De marktverkenning van het Maintenance Business Awareness project

Transcriptie

1 De marktverkenning van het Maintenance Business Awareness project Van mijn tien tenen is er geen enkele die ik heel bewust gebruik." Herman Brusselmans Vlaams schrijver (1957-) Auteur: G.W.M. van de Wouw Breda, juni 2007

2 II De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

3 De marktverkenning van het Maintenance Business Awareness project Inleverdatum: 07/06/2007 Versie: 1.3. Studentnaam: Geert van de Wouw Studentnummer: Opleiding: Technische Bedrijfskunde, Voltijd Periode: Afstudeerperiode februari 2007 juni 2007 Akkoord: Stefan van Seters Corné Dirne Handtekening: Datum: De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw III

4 IV De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

5 Voorwoord Deze eindscriptie is geschreven in het kader van mijn afstuderen aan de Avans Hogeschool, opleidingsrichting Technische Bedrijfskunde. In de periode van februari 2007 tot en met juni 2007 is de marktverkenning van het Maintenance Business Awareness project uitgevoerd in opdracht van NV REWIN te Breda. De scriptie beschrijft het onderzoekproces en de resultaten van de marktverkenning naar de aanwezigheid van onderhoudsactiviteiten binnen bedrijven in de regio West Brabant. De opdracht betrof: het bepalen van de bedrijvendoelgroep, het opzetten van een onderzoek, het uitzetten van het onderzoek en het trekken van conclusies aan de hand van het onderzoek. Bij deze wil ik graag iedereen bedanken die heeft bijgedragen aan het succesvol afronden van dit project. Met name mijn dank aan Stefan van Seters voor de begeleiding vanuit REWIN en Corné Dirne voor de begeleiding vanuit Avans Hogeschool. Naast de directe begeleiders van het afstudeerproject wil ik een aantal personen en bedrijven bedanken voor de feedback en steun tijdens het project; De volgende personen: - Huub Dormans - Jan Schulenberg - Jan-Henk Verburg - Ruud Hoogenboom - Alice Derksen - Geert-Jan van Houtum - Aziz Ait Bari - Lilit Safa-Zade De volgende bedrijven: - Mainnovation - Fokker Services - Waterschap Brabants Delta - VECOM Metal Treatment - Fibalite - A. van Tilburg - General Electrics Plastics - Ardee - Witteveen & Bos - Cimpro Tenslotte wil ik nog een laatste dankwoord richten aan mijn vriendin en ouders voor de steun tijdens het afstuderen. Geert van de Wouw, Breda De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw V

6 VI De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

7 Samenvatting Project aanleiding NV REWIN is een regionale ontwikkelingsmaatschappij actief in Zuid West Nederland. Rewin werkt voor het Ministerie van Economische Zaken om de kansen in de procesindustrie, met in het bijzonder maintenance, vorm te geven. Maintenance is hierbij gedefinieerd als de allesomvattende term van alles wat met onderhoud en verbeteringen van kapitaalintensieve systemen te maken heeft. Om deze kans zo goed mogelijk te benutten is onder andere het Maintenance Business Awareness (MBA) project opgestart. Het MBA project moet inzicht geven in de maintenance activiteiten van het bedrijfsleven in de regio. Dit voor zowel de huidige als de toekomstige situatie. Op basis van het verkregen inzicht wordt advies geboden aan de bedrijven. Daarnaast wordt een congres georganiseerd waarbij de bedrijven bij elkaar worden gebracht om kennis en ervaring te delen. Voor optimale samenwerking en kennisdeling worden bedrijven in clusters bij elkaar gebracht. Dit moet leiden tot een hotspot 1 van technologisch hoogwaardig onderhoud. Projectaanpak en resultaten Om inzicht te verkrijgen over de regio is de volgende projectaanpak gehanteerd: Door literatuurstudie is een overzicht verkregen van maintenance(trends). De doelgroep is bepaald en de bedrijven zijn geselecteerd die tot deze doelgroep behoren. Dit zijn circa 1000 bedrijven in de regio West Brabant. Door middel van vraaggesprekken met belanghebbende partijen zijn de benodigde data vastgelegd om inzicht te verkrijgen over maintenance activiteiten in de regio. Er is gekeken welk onderzoeksmedium de meeste toegevoegde waarde zou hebben voor het MBA project. Gekozen is voor de combinatie van een callcenter en een webapplicatie. Op basis van de vraaggesprekken zijn vragen voor de enquête opgesteld. Ter controle van het onderzoek is een Pilot gehouden bij bedrijven van de doelgroep. De resultaten, waarbij een respons is van 9,4%, zijn verwerkt tot conclusies en aanbevelingen. Conclusies De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat een regionale hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud mogelijk is en dat bedrijven vertrouwen hebben in de hotspot. Het bedrijfsleven heeft aangegeven samen te willen werken met zowel het bedrijfsleven als onderwijsinstellingen om de maintenance kans zo goed mogelijk te benutten. Voor de onderwijsinstellingen is het aan te bevelen om maintenance als (deel)vak aan te bieden. Dit is gebaseerd op het feit dat het bedrijfsleven vertrouwen heeft in de hotspot van maintenance en dat er een tekort is aan onderhoudspersoneel. Daarnaast hebben verschillende bedrijven aangegeven mee te willen werken aan het optimaliseren van maintenance als studie(vak). Aanbeveling Het is belangrijk betrokken bedrijven betrokken te houden en de continuïteit van het MBA project te waarborgen om de maintenance kansen niet te laten liggen voor het bedrijfsleven. 1 Hotspot = een regio met een sterke concentratie van kennis en ervaring van onderhoud. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw VII

8 VIII De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

9 I N H O U D S O P G A V E Voorwoord... V Samenvatting... VII 1. Inleiding Bedrijfsbeschrijving Bedrijfskarakteristiek Organisatie REWIN Afstudeerafdeling Ontwikkeling & Investering Doelstelling en Missie van REWIN Diensten Maintenance Business Awareness Wat is maintenance? Wat is Maintenance Business Awareness (MBA)? Waarom Maintenance Business Awareness? Deelvragen voor de marktverkenning Welke bedrijven komen in aanmerking voor het onderzoek? Waar moeten de resultaten van het onderzoek antwoord op geven? Wat voor onderzoeksmedium is gebruikt? De vragen voor het onderzoek De resultaten van het marktonderzoek Representativiteit De resultaten voor REWIN en de KvK West Brabant De resultaten voor Syntens De resultaten voor de onderwijsinstellingen De resultaten voor de vervolgstappen van het MBA project Mogelijkheden van de MBA databank Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Literatuurlijst Afkortingen & verklarende woordenlijst Bijlagen De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw IX

10

11 1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt nader toegelicht wat de aanleiding voor de afstudeeropdracht is, wat de probleemstelling, doelstelling en deelvragen zijn en tenslotte wat de aanpak van het project is met de daarbij behorende voorwaarden. 1.1 Aanleiding Het ministerie van Economische Zaken heeft in 2005 geconstateerd dat er in de regio West Brabant kansen liggen in maintenance 2 bij de procesindustrie. REWIN wil als ontwikkelingsmaatschappij deze kans aangrijpen om de economische ontwikkeling van het bedrijfsleven in de regio te versterken. REWIN wil achterhalen welke bedrijven met maintenance te maken hebben en wat ze met maintenance doen in zowel de huidige situatie als in de toekomstige situatie. Vanuit deze visie is het Maintenance Business Awareness (MBA) project tot stand gekomen. 1.2 Opdracht In de periode van t/m dient tijdens het afstuderen bij REWIN te Breda onderzocht te worden welke bedrijven in de regio West Brabant te maken hebben met maintenance en wat ze zowel in de huidige als gewenste situatie met maintenance willen doen. Dit is de marktverkenning. 1.3 Probleemstelling De maintenance activiteiten van het bedrijfsleven in de regio moeten inzichtelijk worden gemaakt. De wijze waarop de markt kan worden verkend is niet bekend. Het enige wat bekend is dat informatie betreffende maintenance veelal niet te herleiden is uit bestaande statistieken. Er zal onderzocht moeten worden hoe de maintenance activiteiten inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Dit zal gedurende de periode geïmplementeerd moeten worden om vervolgens conclusies te trekken over de maintenance activiteiten in de huidige en toekomstige situatie van de regio West Brabant. 1.4 Doelstelling Het verkrijgen van een beeld van de regionale bedrijven die met maintenance te maken hebben met daarbij de mate waarin ze zich bezig willen houden met maintenance. 1.5 Deelvragen Welke bedrijven komen in aanmerking voor het onderzoek? Waar moeten de resultaten van het onderzoek antwoord op geven? Via welke onderzoeksmethode kan deze informatie worden verkregen? Welke vragen halen de benodigde informatie uit de bedrijven? 1.6 Afbakening Het onderzoek zal plaatsvinden onder 18 gemeentes die volgens REWIN s scope de regio West Brabant vormen. Alleen bedrijven die met maintenance van kapitaalintensieve systemen te maken hebben behoren tot de doelgroep van het onderzoek. Alleen de marktverkenning van het MBA project wordt uitgewerkt. Voor de vervolgstappen van het MBA worden aanbevelingen geschreven. 2 Maintenance is het totaalbegrip voor alles wat met onderhoud te maken heeft. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

