Dyslexiebeleid Bonhoeffer College, Enschede januari Dyslexiebeleid. Bonhoeffer College, Enschede

Transcriptie

1 Dyslexiebeleid Bonhoeffer College, Enschede 1

2 Inhoudsopgave Inleiding 1) Dyslexie ` 1.1 Wat is dyslexie? 1.2 Hoe kan dyslexie zich in het algemeen uiten? 2) Dyslexiescreening en onderzoek op het Bonhoeffer College, Enschede 2.1 Signalering en onderzoek in de brugklas 2.2 Signalering & aanmelding dyslexieonderzoek na klas Dyslexieverklaring en psychologisch onderzoeksverslag 3) Begeleiding en faciliteiten op school 3.1 Faciliteiten 3.2 Dyslexiekaart/ dyslexiepasje 3.3 Technische hulpmiddelen. 3.4 Digitale lesboeken. 3.5 Faciliteiten ten aanzien van het Centraal Examen 4) Rol van de leerling, ouders en school 4.1 Leerling 4.2 Ouders/ verzorgers 4.3 School 5.) Evaluatie 6) Informatieve websites 2

3 Inleiding In december 2004 is het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs vastgelegd door het Ministerie van Onderwijs voor alle scholen voor Voortgezet Onderwijs in Nederland. Dit protocol is onderdeel van het Masterplan Dyslexie dat voorziet in diverse aanbevelingen, aanwijzingen, richtlijnen en lesvoorbeelden met betrekking tot signalering en begeleiding van dyslectische leerlingen voor het primaire onderwijs, het voortgezet onderwijs en het hoger onderwijs. Het protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs bevat geen wettelijke regelingen en bepalingen waaraan scholen verplicht zijn zich te houden. Echter, het Bonhoeffer College Enschede conformeert zich aan de richtlijnen van het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs. Sinds 1 augustus 1999 voert het Bonhoeffer College Enschede een dyslexiebeleid dat er op gericht is dyslectische leerlingen faciliteiten te bieden waarmee zij hun schoolloopbaan kunnen doorlopen. In 2010 heeft de schoolleiding van het Bonhoeffer College een werkgroep bestaande uit afgevaardigden van de verschillende locaties de opdracht gegeven het bestaande protocol aan te passen aan de huidige (technische) ontwikkelingen en handelingsadviezen. Leerlingen met een dyslexieverklaring kunnen in aanmerking komen voor de compenserende en dispenserende maatregelen die beschreven worden in dit protocol. Uitgangspunt van het Dyslexieprotocol van het Bonhoeffer College is het nastreven van een goede afstemming tussen de hulpvraag van de dyslectische leerling en de begeleiding die de school kan bieden. Hoewel gestreefd is naar volledigheid is het in de praktijk mogelijk dat er situaties zijn waarin het protocol niet voorziet. In die gevallen zal de schoolleiding overleg voeren om te komen tot passende oplossingen. Het dyslexiebeleid en het dyslexieprotocol worden jaarlijks geëvalueerd en, indien nodig, aangepast. Werkgroep Dyslexie en Centrale Directie Bonhoeffer College Enschede januari

