Tussenevaluatie Basispakket Voorlichting & Educatie Nationale Parken. Samenvatting. eindversie. Resultaten

Transcriptie

1 IVN Nederland Plantage Middenlaan 2c Amsterdam Postbus HC Amsterdam Tussenevaluatie Nationale Parken tel. (020) fax (020) internet: eindversie Samenvatting Met tevredenheid kunnen we constateren dat alle Nationale Parken de 8 producten, 7 activiteiten en 4 voorzieningen uit de eerste fase (2004 t/m 2006) van het Basispakket, soms op een enkel ( jong ) Nationaal Park na, hebben. Het Basispakket is een document met afspraken over een gelijkwaardig basisaanbod - door alle partners - van producten, activiteiten en voorzieningen op het terrein van communicatie, voorlichting en educatie voor een brede doelgroep in alle Nationale Parken. Volgens afspraak heeft het IVN een tussenevaluatie gecoördineerd over realisatie van fase 1 en aanvullingen voor fase 2 (2007 t/m 2008). De tussenevaluatie is in elk Nationaal Park uitgevoerd door de werkgroepen voorlichting en educatie. In deze werkgroepen hebben terreinbeheerders, locale organisaties, (recreatiesector), gemeenten, provincie en IVN zitting. Daarna is de tussenevaluatie ter goedkeuring aangeboden aan het eigen Overlegorgaan. Resultaten In alle NPen zijn de volgende producten, activiteiten en voorzieningen uit fase 1 (2004 t/m 2006) aanwezig: communicatieplan, algemene informatie, veldwerkprogramma Primair Onderwijs, informatiepanelen, basispresentatie, wandel- en fietsroutes, cursus over het NP, informeren locale bevolking, excursieprogramma, voorlichting beleidsbetrokkenen, programma natuuractiviteiten, scholing vrijwilligers, natuurstudieruimte, vrijwilligerskader en observatiepunten met terreinvoorlichting. Enkele items zijn op 1 of 2 NPen na, het dan altijd een jong NP. Het Programma voor minder validen is door 9 NPen niet. Alle Nationale Parken hebben wel een route of pad voor minder validen, maar er is vaak geen speciaal programma. Er blijkt vanuit principe bij de doelgroep geen behoefte aan een programma speciaal voor hen. De toegankelijkheid voor minder validen is in 3 NPen nog niet. pagina 1 Wat de randvoorwaarden (landelijke huisstijl, evaluaties & monitoring en financiering door LNV) voor de eerste fase valt het volgende te constateren: - De toepassing van landelijke huisstijl en daarmee de uitwerking van het communicatiekader SNP zijn nog niet volledig door alle NPen. - Alle NPen voeren evaluaties en monitoring uit. De monitoring is divers van aard. IVN coördineert evaluaties van producten en activiteiten volgens interne IVN afspraken over kwaliteitseisen en wijze en frequentie van evalueren. - Over de voorwaarde voldoende financiering door LNV bestaan vragen en opmerkingen bij een aantal Nationale Parken betreffende de onvoldoende ervaren hoogte van budgetten.

2 Voor fase 2 (2007 t/m 2008) zijn een aantal uitbreidingen van producten, activiteiten of voorzieningen, die waren gepland, nu al bij de meeste (lees: de oudere ) Nationale Parken. Het gaat daarbij om: algemene informatie in meerdere talen, lesprogramma s voor alle groepen Primair Onderwijs, boekje/route met belevingstocht, natuurbelevings-activiteiten in excursies, actuele informatiemap en de basispresentatie voor meer doelgroepen. De door de NPen genoemde gewenste aanvullingen voor de tweede fase (2007 t/m 2008) zijn: - Aanscherping van enkele producten en activiteiten van fase 1 en 2. - Suggesties voor aanvullingen met nieuwe producten/activiteiten die nu al in enkele NPen in ontwikkeling zijn: ICT-projecten, Rangersconcept, cultuurhistorie, Voortgezet Onderwijs programma, samenwerking met / cursussen voor recreatieondernemers, landelijke opendag/weekend. - Aanvullingen voor randvoorwaarden in de 2 e fase: ruimer (projecten)budget per NP, kwaliteitszorg/monitoring/evaluaties werkbaar afspreken, monitoring van wensen bezoekers en van draagvlak omwonenden landelijk afstemmen en coördineren, marketingplan, uitwerken Communicatiekader SNP (o.a. over huisstijl). Advies IVN Het IVN geeft op basis van de tussenevaluatie, van eigen ervaringen en expertise en de strategiediscussies de volgende adviezen: De enkele parken die nog niet konden voldoen aan het Basispakket, moeten dit eind 2007 wel voor elkaar hebben. Een beperkte herziening van het huidige Basispakket met nadere uitwerking, aanvulling of wijziging van de items: Communicatieplan, Programma minder validen, Belevingstochten en Kwaliteitszorgsysteem. Een andere aanpak: van alleen verplichtend naar ook stimulerend en uitnodigend via de introductie van een systeem van voorlopers en volgers onder de parken. Naast een verplichtend basic Basispakket ook een niet verplicht, maar stimulerend en uitnodigend Pluspakket, gericht op vernieuwing. Voorlopers kunnen voor voorbeeldprojecten extra financiering krijgen en dragen de kennis over aan de volgers voor wie het thema of de methodiek ook relevant is. Als prioriteiten van thema s/doelgroepen/sectoren voor deze vernieuwingen in het Pluspakket stelt het IVN de volgende prioriteiten voor als beleidslijn voor voorbeeldprojecten: - natuurgerichte recreatie met een aantal accenten, - draagvlak locale bevolking met een aantal accenten - nieuwe doelgroepen jongeren en allochtonen. Landelijke externe communicatie voor invulling van het landelijk merk Nationaal Park is van wezenlijk belang voor een enthousiaste invulling van Basispakket en innovatie. Het IVN pleit voor een beperkt marketingcommunicatie advies. Maar al in 2007 kan gestart worden met de tot nu toe gegenereerde ideeën voor landelijke externe communicatie. Het IVN stelt voor de werkgroep communicatie van het SNP ( met vertegenwoordigingen van alle partners) een duidelijke adviesrol te geven rond de gezamenlijke verdere aanpak van Basispakket, Pluspakket en het sterk maken van het landelijk merk Nationaal Park. Een maal per 2 jaar worden Basispakket en Pluspakket op hoofdlijnen geëvalueerd. Ten slotte stelt het IVN voor om aandacht te besteden aan kennisuitwisseling en kwaliteitszorg voor alle partners. Wij pleiten voor een pragmatische vorm van kwaliteitszorg met aandacht voor de belangrijkste kwaliteitsnormen en voor het meten van de klanttevredenheid met een haalbare frequentie per product of activiteit door alle partners. Het handboek kwaliteitszorg van het IVN, speciaal voor de NPen, kan daarvoor als uitgangspunt dienen. pagina 2 In de hierna volgende tussenrapportage wordt uitgebreid ingegaan op de gevolgde werkwijze, de resultaten, de conclusies en op het advies van het IVN.