12 1.7 Randvoorwaarden De student heeft een werkplek bij het bedrijf waar hij kan werken. De student dient vrij te zijn in het bepalen van de werkplek die voor iedere situatie het beste is. De student levert de afstudeerscriptie in op 7 juni In de week van 18 t/m 22 juni worden de bevindingen gepresenteerd. 1.8 Project aanpak Het project is opgebouwd uit een aantal fasen, deze fasen worden onderstaand weergegeven: Oriëntatiefase Analysefase met implementatiefase 1 Analysefase met implementatiefase 2 Uitwerkingsfase De verschillende fasen toegelicht. Oriëntatiefase. Bij de oriëntatiefase is ten eerste literatuur geraadpleegd om een zo duidelijk mogelijk beeld te verkrijgen van de opdracht en de aanleiding daartoe. Vervolgens is de benodigde literatuur geraadpleegd om de kennis van maintenance naar het vereiste niveau te tillen. Analysefase met implementatiefase 1 Bij de eerste analysefase is onderzocht wat voor bedrijven in aanmerking komen voor het onderzoek. Na het afronden van deze analysefase heeft de implementatie plaatsgevonden waarin de bedrijven geselecteerd zijn. Analysefase met implementatiefase 2 In de tweede analysefase is gekeken welke informatie nodig is uit de bedrijven en op welke wijze deze informatie verkregen kan worden. Na deze analysefase heeft de implementatiefase plaatsgevonden in de vorm van het uitzetten van een onderzoek. Uitwerkingsfase In deze laatste fase zijn de data die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen verwerkt. Deze data vormen de grondslag voor de uitspraken die gedaan worden bij de uitkomsten van het onderzoek. In bijlage 1 staan alle fasen in een tijdsplanning en flowchart uitgewerkt. 2 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

13 2. Bedrijfsbeschrijving In dit hoofdstuk volgt een introductie over REWIN waarbij kort wordt ingegaan op de organisatie, de afdeling waarin het afstudeerproject plaatsvindt en de diensten die REWIN aanbiedt. 2.1 Bedrijfskarakteristiek NV REWIN is een regionale ontwikkelingsmaatschappij actief in Zuid West Nederland als uitvoeringsorganisatie van 18 West Brabantse gemeenten. Samen met de Kamer van Koophandel en het bedrijfsleven wordt zorg gedragen voor economische ontwikkeling, werkgelegenheidsbevordering en innovatie binnen de regio. Om dit zo goed mogelijk te volbrengen opereert REWIN binnen de 3 O s: Overheid, Ondernemers & Onderwijs. Hierdoor worden veranderingen ondersteund door de overheid en gedragen door de ondernemers. Door de onderwijsinstellingen te betrekken bij deze veranderingen, wordt de aansluiting van afgestudeerden in de toekomst verzekerd. In 1990 zijn de REgionale WerkgelegenheidsINstituten van Roosendaal en Breda gefuseerd en in 1998 is de officiële naam NV REWIN West Brabant doorgevoerd. REWIN telt nu 18 medewerkers en wordt gefinancierd door de inwoners van de 18 gemeentes op basis van een vaste bijdrage per inwoner. In onderstaande figuur 2.1.a. Scope REWIN staan de 18 gemeentes aangegeven die tot de scope van REWIN s West Brabant behoren. Figuur 2.1.a Scope REWIN De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

14 2.2 Organisatie REWIN De opvallende kenmerken van REWIN zijn de professionaliteit, resultaatgerichtheid en de informele manier van communiceren binnen het bedrijf. Resultaten zijn van groot belang om de positie in de markt te behouden en uit te bouwen, waarbij initiatieven ter verbetering op prijs worden gesteld. De vernieuwing en ontwikkeling is een vereiste waarbij veel oog is voor het belang van de aandeelhouders en de specifieke functie die REWIN vervult tussen de publieke en de marktsector. De P.R. van REWIN is in het bijzonder van belang vanwege de maatschappelijke financiering van REWIN. De organogram staat weergegeven in figuur 2.2.a Organogram REWIN. Aandeelhouders Raad van Commissarissen Directeur Financiën en Personeel Secretariaat Management Team Promotie & Acquisitie Ontwikkeling & Investering Team Assistent Promotie Assistent Acquisitie Promotie Investering Ontwikkeling Maatwerk Senior Accountmanager Promotie Manager Financieel adviseur Senior Project Manager Accountmanager Junior Financieel adviseur Project Manager Business Scope Beheerder Fotograaf Figuur 2.2.a. Organogram REWIN 2.3 Afstudeerafdeling Ontwikkeling & Investering De afdeling O&I (Ontwikkeling & Investering) draagt zorg voor de regionale projecten voor startende en gevestigde ondernemers. Omdat REWIN er voor het bedrijfsleven is, betekent dit dat de projectmanagers regelmatig op bezoek gaan bij bedrijven om projecten te bespreken. Voor ieder project is een gespecialiseerde projectmanager aanwezig. Binnen de versterking voor de procesindustrie houdt Stefan van Seters, de bedrijfsbegeleider, zich bezig met maintenance. Naast het maintenance project zijn projecten gericht op logistiek en biochemie. Deze projecten hebben veelal een zelfde soort aanpak, zodat de verschillende projectmanagers elkaar kunnen aanvullen en ondersteunen. 4 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

15 2.4 Doelstelling en Missie van REWIN Statutaire doelstelling: De vennootschap heeft ten doel het bevorderen van de werkgelegenheid in West Brabant en het versterken van de sociaal economische structuur. Bron: Handboek REWIN [1] 3 Missie: Het bevorderen van de werkgelegenheid, het versterken van de economische concurrentiekracht van West Brabant en het ondersteunen van aandeelhouders bij de voortdurende herinrichting en versterking van de regionale economische structuur. Bron: Handboek REWIN [1] 2.5 Diensten REWIN is een adviesbureau dat deskundig en kosteloos advies geeft aan het bedrijfsleven in West Brabant. Dit advies betreft drie verschillende vlakken, namelijk: Kantoor & Bedrijfsvestiging in West Brabant. REWIN biedt uitgebreide informatie over vestigingsmogelijkheden in West Brabant waarbij gebruik wordt gemaakt van een databank met alle aanwezige koop- en huurpanden. Bedrijven kunnen ook altijd terecht met vragen over nieuwbouw in de regio. Deze diensten worden specifiek toegespitst op de situatie van ieder bedrijf. Groei en Financiering van het bedrijf. REWIN biedt hulp en support aan West Brabantse ondernemers die met groeivragen zitten, bijvoorbeeld over het opstellen van een ondernemingsplan, de toetsing van het plan aan de markt, de financiering en de realisatie. Regionale projecten voor startende en gevestigde ondernemers uit West Brabant. REWIN ontwikkelt regionale projecten die gericht zijn op behoud, versterking en uitbreiding van de bedrijvigheid in de regio. Er zijn projecten voor startende ondernemers om deze zo innovatief mogelijk te laten ondernemen en er zijn projecten voor bedrijven die zich al in de regio bevinden. Bij deze laatste groep gaat het om projecten als het revitaliseren van bedrijventerreinen, het versterken van de procesindustrie en het verbeteren van de logistieke sector. 3 Wanneer achter een bron [x] staat, staat de broninformatie in de literatuurlijst vermeld. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