4 1) Dyslexie 1.1) Wat is dyslexie? De Stichting Dyslexie Nederland (SDN) definieert dyslexie als volgt: Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op woordniveau. Er is sprake van hardnekkige problemen, als het niveau van lezen en spellen, gemeten volgens criteria van snelheid en nauwkeurigheid, aantoonbaar achterligt op het gewenste niveau, én deskundige hulp niet, of in onvoldoende mate, de gewenste verbeteringen oplevert. Dyslexie is blijvend, bij dyslexie is er sprake van een neurobiologische stoornis. De precieze oorzaak van deze stoornis is nog niet duidelijk, wel staat vast dat bij dyslexie genetische factoren een rol spelen. Dyslexie heeft niet alleen gevolgen voor het leren van de talen, maar ook voor vakken waar veel lezen bij te pas komt. Daarnaast kan de leerling extra moeilijkheden ervaren deze staan hieronder weergegeven. 1.2) Hoe kan dyslexie zich in het algemeen uiten? Lezen Dyslexie is een taalstoornis dus het meest herkenbaar zijn de problemen met lezen en spellen. Mensen met dyslexie leren het lezen (veel) langzamer dan gezien hun cognitieve capaciteiten te verwachten zou zijn. Ze hebben moeite om van spellend lezen tot het lezen van gehele woorden te komen. Bij schoolkinderen zien we vaak dat ze bij het hard op lezen geen andere soort fouten maken maar ze maken veel meer fouten dan een kind dat geen dyslexie heeft. Als kinderen met dyslexie kunnen lezen blijft het vaak langzaam gaan. Bij leerlingen in het voortgezet onderwijs of volwassen met dyslexie kan het soms zijn dat er van de leesproblemen niets wordt gemerkt. Maar vaak kost het lezen toch meer energie en daarnaast worden zij vaak ook op andere manieren belemmerd door de dyslexie. Spelling Bij het schrijven hebben mensen met dyslexie veel meer moeite met spelling dan gemiddeld. Bij mensen met dyslexie duurt het langer voordat ze de juiste letter kunnen koppelen aan de juiste klank waaruit een woord bestaat. Vaak blijven ze hardnekkige spellingfouten maken. In een stuk tekst valt het vaak op dat ze een bepaald woord op verschillende manieren opschrijven. Ook hier geldt weer dat ze veel meer fouten maken maar geen andere soorten fouten. Vaak wordt er gezegd dat mensen met dyslexie de letters omdraaien dat komt inderdaad voor maar, het is geen specifiek kenmerk voor dyslexie. Onthouden van instructies Vaak hebben mensen met dyslexie moeite met het onthouden van instructies. Het gaat dan voornamelijk om instructies die bestaan uit verschillende fases. Ook komt het vaak voor dat lange, complexe instructies niet worden begrepen. Dat heeft niets te maken met de intelligentie maar met het werkgeheugen. Door het zwakkere werkgeheugen kunnen ze de informatie niet goed op een rij houden. Uit het hoofd leren van feiten en namen Mensen met dyslexie hebben vaak moeite om (leer)stof te onthouden die geen logisch verband of andere samenhang heeft. Deze stof moet je dus stampen of ook wel uit het hoofd leren. Op de basisschool uit dit probleem zich in het leren van de tafels of vermenigvuldigen. De tafels en vermenigvuldigingen hebben een logisch verband maar bij het leren overheerst het stampen. Vaak zie je ook dat mensen met dyslexie moeite hebben om namen van mensen, straatnamen, plaatsnamen of onderdelen van voorwerpen te onthouden. 4

5 Plannen en organiseren Mensen met dyslexie ervaren vaak dat zij meer moeite hebben met het plannen en organiseren van taken. Leerlingen met dyslexie ervaren dan ook vaker moeite te hebben met het aanbrengen van structuur in het huiswerk. Luisteren in een lawaaiige omgeving Mensen met dyslexie hebben in een lawaaiige omgeving vaak meer moeite om anderen te verstaan. Dat is niet het gevolg van een minder gehoor maar van een minder efficiënte verwerking van de informatie. Een rumoerige klas of werkomgeving kan dus veel invloed hebben op de prestaties van een leerling. Begrijpend lezen Bij mensen met dyslexie hoeven zich geen problemen voor te doen die te maken hebben met het begrijpen van de taal. Toch levert het begrijpen van teksten vaak wel een probleem op. Dit kan een gevolg zijn van het leestempo dat trager is. De leestechniek kost veel meer moeite en dan dringt de betekenis ook veel minder goed door. Mensen met dyslexie zijn vaak minder goed in staat om onverwachte wendingen in een zin goed te begrijpen. Ze zijn dus eigenlijk minder flexibel in het herkennen van andere betekenissen die een woord of zin kan hebben. Vreemde talen Mensen met dyslexie hebben net als met de Nederlands taal veel moeite om een vreemde taal te leren. Iedere taal kent zijn eigen problemen. Bij de Duitse taal is de grammatica een groot probleem. Veel mensen vinden Duits een lastige taal of ze nu wel of niet dyslectisch zijn. Maar de Duitse taal heeft een vrij regelmatige spelling. Frans is een Romaanse taal. Je ziet in deze taal haast geen enkel verband met het Nederlands. Het leren van de Franse woordjes levert dus veel problemen op bij mensen met dyslexie. Net als bij het Duits heeft Frans een vrij regelmatige spelling. De spelling van de Engelse taal is zeer onregelmatig. Dat is voor veel mensen met dyslexie erg lastig. Sociaal emotionele functioneren Leerlingen met dyslexie moeten zich over het algemeen vaak meer inspannen voor schoolse taken dan leerlingen zonder dyslexie. En ondanks deze inspanning kunnen resultaten soms als nog tegenvallen. Dit kan veel frustraties opleveren. Leerlingen met dyslexie worden over het algemeen vaker geconfronteerd met faalervaringen en deze ervaringen kunnen de nodige spanningen opleveren en gevolgen hebben voor het welbevinden. Sommige leerlingen ontwikkelen faalangst of hebben een laag zelfbeeld. Negatieve ervaringen en cognities kunnen ook grote invloed hebben op de motivatie. Om te voorkomen dat leerlingen ongemotiveerd of faalangstig worden is een adequate begeleiding van groot belang. Dyslectische leerlingen hoeven niet al de bovenstaande kenmerken te vertonen en vertonen ze ook niet altijd in dezelfde mate. Voor meer informatie over dyslexie verwijzen wij naar de website 5