3 0. Inleiding, afspraken en leeswijzer Basispakket en afspraken Het Basispakket Voorlichting en Nationale Parken is een document met afspraken over een gelijkwaardig basisaanbod - door alle partners - van producten, activiteiten en voorzieningen op het terrein van communicatie, voorlichting en educatie voor een brede doelgroep in alle Nationale Parken. In 2004 hebben de Nationale Parken in Nederland het Basispakket Voorlichting en, geïnitieerd en gecoördineerd door het IVN, vastgesteld. Het Basispakket bevat ook een stappenplan voor de 2 fases van invoering met een afspraak over een tussenevaluatie en een definitief besluit over fase 2 in Die afspraken zijn: - Elk Nationaal Park evalueert fase 1: wat is mogelijk nog niet, redenen en conclusies - Resultaten van evaluaties en monitoring van bereik van doelgroepen en klanttevredenheid - Eventuele voorstellen voor aanscherping van fase 2. - De uitvoering van evaluatie ligt bij de werkgroep voorlichting en educatie van elk park, die daarover een rapport aanlevert aan haar Overlegorgaan. - De resultaten van dat alles gaan voor 1 mei naar IVN Nederland. IVN maakt op basis daarvan een aanscherping en legt dat voor 1 juni 2006 voor aan het SNP en aan de individuele parken. - Afronding en definitieve besluitvorming voor 1 december Leeswijzer In de nu voorliggende rapportage gaat het IVN achtereenvolgens in op: - 1. Verantwoording werkwijze pagina 3-2. Resultaten Tussenevaluatie fase 1 pagina 4-3. Resultaten Stand van zaken fase 2: uitbreidingen pagina 8-4. Resultaten gewenste aanvullingen en wijzigingen pagina 9-5. Conclusies pagina Advies IVN pagina Verdere Procedure pagina 14 pagina 3 1. Verantwoording werkwijze Conform bovengenoemde afspraken heeft elke coördinator Voorlichting en, in het eigen Nationaal Park de evaluatie gecoördineerd. De betrokken werkgroepen communicatie/voorlichting/educatie/(recreatie) hebben alle producten, activiteiten, voorzieningen en randvoorwaarden in het Basispakket langs de meetlat gelegd van: - aanwezig of afwezig met motivatie - conclusies van evaluaties/monitoring op basis van cijfers over bereik en tevredenheid - conclusies van praktijkervaringen door leden werkgroepen - opmerkingen en voorstellen voor de tweede fase. In alle werkgroepen zijn vertegenwoordigd: de terreinbeherende organisaties, provincie, gemeenten en locale organisaties op het terrein van voorlichting, educatie en vaak ook recreatie. Zij hebben hun bevindingen en aanbevelingen aan het Overlegorgaan voorgelegd, die hiermee hebben ingestemd. Alleen in de Nationale Parken Zuid- Kennemerland, De Weerribben, de Sallandse Heuvelrug en de Loonse en Drunense Duinen zijn de voorstellen nog niet formeel door de Overlegorganen vastgesteld, soms al wel door agendacommissies. De reden voor deze vertraging ligt in uitstel of niet doorgaan van vergaderingen van de betrokken Overlegorganen. Onderstaande resultaten zijn van 17 Nationale Parken. Het IVN heeft evaluaties uitgevoerd conform een eigen Handboek kwaliteitszorg IVN & Nationale Parken. Hierin staan afspraken over kwaliteitseisen van producten en