16 6 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

17 3. Maintenance Business Awareness In dit hoofdstuk wordt uitgelegd wat Maintenance (Business Awareness) is, waarom het belangrijk is en afsluitend, hoe het bereikt kan worden. 3.1 Wat is maintenance? Maintenance is de allesomvattende term voor alles wat met onderhoud te maken heeft. Het gaat niet alleen om onderhoud in de vorm van reparaties maar ook in de vorm van bijvoorbeeld toestandsbewaking. Maintenance is een vrij open begrip waardoor er verschillende definities zijn over hetgeen onder maintenance valt. Om deze reden is een afbakening opgezet voor de definitie tijdens het Maintenance Business Awareness project. Maintenance is gedefinieerd als: Het beheren en bewaken van kapitaalintensieve technische systemen en/of, Het verhelpen van storingen aan kapitaalintensieve technische systemen en/of, Het doorvoeren van verbeteringen aan kapitaalintensieve technische systemen met als doel deze veiliger, eenvoudiger, goedkoper, betrouwbaarder en met een hogere beschikbaarheid te maken. Hierbij geldt dat een kapitaalintensief technisch systeem in aanmerking komt als het: een relatief hoog geïnvesteerd bedrag vertegenwoordigt, een belangrijke rol heeft in het bedrijfsproces, niet eenvoudig verwisselbaar is. Tenslotte wordt er uitgegaan van een Business to Business (B2B) situatie, d.w.z. voor ondernemingen die: bedrijfsmatige gebruikers zijn van kapitaalintensieve technische systemen. leveranciers zijn van kapitaalintensieve technische systemen aan bedrijven. leveranciers van diensten en overige hulpmiddelen aan bedrijven. In figuur 3.1.a De relatiedriehoek worden de verschillende B2B relaties getoond tussen de drie verschillende type maintenance bedrijfsgroepen. De systeemleveranciers zijn de bedrijven die kapitaalintensieve systemen leveren en daar maintenance bij aan (kunnen) bieden. De gebruikers zijn de bedrijven die gebruik maken van kapitaalintensieve systemen en deze in stand houden door middel van maintenance. De laatste groep zijn de serviceleveranciers die specifieke diensten verlenen die met maintenance te maken hebben. Dit kan verschillen tussen technische detachering, het leveren van maintenance software tot het uitbrengen van maintenance consulten. In bijlage 2 staan de verschillende servicediensten en de gedetailleerde relatiedriehoek aangegeven. Figuur 3.1.a De relatiedriehoek De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

18 3.2 Wat is Maintenance Business Awareness (MBA)? MBA betekent letterlijk; de bewustwording van maintenance bedrijven. Dit kan op twee manieren worden uitgelegd, namelijk: De bewustwording van de aanwezigheid van bedrijven die met maintenance te maken hebben, en het creëren van een beeld van de maintenancediensten die deze bedrijven aanbieden. De bewustwording binnen bedrijven dat maintenance van groot belang is om de toekomst van het bedrijf te garanderen. Bij dit afstudeerproject wordt invulling gegeven aan de eerste betekenis. Er wordt bewustwording gecreëerd over de aanwezigheid van regionale bedrijven die met maintenance te maken hebben en vervolgens wat deze bedrijven met maintenance doen. Dit is de marktverkenning van het MBA project. Na de marktverkenning zullen vervolgstappen gezet worden. Deze vervolgstappen worden kort besproken. De bedrijven die participeren aan het MBA, wordt gevraagd of zij behoefte hebben aan een kosteloos advies van maintenance specialisten, zodat ze beter op de maintenance kans in kunnen spelen. Daarna worden deze bedrijven bij elkaar gebracht om kennis betreffende maintenance te delen. Om te zorgen dat concurrentiegevoelige informatie niet bij de concurrent terecht komt is gekozen voor een cross-sectorale aanpak (bijv. met geheimhoudingscontracten). Zodoende kan kennis en ervaring worden gedeeld met bedrijven uit andere sectoren zonder dat deze een bedreiging vormen. Het MBA project is in onderstaande figuur 3.2.a MBA projectschets in schematische weergave uitgewerkt. Het afstudeeronderzoek is hierbij gericht op de eerste drie stappen van het project. Figuur 3.2.a MBA projectschets Toelichting bij figuur 3.2.a: Stap 1 is het selecteren van de bedrijven die in aanmerking komen voor het project. Deze stap is uitgewerkt in paragraaf 4.1. Stap 2 is het uitzetten van het onderzoek onder de geselecteerde bedrijven. Deze stap is beschreven in paragraaf 4.4. Stap 3 maakt de markt inzichtelijk door conclusies te trekken uit de verkregen data. De resultaten van de marktverkenning staan beschreven in hoofdstuk 5. 8 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

19 Stap 4 geeft aan dat de bedrijven die hebben meegewerkt aan het onderzoek een kosteloos advies krijgen om de kansen in maintenance beter te kunnen benutten. Stap 5 geeft aan dat de bedrijven die hebben meegewerkt aan het onderzoek gratis toegang krijgen tot het maintenance congres. Stap 6 geeft aan dat er verschillende bedrijven zijn met maintenance vraagstukken. Deze vraagstukken worden door zowel de bedrijven als de adviseurs aangegeven. Stap 7 is de clustering van bedrijven met eenzelfde maintenance probleem. Hierbij zit één bedrijf die een dergelijk probleem binnen het eigen bedrijf heeft opgelost en een aantal bedrijven die hetzelfde probleem nog heeft. Deze bedrijven delen kennis betreffende het onderwerp onder toezien van REWIN. Stap 8 geeft aan dat de verschillende bedrijven in het cluster het probleem samen hebben aangepakt en opgelost. Dankzij de deling van kennis en ervaring van één bedrijf hebben een aantal andere (niet concurrentiegevoelige) bedrijven een sterkere positie verkregen. Dit zorgt ervoor dat de regio sterker staat in maintenance dan voorheen. Stap 9 geeft aan dat als een cluster een innovatief of winstgevend concept heeft als maintenance project, de mogelijkheid bestaat om dit project verder uit te werken onder het MCC. Het MCC wordt toegelicht in paragraaf 3.3. Er worden dan afspraken gemaakt over het tijdstip van het behalen van het project en de eventuele subsidie die toegekend kan worden. 3.3 Waarom Maintenance Business Awareness? Het ministerie van Economische Zaken (EZ) heeft in 2005 onderzocht waar in Nederland kansen liggen om de Nederlandse economie te versterken. Deze kansen zijn vastgelegd in het Pieken programma van EZ. Voor de regio Zuidwest-Nederland zijn o.a. kansen geconstateerd in maintenance voor de procesindustrie. De argumenten hiervoor staan beschreven in het programmadocument Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland[2]. De informatie van EZ was voor het afstudeerproject het uitgangspunt. REWIN wil samen met de Kamer van Koophandel deze kans aangrijpen om de economische ontwikkeling van het bedrijfsleven in de regio te versterken. Naar aanleiding van deze kans heeft in mei 2007 de kickoff van het Maintenance Compentenence Centre (MCC) plaatsgevonden. Het MCC is als volgt gedefinieerd: Project Maintenance Competence Center, een crossindustrieel en multipartijen platform van asset owners, toeleveranciers, kennis- en onderwijsinstellingen, lectoraten en belangenorganisaties waar de Maintenance kennis en kunde van bedrijven en kennisinstellingen geborgd, gedeeld, getraind en toegepast wordt, waar projecten worden geïnitieerd en waar afstemming met de onderwijsinstellingen plaatsvindt. (Bijlage A PID ZW Projectplan en Samenvatting MCC [3]) Bij het MCC zijn tot op heden ongeveer 80 organisaties betrokken vanuit verschillende invalshoeken, zoals aangegeven in bovenstaande definitie. Deze partijen komen bij elkaar en stellen samen (maintenance)verbeterprojecten op waar een eventuele subsidie aan kan worden gekoppeld. De betrokken partijen zijn veelal grote, bekende en zeer belanghebbende bedrijven of instellingen, waarbij de urgentiedrang van maintenance aanwezig is. Om zoveel mogelijk bedrijven (met nadruk het MKB) in de regio te betrekken bij de maintenancekans is een verbredingsproject van het MCC opgezet. Dit is het MBA geworden. Het MBA project dient verschillende doelen. Het helpt het MKB om de maintenancekans te benutten, het levert input op voor het MCC en er wordt gekeken of een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud mogelijk is. Een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud is hierbij gedefinieerd als een regio met een sterke concentratie van kennis en ervaring van onderhoud. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

20 Het MBA project als input voor het MCC Het MBA project levert de volgende aspecten op voor het MCC: Uit het onderzoek blijkt of het regionale bedrijfsleven vertrouwen heeft in het MCC. Dit levert directe input voor het MCC. Er komt een regionale kennisdatabank van maintenancebedrijven. Deze kennisbank bestaat uit de informatie die uit het MBA onderzoek naar voren is gekomen. Deze databank kan gebruikt worden bij het makelen & schakelen van bedrijven. Het makelen & schakelen van bedrijven is een onderdeel van het MCC. Uit het MBA project kunnen maintenance onderwerpen naar voren komen, waarvan de (MBA)deelnemende bedrijven hebben aangegeven dat het meer aandacht nodig heeft. Voor deze topics kunnen innovatieve projecten worden opgestart bij het MCC. Bedrijven die in eerste instantie niet bij het MCC betrokken zijn kunnen vanuit het MBA project met innovatieve ideeën komen en deze uitwerken bij het MCC. 10 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

