslagenlabel. Het fonds stuurde de modelbrief in mei 2009 naar zijn deelnemers en gepensioneerden. Voorwaardelijkheidsverklaring en toeslagverlening Pensioenuitvoerders zijn wettelijk verplicht deelnemers te informeren over de toeslagverlening binnen de pensioenregeling. Voor deze communicatie gebruikt de pensioenuitvoerder teksten die door de AFM zijn voorgeschreven. Dit wordt een voorwaardelijkheidsverklaring genoemd. Er is een voorwaardelijkheidsverklaring voor actieve, gewezen en gepensioneerde deelnemers. De toeslag voor de actieve deelnemers is gebaseerd op de loonontwikkeling in de bedrijfstak. De toeslag voor de gewezen en gepensioneerde deelnemers wordt berekend op basis van de prijsontwikkeling en bedraagt nooit meer dan de loonontwikkeling in de bedrijfstak. In de voorwaardelijkheidsverklaring wordt aangegeven of en, zo ja, hoe de toeslagen worden verleend over het huidige jaar. Ook geeft het inzicht in de toeslagverlening over de afgelopen drie jaar. Communicatieonderzoek Eén van de aanbevelingen van de visitatiecommissie is een nulmeting te doen om vóóraf vast te stellen hoe het huidige niveau van communicatie door deelnemers en anderen wordt ervaren. Dat is een goede basis om later de effecten van de communicatie te meten. Het bestuur wil daarom in 2010 starten met een eerste meting, waarin de manier van communiceren aan de deelnemers en anderen voor beoordeling wordt voorgelegd. 16

17 Jaarverslag 2009 Pensioenontwikkelingen Het dieptepunt van de financiële crisis lijkt voorbij. Toch zijn er nog veel andere ontwikkelingen die in de (nabije) toekomst mogelijk grote gevolgen zullen hebben voor het fonds. Brede aanpak pensioenvraagstukken In zijn brief van 25 mei 2009 aan de Tweede Kamer kondigde Minister Donner van Sociale Zaken en Werk gelegenheid (SZW) een brede aanpak van de verschillende pensioenvraagstukken aan. Het ministerie heeft commissies ingesteld om onderzoek te doen naar de pensioenvraagstukken. Commissie Parameters (Commissie-Don) De commissie gaf, onder leiding van F.J.H. Don, een advies over de parameters die pensioenfondsen gebruiken voor toekomstberekeningen van hun pensioenverplichtingen. Pensioenfondsen moeten namelijk voldoende vermogen hebben om ook in de toekomst pensioenen te kunnen uitbetalen. Zij moeten daarom uitrekenen over hoeveel geld zij nu moeten beschikken om de pensioenen van alle deelnemers levenslang te kunnen uitkeren. De parameters die pensioenfondsen hiervoor gebruiken zijn de rente, aandelenrendementen en loonen prijsstijgingen. De Pensioenwet schrijft voor dat de parameters elke drie jaar getoetst moeten worden. In haar advies stelde de commissie dat de toekomstverwachtingen van pensioenfondsen ten aanzien van hun aandelenrendementen naar beneden moeten worden bijgesteld. De commissie was wel verdeeld in haar advies. Niet alle leden zijn het eens geworden over de mate waarin de rendementsverwachtingen moeten worden bijgesteld. Vooralsnog heeft SZW de geldende parameters niet aangepast. SZW heeft toegezegd dat het uiterlijk op 1 juli 2010 duidelijkheid geeft over de parameters die vanaf 1 januari 2011 gaan gelden. Commissie Beleggingsbeleid en risicobeheer (Commissie-Frijns) De commissie boog zich, onder leiding van J.M.G. Frijns, over de vraag op welke wijze het beleggingsbeleid van pensioenfondsen zich de laatste decennia heeft ontwikkeld. De commissie keek specifiek naar de wijze waarop pensioenfondsen met (beleggings)risico s zijn omgegaan. De commissie benadrukte vooral dat pensioenfondsen in hun beleggingsbeleid een goede afweging moeten maken tussen