Korte rapportage Inhaalslag 2006

Transcriptie

1 Korte rapportage Inhaalslag 2006

2 Korte rapportage Inhaalslag vlinders 2006 Tekst: Kars Veling Met medewerking van: Barbara Rijpkema, Anneleen De Vos, Sicco Ens & Gerben de Graaf Rapportnummer: VS Productie: De Vlinderstichting Postbus AM Wageningen telefoon: fax: homepage: In opdracht van: Ministerie van LNV Deze publicatie kan worden geciteerd als: Veling K. (2007) Korte rapportage inhaalslag vlinders Rapport VS , De Vlinderstichting, Wageningen. Trefwoorden: dagvlinders, heideblauwtje, iepenpage, veenhooibeestje, veenbesparelmoervlinder, spaanse vlag Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van De Vlinderstichting en de opdrachtgever. mei 2007 DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag vlinders

3 Inhoud Hoofdstuk 1 / Inleiding... 3 Inhaalslag... 3 Hoofdstuk 2 / Methode... 4 Bijhouden beschermde soorten... 4 Iepenpage... 4 Gedetailleerd onderzoek veldparelmoervlinder... 5 Hoofdstuk 3 / Resultaten... 6 Bijhouden beschermde soorten... 6 Iepenpage (Satyrium ww-album)... 9 Nieuwe vindplaats: Eindhoven Literatuur Bijlage 1, artikel veldparelmoervlinder Bijlage 2 Overzicht iepeninventarisatie DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

4 Hoofdstuk 1 / Inleiding Bij het bedrijfsleven, binnen het ministerie van LNV en bij de soortbeschermende organisaties is afgelopen jaren de behoefte aan actuele, betrouwbare en toegankelijke gegevens over de verspreiding van beschermde planten en dieren sterk toegenomen. Om aan deze behoefte te voldoen is De Vlinderstichting ook in 2006 actief geweest om het verspreidingsbeeld van de beschermde vlinders te actualiseren in de zogenaamde inhaalslag Inhaalslag Om een start te maken met het vullen van deze database legt de overheid de eerste prioriteit bij de zogenaamde lijst van inhaalslagsoorten. Deze lijst van inhaalslagsoorten behelst de soorten genoemd in Bijlage IV van de Habitatrichtlijn, aangevuld met enkele soorten van Bijlage II, en de soorten van de Flora- en faunawet, die tevens op een Rode Lijst staan in de categorieën ernstig bedreigd, bedreigd of kwetsbaar. Daarnaast zijn op verzoek van Directie Natuur nog enkele soorten toegevoegd. In 2004 en 2005 heeft De Vlinderstichting samen met vele vrijwillige veldmedewerkers een groot gedeelte van de historische en potentiële vliegplaatsen bezocht en de aan- of afwezigheid van de inhaalslagsoorten aangetoond (Veling, 2006). De verversingsperiode van vijf jaar betekent dat er ook in 2006 kilometerhokken moesten worden bezocht om er de inhaalslagsoorten vast te stellen. Daarnaast is het streven van De Vlinderstichting om te zorgen dat deze waarnemingen opgenomen worden in het reguliere werk van de vrijwilligers. We streven er naar om alle inhaalslagsoorten op een zodanige wijze geteld te laten worden dat geen achterstanden ontstaan en dus geen nieuwe inhaalslagen nodig zijn. Dit vereist een goede communicatie met en stimulering en aansturing van de vrijwilligers. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