21 4. Deelvragen voor de marktverkenning In dit hoofdstuk worden de deelvragen van de marktverkenning toegelicht zodat het afstudeerproject inzichtelijker wordt. 4.1 Welke bedrijven komen in aanmerking voor het onderzoek? Het doel van deze deelvraag is achterhalen welke bedrijven binnen de doelgroep van het project vallen en daardoor in aanmerking komen voor het onderzoek. Om de bedrijvenverkenning snel en kwalitatief te laten verlopen is gebruik gemaakt van de databank van de Kamer van Koophandel in West en Midden Brabant. Ieder bedrijf is verplicht zich in te schrijven bij de Kamer van Koophandel, waarbij moet worden aangegeven wat het bedrijf doet. Deze typering wordt de BIK codering genoemd. Op basis van de eisen aan de doelgroep van het MBA project is een selectie gemaakt van BIK-codes. In deze BIKcodes staan de bedrijven die in aanmerking kunnen komen voor het project (Bijlage 3). De branches zijn geselecteerd op het feit dat er sprake is van B2B relaties waarbij maintenance een rol kan spelen. De volgende branches zijn geselecteerd: Winning van delfstoffen Industrie Productie en Distributie van en handel in electriciteit, aardgas en water Bouwnijverheid Vervoer, opslag en communicatie Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening Milieudienstenverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening Door deze eerste filtering zijn de bedrijven die niets met maintenance te maken hebben afgevallen. De lijst met mogelijke doelgroepbedrijven bevat ruim 2600 bedrijven verspreid over de 18 gemeentes. Om te bepalen of een bedrijf tot de daadwerkelijke doelgroep behoort, is de bedrijvenlijst verder gefilterd. Deze filtering heeft plaatsgevonden door de websites en de vacatures van de bedrijven te doorzoeken en te vergelijken met de opgestelde deelname eigenschappen (bijlage 4) door twee studenten Commerciële Economie. De deelname eigenschappen bestaan uit een divers aantal eigenschappen waaraan het bedrijf wel of niet kan voldoen (uiteenlopend van productie eigenschappen tot het aanbod van bepaalde diensten). Indien het bedrijf voldoet aan één of meerdere van de eigenschappen, dan behoort het bedrijf tot de doelgroep. De studenten hebben na de training over maintenance de bedrijven beoordeeld op basis van de aanwezige websites en/of vacatures. Deze lijst is gecontroleerd op structurele fouten en een aantal bedrijven zijn verwijderd of toegevoegd door de afstudeerder en de projectmanager. Dit heeft geleid tot een uiteindelijke bedrijvenlijst van 1000 bedrijven die in aanmerking komen voor het onderzoek. Deze lijst is terug te vinden in bijlage 5; de bedrijvenlijst. Een schematische weergave van deze deelvraag is te zien in figuur 4.1.a Bedrijven selectie. Doelgroep beschrijving Doelgroep eigenschappen BIK-codes selecteren CE studenten Training Desk research Controle en bijsturing Desk research Eindcontrole 1000 bedrijven geselecteerd Figuur 4.1.a Bedrijven selectie De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

22 4.2 Waar moeten de resultaten van het onderzoek antwoord op geven? Bij het MBA project zijn verschillende belanghebbende partijen. Deze belanghebbende partijen zijn op te splitsen in drie groepen, namelijk REWIN samen met de KvK, Syntens en als laatste de onderwijsinstellingen. Voor deze partijen wordt aangegeven op welke vraagstukken het onderzoek antwoord moet geven. REWIN en de KvK West Brabant hebben beiden het doel voor ogen om de economische structuur van de regio te bevorderen door middel van de door EZ aangegeven kans in maintenance. Om deze kans goed te benutten moeten de maintenance projecten afgestemd worden op het bedrijfsleven in de regio. Hiervoor is het marktonderzoek nodig. REWIN en de KvK West Brabant willen door middel van dit onderzoek achterhalen hoe het bedrijfsleven zich in maintenance ontwikkelt om daar de vervolgstappen van het MBA op te richten. Syntens is het bedrijf dat het kosteloze advies gaat uitbrengen aan de bedrijven die aan het onderzoek meewerken. Om een goed en bedrijfsspecifiek advies te geven, moet het voor de Syntens adviseur duidelijk zijn wat er binnen het bedrijf aan maintenance wordt gedaan. Daarbij is het belangrijk om te weten of het bedrijf in staat is om te veranderen. Om deze redenen moet het onderzoek voor Syntens inzicht geven in de maintenance activiteiten en de veranderingsbereidheid binnen het bedrijf. Onderwijsinstellingen (waarvan AVANS concreet) zijn op de hoogte van de kans in maintenance die EZ heeft geconstateerd. Echter, voordat maintenance als (deel)vak aangeboden wordt, willen de onderwijsinstellingen weten of er voor het bedrijfsleven daadwerkelijk een kans ligt in maintenance en of er vervolgens ook vraag is naar afgestudeerden met maintenance in het studiepakket. Dit onderzoek zal een antwoord geven op de vraag of maintenance als aanvullend vak in bestaande studies een waardevolle toevoeging is De vraagstukken voor iedere partij REWIN en de KvK van West Brabant A. Hoe ziet het bedrijvenaanbod eruit van bedrijven die met maintenance te maken hebben? B. Is er vertrouwen in een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud? C. In welke mate willen bedrijven meewerken aan het tot stand brengen van een hotspot? D. Hoe wordt het onderhoud binnen de bedrijven uitgevoerd en hoe zal dit over enkele jaren gebeuren (de mate van uitbesteding)? E. Welke maintenance servicediensten worden in de huidige situatie aangeboden door de serviceleveranciers en welke over een paar jaar? F. Hoeveel procent van de huidige omzet bestaat uit maintenance diensten en hoeveel procent is dit over een paar jaar? G. Welke maintenance diensten worden in de huidige situatie aangeboden door de systeemleveranciers bij het kapitaalintensieve systeem en welke zullen over enkele jaren aangeboden gaan worden? H. Welke maintenance diensten worden in de huidige situatie afgenomen bij de aankoop van een kapitaal intensief product en welke diensten zouden ze over enkele jaren graag afnemen? I. Is er een vraag-aanbod kloof van maintenance diensten in de huidige situatie en wordt die kloof groter of kleiner over enkele jaren? 12 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

23 Syntens J. Zijn de bedrijfseigenschappen aanwezig die voor verandering nodig zijn? K. De antwoorden van ieder bedrijf individueel. Onderwijsinstellingen L. Is het voor onderwijsinstellingen verstandig om maintenance aan te bieden in het studiepakket? Bovenstaande vraagstukken zijn willekeurig opgesomd. Deze vraagstukken zijn verder uitgewerkt in bijlage 6, waarbij per vraagstuk is aangegeven hoe met de mogelijke antwoorden omgegaan kan worden. 4.3 Wat voor onderzoeksmedium is gebruikt? Er zijn verschillende media om informatie uit bedrijven te verkrijgen. De meest gebruikte vormen van onderzoeksmedia zijn: Het onderzoek per post, per mail, via een webapplicatie en via een callcenter. Ieder medium heeft hierbij voor- en nadelen. Tijdens de literatuurstudie naar het onderzoeksmedium is gebruik gemaakt van Methoden & technieken[4], Wat is onderzoek?[5] en Bij de keuze voor het onderzoeksmedium moet men rekening houden met een aantal criteria. Deze zijn door de afstudeerder in samenspraak met de project manager vastgesteld, namelijk: De duidelijk- en gebruiksvriendelijkheid De kwantiteit van vragen in het onderzoek De kosten van het uitzetten van het onderzoek De arbeidsintensiviteit voor REWIN bij het verwerken van de data De kans op respons. Bij de keuze voor het onderzoeksmedium voor het MBA project is een afweging gemaakt tussen de verschillende media mogelijkheden op basis van de zojuist genoemde criteria. Deze afweging is te zien in bijlage De keuze voor de combinatie van het callcenter en het webbureau. Bij ieder medium, op die van het callcenter na, is het moeilijk danwel onmogelijk om voor het onderzoek de juiste contactpersoon binnen een bedrijf te benaderen. Hiervoor moet het adres of tenminste de persoon bekend zijn. Het callcenter is hiervoor het juiste medium omdat zij tijdens het telefoongesprek kunnen aangeven welke functie de contactpersoon moet hebben. Het daadwerkelijke stellen van de vragen via de telefoon is niet praktisch omdat het teveel tijd en geld kost. Het webbureau heeft enkele nadelen, namelijk: het verkrijgen van de adressen en het verdwijnen van de mail tussen de massa van mails in de mailbox, reclame, etc. Het callcenter biedt daar de oplossing voor op de volgende manier: Het callcenter kan de 1000 bedrijven benaderen om de juiste contactpersoon te achterhalen en het project toe te lichten, waarbij aangeven wordt dat een mail met de titel Onderhouds onderzoek REWIN zal volgen. Het webbureau zet het onderzoek online en verstuurt de e- mail met de hyperlink naar de bedrijven. Doordat de contactpersonen al een telefonische toelichting hebben gekregen over het belang van het project, is de kans groter dat de contactpersonen de mail openen en de enquête invullen. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