4 activiteiten, voor zover IVN daarvoor verantwoordelijk is, en over de wijze en frequentie van evaluaties, die steeds ook gericht zijn op het meten van de klanttevredenheid. Een klanttevredenheid van 80% wil zeggen dat 80% van de ondervraagden reageerden met goed tot zeer goed op een 5-puntsschaal van zeer slecht slecht voldoende goed - zeer goed. Het IVN werkt volgens bepaalde basiskwaliteitseisen voor relevante inhoud en een aansprekende en waar mogelijk vernieuwende methodiek van producten en activiteiten. Evaluaties met de doelgroepen gebeuren altijd schriftelijk met een aantal standaardvragen en bepaalde afgesproken evaluatiefrequentie (1 x in de zoveel jaar, te bepalen per park op welk tijdstip) voor een aantal belangrijke producten en activiteiten. Dat zijn vooralsnog: informatiekranten voor bewoners/bezoekers, websites, inspraak- en informatieavonden, programma s Primair Onderwijs, excursies, cursussen/beleid voor vrijwilligers, cursussen bewoners, producten natuurgerichte recreatie en het functioneren van de werkgroepen (communicatie), voorlichting, educatie, (recreatie). In de periode september 2004 tot eind 2005 (de feitelijke looptijd van de eerste fase) zijn in een aantal Nationale Parken evaluaties geweest van websites, informatiekranten, schoolprogramma s en excursies. Deze periode is te kort om alle activiteiten en producten aan een klanttevredenheidsonderzoek te hebben kunnen onderwerpen door de verschillende partners binnen de Nationale Parken. Alleen de websites zijn in alle parken tegelijk geëvalueerd. Gelijktijdige evaluaties van alle producten en activiteiten is door de diversiteit van de Nationale Parken in de praktijk ook praktisch niet werkbaar. Bij evaluaties en het aanreiken van cijfers is het IVN tevens afhankelijk van het bijhouden en aanleveren van informatie door de partners in de NPen. Niet alle partners hebben daar voldoende tijd of inzet van personeel voor kunnen vinden in die periode. In de evaluaties van het Basispakket zijn alle tot nu toe beschikbare cijfers verwerkt, naast praktijkervaringen van alle leden van de werkgroepen over alle producten en activiteiten uit het Basispakket. 2. Resultaten Tussenevaluatie over Fase 1: 2004 t/m 2006 Het Basispakket voor alle individuele NPen bestaat voor de eerste fase uit 8 producten, 7 activiteiten, en 4 voorzieningen per Nationaal Park en een 3 tal randvoorwaarden. Opmerkingen of ervaringen over een aantal stelsel producten (LNV-brochure, koepelsite, Communicatiekader) zijn door de parken soms meegenomen in opmerkingen over de diverse producten per park. Achtereenvolgens geeft het IVN weer wat de stand van zaken is van fase 1 voor de afgesproken producten, activiteiten, voorzieningen en voorwaarden. pagina 4 Producten in alle NPen: Product: Gerealiseerd? Evaluaties/opmerkingen: Communicatieplan (met structurele aandacht voor communicatieparagraaf bij beleidsonderdelen uit het BIP) - 14 NPen hebben een communicatieplan. - 3 NPen verwachten die nog in Een communicatieplan is ook nogal eens onderdeel van het Meerjarenplan of van het BIP. - Evaluaties gebeuren meestal bij herziening BIP of bij maken van nieuw Meerjarenplan. - Communicatieplannen verschillen per park naar inhoud en draagwijdte, al naar gelang de regionale situatie en behoefte. Algemene informatie: - folder - website - actueel (nieuwsbrief) In alle parken. - De praktijkervaring leert dat er in alle NPen heel veel vraag naar is. Jaarlijks bereiken de bezoekercentra in de NPen in totaal 1,2 miljoen bezoekers. - De websites zijn in alle parken in 2005 geëvalueerd door gebruikers op

5 Veldwerkprogramma Voor het basisonderwijs Informatiepanelen (reizende) (over alle NPen met een paneel per NP) Folders in bezoekerscentrum over naburige NPen Basispresentatie voor lezingen Wandel en fietsroutes op kaart met beheerders en ANWB Cursus over het Nationaal Park (bijv. voor gidsen,. terreinbeheerders, recreatiesector of bewoners uit de regio) - 16 parken - 1 park in in 16 parken - 1 park in in 10 parken aanwezig, of in NPen geen bc - 13 NPen of in NPen niet aanwezig - 16 NPen - 1 NP nog niet door onvoldoende budget - alle NPen hebben cursussen; meestal voor gidsen, bewoners en soms voor de recreatiesector. gebruikersvriendelijkheid en relevante informatie. Opmerkingen zijn verwerkt en ook doorgegeven aan Antenna. - Aantal unieke bezoeken totaal websites is Nieuwsbrief wordt als belangrijk en functioneel communicatiemiddel ervaren, maar kost relatief veel van het budget. - Nieuwsbrief is in 5 NPen geëvalueerd met de lezers; 80% of meer geeft aan tevreden te zijn. - Totaal oplages is aan informatiekranten/nieuwsbrieven - Alle programma s worden ten minste 1x per 5 jaar geëvalueerd met leerkrachten. Evaluaties tot nu toe: tevredenheid ten minste 80 % leerkrachten. - Naar alle (intensieve) programma s is meer vraag dan men aan kan; jaarlijks worden nu leerlingen met een intensief dag(deel)programma bereikt. - De vraag naar de reizende panelen verschilt nogal eens per park. - Goed dat ze er zijn: komt altijd van pas bij manifestaties etc. - Betreft powerpoint, dvd of dia s. - Een aantal parken heeft hieraan geen prioriteit gegegeven door geringe vraag. - Andere NPen: evaluaties door directe mondelinge terugkoppeling door gebruikers. - De aanwezigheid van een basispresentatie wordt als nuttig gezien. Aantal lezingen varieert van 5 tot 20 per jaar. - Veel vraag naar, cijfers zijn tot nog toe door de verschillende betrokken partners niet bijgehouden. - Kaart altijd met terreinbeheerder, niet altijd samen met ANWB - Cursussen voor en begeleiding van vrijwillige gidsen leveren een grote tevredenheid: 90% of meer is tevreden. - Cursussen/serie van informatieavonden voor bevolking over het NP zijn populair en worden gezien als belangrijk voor draagvlak. Evaluaties leveren op dat 80% of meer tevreden is. - In 3 NPen vinden in 2006 ook cursussen plaats voor recreatieondernemers over gastheerschap en de diverse waarden van het NP. pagina 5