5 Hoofdstuk 2 / Methode Om de inhaalslagsoorten geteld te krijgen zijn verschillende methoden gebruikt, variërend van aansturing vrijwilliger veldmedewerkers tot het zelf uitvoeren van onderzoek. Bijhouden beschermde soorten Alle waarnemers die de afgelopen 5 jaar gegevens hebben geleverd hebben de nieuwe handleiding thuisgestuurd gekregen met een brief met de concrete vraag mee te werken aan de inhaalslag Van de dagvlinders zijn 61 kilometerhokken met inhaalslagsoorten voor het laatst in 2001 bekeken, de waarnemers is gericht om waarnemingen en nulwaarnemingen gevraagd. Op de Landelijke Vlinderdag die in maart is gehouden is er een lezing aan het thema gewijd en hebben de mensen zich op kunnen geven voor het meewerken aan deze inhaalslag. Er zijn bezoeken gebracht aan de Regionale Vlinderwerkgroepen om te zorgen dat de werkzaamheden van deze clubs goed aansluiten bij de gevraagde gegevens in het kader van de inhaalslag. Uiteraard kunnen deze groepen alleen gevraagd worden mee te werken. Het zijn zelfstandige organisaties die hun eigen afwegingen en keuzes maken in de werkzaamheden die ze uitvoeren. In het tijdschrift Vlinders (oplage 5500 stuks) is een oproep geplaatst om mee te werken en via de internetsite van De Vlinderstichting, is ook opgeroepen om mee te werken. Iepenpage In de Inhaalslag was onderzoek naar het mogelijk voorkomen van de iepenpage opgenomen (Veling, 2005). Uit het onderzoek bleek de soort nog in Heerlen aanwezig te zijn en tevens werd een nieuwe vliegplaats in Kerkrade ontdekt. De soort blijkt een buitengewoon verborgen leefwijze te hebben en wordt slechts weinig als vlinder gezien. In de winter van is met hulp van een Duitse expert gericht gezocht naar eitjes van de soort in Heerlen. Er zijn geen eitjes gevonden. Toch blijkt deze methode in Duitsland, Oostenrijk en Groot-Brittannië goede resultaten oplevert. Bij een bezoek aan Tübingen (Baden- Württemberg) in februari 2006 bleek daar dat het zoeken van eitjes een goede methode was om de aanwezigheid van de soort aan te tonen. Met deze ervaring en met de waarnemingen van de soort in Nijmegen (2001), Heerlen en Kerkrade (2004 en 2005) en vlak over de grens bij Maastricht (2005) werd onderzoek gedaan naar het voorkomen van de iepenpage. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

6 Contact gemeenten Een van de opties om tot een overzicht te komen van de aanwezige iepen was om deze gegevens op te vragen bij de gemeentelijke groendienst. In de praktijk bleek dit niet mogelijk. Veel gemeenten hebben geen goed bijgehouden bomenregister, en als ze het wel hebben dan is daar niet eenvoudig en snel een deelverzameling uit te destilleren. Ook gemeenten die hebben toegezegd gegevens te zullen verstrekken bleken dit, ook na meerdere telefoontjes, niet te doen. Inventarisatie iepen Om toch een goed beeld te krijgen is in het voorjaar en de zomer van 2006 per fiets en lopend onderzoek gedaan naar de aanwezige iepen in de delen van de gemeenten waar de soort ooit is gezien of waar we de soort verwachten gezien de ligging ten opzichte van bekende (buitenlandse) populaties. Gegevens Van de aangetroffen iepen werden de volgende gegevens genoteerd: Nummer x-coördinaat y-coördinaat aantal hoogteklasse gouediep ja/nee locatienaam groep/rij/solitair opmerkingen Bij enkele, hogere iepen die bij goede weersomstandigheden werden bezocht is gekeken naar de aanwezigheid van vlinders rond de boomkroon. Gezien het willekeurige en de grote hoeveelheid iepen is afgezien van een half uur durende controle. Alle iepen zijn in de winterperiode bezocht en de bomen die bereikbaar waren zijn onderzocht op aanwezigheid van eitjes. Gedetailleerd onderzoek veldparelmoervlinder De Veldparelmoervlinder heeft zich in 2004 weer in Nederland voortgeplant. Het is echter niet duidelijk of er nu sprake is van daadwerkelijke vestiging en om welke locaties het exact gaat. Kennis hierover is nodig voor een effectieve bescherming. Er is een gedetailleerde inventarisatie uitgevoerd van de recent door de veldparelmoervlinder gekoloniseerde plekken op en rond de Sint Pietersberg. Het project was een vervolg op de inhaalslag 2004 en 2005, maar met nadruk op een groter detailniveau van voortplantingslocaties, dat alleen door gericht zoeken bereikt kan worden. Dit vereist specialistische kennis. De inventarisatie hebben plaatsgevonden op drie tijdstippen: Maart - april voor oudere rupsennesten mei - half juni voor de vlinders augustus voor jongere rupsennesten. Gekoppeld aan de inventarisatie vond een beknopte beoordeling van de kwaliteit van het leefgebied plaats met behulp van een daartoe ontwikkeld protocol (Wallis de Vries, 2004). Over dit onderzoek is separaat gepubliceerd in het Natuurhistorisch Maandblad (Wallis de Vries & Huskens, 2007) en in de bijlagen opgenomen. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