24 4.3.2 De synergie De synergie van de media wordt toegelicht in figuur 4.3.a Synergie vorming. Rewin hoeft nu niet meer de contactpersonen binnen de bedrijven te achterhalen, aangezien het callcenter dit doet. Dit zorgt ervoor dat een 3 (beste score) wordt gescoord op het criterium van de arbeidsintensiviteit voor REWIN. Doordat al aangegeven is dat een mail met het onderzoek volgt, wordt de mail minder snel verwijderd. Dit zorgt ervoor dat er op het criterium kans op respons 3 punten worden gescoord (dat betekent dat een respons van meer dan 20% te verwachten is). Een hoger responspercentage dan de standaard 3,5%- 7,5% die blijkt uit de individuele praktijkervaring van het callcenter en het webbureau, wordt nu mogelijk gemaakt. In figuur 4.3.b. is een schematische weergave van het uitzetten van het onderzoek. De toelichting over de puntentoekenning aan de criteria is terug te vinden in bijlage 7. Criteria callcenter Cijfer Duidelijk- en gebruiksvriendelijkheid 3 Kwantiteit 1 Kosten 1 Arbeidsintensiviteit voor REWIN 3 Kans op respons 3 Criteria webapplicatie Cijfer Duidelijk- en gebruiksvriendelijkheid 3 Kwantiteit 3 Kosten 3 Arbeidsintensiviteit voor REWIN 2 Kans op respons 1 Figuur 4.3.a Synergie vorming Onderstaande figuur 4.3.b Schematische uitzetting onderzoek is een schematische weergave van het uitzetten van het onderzoek via het callcenter en de webapplicatie. Figuur 4.3.b Schematische uitzetting onderzoek 14 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

25 4.4 De vragen voor het onderzoek De vraagstukken waar het onderzoek antwoord op moet geven zijn al bekend. Deze vraagstukken kunnen niet in alle gevallen letterlijk gesteld worden in het onderzoek. Als open vraag kan bijvoorbeeld niet gevraagd worden wat het bedrijf nu met maintenance doet en wat het bedrijf in de toekomst wil gaan doen. Het antwoord is dan moeilijk te vergelijken met antwoorden van andere bedrijven omdat de vraag mogelijk vanuit een totaal andere visie beantwoord wordt. Het doel van het onderzoek is onder andere het geven van een beeld van de regio. Het is daarom van belang dat de antwoorden vergelijkbaar zijn De opbouw De enquête heeft een opbouw waarin de algemene bedrijfsaspecten als eerste worden behandeld. Vervolgens wordt ingegaan op specifiekere maintenance vragen. De opbouw van het onderzoek is een afgeleide van de vraagstukken die beantwoord moeten worden zoals aangegeven in paragraaf 4.2. De globale opbouw van de onderwerpen is te zien in figuur 4.4.a Opbouw enquête Figuur 4.4.a Opbouw enquête De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

26 4.4.2 Het tot stand komen van de vragen. De vraagstukken zoals in paragraaf aangegeven zijn het uitgangspunt voor de vragen in de enquête. Daar waar de vraagstukken gebaseerd zijn op theorie, zullen deze nader worden toegelicht in deze paragraaf. De vraagstukken staan in willekeurige volgorde. De op theorie gebaseerde vraagstukken van REWIN en de KvK: Is er vertrouwen in een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud? Hierbij is het projectdocument van het MCC gebruikt. De vragen bij dit vraagstuk moeten achterhalen of het bedrijfsleven vertrouwen heeft in een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud. In welke mate willen bedrijven meewerken aan het tot stand brengen van een hotspot? Bij dit vraagstuk is eveneens gebruik gemaakt van het projectdocument van het MCC omdat dit vergelijkbaar is met het MBA project. Er is gekeken naar de samenwerkingsaspecten die nodig zijn om tot een hotspot te komen. De vragen die ingaan op de bereidheid tot samenwerking staan in de enquête verwerkt. Welke maintenance servicediensten worden in de huidige situatie aangeboden door de serviceleveranciers en welke in de toekomst? Om een zo compleet mogelijk overzicht te krijgen van servicediensten die aangeboden kunnen worden is gebruik gemaakt van de BIK-codering van de KvK en de maintenance typering van de BEMAS. De BEMAS, de Belgische Maintenance Association, is bezig met het opzetten van een lijst met maintenancediensten. Deze lijst is bij dit onderzoek aangevuld met informatie uit de BIK-codering en diensten die uit de literatuurstudie naar voren zijn gekomen. Het resultaat is de serviceleverancierlijst zoals in bijlage 2 staat weergegeven. Welke diensten worden in de huidige situatie aangeboden door systeemleveranciers bij kapitaalintensieve systemen en welke over enkele jaren? Voor deze vraag is een nieuw maintenancemodel opgesteld. Hier is voor gekozen omdat ieder bestaand maintenance model, maintenance benadert vanuit een specifieke invalshoek. Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het totaalpakket van maintenance zijn daarom verschillende modellen gecombineerd. In dit model geeft de systeemleverancier aan welke maintenancediensten bij het kapitaalintensieve systeem worden geleverd. De verificatie van dit nieuwe model zal worden besproken in de volgende paragraaf verificatie. Dit model is tevens gebruikt voor de vraagstukken voor de afname van maintenancediensten bij de gebruikers en voor het vraagstuk over de mogelijke vraag-aanbod kloof van maintenancediensten. De gebruikte modellen voor dit nieuwe model: Reliablity Centered Maintenance[6], Value Driven Maintenance[7], Optimal Maintenance[8] en als laatste Total Productive Maintenance [9]. Het op theorie gebaseerde vraagstuk van Syntens: Zijn de bedrijfseigenschappen aanwezig die voor verandering nodig zijn? Voor dit vraagstuk zijn de afstudeerscriptie van Natalie Santos betreffende het innovatiehuis[10] vanuit de KvK, het boek Improving maintenance & reliability through cultural change[11] en de Innovation Quick Scan[12] gebruikt. Het op theorie gebaseerde vraagstuk van de Onderwijsinstellingen: Is het verstandig om maintenance aan te bieden in het studiepakket? Vanuit het onderwijs zijn er geen rapportages aanwezig waarin informatie staat met betrekking tot dit onderzoek. Daarom zijn de vragen gebaseerd op gesprekken met Ruud Hoogenboom, Senior Beleidsadviseur Raad van Bestuur van Avans Hogescholen. Deze vragen zijn voor de volledigheid besproken met Wout Theuns, opleidingsadviseur van Kenteq, het kennis- en adviescentrum voor technisch vakmanschap, die veel samenwerkt met het (V)MBO. 16 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

27 De verificatie van de enquête De correctheid van de inhoud: De vragen en antwoordmogelijkheden die in de enquête staan vermeld, zijn met de drie verschillende belanghebbende partijen en enkele externe partijen besproken om er zeker van te zijn dat ze een correct antwoord geven op de vraagstukken. Mainnovation is hierbij één van de externe partijen die gespecialiseerd is in het doorlichten van bedrijven op maintenance activiteiten. Als specialist op dit gebied hebben ze het onderzoek voor het MBA project doorgenomen en feedback gegeven. Voor de feedback op het nieuwe maintenance model, zoals beschreven in paragraaf 4.2.2, is gebruik gemaakt van de kennis van logistieken maintenancespecialist Geert-Jan van Houtum van de TUE. In figuur 4.4 b Logo s verificatiebedrijven staan de bedrijven/ instellingen die bij de verificatie hebben geholpen. Figuur 4.4.b Logo s verificatiebedrijven De Pilot voor de aansluiting bij de doelgroep: De vragen zijn inhoudelijk (theoretisch) goedgekeurd. Om te zorgen dat de vragen goed aansluiten bij de doelgroep van het MBA project is een Pilot opgezet. Bij deze Pilot zijn een 9-tal bedrijven betrokken die de theoretisch goedgekeurde enquête ingevuld en besproken hebben met de afstudeerder. Hierbij is ten eerste gelet of het onderzoek duidelijk en eenduidig was en vervolgens hoeveel tijd het invullen in beslag nam. De feedback van de 9 bedrijven is verwerkt in de enquête, zodat het onderzoek een juiste aansluiting heeft bij de doelgroep. Zodoende is de enquête zowel inhoudelijk als praktisch goedgekeurd. Bij de Pilot is erop gelet dat bedrijven uit verschillende sectoren met verschillende bedrijfsgroottes vertegenwoordigd waren. De volgende bedrijven hebben deelgenomen aan deze Pilot (figuur 4.4.c Pilot bedrijven): Waterschap Brabants Delta, Vecom Metal treatment, Fokker Services, Fibalite, A. van Tilburg, General Electric Plastics, Ardee, Witteveen & Bos en afsluitend Cimpro. Figuur 4.4.c Pilot bedrijven Validiteit van de enquête De inhoud en uitstraling van de enquête is geverifieerd door de verschillende partijen. Dit betekent echter niet dat de gegevens die de bedrijven invullen per definitie waarheidsgetrouw (valide) zijn. Bij de Pilot zijn geen bedrijfsgegevens vergeleken (omdat deze niet te herleiden zijn uit bestaande gegevens) met de antwoorden die zijn gegeven op de vragen. Het onderzoek zal dan ook altijd een subjectief karakter vertonen doordat er niet doorgevraagd kan worden op de antwoorden. Dit moet men in beschouwing nemen bij de conclusies van het project. Voor de definitieve enquête verwijs ik u naar bijlage 8. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