het rendement en de risico s die daarmee samenhangen. De commissie stelde daarbij vast dat pensioenfondsen de afgelopen jaren niet structureel slecht presteerden. Wel concludeerde de commissie dat de pensioenfondsen te weinig aandacht hebben gehad voor het risicobeleid en de uitvoering van het beleggingsbeleid. De commissie beveelt aan om de risicobereidheid en het risicodraagvlak te onderzoeken en vast te leggen. Dit dient voortaan het uitgangspunt te vormen voor het beleggingsbeleid. De commissie doet hiervoor negentien aanbevelingen. De aanbevelingen hebben vooral betrekking op het beleggingsbeleid, het risicobeheer en de wijze waarop pensioenfondsen worden bestuurd. Daarnaast komen ook andere onderwerpen aan de orde. Zo spreekt de commissie haar voorkeur uit voor een financieel toetsingskader dat zich niet richt op nominale pensioenen, maar op geïndexeerde pensioenen. Commissie Toekomstbestendigheid aanvullende pensioenregelingen (Commissie-Goudswaard) De commissie deed, onder leiding van K.P. Goudswaard, onderzoek naar de toekomst- en schokbestendigheid van de huidige pensioencontracten. De commissie keek hiervoor specifiek naar de gevolgen van de financiële crisis en de verwachte vergrijzing in de komende decennia. De commissie concludeert dat Nederland een uniek en goed pensioenstelsel heeft maar dat het in zijn huidige vorm onvoldoende toekomstbestendig is. Dit komt door de vergrijzing, de stijgende levensverwachting en de toenemende kwetsbaarheid voor financiële risico s. Bij ongewijzigd beleid zullen de pensioenlasten in de komende 15 jaar toenemen van circa 13% tot 17% van de loonsom. De commissie stelt voor om het ambitieniveau van pensioenregelingen te verlagen. Pensioenfondsen zouden meer onzekerheden en minder garanties in hun pensioenregelingen moeten inbouwen. De commissie suggereert onder meer dat de pensioen leeftijd mee zou moeten bewegen met de levensverwachting. De commissie wijst daarbij overigens wel op het belang van heldere communicatie. Pensioenfondsen moeten hun beleid duidelijk en open communiceren naar hun deelnemers. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 17

18 Verhoging AOW-leeftijd Het kabinet heeft in december 2009 een wetsvoorstel ingediend om de AOW-leeftijd te verhogen. Het kabinet kondigde aan de ingangsleeftijdtijd van de AOW geleidelijk uit te stellen tot 67 jaar. Dat gaat in twee grote stappen gebeuren, in 2020 en in Voor personen die vóór 1 januari jaar werden, blijft de AOW-leeftijd 65 jaar. Voor personen die dan de 50-jarige leeftijd hebben bereikt, geldt er een tussenleeftijd van 66 jaar. Alle andere personen hebben pas vanaf 67 jaar recht op een AOW-uitkering. In bepaalde gevallen geldt de verhoging van de AOW-leeftijd mogelijk niet. Hierover moet het kabinet nog besluiten nemen. De mogelijke uitzonderingsgevallen zijn: mensen met een zwaar beroep; mensen met een lang arbeidsverleden; mensen die op late leeftijd werkloos of (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn geworden. Medezeggenschap pensioengerechtigden Al in 2008 is een initiatiefwetsvoorstel ingediend waarin wordt geregeld dat pensioengerechtigden een verplichte vertegenwoordiging krijgen in het bestuur van bedrijfstakpensioenfondsen. Over het wetsvoorstel is in het verslagjaar veel te doen geweest. De gedachte dat gepensioneerden onvoldoende invloed hebben bij het bestuur van pensioenfondsen leeft steeds breder. De pensioenfondskoepels (VB, Opf en UvB) zetten zich echter af tegen het wetsvoorstel. De koepels vinden dat de medezeggenschap van pensioengerechtigden in een groter