7 Hoofdstuk 3 / Resultaten Bijhouden beschermde soorten In onderstaande tabel worden de resultaten van de inhaalslag beknopt weergegeven. In de kolom losse waarnemingen staan de jaartallen waaruit de betreffende soort was doorgegeven in het Landelijke bestand, dus los van de eigenlijke inhaalslag. PROV NAAM X Y Aantal inhaal Losse waarnemingen Soort waargenomen GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje FR heideblauwtje FR heideblauwtje FR heideblauwtje DR heideblauwtje FR heideblauwtje FR veenhooibeestje FR veenhooibeestje FR veenhooibeestje OV heideblauwtje DR veenbesparelmoervlinder DR heideblauwtje DR heideblauwtje DR heideblauwtje OV heideblauwtje OV heideblauwtje DR heideblauwtje OV heideblauwtje OV heideblauwtje OV heideblauwtje DR heideblauwtje OV heideblauwtje Nulwaarneming, soort niet aangetroffen, minimaal 3 maal bezocht FR heideblauwtje UT heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje OV grote vuurvlinder FR heideblauwtje FR heideblauwtje FR heideblauwtje DR heideblauwtje DR veenbesparelmoervlinder DR heideblauwtje DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

8 DR veenhooibeestje DR veenbesparelmoervlinder DR heideblauwtje DR heideblauwtje OV heideblauwtje Onderzocht (minder dan 3 maal) soort niet aangetroffen BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR heideblauwtje BR donker pimpernelblauwtje BR donker pimpernelblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje DR veenbesparelmoervlinder DR veenhooibeestje OV veenhooibeestje OV veenhooibeestje OV heideblauwtje OV heideblauwtje Nulwaarneming, geen geschikt leefgebied (meer) aanwezig GL heideblauwtje LI klaverblauwtje LI heideblauwtje LI heideblauwtje GL heideblauwtje LI heideblauwtje OV heideblauwtje DR heideblauwtje Niet onderzocht LI klaverblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje GL heideblauwtje OV grote vuurvlinder GL heideblauwtje OV grote vuurvlinder GL heideblauwtje GL heideblauwtje OV grote vuurvlinder OV grote vuurvlinder OV grote vuurvlinder DR heideblauwtje DR heideblauwtje DR heideblauwtje DR heideblauwtje DR heideblauwtje DR heideblauwtje Heideblauwtje (Plebejus argus) De meeste te onderzoeken hokken hadden betrekking op het heideblauwtje. Zeven van de inhaalslaghokken bleek geen geschikt leefgebied (meer) te hebben. Deels gaat dit om hokken waar de waarneming betrekking had op een zwerver, omdat geen heide in het hok aanwezig is, deels gaat het om hokken waar de heide zodanig is achteruitgegaan (verdroogd en vergrast), dat de soort er geen mogelijkheden voor duurzame populaties meer heeft. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