6 Activiteiten: Activiteit: Gerealiseerd? Evaluaties/opmerkingen Informeren lokale bevolking (via persberichten, lezingen e.d.) In alle parken. - Evaluaties van informeren van bevolking worden uitgevoerd bij lezingen (zie hiervoor bij producten) en Nieuwsbrieven en Informatiekranten (zie ook hiervoor bij producten). Excursieprogramma Voorlichting beleidsbetrokkenen Verzorgen van cursus over NP Programma met natuur- en/of educatie-activiteiten Programma minder validen In alle parken - in 14 NPen of in in 3 NPen niet als speerpunt gezien In alle NPen of in in 16 NPen - in 1 NP nog niet - in 8 NPen - in 9 parken zijn wel routes/pad aanwezig maar geen echt programma - In enkele parken zijn excursies geëvalueerd door publiek: over het algemeen grote tevredenheid (80% of meer is tevreden); soms opmerkingen over betrekken van kinderen door de excursieleider - Er is over het algemeen een grote(re) vraag naar excursies, waaraan door terreinbeheerders en vrijwillige gidsen niet altijd kan worden voorzien door gebrek aan capaciteit. Jaarlijks nemen ongeveer mensen in de NPen deel aan een excursie. - Vrijwillige excursieleiders zijn voor de NPen een welkome aanvulling voor het mede realiseren van een aanbod van excursies aan publiek. - Betrokken partners hebben hierover nog geen evaluatiegegevens kunnen leveren. - Cursussen/serie van informatieavonden voor bevolking of recreatieondernemers over het NP zijn vooral in de eerste jaren van een NP populair en worden gezien als belangrijk voor draagvlak. Evaluaties: 80% of meer is tevreden. - Deze natuurrecreatieve programma s zijn divers van inhoud: van eindeloze kanotocht tot natuurbeheerdag of uitleen van b.v. doe-rugzakjes. Evaluatie gebeurt o.a. middels de constatering dat deze activiteiten altijd volgeboekt zijn, evaluaties van producten gebeuren altijd in een pilotfase tijdens de ontwikkeling en binnen 5 jaar na productie. Daarvan kunnen nog geen gegevens beschikbaar zijn. - Alle NPen hebben wel ten minste 1 (vaak meer) speciale route of pad dat voor minder validen toegankelijk is. - De ervaring is dat er in enkele NPen nog weinig gebruik wordt gemaakt van de routes; pagina 6

7 (Bij)scholing vrijwilligers - in alle parken - Een speciaal programma is niet gewenst voor minder validen, zij willen niet een apart programma alleen voor hen alleen. - In alle NPen vindt scholing plaats voor vrijwilligers, meestal excursieleiders of andere begeleiders. - Cursussen voor gidsen leveren een grote tevredenheid van cursisten: 90% of meer is tevreden. Voorzieningen: Voorziening: Gerealiseerd? Evaluaties/opmerkingen Natuurstudieruimte Vrijwilligerskader Observatiepunten met terreinvoorlichting Route / toegang minder validen - in 12 NPen - in 5 NPen geen ruimte beschikbaar - in 14 NPen aanwezig - 1 NP in oprichting - in 2 NPen niet vanwege mogelijke concurrentie of geen behoefte aan een eigen NP vrijwilligerskader. - in 15 NPen aanwezig - in 2 (nog) niet - in 14 NPen - in 3 NPen nog niet - Natuurstudie-ruimtes zijn alleen beschikbaar in NPen met een bezoekerscentrum of een NMEcentrum in de omgeving. - Vrijwillige excursieleiders zijn voor de NPen een welkome aanvulling voor het mede realiseren van een aanbod van excursies aan publiek. pagina 7 Randvoorwaarden : Randvoorwaarde: Gerealiseerd? Evaluaties/opmerkingen Landelijke huisstijl ( invulling afhankelijk van communicatieplan SNP) - 12 NPen geven aan de landelijke huisstijl te gebruiken - 4 NPen geven aan die niet te gebruiken of heel af en toe - 1 NP geeft aan huisstijl niet te zullen gebruiken. - NPen wachten ook nog op een uitwerking van het Communicatiekader SNP met afspraken over gebruik huisstijl. Evaluaties en monitoring - 16 parken voeren evaluaties en monitoring uit - 1 recent NP nog niet - Er is behoefte aan per park uitgevoerd en landelijk gecoördineerd onderzoek naar wensen van bezoekers aan de Nationale Parken - IVN heeft een handboek kwaliteitszorg ontwikkeld voor coördinatoren met basiskwaliteitseisen en afspraken over evaluaties met gebruikers en past dit vanaf 2005 toe voor de eigen werkzaamheden. Het IVN adviseert om hierover met alle partners in SNP verband afspraken over te maken:

8 Voldoende financiering door LNV - 4 NPen geven aan dat er voldoende financiering is middels het bestedingenplan - 1NP geeft aan dat financiering gezien de eigen bijzondere situatie onvoldoende is. - 1 NP geeft aan dat de financiering door LNV van de verschillende parken nogal verschilt qua hoogte. - 3 NPen geven aan dat meer financiën welkom zouden zijn. leveren van cijfers van bereik, basale kwaliteitseisen en uitvoering/frequentie van evaluaties. - Monitoring van algemeen bezoek aan alle parken, overnachtingen, economische spin-off (draagvlak!), locaal draagvlak en wensen van mensen gebeurt nog niet of versnipperd door de gezamenlijke NPen. Er is behoefte aan meer informatie en cijfers hierover. Informatie die draagvlak en importantie van de NPen kunnen verhogen en input leveren voor beleid. 3. Resultaten Stand van zaken Fase 2: uitbreidingen in 2007 t/m 2008 pagina 8 Voor de tweede fase staan uitbreidingen gepland van enkele producten, activiteiten en voorzieningen uit fase 1 in het Basispakket. Hieronder volgt de stand van zaken tot nu toe en eventuele opmerkingen over de betreffende uitbreiding. De geplande uitbreiding staat vet afgedrukt. Stand van zaken Fase 2: Uitbreidingen: Stand van zaken nu / opmerkingen - Algemene informatie (folder, - 16 NPen nu al (of in 2006) wat website, nieuwsbrief) in folder en website meerdere talen - In bijna alle parken is een Nieuwsbrief in meerdere talen niet nodig - Lesprogramma s voor alle - in 14 NPen nu al of in 2006 groepen Primair Onderwijs - een echte doorlopende leerlijn wordt door veel NPen als niet noodzakelijk en door het Primair Onderwijs als niet echt gewenst gezien - Spreekbeurtpakket - in 5 NPen al aanwezig - Informatiepanelen in meerdere - in 7 NPen nu al of in 2006 aanwezig talen - Overige informatie/folders in - in 6 NPen nu al of in 2006 aanwezig meerdere talen - Folders in bezcentrum over - nergens aanwezig

9 andere NPen in meerdere talen - Basispresentatie voor andere doelgroepen - Belevingstochten (boekje of route op papier) Actuele informatiemap NP (voor gidsen of recreatieondernemers) - 7 NPen noteren hier behoefte aan te hebben. - in 11 NPen al aanwezig - basispresentie is al makkelijk om te zetten voor meerdere doelgroepen - in 14 NPen al aanwezig - in 13 NPen al aanwezig - 2 NPen geven aan hier geen behoefte aan te hebben Excursies uitbreiden met natuurbelevingsactiviteiten Cursus NP voor een 2 e doelgroep Buitenschoolse kinderactiviteiten Alle producten in 1 landelijke huisstijl Kwaliteitszorgsysteem aan sluitend bij Arcades/LNV-toets - in 15 NPen al - 4 NPen geven aan dit nu al of in 2006 te hebben - 4 NPen geven aan hieraan geen behoefte te hebben parken hebben dit nu of in 2006 al - 4 NPen hebben hier geen behoefte aan door onvoldoende vraag - 5 NPen hebben dit alle - 3 NPen voelen daar alleen soms voor. - bijna alle NPen geven aan nog niet te hebben gewerkt met Arcadis/LNV-toets an sich. - IVN heeft, als invulling van de toets, voor coördinatoren voorlichting en educatie een handboek kwaliteitszorg ontwikkeld met basiskwaliteitseisen en afspraken over evaluaties door gebruikers. 4. Resultaten gewenste aanvullingen en wijzingen voor Fase 2 (2007 t/m 2008) De volgende gewenste wijzigingen en aanvullingen voor fase 2 zijn genoemd door de verschillende NPen: pagina 9 1. suggesties aanscherping van genoemde producten/activiteiten eerste en tweede fase: - Aandacht voor daadwerkelijk bereiken van minder validen (2X) - Websites nog meer vindbaar/aantrekkelijk maken - Ontwikkeling landelijk van displays voor folders - Expliciet opnemen van cursussen voor recreatieondernemers over o.a. gastheerschap (3x) - Meer methodieken ontwikkelen voor voorlichting beleidsbetrokkenen. - Doorlopende leerlijn als didactische eis laten vervallen (4x) - Veldwerkprogramma benoemen als: f schoolprogramma Primair Onderwijs buiten. 2. suggesties en aanvullingen voor producten, activiteiten in tweede fase, die nu al in ontwikkeling zijn in enkele parken: - ICT projecten: interactieve websites, PDA s (handcomputers), GPS (3x) - Nadrukkelijk nog meer samenwerking met recreatieondernemers - Landelijke open dag of open weekend (3x) - Producten/activiteiten voor specifieke doelgroepen recreanten, als daar behoefte aan blijkt - Rangerconcept in NPen - (Onderzoeks)stages voor HBO-Universiteit ` - Programma Voortgezet Onderwijs (veldwerk, profielwerkstukken, stages) - Meer aandacht voor cultuurhistorie (2X)