verband moet worden gezien. Val van het kabinet: controversiële dossiers Verschillende pensioengerelateerde dossiers lopen vertraging in de parlementaire behandeling op door de val van het vierde kabinet Balkenende. De val van het kabinet leidde ertoe dat de Tweede Kamer een aantal dossiers controversieel heeft verklaard. Dat betreft onder andere: de wetsvoorstellen inzake flexibilisering van de ingangsdatum AOW en verhoging van de AOW-leeftijd; de reactie van SZW op de rapporten Frijns en Goudswaard; het nieuwe onderzoek witte vlekken op pensioengebied; en de brief van SZW inzake verantwoord beleggen door pensioenfondsen. 18

19 Jaarverslag 2009 De vroegpensioenregeling Deelneming De vroegpensioenregeling geldt voor iedere werknemer in de baksteenindustrie die voor 1 januari 1950 is geboren én op 31 december 2005 al in dienst was. Vroegpensioenregeling De vroegpensioenregeling is een gemaximeerde opbouwregeling. Dit betekent dat de hoogte van het uiteindelijke pensioen afhangt van het aantal jaren dat de deelnemer in de bedrijfstak heeft gewerkt en het brutosalaris dat de deelnemer gemiddeld heeft verdiend. Opbouw Op basis van de vroegpensioenregeling is het mogelijk om in 37 jaar een vroegpensioen op te bouwen dat ongeveer 75% van het gemiddelde brutosalaris is. Ieder jaar wordt 2,027% van het gemiddelde brutosalaris opgebouwd aan vroegpensioen. Eerder of later met pensioen De deelnemer kan de vroegpensioenuitkering op 62 jaar laten ingaan. De deelnemer kan er echter ook voor kiezen om de vroegpensioenuitkering eerder (vanaf 60 jaar) of later (uiterlijk tot 64 jaar en 11 maanden) in te laten gaan. Als de vroegpensioenuitkering eerder dan op 62 jaar ingaat, is de vroegpensioenuitkering lager. Als de vroegpensioenuitkering later dan op 62 jaar ingaat, is de vroegpensioenuitkering hoger. Bovendien is het mogelijk om op verschillende leeftijden het vroegpensioen in deeltijd in te laten gaan. Overgangsregeling Omdat alle deelnemers op 1 juli 2001 ouder dan 25 jaar waren en daardoor geen volledig vroegpensioen kunnen opbouwen, is een overgangsregeling van kracht. De overgangsregeling heeft een voorwaardelijk karakter en zorgt voor een aanvulling op het vroegpensioen van 2,027% per dienstjaar. Als dienstjaren tellen de jaren tussen de 25-jarige leeftijd en 1 juli Het kapitaal dat de deelnemer op basis van de oude vroegpensioenregeling heeft gespaard, behoudt de deelnemer. Toeslagenbeleid Het bestuur streeft ernaar om elk jaar een toeslag te verlenen. De verhoging kan per jaar verschillend zijn. Of er een toeslag wordt gegeven hangt af van de financiële positie van het fonds. Het fonds heeft hiervoor geen geld gereserveerd of extra pensioenpremie in rekening gebracht. Het is een jaarlijkse beoordeling van het bestuur. Het beleid van het bestuur is als volgt: voor werknemers in de baksteenindustrie is de cao-loonsverhoging in de bedrijfstak de basis voor de aanpassing; voor werknemers die niet meer actief zijn in de baksteenindustrie en gepensioneerden is de stijging van het consumentenprijsindexcijfer (vastgesteld door CBS) de basis voor de aanpassing. De toeslag is echter nooit hoger dan de cao-loonsverhogingen in de bedrijfstak. In 2009 heeft het bestuur besloten om geen toeslag te verlenen. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 19