9 Grote vuurvlinder (Lycaena dispar) Voor de grote vuurvlinder zijn zes inhaalslaghokken opgevoerd. Ondanks toezeggingen om deze hokken te zullen bezoeken zijn er tot op heden geen waarnemingen ontvangen (ondanks herhaalde oproepen). Het gaat om hokken die zeer moeilijk toegankelijk zijn en de trefkans voor de grote vuurvlinder is relatief klein. Hierom is besloten deze hokken in 2007 te onderzoeken door te zoeken naar de eitjes van de grote vuurvlinder. Deze methode heeft als grote voordeel dat het weersonafhankelijk is. Deze inventarisatie zal door professionele veldmedewerkers worden uitgevoerd, omdat veel werk in een korte tijd moet worden gedaan. Spaanse vlag (Euplagia quadripunctaria) Uit 28 kilometerhokken zijn waarnemingen van de spaanse vlag doorgegeven. In 9 daarvan zijn waarnemingen van meerdere dagen of meerdere exemplaren, wat duidt op populaties. De overige waarnemingen hebben betrekking op een exemplaar op een dag X Y Data Aantal Waarnemingen spaanse vlag, 2006 DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

10 Project heide- en veenvlinders Drenthe In samenwerking met de Vlinderwerkgroep Drenthe, de provincie, Landschapsbeheer Drenthe en Veldwerk Nederland is in 2003 gestart met een project om de vliegplaatsen van de heide- en veenvlinders in Drenthe op regelmatige basis te onderzoeken. Dit project levert veel gegevens op die worden gebruikt voor de inhaalslag. Naast de inhaalslagsoorten veenhooibeestje en veenbesparelmoervlinder is er binnen dit project ook aandacht voor veenbesblauwtje, aardbeivlinder, kommavlinder en gentiaanblauwtje. In 2007 zal de Vlinderwerkgroep ook de hokken die dienen te worden onderzocht voor het heideblauwtje op het programma opnemen. Iepenpage (Satyrium ww-album) Contact gemeenten Een van de opties om tot een overzicht te komen van de aanwezige iepen was om deze gegevens op te vragen bij de gemeentelijke groendienst. In de praktijk bleek dit niet mogelijk. Veel gemeenten hebben geen goed bijgehouden bomenregister, en als ze het wel hebben dan is daar niet eenvoudig en snel een deelverzameling uit te destilleren. Ook gemeenten die hebben toegezegd gegevens te zullen verstrekken bleken dit, ook na meerdere telefoontjes, niet te doen. Inventarisatie iepen Om toch een goed beeld te krijgen is in het voorjaar en de zomer van 2006 per fiets en lopend onderzoek gedaan naar de aanwezige iepen in de delen van de gemeenten waar de soort ooit is gezien of waar we de soort verwachten gezien de ligging ten opzichte van bekende (buitenlandse) populaties. Hieronder een samenvatting van de resultaten. Het totale overzicht van de in kaart gebrachte iepen is te vinden in bijlage 2. Er zijn 148 iepen beschreven. Zoeken eitjes In de maanden januari tot en met maart zijn de iepen bezocht om daar waar mogelijk eitjes te zoeken. Veel van de bomen bleken zeer hoog opgesnoeid en waren vanaf de grond niet te onderzoeken, zelfs niet met een grote keukentrap. Veel iepen waren ook nog jong, struikvormig en niet bloeiend, waardoor ze ook voor de iepenpage niet interessant zijn. Voor zover bekend de eerste eitjes in Nederland De afgelopen jaren is de bekende vliegplaats bij Heerlen meermalen onderzocht en er is zelfs met een hoogwerker de boom in gegaan om eitjes te zoeken. Tot dusver zonder resultaat. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

11 Het eerste (open) eitje en de tweede waar de rups nog in zat Op 20 februari werden uiteindelijk op die locatie de eerste eitjes ooit in Nederland gevonden. Een ei was reeds open, een ei was nog dicht. Van het open ei wordt uitgegaan dat de rups er reeds uit is gekomen en zich in de bloemknop heeft verscholen. De grote vreugde over de vondst werd anderhalve week later wel getemperd doordat bleek dat bij een reguliere snoeibeurt de gemeente juist de tak waarop de eitjes waren aangetroffen had weggehaald. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