6 2) Dyslexiescreening en onderzoek op het Bonhoeffer College, Enschede 2.1) Signalering en onderzoek in de brugklas De meeste basisscholen werken al geruime tijd met de adviezen uit het Masterplan Dyslexie. Hierdoor wordt dyslexie meestal tijdig gesignaleerd. Wanneer er vermoedens zijn van dyslexie worden de meeste leerlingen al tijdens de basisschoolperiode onderzocht op dyslexie. Indien er wel vermoedens bestaan ten aanzien van dyslexie maar er nog geen onderzoek heeft plaatsgevonden dient de basisschool dit aan te geven bij de overdacht naar het voortgezet onderwijs. De leerkracht/ Intern begeleider maakt hierbij gebruik van een overdrachtsformulier dyslexie waarop de vermoedens van dyslexie onderbouwd worden. Bij de leerlingen van wie het Bonhoeffer College een overdrachtsformulier van de basisschool heeft ontvangen, zal een nadere dyslexiescreening plaats vinden onder de supervisie van de orthopedagoog. Behalve de basisschool kunnen ook ouders aangeven dat zij vermoeden dat er bij hun kind sprake is van dyslexie. Wanneer zij deze vermoedens aangeven bij de verantwoordelijke zorgcoördinator zal bekeken worden of het kind gescreend moet worden. Wanneer uit de screening blijkt dat er onvoldoende aanwijzingen zijn voor dyslexie zullen ouders hiervan schriftelijk op de hoogte worden gesteld. Wanneer de screening de vermoedens bevestigt, zal gekeken worden of er wordt voldaan aan het criterium van hardnekkigheid. Wanneer dit uit het onderwijskundige rapport niet duidelijk wordt, zal er contact worden gezocht met de basisschool. Als er al voldaan wordt aan het hardnekkigheidcriterium zal er na toestemming van ouders een individueel onderzoek worden afgenomen onder de supervisie van de orthopedagoog. De leerlingen die nog niet voldoen aan het hardnekkigheidcriterium zullen gedurende twee kwartielen Remedial Teaching (RT) krijgen waarna er opnieuw een screening zal plaatsvinden om vast te stellen of de problematiek hardnekkig is. Indien dit het geval is, zal er na toestemming van ouders een individueel onderzoek worden afgenomen. 2.2) Signalering & aanmelding dyslexieonderzoek na klas 1 Sommige leerlingen blijken hun dyslexie aanvankelijk goed te kunnen compenseren door bijvoorbeeld hun inzet en intelligentie. Hierdoor wordt door de omgeving niet direct gesignaleerd dat er sprake is van dyslexie. Deze leerlingen zullen soms pas later in hun schoolcarrière problemen ervaren die voortkomen uit de dyslexie. Wanneer er door docenten problemen worden gesignaleerd die dyslexie doen vermoeden dan zal dit door de mentor of zorgcoördinator worden besproken met de ouders. Na overleg vindt er dan een screening en eventueel vervolgonderzoek plaats naar dyslexie. Ook hier geldt dat u als ouders aan kunt geven bij de verantwoordelijke zorgcoördinator wanneer u vermoedt dat er bij uw kind mogelijk sprake is van dyslexie. 2.3) Dyslexieverklaring en psychologisch onderzoeksverslag Een dyslexieverklaring kan alleen worden afgegeven door een klinisch (kinder- of jeugd)psycholoog (NIP) of orthopedagoog (NVO) met een erkende bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek, minimaal op het niveau van de BIG-registratie Gezondheidszorgpsycholoog (GZpsycholoog). De dyslexieverklaring beschrijft welke ernstige belemmeringen de leerling ondervindt bij het volgen van onderwijs en/of bij het functioneren in de samenleving. Daarnaast geeft de dyslexieverklaring aan welke behandeling, materiële voorzieningen, begeleiding en compensaties/dispensaties in het onderwijs noodzakelijk zijn. Een kopie van de dyslexieverklaring moet beschikbaar worden gesteld ten behoeve van het leerlingendossier. Een kopie van het bijbehorende psychologische onderzoeksverslag zal worden opgenomen in het archief van de orthopedagoog. 6