28 18 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

29 5. De resultaten van het marktonderzoek In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten van het marktonderzoek weergegeven. Doordat er veel vraagstukken beantwoord moeten worden, wordt alleen de conclusie van het vraagstuk aangegeven. De tabellen en figuren waarop de conclusies zijn gebaseerd staan in bijlage 9 resultaten van het onderzoek. 5.1 Representativiteit In het totaal zijn er 1002 bedrijven die tot de doelgroep van het maintenance project behoren. Van deze 1002 bedrijven hebben er 94 het onderzoek ingevuld. Dit staat ongeveer gelijk aan 9,4% van de totale doelgroep. Van de totale doelgroep is de samenstelling in tabel 5.1.a weergegeven. Grootte van het bedrijf Aantal bedrijven Percentage van totaal Klein bedrijf (<50 FTE) ,0% Midden bedrijf ( FTE) ,8% Groot bedrijf (>250 FTE) 42 4,2% Totaal ,0% Tabel 5.1.a Samenstelling doelgroep Van de respondenten is de samenstelling in tabel 5.1.b weergegeven. Grootte van het bedrijf Aantal bedrijven Percentage van totaal Klein bedrijf (<50 FTE) 65 69,1% Midden bedrijf ( FTE) 25 26,6% Groot bedrijf (>250 FTE) 4 4,3% Totaal ,0% Tabel 5.1.b Samenstelling respondenten Uit bovenstaande tabellen blijkt dat de samenstelling van bedrijfsgroottes (FTE S zijn Full Time Employees) van de totale doelgroep procentueel gezien nagenoeg overeenkomen met die van de respondenten. 94 bedrijven zijn tevens verspreid over 17 van de 18 gemeenten wat zorgt voor een goede dwarsdoorsnede van de regio. De lijst met de bedrijven die hebben meegewerkt aan het onderzoek is te zien in bijlage 10 Respondent. Er zijn twee hoofdgroepen vragen betreffende de betrouwbaarheid van de antwoorden: Vragen voor alle bedrijven (aangeduid met: Conclusie alle bedrijven in paragraaf 5.2 t/m 5.5). De vragen die aan alle bedrijven gesteld worden zijn betrouwbaar om een beeld van de regio te schetsen. Dit komt doordat de representativiteit gewaarborgd is door het hoge responsaantal en de spreiding over de verschillende gemeentes. Vragen voor selecties van bedrijven (aangeduid met: Conclusie selectie bedrijven in paragraaf 5.2 t/m 5.5). De vragen die aan een selectie van de bedrijven gesteld worden (bijvoorbeeld alleen aan de systeemleveranciers) geven niet per definitie een beeld van de regio. Dit komt doordat het aantal bedrijven in de selectie dermate laag kan zijn, dat een betrouwbare uitspraak over de regio niet mogelijk is. Deze data zijn echter zeer bruikbaar om vervolgstappen voor het MBA op te zetten. Immers, de bedrijven die het onderzoek invullen zijn tevens de bedrijven die te maken krijgen met de vervolgstappen die gebaseerd zijn op de data. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

30 5.2 De resultaten voor REWIN en de KvK West Brabant A. Hoe ziet het bedrijvenaanbod eruit van bedrijven die met maintenance te maken hebben? Conclusie Uit het onderzoek blijkt dat ongeveer 38% van de respondenten bestaat uit alle serviceleveranciers. Ongeveer 19% bestaat uit systeemleveranciers en bedrijven ongeveer 43% bestaat uit gebruikers. Toelichting bij de conclusie Deze constatering sluit goed aan op de informatie in het Pieken in de Delta programmadocument. In dit document wordt aangegeven dat er nog maar weinig systeemleveranciers zijn, doordat er minder nieuwbouw van kapitaalintensieve systemen plaatsvindt. Deze informatie onderbouwt de percentages van het bedrijvenaanbod die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen. Data Bijlage 9 Data deel 1 B. Is er vertrouwen in een hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud? Conclusie Een ruime meerderheid van de bedrijven in de regio heeft vertrouwen dat een alle hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud leidt tot betere bedrijven bedrijfsvoeringkansen en een versterking van de concurrentiepositie van de Toelichting bij de conclusie regio. Ongeveer 59% van de respondenten heeft vertrouwen in het feit dat het bedrijf betere bedrijfsvoeringkansen krijgt door de hotspot en dat de concurrentiepositie van Zuidwest Nederland zal versterken. Dit is een hoog percentage. 33% Van de bedrijven weet nog niet direct of de hotspot voor betere kansen zorgt en 8% heeft er geen vertrouwen in. Data Bijlage 9 Data deel 2 C. In welke mate willen bedrijven meewerken aan het tot stand brengen van een hotspot? Conclusie Daar waar het gaat om directe samenwerkingsaspecten tussen bedrijven wil alle de meerderheid van bedrijven samenwerken (zolang het niet gaat om bedrijven concurrentie gevoelige kennis). Voor het bijwonen van congressen en actief bezig zijn met onderwijsinstellingen wil ongeveer éénderde van de bedrijven meewerken. Het aanbieden van stageplaatsen is hierbij een uitzondering, Toelichting bij de conclusie ruim 60% van de bedrijven wil projecten beschikbaar stellen voor studenten. Bij de praktische samenwerkingsaspecten wil 50%-60% van de bedrijven graag meewerken. Bij ieder samenwerkingsaspect is er een groep van ongeveer 30% die nog geen standpunt in neemt. De overige 10%-20% wil niet samen werken. De ca. 33% van bedrijven die actief met het onderwijs willen samenwerken is meer dan voldoende. Dit is gebleken uit een gesprek met de Senior Beleidsadviseur Raad van Bestuur van Avans Hogescholen. 1 Groot bedrijf zou al voldoende kunnen zijn, echter hoe meer bedrijven, hoe beter de inrichting van de studie mogelijk is. Als er meer bedrijven willen meewerken, kunnen namelijk verschillende bedrijven voor verschillende maintenance competenties geraadpleegd worden. Data Bijlage 9 Data deel 3 20 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

31 D. Hoe wordt het onderhoud binnen de bedrijven uitgevoerd en hoe zal dit over enkele jaren gebeuren (de mate van uitbesteding)? Conclusie Opvallend is dat er geen grote verschillen te constateren zijn tussen de selectie huidige en gewenste situatie als gekeken wordt naar de totale responsgroep. bedrijven Wordt echter gekeken naar de bedrijfsgrootte en vervolgens naar de mate van uitbesteding, dan valt op dat bedrijven met meer dan 250 werknemers wel Toelichting bij de conclusie meer onderhoud willen gaan uitbesteden. Gemiddeld over alle bedrijfsgroottes gezien willen de bedrijven 60% van het onderhoud in eigen beheer hebben en behouden. Ongeveer 21% is en wordt uitbesteed aan de systeemleverancier. Ongeveer 19% is en wordt uitbesteed aan serviceleveranciers. Bij de bedrijven van werknemers is het bovenstaande van toepassing. Bij bedrijven met meer dan 250 werknemers, is opmerkelijk dat men ongeveer 15% minder onderhoud in eigen beheer wil hebben in de toekomst. De 15% uitbesteding wordt in gelijke mate verdeeld over de systeem- en serviceleveranciers. De trend van uitbesteding zoals in bijlage 11 trends, is de reden dat er naar de bedrijfsgroottes is gekeken. Uit deze trend blijkt dat grote bedrijven meer onderhoud willen uitbesteden in de toekomst. Deze trend sluit aan bij de ondervonden data van dit onderzoek. Data Bijlage 9 Data deel 4 E. Welke maintenance servicediensten worden in de huidige situatie aangeboden door de serviceleveranciers en welke over een paar jaar? (over de serviceleveranciers) Conclusie De serviceleveranciers willen minder diensten gaan verlenen, namelijk van selectie 3.7 diensten per serviceleverancier naar 3.3 per leverancier. Daarbij wil bedrijven ongeveer 60% van de serviceleveranciers in de toekomst diensten verlenen Toelichting bij de conclusie aan overige ofwel nog niet benoemde sectoren. Dit kan betekenen dat serviceleveranciers zich meer gaan specialiseren op bepaalde diensten. Dit kan echter niet onderbouwd worden doordat er geen omzetgegevens bekend zijn bij de individuele servicediensten. Wat wel duidelijk blijkt is dat de serviceleveranciers in bepaalde nog niet benoemde sectoren een grote potentie zien, aangezien 60% aan overige sectoren wil gaan leveren. Het is interessant om dit nader te onderzoeken. Data Bijlage 9 Data deel 17 F. Hoeveel procent van de huidige omzet bestaat uit maintenance diensten en hoeveel procent is dit over een paar jaar? (over de serviceleveranciers) Conclusie In de toekomst wil bijna een derde van de serviceleveranciers een groter deel selectie van de omzet laten bepalen door maintenancediensten. Dit geeft aan dat bedrijven bedrijven toekomst en groeimogelijkheden zien in maintenance. Toelichting bij de conclusie Bijna 28% van de serviceleveranciers wil in de toekomst een groter deel van de bedrijfsomzet door maintenancediensten behalen. Uitleg: De reden dat niet iedere serviceleverancier 100% van de omzet aan servicediensten behaalt, komt doordat de core-business van het bedrijf ergens anders kan liggen. Een consultbureau kan bijvoorbeeld af en toe maintenance consulten leveren maar het grootste deel van de omzet behalen aan organisatieconsulten. Opmerking: Een groter percentage van de bedrijfsomzet door maintenance wil niet per definitie zeggen dat er meer verdiend wordt. Stel: In de huidige situatie bestaat 10% van de bedrijfsomzet van 1 miljoen euro uit maintenance. In de toekomst bestaat 40% van de bedrijfsomzet van euro uit maintenance. In de huidige situatie wordt dan euro verdiend aan maintenance en in de toekomstige situatie nog maar euro terwijl het percentage hoger ligt. Indien de bedrijfsomzet echter gelijk blijft en het percentage stijgt, wordt er wel meer verdiend in maintenance. Data Bijlage 9 Data deel 5 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