12 Nieuwe vindplaats: Eindhoven Op 10 juli werd in Eindhoven een vers vrouwtje waargenomen. De waarneming werd pas in september aan De Vlinderstichting doorgegeven, zodat er geen onderzoek heeft kunnen plaatsvinden naar de vlinder. In de winter is de locatie wel bezocht en zijn er de iepen in kaart gebracht. De iepenpage uit Eindhoven, 10 juli 2006 (foto: Geert bode) Aangezien het waargenomen exemplaar er zeer vers uitzag wordt uitgegaan van de mogelijkheid dat zich ook in Eindhoven een populatie bevindt. Een van de iepen in de omgeving van de waarneming in 2006 DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

13 Literatuur Veling K. (2005). Inhaalslag iepenpage zomer winter2005. Rapport VS De Vlinderstichting, Wageningen. Opdrachtgever: ECLNV Veling, K. (2006) Eindrapportage inhaalslag vlinders. Rapport VS , De Vlinderstichting, Wageningen. Wallis de Vries, M.F. (2004). Nieuw leefgebied voor de veldparelmoervlinder in Limburg: uitvoeringsplan voor beheer en inrichting Rapport VS , De Vlinderstichting, Wageningen. Wallis de Vries M.F. & K. Huskens (2007) Een grensoverschrijdende metapopulatie van de veldparelmoervlinder? Natuurhistorisch Maandblad, in prep. DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

14 Bijlage 1, artikel Veldparelmoervlinder Natuurhistorisch maandblad EEN GRENSOVERSCHRIJDENDE METAPOPULATIE VAN DE VELDPARELMOERVLINDER? Michiel F. Wallis de Vries & Kim Huskens, De Vlinderstichting, Postbus 506, 6700 AM Wageningen De Veldparelmoervlinder (Melitaea cinxia) is in 2004 na jaren van afwezigheid weer op de Sint- Pietersberg opgedoken en heeft zich er ook voortgeplant. Ook in 2005 zijn vlinders waargenomen. De vraag is nu of zich al een lokale populatie heeft ontwikkeld. Dit is in 2006 onderzocht. ACHTERGROND De Veldparelmoervlinder (Melitaea cinxia) is een ernstig bedreigde soort die kenmerkend is voor kruidenrijke, droge en vrij schrale graslanden met een afwisselende vegetatiestructuur. In 2004 is de soort in Nederland teruggekeerd na de laatste waarneming in 1995 langs het Julianakanaal (Wallis de Vries, 2005). De vermoedelijke bronpopulatie ligt in Thier de Lanaye op ca. 4 km van de Nederlandse St. Pietersberg (Figuur 1). De Veldparelmoervlinder is voor een duurzaam voortbestaan uiteindelijk aangewezen op een metapopulatieverband: een samenhangend netwerk van kleine populaties waarbij elke lokale populatie onderhevig is aan een dynamiek van uitsterven en kolonisatie. Daarom is in 2006 onderzocht of nu al sprake is van een dergelijk populatienetwerk rond de St. Pietersberg. Dit is gedaan door in de vliegtijd van de soort intensief naar vlinders te zoeken en door waarnemers naar hun waarnemingen te vragen. Daarnaast is in het vroege voorjaar en in augustus nog naar rupsen gezocht. WAARNEMINGEN Een overzicht van de locaties waar tussen 2004 en 2006 Veldparelmoervlinders zijn gezien, is gegeven in Figuur 2. In 2004 zijn in het Popelmondedal (Figuur 3) en omgeving minstens 2 vlinders (mannetje en vrouwtje) en een rupsennest geteld, en in 2005 minstens 6 vlinders (2 mannetjes en 4 vrouwtjes) in het Popelmondedal en de ENCI-groeve (pers. meded. G. Smeets). In 2006 zijn tenminste 4 vlinders geteld, waaronder in elk geval één mannetje en één vrouwtje. Dit kon met behulp van foto s en beschrijvingen worden achterhaald. Het eerste exemplaar werd op de Kannerheide aangetroffen. De tweede vlinder zat in de ENCI-groeve op het grasland van de Vereniging Natuurmonumenten. De andere twee exemplaren zijn op een zelfde dag waargenomen in het Popelmondedal. Rupsen werden in 2006 niet aangetroffen, hoewel ze op Thier de Lanaye wel zonder moeite werden gevonden (Figuur 4). In België zijn er naast de locatie van de bronpopulatie nog drie andere plekken waar in 2006 Veldparelmoervlinders zijn gezien: de omgeving van het havengebied bezuiden Thier de Lanaye, de CBRgroeve en de Tiendeberg (op resp. ca. 1, 3 en 3,5 km afstand van de bronpopulatie). In de CBR-groeve werd al in 2003 een Veldparelmoervlinder aangetroffen, en zijn er in 2006 meerdere vlinders waargenomen (pers. meded. G. Erens en eigen waarn.). Op de andere twee locaties gaat het om één enkele waarneming, maar wel om 2 of 3 vlinders op elke locatie. Langs het Albertkanaal is wel gekeken, maar zijn geen vlinders gezien. EEN METAPOPULATIE IN ONTWIKKELING In totaal zijn er nu op zeven locaties Veldparelmoervlinders op het Nederlandse en Belgische deel van de St. Pietersberg aangetroffen (Figuur 2). De bronpopulatie van Thier de Lanaye is zelf verdeeld over het kalkgrasland en de hellingvoet van La Friche. Deze populatie heeft zich na de introductie in goed ontwikkeld tot waarschijnlijk enkele honderden vlinders in Het aangepaste beheer en de zonnige lentes zullen hier zeker aan hebben bijgedragen. Bij een dergelijke populatiegrootte neemt de kans toe dat vlinders gaan zwerven, zeker bij gunstig weer, en dat was het geval in het zonnige jaar Toen is de eerste vlinder DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