10 3. suggesties aanvullingen voor randvoorwaarden in de tweede fase: - Financiële mogelijkheden voor uitbreiding (projecten)budget - Kwaliteitszorg, monitoring en evaluaties nader pragmatisch en werkbaar afspreken met alle betrokkenen. - Behoefte aan landelijke coördinatie en afstemming over monitoring wensen van bezoekers/recreanten Nationale Parken en van locaal/regionaal draagvlak voor Nationale Parken. - Aandacht voor een marketingplan, ook per individueel NP - Uitwerking Communicatiekader van SNP, o.a. over huisstijl. 5. Conclusies Op grond van bovenstaande constateringen kunnen we het volgende concluderen: 1. In zo goed als alle 17 NPen zijn bijna alle producten, activiteiten en voorzieningen uit fase 1 (2004 t/m 2006) eind 2006 aanwezig. Alleen enkele producten/activiteiten/voorzieningen zijn, met redenen, hier en daar nog niet aanwezig: - Basispresentie voor lezingen : is in 4 parken nog niet aanwezig. Reden: geen prioriteit door geringe vraag) - Kaart met wandel- en fietsroutes : is in 1 NP nog niet. Reden: onvoldoende budget. - Programma minder validen : in 9 parken zijn geen speciale programma s aanwezig voor minder validen; in alle parken is wel tenminste 1 pad geschikt voor minder validen. Reden: een apart programma is niet gewenst door de doelgroep, zij willen geïntegreerd kunnen participeren. - Route / toegang minder validen : in 3 parken is dit nog niet. - Observatiepunten met terreinvoorlichting : 2 NPen hebben hiervoor nog geen geschikte locatie kunnen vinden. - Vrijwilligerskader : is afwezig in 2 NPen. Redenen: geen behoefte aan; mogelijke concurrentie met een commerciële organisatie. - Huisstijl : 5 NPen geven aan de NP huisstijl niet of nauwelijks te gebruiken. Redenen: men wacht op landelijke afspraken of/en men vindt de eigen huistijl mooier. - Voldoende financiering door LNV : 5 NPen geven hier expliciet aan dat de financiering voor de parken nogal verschilt en/of dat de financiering onvoldoende is. pagina 10 Voor fase 2 (2007 t/m 2008) zijn 6 van de 14 uitbreidingen van producten, activiteiten of voorzieningen, die waren gepland, nu al door de meeste (lees: de oudere ) Nationale Parken. Het Kwaliteitszorgsysteem is nog in geen enkel park systematisch aangepakt. 2. De resultaten van tot nog toe gehouden schriftelijke evaluaties getuigen van een klanttevredenheid van 80% of meer; er zijn nog geen afspraken over systematische evaluaties en kwaliteitszorg door alle partners wat communicatie, voorlichting en educatie. 3. De NPen hebben vooral wensen voor aanvullingen/vernieuwingen voor de volgende periode wat ICT, natuurgerichte recreatie, interne/externe communicatie & marketing, minder validen en kwaliteitszorg. In de door de NPen genoemde gewenste aanvullingen voor de tweede fase (2007 t/m 2008) wordt meer aandacht gevraagd voor met name : - toepassing ICT: toepassing van vernieuwende ICT methodieken en producten via websites, PDA s/gps - meer aandacht voor natuurgerichte recreatie: meer samenwerking met recreatieondernemers, o.a. middels cursussen gastheerschap; maken van producten voor speciale doelgroepen recreanten; meer aandacht voor onderzoek naar wat

11 recreant verwacht en wil; mogelijke invoering Rangersconcept in enkele parken; aandacht voor cultuurhistorie in producten. - meer aandacht voor communicatie en marketing: communicatieplannen van de individuele parken dienen expliciet aandacht te besteden aan zowel externe als interne communicatie; uitwerking gevraagd van landelijke Communicatiekader (o.a. over huistijl, interne en externe communicatie); instellen van jaarlijks open weekend. - meer aandacht voor minder validen: meer promotie van gebruik van routes - er is behoefte aan afspraken voor alle partners over kwaliteitszorg van communicatie/voorlichting/educatie, de Arcadis/LNV toets is hiervoor onvoldoende geschikt. 6. Advies IVN 6.1 Van verplicht naar óók stimulerend en uitnodigend Het Basispakket is door alle NPen bedoeld en ingevuld als een gezamenlijke overeengekomen afspraak geldend voor alle betrokken partners in de NPen. Een afspraak over een gelijkwaardig basisaanbod van een aantal benoemde producten, activiteiten en voorzieningen op het terrein van communicatie, voorlichting en educatie. Tevens is nadrukkelijk door alle NPen aangegeven dat men individueel als NP vrij is om daar voor het eigen park een relevante inhoud aan te geven en daarnaast andere producten/activiteiten te ontwikkelen, die passen bij de eigen situatie. Aan die opzet moeten we wat het verplichte Basispakket niet tornen. Het Basispakket moet, omdat het verplicht is voor alle parken, betrekkelijk basic van aard en inhoud blijven. Verplichte uitbreiding met minder basic zaken zal stuiten op het niet altijd toepasbaar zijn in alle NPen en botst met de bepaalde autonomie van de NPen. Maar daarnaast staan de maatschappelijke ontwikkelingen niet stil en moeten we een modus vinden voor hoe om te gaan met innovatie, kennisuitwisseling, ontwikkelingen en nieuwe doelgroepen. Voor de kwaliteit van het merk NP is het van belang dat te blijven stimuleren waar dat relevant en mogelijk is. Het lijkt het IVN niet zinnig om daarvoor ook een verplichtende aanpak te kiezen. Een stimulerende en meer uitdagende opzet zal NPen prikkelen om voor het eigen park voor een bepaald onderwerp innovatie te ontwikkelen en daarmee een pioniersrol voor het stelsel te vervullen. Het IVN pleit er daarom voor naast het Basispakket op een aantal onderwerpen vernieuwing te stimuleren door pilotprojecten uit te voeren door voorlopers onder de parken die dat willen. Via een goed systeem van onderlinge kennisuitwisseling kunnen daarna parken die dat daarna ook willen, instappen. Soms is een NP dan voorloper, soms volger. Extra SNP subsidie kan hierbij een extra stimulerende rol spelen. Als een activiteit door alle parken is ingevoerd volgt een aanvulling van het Basispakket. Daarnaast moet het binnen het Pluspakket mogelijk zijn dat niet alle parken altijd overal aan meedoen, simpelweg omdat het helder en aantoonbaar is dat het betreffende onderwerp niet van toepassing is voor dat betrokken park. pagina 11 We pleiten daarom voor de volgende aanpak: - Een beperkt bijgesteld en nog steeds verplicht Basispakket, waar begin 2009 alle NPen aan voldoen. - Daarnaast een Pluspakket van voorlopers en volgers, voor ontwikkeling en implementatie van nieuwe producten, activiteiten, ontwikkelingen voor oude en nieuwe doelgroepen middels pilotprojecten. Financiering gebeurt door het eigen park, mogelijk aangevuld door o.a. SNP geld. Kennisuitwisseling moet zorgen voor de interne overdracht van de kennis van de voorlopers aan de volgers. 6.2 Bijstelling Basispakket Het IVN stelt voor het huidige Basispakket, met slechts enkele wijzigingen/aanvullingen, inclusief de uitbreidingen van de periode t/m 2008, vast te stellen. De paar NPen die fase 1 nog niet volledig hebben uitgevoerd doen dit alsnog voor eind 2007 en rapporteren dat eind 2007 aan het SNP.