32 G. Welke maintenancediensten worden in de huidige situatie aangeboden bij het kapitaalintensieve systeem en welke zullen over enkele jaren aangeboden gaan worden? (Over systeemleveranciers) Conclusie selectie bedrijven Toelichting bij de conclusie Wat het meest opvallend is, is dat veel meer bedrijven de maintenancediensten willen gaan aanbieden in de toekomst. Bedrijven zien blijkbaar het belang van maintenance in, anders zouden ze niet meer gaan aanbieden. In de huidige situatie biedt gemiddeld 47% van de bedrijven de diensten aan. In de toekomst wil ongeveer 60% van de bedrijven alle diensten gaan aanbieden. De maintenancedienst kostencontrole kent de grootste stijging. In de huidige situatie wordt deze dienst bij 17% van de systeemleveranciers aangeboden. In de toekomstige situatie wil 56% van de leveranciers deze dienst aanbieden. De losse maintenancediensten met bijbehorende percentages staan in bijlage 9 resultaten van het onderzoek. Data Bijlage 9 Data deel 6 H. Welke maintenancediensten worden in de huidige situatie afgenomen bij de aankoop van een kapitaalintensief product en welke diensten zouden ze over enkele jaren graag afnemen? (Over gebruikers) Conclusie selectie bedrijven Toelichting bij de conclusie In de toekomst wil de gemiddelde gebruiker meer maintenancediensten gaan gebruiken van de systeemleveranciers. In de huidige situatie gebruikt gemiddeld 32% van de gebruikers maintenancediensten volledig bij de aankoop van een kapitaalintensief systeem. In de gewenste situatie wil ongeveer 48% gebruik gaan maken van maintenancediensten van systeemleveranciers. Opmerkelijk is dat deze percentuele stijging voor alle diensten geldt op één na. Dit is de volledige service waarbij de systeemleverancier de gebruiker van A tot Z ontzorgt van maintenance. Deze dienst wordt in de toekomst door maar 20% van de gebruikers gevraagd wat slechts 7% meer is dan in de huidige situatie. De diverse maintenancediensten met bijbehorende percentages staan in bijlage 9 resultaten van het onderzoek. Data Bijlage 9 Data deel 7 I. Is er een vraag-aanbod kloof van maintenance diensten in de huidige situatie en wordt die kloof groter of kleiner over enkele jaren? (tussen systeemleveranciers en gebruikers) Conclusie Er is in de toekomstige/ gewenste situatie sprake van een overschot vanuit de selectie aanbodszijde. Dit is niet erg aangezien gebruikers die naar maintenance bedrijven vragen dit dan veelal kunnen uitbesteden aan de systeemleveranciers. Toelichting bij de conclusie In de huidige situatie biedt 47% van de systeemleveranciers de maintenancediensten aan en neemt 32% van de gebruikers deze diensten af. In de toekomstige vraagt 48% van de gebruikers naar de maintenancediensten. Deze stijging van de vraag wordt ruim opgevangen door de stijging naar 60% in het aanbod door de systeemleveranciers. Er is theoretisch sprake van een aanbod overschot. Dit is theoretisch omdat een gebruiker nog steeds een kapitaalintensief systeem kan kopen bij een systeemleverancier die geen enkele maintenancedienst aanbiedt. Data Bijlage 9 Data deel De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

33 5.3 De resultaten voor Syntens J. Zijn de bedrijfseigenschappen aanwezig die voor verandering nodig zijn? Conclusie Bijna alle bedrijven houden zich bezig met proces- product endienstoptimalisatie. Daarbij zijn bijna alle bedrijven bereid te investeren in alle bedrijven veranderingen die pas na minstens een half jaar resultaten opleveren. Er zijn echter twee veranderingsaspecten die bij de meerderheid van de bedrijven ontoereikend zijn. De directeur houdt zich namelijk vaak bezig met operationele zaken en er ontbreekt in vele gevallen een strategisch plan Toelichting bij de conclusie waarin product- proces- en dienstoptimalisatie zijn vastgelegd. Bedrijven zijn wel bezig met de optimalisatie van product, proces en dienst, maar doen dit niet aan de hand van een vastgesteld plan. Om de voordelen van maintenance volledig te benutten is een planmatige aanpak noodzakelijk. Data Bijlage 9 Data deel 8 K. De antwoorden van ieder bedrijf individueel. Conclusie Dit moet per bedrijf worden bekeken. Toelichting Syntens gaat de antwoorden van het onderzoek gebruiken bij het uitbrengen bij de van het kosteloze maintenance advies aan de bedrijven. Om deze reden zal conclusie Syntens de antwoorden van het bedrijf individueel bekijken om vervolgens een zo specifiek mogelijk advies te geven om de maintenance kans te benutten. Data Alle losse enquêtevragen. 5.4 De resultaten voor de onderwijsinstellingen L. Is het voor onderwijsinstellingen verstandig om maintenance aan te bieden in het studiepakket? Conclusie alle bedrijven Toelichting bij de conclusie Op basis van de data die uit het onderzoek naar voren komen, is het aan te raden om maintenance als (deel)vak aan te bieden bij technische studies. 71% Van de bedrijven geeft aan dat er een tekort is aan vakbekwaam onderhoudspersoneel van het (V)MBO, opgeleid voor uitvoerend onderhoud. Naar vakbekwaam onderhoudspersoneel van het Hoger Onderwijs voor optimalisatie en verbetering van maintenance is eveneens een grote vraag, al is deze vraag kleiner dan die naar uitvoerend onderhoudspersoneel; namelijk 47%. Bij ongeveer de helft van de bedrijven is aangegeven dat het onderhoud niet op theorie is gebaseerd. Dit geeft aan dat hier kansen liggen voor het Hoger Onderwijs. Het bedrijfsleven geeft aan samen te willen werken met onderwijsinstellingen die maintenance aanbieden om zo de toekomst van maintenancepersoneel te garanderen. Ruim éénderde van de bedrijven wil actief bezig zijn met onderwijsinstellingen door middel van voorlichting. Daarnaast wil een even groot deel een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van maintenance opleidingen. De meerderheid van de bedrijven geeft aan open te staan voor stages en projecten van maintenance studenten. Afsluitend is het van groot belang dat de bedrijven vertrouwen hebben in de hotspot van onderhoud. Zonder bedrijven is er namelijk geen hotspot mogelijk. 59% van de bedrijven heeft al aangegeven vertrouwen te hebben in de hotspot. Dit zorgt ervoor dat de conclusie wordt getrokken dat het onderwijs er goed aan doet om maintenance aan te bieden als (deel)vak. Data Bijlage 9 Data deel De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