15 in de CBR-groeve gezien en het is niet onmogelijk dat toen ook het Nederlandse deel van de St. Pietersberg al in stilte werd bereikt. Er zijn nu naast de bronpopulatie drie plekken waar de Veldparelmoervlinder minimaal twee jaar is gesignaleerd, waarvan twee in Nederland. Dat is een aanwijzing dat voortplanting ook buiten de bronpopulatie plaatsvindt. Aan de Nederlandse kant is het daarnaast goed mogelijk dat zich Veldparelmoervlinders buiten het bereik van waarnemers in het ontoegankelijke deel van de ENCI-groeve hebben gevestigd langs de bovenrand van de groeve lijken er van afstand kansrijke plekken aanwezig te zijn; in 2005 is er ook een vlinder in de groeve zelf aangetroffen. Een voorzichtige conclusie is dus dat we te maken hebben met een metapopulatie in ontwikkeling. Voor een metapopulatie, in de zin van een netwerk van plekken waartussen uitwisseling plaatsvindt, is meer nodig. De verhouding in de aantallen tussen de bronpopulatie en de overige plekken is nog te scheef voor een substantiële bijdrage van de nieuw gekoloniseerde plekken aan de dynamiek van de totale populatie. Ook is uitwisseling tussen de plekken nog niet aangetoond. Het loont dus de moeite om waarnemingen te blijven verzamelen! DE TOEKOMST De eerste hoofddoelstelling van het Beschermingsplan Veldparelmoervlinder (WALLIS DE VRIES, 2001) was de herkolonisatie van Limburg binnen vijf jaar. Deze boude doelstelling is dus gehaald! De tweede hoofddoelstelling beoogde de vestiging van twee metapopulaties, op de St. Pietersberg en langs het Julianakanaal, op een termijn van 5-10 jaar, dus in de periode Het is nog te vroeg om te stellen dat de eerste metapopulatie zich al heeft gevestigd, maar nu de vlinder zich al 3 jaar achtereen heeft getoond is enig optimisme gerechtvaardigd en de ontwikkelingen gaan verder in de goede richting. Aan de hand van het uitvoeringsplan voor de Veldparelmoervlinder (WALLIS DE VRIES, 2004) worden nog steeds maatregelen voor verdere uitbreiding van leefgebied getroffen. Op de St. Pietersberg wordt het herstelbeheer door Natuurmonumenten nu mede afgestemd op deze soort. Het combineren van verschralingsbeheer met het voorkómen van overbegrazing in de winter en het voorjaar is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Aan Vlaamse zijde is ook bij Natuurpunt de Veldparelmoervlinder nadrukkelijk in beeld. Langs het Julianakanaal zijn de kansen voor een spontane vestiging door de grote afstand tot de St. Pietersberg en de andere mogelijke bronpopulatie bij Zutendaal veel kleiner, maar Rijkswaterstaat richt het beheer wel op de gewenste ontwikkeling van kruiden- en structuurrijke vegetatie. In het tussenliggende gebied rond Maastricht wordt ondertussen gewerkt aan de ontwikkeling van een verbindingszone door aangepast beheer van onder meer de taluds langs het Albertkanaal en de spoorlijn tussen Maastricht en Lanaken. Kortom, nu de termijn van het beschermingsplan na vijf jaar is verstreken, zijn er goede redenen voor optimisme over de terugkeer van deze parel van de schrale graslanden! DANKWOORD Het veldwerk vond plaats in het kader van de Inhaalslag Verspreidingsonderzoek Dagvlinders, met financiële steun van het Ministerie van LNV. Wij willen graag alle waarnemers bedanken voor hun inspanningen, met name Guido Smeets, Gabriël Erens, Jo Hermans, Bart de Knegt, Hub Reumkens, Chris van Swaaij en de Nachtvlinderwerkgroep. SUMMARY We followed the expansion of a population of the Glanville Fritillary (Melitaea cinxia) on the Sint Pietersberg on the border of Belgium and the Netherlands. Since the introduction to a single site in , the population has been recorded from six other locations, starting in Observations from three locations have been made in at least two consecutive years, although the numbers of butterflies never exceeded a few. We conclude that these are indications that a metapopulation is gradually developing, but that the present population still relies heavily on the source population. Nevertheless, the prospects for the future seem hopeful. LITERATUURLIJST WALLIS DE VRIES, M.F., Beschermingsplan Veldparelmoervlinder Rapport Directie Natuurbeheer 2001/013, EC-LNV, Wageningen. (ook te downloaden vanaf WALLIS DE VRIES, M.F., Nieuw leefgebied voor de veldparelmoervlinder in Limburg: uitvoeringsplan voor beheer en inrichting Rapport VS , De Vlinderstichting, Wageningen. (ook te downloaden vanaf WALLIS DE VRIES, M.F., Nieuwe kansen voor de Veldparelmoervlinder in Limburg. Natuurhistorisch Maandblad 94 (4): BIJSCHRIFTEN FIGUREN FIGUUR 1 DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