20 Financieel overzicht (bedragen in duizenden euro s) In dit hoofdstuk wordt de ontwikkeling van de omvang het fonds weergegeven. Daarnaast worden de premieontvangsten en pensioenuitkeringen vermeld. Werkgevers en deelnemers Tabel 1 Aantallen werkgevers en werknemers Jaar Aangesloten werkgevers Premiebetalende deelnemers Gewezen deelnemers met premievrije rechten Premie De premie voor de vroegpensioenregeling bestaat uit twee onderdelen: een werkgeverspremie van 0,4% en een werknemerspremie van 2,5%. In 2009 ontving het fonds (2008: ) aan feitelijke premie. Dit betreft de premie exclusief correcties over voorgaande jaren. De kostendekkende premie over 2009 bedroeg De samenstelling van de kostendekkende premie is hieronder schematisch weergegeven. Tabel 2 Kostendekkende premie in 2009 Actuarieel benodigd Opslag voor instandhouding vereist vermogen Opslag voor uitvoeringskosten Totaal

21 Jaarverslag 2009 Pensioenuitkeringen In tabel 3 wordt het aantal lopende pensioenen ultimo verslagjaar vermeld. Per pensioensoort wordt het uitbetaalde jaarbedrag weergegeven. Tabel 3 Pensioenuitkeringen Aantal lopende pensioenen Pensioen - uitkeringen Aantal lopende pensioenen Pensioenuitkeringen Vroegpensioen Nabestaandenpensioen Totaal Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 21

22 Beleggingsoverzicht Marktontwikkelingen Het jaar 2009 stond net als 2008 in het teken van de kredietcrisis. De economische groei bereikte dieptepunten die alleen vergeleken kunnen worden met die van de jaren dertig. Vooral de instortende export raakte de groei heel hard. Consumptie van duurzame consumptiegoederen ging eveneens fors onderuit. De kentering werd ingezet met behulp van steunmaatregelen van overheden. Zo kregen banken overheidssteun en werd kredietverstrekking weer op gang gebracht. Daarnaast werden maatregelen getroffen om de consumenten te bewegen weer te gaan besteden. In Duitsland bijvoorbeeld verleende de overheid subsidie om nieuwe auto s te kopen. Dit leverde in Duitsland al in het tweede kwartaal economische groei op. Snel daarop kwam ook de economische groei in Nederland en in vele landen om ons heen. De inflatie sloeg in vele landen door de daling van de olieprijzen om in deflatie. Later in het jaar steeg de inflatie licht door de weer sterk herstellende olieprijzen. In diverse opkomende landen (de zogeheten Emerging Markets) kreeg de economie een veel kleinere tik en was het herstel via fiscale hulp snel en groot. China investeerde enorme bedragen in de infrastructuur. Ook de groei in India en Indonesië bleef enigszins op peil. Landen die erg afhankelijk zijn van export zoals Rusland en Mexico hadden het economisch moeilijker. Door de malaise kon de korte rente in veel landen dicht bij 0% blijven. De rente voor de lange termijn moest toch per saldo omhoog, omdat de angst voor deflatie omsloeg in angst voor inflatie door de enorme hoeveelheden geld dat door de centrale banken in de markt was gepompt om de economische neergang te stoppen. Van januari tot juni steeg de 10-jaarsrente in Duitsland van net onder 3,0% naar 3,7%. Daarna trad weer enige daling op tot 3,4% eind Beleggingsbeleid In 2008 is een studie gedaan naar het gewenste beleggingsrisico in het kader van de beëindiging van de vroegpensioenregeling in Als gevolg van deze studie is het risico in de beleggingsportefeuille van het fonds in 2009 gereduceerd. Het gehanteerde uitgangspunt is dat de beleggingsportefeuille de komende jaren liquide wordt gemaakt en dat daarom een verdere reductie van het beleggingsrisico wenselijk is. Het normgewicht van de illiquide beleggingscategorie Hypotheken werd eveneens afgebouwd waardoor de illiquide portefeuille is opgeheven. Per saldo levert dat een procentuele verhoging op van de liquide portefeuille. De feitelijke portefeuille wijkt gedurende het jaar op basis van risico- en rendementsverwachtingen op korte termijn en door marktbewegingen binnen marges af van deze vastgestelde normportefeuille. Beleggingen in het verslagjaar Het fonds maakt onderscheid tussen het liquide en het minder liquide deel van de portefeuille. Tabel 4 laat de beleggingen in procenten zien van 2009 en In de tabel is de uitkomst (Weging) te zien naast de afspraak (Norm). 22