7 3) Begeleiding en faciliteiten op school 3.1) Faciliteiten De compenserende en dispenserende maatregelen waar de dyslectische leerling voor in aanmerking kan komen zijn opgenomen in het Dyslexieprotocol, compenserende en dispenserende maatregelen. Bonhoeffer College, Enschede. De faciliteiten die beschreven worden in het protocol zijn erop gericht om de leerling te ondersteunen. Zij moeten ervoor zorgen dat de leerling met reële inspanning en een realistische tijdsbesteding voldoende resultaten behaalt. Daardoor zullen ze ook een positieve uitwerking op de motivatie hebben. 3.2) Dyslexiekaart/ dyslexiepasje Aan alle leerlingen met een definitieve dyslexieverklaring wordt een dyslexiepasje verstrekt. Bij begin van elke les dient de leerling deze kaart op zijn tafel te leggen, zodat de docent eraan herinnerd wordt dat hij rekening moet houden met het feit dat de leerling dyslexie heeft. 3.3.) Technische hulpmiddelen. Leerlingen met dyslexie kunnen baat hebben bij het gebruik van technische hulpmiddelen. Voordat u als ouder(s) overgaat tot de aanschaf van een technisch hulpmiddel is het aan te raden eerst bij de dyslexiecoördinator te informeren welke mogelijkheden voor gebruik er zijn binnen de schoolse situatie. Sommige hulpmiddelen worden, afhankelijk van de zorgverzekeraar, vergoed. Het is aan te raden om dit na te gaan bij de eigen zorgverzekeraar. Wanneer een leerling gebruik wenst te maken van technische hulpmiddelen binnen school dan zal voorafgaande aan het gebruik eerst de dyslexiecoördinator hiervan op de hoogte moeten worden gesteld. Ouder(s) en de leerling dienen een overeenkomst te tekenen waarin zij geïnformeerd worden over de rechten en plichten die verbonden zijn aan het gebruik van het technische hulpmiddel in de schoolse situatie. School is in geen geval aansprakelijk voor diefstal, schade of verlies van technische hulpmiddelen. 3.4.) Digitale lesboeken. Wanneer de dyslectische leerling gebruik wil maken van digitale lesboeken moet dit door de ouders bij de dyslexiecoördinator aangevraagd worden. 3.5.) Faciliteiten ten aanzien van het Centraal Examen Indien de leerling gebruik wil maken van faciliteiten met het centraal examen dan dient door ouders en/of de leerling het formulier aanvraag faciliteiten dyslexie Centraal Examen te worden ingevuld en vóór 15 september van het examenjaar bij de examensecretaris te worden ingeleverd. 4) Rol van de leerling, ouders en school 4.1) Leerling Leerlingen hebben recht op de algemene faciliteiten die in het dyslexieprotocol vermeld staan. Overige faciliteiten worden indien nodig na overleg met de dyslexiecoördinator toegekend. Leerlingen volgen de aanwijzingen van de dyslexiecoördinator zo goed mogelijk op, gebruiken de gekozen hulpmiddelen zo goed en zo consequent mogelijk, en geven zichzelf de tijd en nemen de moeite om de gevraagde prestaties te leveren. 7