16 Veldparelmoervlinder (Melitaea cinxia) op het Belgische deel van de Sint-Pietersberg (foto s: K. Huskens) FIGUUR 2 Vindplaatsen van de Veldparelmoervlinder rond de Sint-Pietersberg in de periode FIGUUR 3 In het Popelmondedal zijn aan Nederlandse zijde sinds 2004 de meeste Veldparelmoervlinders gezien, hoewel nauwelijks op het echte kalkgrasland (foto M. Wallis de Vries). FIGUUR 4 Rups van de Veldparelmoervlinder (Melitaea cinxia) op het Belgische deel van de Sint-Pietersberg (foto: K. Huskens) DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

17 Bijlage 2: Overzicht iepeninventarisatie X Y Aantal Klasse Nijmegen IV, 1 van I III II V III III en groter IV, enkele kleiner II II II III I en III II II II I II I IV IV II I II en V II V IV II II IV V I I I III Maastricht A III B I C III D III E II F II G II H I I I DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

18 II A II - III I A I st I I I I I I II - III I II I I I - II II II I st I I I I II - III I I I I II struikgewas tot 5 m st II - III heel veel enkele I, 1 klasse II II II II + verjonging II I st III + verjonging III III II - III DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

19 II - III II - III versch kleine + 1 II II Heerlen II II I II II - III II III III st II - III en II II st II en bijna dode III meerdere I IV en II en III Simpelveld II II II Kerkrade II I II I II I en II I I a II II II II enkele I enkele I II III I III enkele I II II II II II DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag

20 II I II I en II I I II DE VLINDERSTICHTING 2007 Korte rapportage Inhaalslag