23 Jaarverslag 2009 Tabel 4 Beleggingsportefeuille ultimo 2009 en 2008 Weging Norm Weging Norm Liquide portefeuille 100,0% 100,0% 77,2% 77,2% Illiquide portefeuille 0,0% 0,0% 22,8% 22,8% Totaal portefeuille 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Liquide portefeuille Aandelen 0,0% 0,0% 29,0% 29,0% Converteerbare obligaties 7,5% 7,1% 6,4% 6,2% Indirect onroerend goed n.v.t. n.v.t. 1,7% 2,0% Totaal zakelijke waarden 7,5% 7,1% 37,1% 37,2% Obligaties (incl. Credits) 23,0% 22,4% 63,1% 62,8% Kort vastrentend 69,4% 70,5% n.v.t. n.v.t. Liquide middelen 0,1% 0,0% -0,2% 0,0% Totaal vastrentende waarden 92,5% 92,9% 62,9% 62,8% Totaal liquide portefeuille 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Illiquide portefeuille Hypotheken n.v.t. n.v.t. 100,0% 100,0% Totaal illiquide portefeuille n.v.t. n.v.t. 100,0% 100,0% Rendement van de beleggingsportefeuille Bemoedigende detailhandelsverkopen, het aantrekkende consumentenvertrouwen en een onverwachte daling van de werkloosheid in de VS waren tekenen dat de economie zich stabiliseerde. De verlaging van de kredietbeoordelingen van enkele Eurolanden zorgden voor enige beroering. Bedrijfsobligaties deden het uitstekend door te profiteren van de aantrekkende markt. Het rendement van de portefeuille wordt afgezet tegen een meetlat (de zogenaamde benchmark) om de resultaten te kunnen beoordelen. Het rendement van de totale portefeuille bedroeg in ,26%. De benchmark (meetlat van de afspraak) bedroeg 4,26%. In 2008 bedroeg de performance -17,2% en de benchmark -12,7%. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 23

24 In tabel 5 worden de absolute rendementen per beleggingscategorie en van de totale portefeuille van 2009 en 2008 weergegeven. Tabel 5 Rendementen van de beleggingsportefeuille benchmarks portefeuille portefeuille benchmark out/under rendement rendement rendement rendement Aandelen -45,50% -9,11% -9,23% 0,13% FTSE developed benchmarks en MSCI Emerging Markets Converteerbare obligaties -18,39% 38,14% 27,82% 8,07% UBS Customized Global Focus Index Indirect onroerend goed -43,14% -14,61% -13,98% -0,73% GPR 250 World ex Asia and Africa Obligaties (incl. Credits) -6,14% 23,04% 14,20% 7,74% Lehman (samengesteld) en EMBI+ (JP Morgan) Kort vastrentend n.v.t. 5,09% 4,28% 0,78% Barclays Capital Euro Aggregate 1-5 yrs treasury index Totaal portefeuille -17,20% 6,26% 4,26% 1,92% Samengesteld Evaluatie van de beleggingsportefeuille Binnen de liquide portefeuille van het beleggingsplan van 2009 werden de aandelen en de obligaties Europa Euro, Dollar Blok, Emerging Markets Debt en High Yield afgebouwd ten gunste van de nieuwe categorie Kort Vastrentende Waardenfonds met een gewicht van 73%. Credits gingen van 39% naar 21%. De Global Convertibles werden op 6% gehandhaafd. Gedurende 2009 is de vaste risico-opslag in het waarderingsmodel van Hypotheken aangepast in een opslag die meebeweegt met de risicopremies in de markt. Het relatieve rendement is hierdoor over 2009 negatief. De portefeuille is gedurende het eerste kwartaal van het verslagjaar afgebouwd. De z-score over 2009 In 1998 is in de Wet betreffende verplichte deelneming in een bedrijfspensioenfonds (Wet bpf) een Vrijstellings