8 4.2) Ouders/ verzorgers De ouders kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een succesvolle schoolcarrière van hun kind door te zorgen voor een rustige en prettige studieomgeving voor hun kind en er op toe te zien dat het kind voldoende tijd aan het werk voor school besteedt. Vaak zal het kind meer tijd nodig hebben dan leeftijd- en ontwikkelingsgenoten. Vanaf klas twee kan RT op school om organisatorische en financiële redenen niet worden aangeboden. De school vertrouwt erop dat de ouders, als zulke hulp wordt geadviseerd, hun uiterste best zullen doen deze te realiseren. 4.3) School Het dyslexiebeleid van het Bonhoeffer College is er op gericht dyslectische leerlingen een eerlijke kans te geven om een diploma te halen dat past bij de individuele capaciteiten en interesses van die leerlingen. Medewerkers van het Bonhoeffer College zetten zich in om de leerling met dyslexie een adequate ondersteuning te bieden passend binnen de mogelijkheden van de schoolse situatie. Medewerkers worden geacht op de hoogte te zijn van de algemene faciliteiten waar de dyslectische leerling volgens het dyslexieprotocol, compenserende en dispenserende maatregelen recht op heeft. Leerlingen die van mening zijn dat deze faciliteiten niet of onvoldoende worden verleend, of dat het dyslexieprotocol niet of onvoldoende wordt nageleefd, bespreken dit eerst zelf met de betreffende docent of de mentor. Bij aanhoudende problemen die verband houden met dyslexie neemt de leerling (en/of zijn ouders) contact op met zijn/ haar dyslexiecoördinator. 5) Evaluatie Wij streven ernaar de ontwikkelingen op het gebied van dyslexie op de voet te volgen. Wij vernemen graag nieuws en verbeterpunten. Het dyslexiebeleid en het bijbehorende protocol wordt jaarlijks geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. 6) Informatieve websites Steunpunt Dyslexie Het Steunpunt Dyslexie van oudervereniging Balans is ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, in het kader van het Masterplan Dyslexie. Het Masterplan Dyslexie Het Masterplan Dyslexie heeft als doel een systematische en geïntegreerde aanpak van dyslexie in het onderwijs te realiseren. Woortblind De vereniging voor en door mensen met dyslexie. Ook met duidelijke uitleg voor kinderen/ jongeren. 8

9 Het Klokhuis Informatief dossier voor kinderen/ jongeren met uitleg over dyslexie en zoeken op dyslexie Stichting Dedicon Stichting Dedicon is in Nederland een stichting die zich inzet voor het maken van aantrekkelijke alternatieve leesvormen. De stichting levert ook ingesproken studieboeken in de vorm van een Daisy- bestand. (Daisy staat voor Digital Accessible Information System.) Voor het lenen van Daisy- studieboeken bij Dedicon is een dyslexieverklaring noodzakelijk. Anderslezen Lectuur en informatie voor mensen met een leeshandicap Lexima Op deze website vindt u alles om een keuze te kunnen maken voor een hulpmiddel bij dyslexie of een ander lees-, schrijf- of taalprobleem. Lexima biedt u hiervoor de keuze: van een eenvoudig voorleesapparaat tot geavanceerde software. De producten van Lexima zijn technische maatjes' die helpen om zelfstandig te lezen, spellen, schrijven, vreemde talen te leren, studeren, toetsen en examens te maken. Makkelijk lezen plein Deze site is voor alle kinderen die lezen niet zo makkelijk vinden, en voor hun moeders, vaders, meesters en juffen. De Digitale School De Digitale School is een stichting die tot doel heeft alternatieve leerwegen aan te bieden aan leerlingen. Tevens ondersteunt zij leraren die deze leerwegen willen ontwikkelen en gebruiken. > naar Remedial Teaching informatie over RT en extra oefeningen. Mindmappen De techniek van het mindmappen helpt leerlingen om beter te onthouden, makkelijker te plannen en sneller te brainstormen. Mindmappen stimuleert de samenwerking tussen de linker- en de rechterhersenhelft, helpt om informatie te structureren en biedt visuele ondersteuning bij het onthouden ervan. Veel dyslectische leerlingen hebben baat bij het werken met mindmaps. De techniek van het mindmappen is vrij eenvoudig: in principe is er alleen een vel papier en een set gekleurde stiften voor nodig. Daarnaast zijn er tal van computerprogramma s beschikbaar, die het mindmappen ondersteunen. Enkele voorbeelden zijn: 9

10 Overhoorprogramma s Leerlingen met dyslexie kunnen veel baat hebben bij digitale overhoorprogramma s. Er zijn meerdere goede (vaak ook gratis) overhoorprogramma s op het internet te vinden. Enkele voorbeelden zijn: Overhoor jezelf met Teach Vocabulum Online Overhoren met de de mogelijkheid tot plannen van leerwerk WRTS wrts is een online overhoorprogramma. Een website vol handige tips en oefeningen die helpen bij het leren. Een website voor ezelsbruggetjes voor verschillende vakken: Om het automatiseren van het spellen te bevorderen: (verschillende niveaus) (vanaf groep 4 en voor dyslectici) 10