12 De voorgestelde wijzigingen/aanvullingen zijn: - Communicatieplan : aanvullen met: elk park heeft een communicatieplan met expliciet aandacht voor zowel externe als interne communicatie, waarin helder is wie, wat, wanneer, hoe, waarom communiceert. - Programma minder validen : dit item schrappen in het Basispakket, daaraan is geen behoefte bij de doelgroep; een bewegwijzerde route/pad voor minder validen blijft wel bestaan. - Belevingstochten : aanvullen met: ook met gebruik van PDA/GPS. - Kwaliteitszorgsysteem : uitbreiden met omschrijving inclusief afspraken over de belangrijkste kwaliteitsnormen en de uitvoering van evaluaties met de doelgroepen door alle NP partners en aansluitend bij de SNP Strategie. 6.3 Pluspakket Voorlopers en volgers Het Pluspakket dient om ruimte en stimulans te geven aan de ontwikkeling en implementatie van vernieuwingen op een niet-verplichte manier. Parken zijn soms voorloper, soms volger. Een voorloper kan een voorbeeldproject starten, met mogelijk extra subsidie van SNP en andere parken en verplicht zich ook tot de implementatie bij andere parken die dat willen. Het Pluspakket bevat dan in feite een aantal overeengekomen globaal benoemde thema s die richtinggevend zijn voor vernieuwing en voor medesubsidiëring door SNP e.a. Het is wel zaak om hiervoor te focussen en slechts enkele globale thema s als beleidslijn, bijvoorbeeld per 2 jaar, vast te stellen. Het IVN stelt op basis van de ervaring in de parken, van de geformuleerde wensen in de tussenevaluatie en van suggesties in de recente strategiebijeenkomsten, de volgende prioritaire thema s voor: a. Natuurgerichte recreatie Veel van de suggesties voor aanscherping van voorlichting, educatie en communicatie gaan over natuurgerichte recreatie. Over het algemeen wil men verantwoorde, natuurgerichte recreatie (met de nadruk op natuurgericht) meer ontwikkelen in de Nationale Parken; samenwerking en vernieuwing worden vooral genoemd. Daarvoor noemen wij de volgende aandachtspunten: - Introductie van ICT mogelijkheden in de NPen, zoals PDA s (handcomputers met informatie/educatie); de NPen zouden hier in voorop kunnen lopen. De Nationale Parken De Weeribben, Sallandse Heuvelrug en de Duinen van Texel, die hierin al voorop lopen, doen hier al als pioniers ervaring mee op. Maar ook de websites (inhoud, interactiviteit, service) moeten blijvend kritisch worden bezien op gebruik door de in natuurgerichte recreant. - Onderzoek naar wensen van bezoekers aan de Nationale Parken. Er is nog nooit een goed onderzoek gewest naar wat bezoekers (toeristen en recreanten) eigenlijk verwachten van het natuurrecreatief aanbod van een Nationaal Park. - Nog meer aandacht voor samenwerking met locale/regionale recreatieondernemers in de zin van mede-gastheerschap, bijvoorbeeld middels opschaling van cursussen gastheerschap, een Rangers -opzet, verkoop van NPproducten e.d. De NPen Loonse en Drunense Duinen en Drentse Aa hebben hier al enige ervaring mee. Meer nadruk op locaal draagvlak en gebruik maken van elkaars mogelijkheden zijn hiervoor de belangrijkste motieven. - Ontwikkeling van vernieuwende en aansprekende, meer spectaculaire natuurrecreatieve attracties voor parken die dat willen en waar dat verantwoord is. Natuurgerichte recreatie is hierbij het uitgangspunt. Van opschaling van de zogenoemde eindeloze survivaltochten tot bijvoorbeeld een waterspektakel bij een bezoekerscentrum. - Ontwikkeling van een product gericht op cultuurhistorie, voor die parken waar dat relevant is. pagina 12 b. Draagvlak van locale bevolking Naast de maatschappelijke trend van internationalisering neemt anderzijds ook de behoefte om zich te kunnen identificeren met de eigen regio steeds meer toe. Dat betekent dat draagvlak van de locale bevolking voor het NP steeds belangrijker zal worden, omdat mogelijk bij onvoldoende betrokkenheid en onbegrip een onnodig negatief klimaat zou kunnen ontstaan.