regeling opgenomen. De regeling geeft bedrijfsgenoten een aantal gronden voor vrijstelling van de verplichte deelname in een (vroeg)pensioenfonds. Eén van deze gronden betreft de vrijstelling op basis van de beleggingsperformance. Deze vrijstellingsgrond is nader omschreven in artikel 5 van de Vrijstellingsregeling. Met name in artikel 5 lid 1a en lid 1b van de Vrijstellingsregeling wordt aangegeven dat vrijstelling kan worden verleend als niet is voldaan aan de eisen die worden gesteld aan het vaststellen van het beleggingsbeleid, de normportefeuille en de beleggingsperformance (z-score). Om na te gaan of bedrijfspensioenfondsen zich aan deze eisen hebben gehouden kunnen derden op basis van artikel 5 lid 4 van de Vrijstellingsregeling het bestuur van een bedrijfspensioenfonds verzoeken om informatie over het beleggingsbeleid en het rendement. De z-score wordt ieder jaar berekend en laat het verschil zien tussen de behaalde opbrengst en de afgesproken opbrengst. Hoe hoger het positieve bedrag hoe beter de behaalde opbrengst was. Hoe lager het negatieve bedrag hoe slechter uiteraard. Er wordt niet alleen gekeken naar het rendement over één jaar; het fonds wordt beoordeeld over een periode van vijf jaar. Dit wordt de performancetoets genoemd. 24

25 Jaarverslag 2009 De voorlopige z-score (oude stijl) voor het jaar 2009 is 2,86 en de performancetoets is 0,02. Bij de z-score nieuwe stijl wordt ten opzichte van de oude methodiek 1,28 bij de score opgeteld. Dat betekent per einde 2009 een z-score nieuwe stijl van 4,14 en een positieve performancetoets van 1,30. Maatschappelijk verantwoord beleggen Het fonds heeft het Maatschappelijk Verantwoord Beleggen in haar beleggingsbeleid geïntegreerd. Daartoe wordt er rekening gehouden met wettelijke verplichtingen en maatschappelijke ontwikkelingen zoals onder andere zijn vastgelegd in de Code Tabaksblat. De Verenigde Naties hebben in 2006 de Principles for Responsible Investment vastgelegd. Op jaarbasis (en indien nodig frequenter) wordt een prioriteitenlijst samengesteld op basis van een combinatie van top down- (macro-economische risico s op het gebied van milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur) en bottom up-factoren (input van het fonds, mogelijkheid tot beïnvloeding en het belang in bepaalde ondernemingen). Tevens wordt een aantal criteria op het gebied van milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur vastgesteld. Hiermee wordt gescreend, actief gebruikgemaakt van het spreek- en stemrecht op aandeelhoudersvergaderingen en een constructieve dialoog (engagement) aangegaan met ondernemingen in de portefeuille. Ten slotte hanteert het fonds een beleggingsbeleid waarbij bedrijven die clusterbommen en landmijnen produceren worden uitgesloten. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 25

26 Beheersing van de risico s Algemeen Het lopen van risico s hoort bij de uitvoering van een vroegpensioenregeling. Daarbij worden niet alle risico s als negatief beschouwd. Zo vormen bepaalde beleggingsrisico s bronnen van rendement. Het bestuur van het fonds vindt de beheersing van de risico s van wezenlijk belang. De recente onstuimigheid op de financiële markten heeft dat belang benadrukt. Hierna worden de belangrijkste risico s voor het fonds benoemd en toegelicht. Beleggingsrisico s Valutarisico Het valutarisico is het risico dat de waarde van de beleggingen verandert door veranderingen in valutakoersen. Het fonds heeft de intentie het valutarisico van niet-euro beleggingen structureel voor 100% af te dekken. Marktrisico Het marktrisico is het risico dat de waarde van de zakelijke waarden (voornamelijk aandelen, convertibles en vastgoed) verandert door veranderingen in de marktwaardering van deze waarden. Het structurele marktrisico wordt onder andere in kaart gebracht binnen een ALM-studie. Daarin wordt een zodanige beleggingsmix vastgesteld dat het marktrisico acceptabel is. De beheersing van het risico is geïntegreerd in het beleggingsproces via onder andere het jaarlijkse beleggingsplan en het daarin aangegeven beleggingsmandaat. Kredietrisico Het kredietrisico hangt samen met de beleggingen in verhandelbare schuldpapieren en op tegenpartijen die hun verplichtingen aan het pensioenfonds niet meer kunnen nakomen. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval bij faillissement. Een deel van de portefeuille in vastrentende waarden wordt belegd in investment grade credits. Dat zijn beleggingen met een hoge kredietwaardigheid. Voor deze beleggingen zijn beperkingen vastgesteld. Het bestuur houdt toezicht op de beleggingen die een verhoogd risico met zich meebrengen. Actuariële risico s Strategisch risico of solvabiliteitsrisico Dit risico heeft betrekking op het feit dat de ontwikkeling van het vermogen (in de vorm van beleggingen en premies) niet optimaal aansluit op de ontwikkeling van de verplichtingen. Als dat het geval is, haalt het fonds niet de beoogde pensioenkwaliteit en de beoogde financieringsdoelstelling. Het fonds heeft een aantal beleidsinstrumenten waarmee het zijn financiële positie kan bijsturen. Deze beleidsinstrumenten zijn: de vroegpensioenregeling; het toeslagenbeleid; het premiebeleid; het beleggingsbeleid; het beleid betreffende ALM. Door middel van ALM wordt samenhang aangebracht tussen alle beleidsinstrumenten. Verzekeringstechnisch risico Naast de financiële risico s wordt het fonds geconfronteerd met verzekeringstechnische risico s. Het langlevenrisico is hiervan de belangrijkste. Andere verzekeringstechnische risico s zijn het kortlevenrisico en looninflatie. Om deze risico s te beheersen hanteert het fonds bij de bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen prudente veronderstellingen. Zo worden leeftijdscorrectiefactoren gebruikt en wordt een toekomstige verbetering van de levensverwachting meegenomen bij de bepaling. De veronderstellingen worden periodiek bijgesteld. 26

27 Jaarverslag 2009 Operationele risico s Algemeen De operationele risico s betreffen risico s die ontstaan door computerproblemen, menselijke fouten of andere onvoorzienbare factoren. Deze risico s worden afgedekt door een veelheid aan elkaar aanvullende maatregelen. Dit zijn bijvoorbeeld back-upsystemen, toegangsbeveiliging en testprocedures. De ondernemingen die betrokken zijn bij de uitvoering van de pensioenregelingen en de beleggingen van het fonds hanteren hier strikt beleid voor. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico is het risico dat het fonds te maken krijgt met een liquiditeitstekort. De som van premies, directe beleggingsopbrengsten en aflossingen van beleggingen in vastrentende waarden zijn echter hoger dan de som van pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten. Daardoor is de kans op een liquiditeitstekort van het fonds beperkt. Risico s voor de aangesloten werkgevers De aangesloten werkgevers betalen een jaarlijkse doorsneepremie. De doorsneepremie kan jaarlijks in hoogte schommelen. Het fonds streeft echter naar premiestabiliteit. Daarbij geldt dat premieverhogingen slechts een beperkt effect hebben op de financiële positie van het fonds. Voor een stijging van de dekkingsgraad met