13 Het is daarom zaak om nog meer, maar vooral ook vernieuwende, enthousiasmerende mogelijkheden te ontwikkelen om locale bevolking nog meer te betrekken bij een Nationaal Park. Vermaatschappelijking op locaal niveau. Draagvlak voor de inrichting van het NP en voor het beheer en de natuurontwikkeling in de terreinen staan daarbij centraal. Voor terreinbeherende organisaties en NP is dit een duidelijk gezamenlijk belang. Het IVN heeft daarvoor de volgende suggesties: - Goed en vergelijkbaar onderzoek naar draagvlak van locale bevolking in alle NPen. - Ontwikkelen en implementatie van vernieuwende participatie-activiteiten voor locale bevolking ontwikkelen, zoals een vorm van een Schouw, voor volwassenen, maar ook speciaal voor locale jongeren (15-20 jarigen). - Projecten voor het locale Basisonderwijs, waarbij speciaal presentaties van de leerlingen aan volwassenen (gemeentebesturen, omwonenden) een belangrijk onderdeel vormen. Er zijn veel en goede programma s voor het Basisonderwijs in de NPen, maar een extra iets als het opzetten en organiseren van dergelijke presentaties vereist meer menskracht en een speciaal programma. Het NP Drents Friese Wold heeft hier bijzonder goede ervaring mee, mede dankzij extra financiering door de betrokken gemeenten. - Ontwikkelen van een gastheerschap/ Rangers-opzet voor recreatie-ondernemers. Zie hiervoor. c. Nieuwe doelgroepen Naast de doelgroepen recreanten, recreatieondernemers, locale bevolking adviseert het IVN in de komende jaren, in de parken waar dat relevant is, ook aandacht te besteden aan de volgende min of meer nieuwe doelgroepen: - jongeren (voortgezet onderwijs, studenten WO en locale jongeren): mogelijke deelname aan projecten als Scholen voor Duurzaamheid, studieonderzoeken, stages, e.d.) - betrekken van allochtonen, via de eigen organisaties, bij de Nationale Parken, waar dat relevant is. Het IVN heeft hiermee in Zuid-Holland veel ervaring opgedaan. 6.4 Landelijk communiceren en invullen van het landelijke merk NP Werken aan de invulling van het basispakket en een pluspakket in de individuele NPen is één ding. Net zo belangrijk voor het wel slagen daarvan is de gelijktijdige aanpak van de landelijke communicatie/invulling van het landelijke merk Nationaal Park. Het een kan niet zonder het ander; zij zijn elkaar versterkend en onderling afhankelijk van elkaar. Een bekendheid van het fenomeen Nationaal Park bij het landelijk publiek en bij de politiek is stimulerend voor de extra invulling van inhoud en kwaliteit van voorlichting, educatie en natuurgerichte recreatie. Aantrekkelijke en vernieuwende producten en activiteiten geven mede een belangrijke invulling aan het merk Nationaal Park. Het IVN adviseert het SNP hierin pragmatisch te werk te gaan en in haar strategie en uitvoering wat landelijke externe communicatie zich vooral te richten op het volgende: - Vragen van een beperkt marketingcommunicatie advies, ook uitgaande van de onderzoeken, documenten, ideeën en beschikbare financiën die er nu al zijn, zoals het nu nog globale Communicatiekader. Resultaat zou moeten zijn een concreet uitvoeringsplan externe communicatie voor het merk NP voor de komende 3 jaar. - (Verder) uitvoeren vanaf 2007 van een aantal ideeën/projecten die er nu al zijn: tv film, Themajaar, Natuurbelevingskaart. - Jaarlijks landelijk open weekend gedurende Eupean Day of Parks met landelijke communicatie daarbij. - Verdere ontwikkeling van de koepelsite. Het SNP heeft de koepelsite als eerste stap al een heel nieuw jasje gegeven. Er lijkt nog meer mogelijk om te zorgen voor een aantrekkelijke presentatie van het fenomeen Nationaal Park. Zoals bijvoorbeeld linking naar spannende natuurtips in de achterliggende individuele parken, mogelijke kinderpagina e.d. pagina Organisatie, kennisuitwisseling en kwaliteitszorg Het IVN stelt voor om de huidige werkgroep Communicatie van het SNP een belangrijke adviesrol te geven over de eventuele verdere invulling van het Basispakket, de prioritaire invulling van het Pluspakket en over de marketingcommunicatie voor het merk

14 NP. De werkgroep bestaat uit communicatiedeskundigen en afgevaardigden van de terreinbeherende organisaties en IVN, een secretaris, een vertegenwoordiger van LNV en medewerkers van het SNP. Daarmee vertegenwoordigt de werkgroep alle belangrijke partners binnen de Nationale Parken en lijkt een goed middel om het merk Nationaal Park gezamenlijk invulling te geven middels adviezen, initiatieven en ideeën aan het Stichtingsbestuur. Het IVN blijft, middels haar coördinatoren, uiteraard verantwoordelijk voor initiatieven voor en coördinatie van communicatie, voorlichting en educatie (en natuurgerichte recreatie) in de individuele parken. Daartoe stellen zij, in samenwerking met de diverse partners in de eigen werkgroep, de meerjarenplannen en jaarplannen op en zorgen voor de uitvoering daarvan, o.a. conform de afspraken in SNP verband. De landelijk coördinator van het IVN heeft zitting in de werkgroep communicatie van het SNP en heeft dus het overzicht van het hele netwerk. De landelijke coördinator verzorgt ook de kennisuitwisseling, waar mogelijk meerdere partijen bij aan kunnen sluiten als het om implementatie van innovatieve producten en activiteiten gaat, zoals beoogd in het hierboven genoemde Pluspakket. Ten slotte pleit het IVN voor een pragmatische vorm van kwaliteitszorg met afspraken voor alle partners over de belangrijkste kwaliteitsnormen van producten en activiteiten. Maar ook met afspraken over de frequentie van en de belangrijkste items voor evaluaties, middels het meten van de klanttevredenheid van producten en activiteiten. Het Handboek kwaliteitszorg van het IVN speciaal voor de Nationale Parken kan hiervoor als uitgangspunt dienen. 7. Verdere procedure De Tussenevaluatie is in mei 2006 aangeboden aan het Bestuur van het SNP. Op verzoek van het SNP is deze eindversie opgesteld, met ook een uitgebreider advies van het IVN, mede in het licht van de uitkomsten van de strategiediscussies van het SNP. De uiteindelijke besluitvorming gebeurt in overleg met de individuele NPen via het SNP. Voor de vaststelling door het Bestuur van het SNP staat in het Basispakket de van uiterlijk 1 december 2006 gepland. Het IVN is uiteraard graag bereid om aan dit gehele proces haar verdere medewerking te verlenen. Amsterdam, mei/ pagina 14 Ans Vos IVN Nederland Programmaleider