één procentpunt, is een stijging van de premie met ongeveer tien procentpunten nodig. Risico s voor de deelnemers Actuariële en beleggingsrisico s worden door alle deelnemers collectief gedeeld. Naast de premies zijn beleggingsopbrengsten een belangrijke financieringsbron voor de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken. Het fonds kan besluiten om gedeeltelijk of helemaal geen toeslag te verlenen als de financiële positie van het fonds daartoe aanleiding geeft. Het effect daarvan is vele malen groter dan een verhoging van de premie. Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 27

28 Vooruitzichten Naar verwachting zal de economische groei in 2010 verder doorzetten. Maar dat betekent niet dat het fonds nu gevrijwaard is van problemen. Het herstel is nog broos en de situatie op de financiële markten is nog altijd onzeker. De marktomstandigheden hebben zich na de balansdatum immers ongunstig ontwikkeld. Zo leidde de situatie rondom de euro begin mei 2010 tot nieuwe onrust. Het bestuur houdt de economische ontwikkelingen dan ook nauwlettend in de gaten. 28

29 Jaarverslag 2009 Verslag van de deelnemersraad In 2009 is de deelnemersraad driemaal bijeen geweest. In deze vergaderingen heeft de raad adviezen gegeven aan het bestuur. De adviesstukken werden eerst in een afzonderlijke vergadering voorbesproken en daarna door een delegatie van het bestuur toegelicht. De adviezen van de raad volgden steevast op een inhoudelijk goede discussie. In 2009 kreeg de raad direct te maken met moeilijke adviesaanvragen over het herstelplan. In maart heeft de deelnemersraad zich gebogen over de inhoud en de achtergronden hiervan. Hoewel het om een moeilijke afweging ging heeft de deelnemersraad positief geadviseerd: in 2009 en in 2010 worden geen toeslagen op de vroegpensioenaanspraken en vroegpensioenuitkeringen verleend. Voorts heeft de Stichting VUBA een storting gedaan om het vermogen van het vroegpensioenfonds weer op het benodigde niveau te brengen. De raad is van mening dat deze stevige maatregelen noodzakelijk zijn om uit het dekkingstekort te komen. In de loop van het jaar bleek dat de financiële positie van het vroegpensioenfonds, mede dankzij het herstelplan, verbeterde. Dat is voor de deelnemersraad een geruststellende gedachte. In juni stonden de jaarstukken op de agenda. In het jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in 2008: het jaar van de kredietcrisis. De deelnemersraad heeft positief geadviseerd over de tekst en de inhoud van het jaarverslag. Daarnaast heeft de raad positief geadviseerd ten aanzien van enkele reglementswijzigingen van formele aard en de gewijzigde Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN), het bedrijfsplan van het vroegpensioenfonds. In november werd het beleggingsplan van F&C Investments voor 2010 besproken. Voorts adviseerde de raad positief over het project om de zogenaamde kleine pensioenen af te kopen. Dat zijn pensioenen van ex-deelnemers, zogenaamde slapers, met een aanspraak van minder dan 420,69 in Afkoop van kleine pensioenen verlaagt de administratieve lasten van het pensioenfonds. De deelnemersraad werd in de vergaderingen door het bestuur geïnformeerd over de nieuwe pensioenuitvoerder Cordares. In september nam de deelnemersraad deel aan een gemeenschappelijke studiedag samen met het bestuur en het verantwoordingsorgaan. De deelnemersraad van Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 15 juni 2010 De heer H.W. Speelman, voorzitter De heer M.C.M. van Leest, vicevoorzitter Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 29