34 5.5 De resultaten voor de vervolgstappen van het MBA project M. Is er interesse in een kosteloos maintenance advies? Conclusie alle bedrijven richten op deze lage vraag naar kosteloos advies. Toelichting bij de conclusie Er is weinig vraag naar kosteloze adviseurs. Dit kan een verschillend aantal redenen hebben. Het is daarom belangrijk om een vervolgonderzoek te Slechts 22% van de bedrijven die hebben meegewerkt, stellen een kosteloos maintenance advies op prijs. Dit percentage kan laag uitvallen door tal van redenen. Speculeren over mogelijke oorzaken is dan ook niet zinvol. Data Bijlage 9 Data deel 13 N. Is er interesse in congressen en bijeenkomsten over maintenance? Conclusie alle bedrijven is echter weinig interesse. Toelichting bij de conclusie De helft van de bedrijven wil naar het congres komen waar de resultaten van dit onderzoek worden besproken. Voor regelmatige maintenancecongressen 51% van de bedrijven wil naar het congres komen waarin o.a. de resultaten van het MBA onderzoek gepresenteerd worden. Voor regelmatige congressen en bijeenkomsten is 6% zeer en 25% matig geïnteresseerd. Data Bijlage 9 Data deel 3+13 O. Willen bedrijven kennis delen in clusters? Conclusie alle bedrijven concurrenten terecht komt. Toelichting bij de conclusie Een meerderheid van bedrijven staat open voor kennisdeling met andere bedrijven zolang er geen concurrentiegevoelige kennis en ervaring bij Ruim 60% geeft aan open te staan voor kennisdeling. Dit is genoeg om clusters mogelijk te maken en bedrijven met maintenanceproblemen met elkaar in contact te brengen. Data Bijlage 9 Data deel Mogelijkheden van de MBA databank In paragraaf 5.2 t/m paragraaf 5.5 zijn de conclusies aangegeven van de vooraf vastgestelde vraagstukken. Er zijn echter nog vele conclusies te trekken uit de SPSS 4 MBA databank. Dit zijn echter zeer specifieke conclusies die geen directe meerwaarde voor dit moment opleveren. Voor de vervolgstappen zijn specifieke conclusies wel bruikbaar. Indien bedrijven aangeven samen te willen werken (betreffende maintenance), worden ze bij elkaar gebracht m.b.v. de MBA databank. Bijvoorbeeld: Een transportbedrijf ter land wil voor optimalisatie van onderhoud aan het wagenpark kennis en ervaring delen met een maritiem bedrijf die kennis heeft van onderhoud aan haar vloot. Het bedrijf kan REWIN vragen welke mogelijkheden daarvoor zijn. In de databank kan REWIN zien welke maritieme bedrijven hiervoor in aanmerking komen. Er kan een lijst worden uitgedraaid met potentiële samenwerkingsbedrijven. De data kan echter nog specifieker. Het transportbedrijf kan aangeven, dat deze graag samenwerkt met een maritiem bedrijf met dezelfde bedrijfsgrootte in eenzelfde gemeente. Kortom, alle data uit de MBA databank kunnen gebruikt worden om specifieke verbanden te leggen. 4 SPSS is een programma voor verwerking en verbandlegging van data. 24 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

35 6. Conclusies en aanbevelingen In dit laatste hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies van de marktverkenning weergegeven. Tenslotte worden aanbevelingen gedaan voor het MBA vervolgtraject. 6.1 Conclusies Is het mogelijk om tot een regionale hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud te komen? In de regio West Brabant zijn ruim 1000 bedrijven gevestigd die met maintenance van kapitaalintensieve systemen te maken hebben. Ongeveer 40% van de bedrijven die aan de enquete hebben meegewerkt is serviceleverancier. Een even groot percentage is gebruiker en ongeveer 20% van de bedrijven zijn systeemleveranciers. Voor de toekomst is dit een goede bedrijfssamenstelling. Er zijn veel bedrijven afhankelijk van maintenance en er zijn veel bedrijven die maintenance aanbieden als servicedienst. Deze serviceleveranciers hebben te kennen gegeven in de toekomst een groter deel van de omzet door maintenancediensten te willen behalen. Dit beeld sluit aan bij het belevingsbeeld over de bedrijfsgroep. Door een goede deling van kennis en ervaring kan maintenance worden geoptimaliseerd. Hiervoor is wel een samenwerkingsverband vereist. Uit het onderzoek is gebleken dat de meerderheid van de bedrijven daadwerkelijk kennis en ervaring willen delen en een samenwerkingsverband willen aangaan met bedrijven en onderwijsinstellingen om maintenance naar een hoger niveau te tillen. Het is gebleken dat er vertrouwen is in de hotspot, die leidt tot verbeterde kansen voor het bedrijf. Op basis van het onderzoek zijn twee obstakels geconstateerd om tot een hotspot te komen. Deze worden onderstaand in willekeurige volgorde weergegeven: - Het eerste obstakel ligt in het tekort aan onderhoudspersoneel. Bedrijven in de regio hebben aangegeven, dat er een zeer groot tekort is aan maintenancepersoneel van het (V)MBO, opgeleid voor uitvoerende werkzaamheden. Aan maintenance personeel van het Hoger Onderwijs (HBO/WO) voor de optimalisatie van maintenance is eveneens een tekort. Dit tekort is echter minder groot dan die van het onderhoudspersoneel van het (V)MBO. - De bedreiging ligt in het feit dat de meerderheid van de bedrijven die tot de doelgroep behoort, geen strategisch plan heeft waarin product-, proces- en dienstoptimalisatie zijn vastgelegd. Voor zowel maintenance als andere ingrijpende veranderingen binnen bedrijven is het van groot belang dat een dergelijk plan wel aanwezig is. De verandering wordt dan meetbaar gemaakt en de voortgang van het veranderproces kan worden bijgehouden. Op het moment dat de hotspot er is, moet er steeds nieuwe kennis en ervaring opgedaan, gedeeld en geborgd worden. Hiervoor moet de bedrijven kunnen innoveren waarbij een strategisch plan nodig is. Het eerste obstakel kan worden overwonnen door maintenance als studievak aan te bieden bij onderwijsinstellingen. Omdat enkele onderwijsinstellingen geïnteresseerd zijn in het maintenance project voor de regio Zuidwest Nederland, is onderzocht of het voor onderwijsinstellingen aan te raden is om maintenance als studievak aan te bieden. Uit dit onderzoek is gebleken dat dit inderdaad het geval is. Dit advies is gebaseerd op het feit dat het bedrijfsleven vertrouwen heeft in de kansen van de hotspot, een tekort heeft aan maintenancepersoneel en wil meewerken met het inrichten van maintenance studies zodat de aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven zo goed mogelijk wordt. De oplossing voor de bedreiging wordt behandeld in de aanbeveling voor de adviseurs. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

36 De slotconclusie is dat een regionale hotspot van technologisch hoogwaardig onderhoud mogelijk is. De bedrijven zullen dan wel goed moeten samenwerken, zowel onderling als met onderwijsinstellingen. De onderwijsinstellingen dienen daarnaast zorg te dragen voor de continue doorstroom van afgestudeerden met maintenance in het studiepakket. Het ontbreken van een strategisch plan met product-, proces- en dienstoptimalisatie kan een bedreiging vormen voor de hotspot doordat de fundering voor veranderingen dan ontbreekt. Citaat Herman Brusselmans: Van mijn tien tenen is er geen enkele die ik heel bewust gebruik." Als men loopt, werken de tenen onbewust mee. Voor maintenance bij bedrijven geldt hetzelfde, er zijn veel bedrijven die zich onbewust met maintenance bezig houden. Hierdoor worden kansen gemist om de groei en continuïteit van het bedrijf te verzekeren. 6.2 Aanbevelingen Bedrijven nabellen Het callcenter heeft op 3 mei de 1000 bedrijven de doelgroep gebeld om te vragen of het bedrijf wilde meewerken aan het onderzoek. 600 bedrijven hebben daarbij aangegeven mee te willen werken. Van deze 600 bedrijven hebben 70 bedrijven het onderzoek direct ingevuld. Om erachter te komen waarom niet alle 600 bedrijven het onderzoek hebben ingevuld is een extra belonderzoek ingezet. Hierbij zijn 90 bedrijven gebeld om te achterhalen waarom het onderzoek nog niet ingevuld was. Hierbij gaf ongeveer 40% aan het te druk te hebben, 40% dat ze niets van het onderzoek af wisten en 20% had een overige reden. Het callcenter had bij het eerste telefoongesprek (waarin het project werd uitgelegd) in veel gevallen de contactpersoon niet persoonlijk gesproken. In plaats daarvan had de secretaresse de naam en het adres van de contactpersoon doorgegeven om het onderzoek daar vervolgens naar toe te sturen. Door gebrekkige communicatie is het belang van het project nooit aan de contactpersoon overgedragen. De contactpersoon zag wel een mail met een onderzoek maar begreep niet waarom hij/ zij dit ontving. Vervolgens werd het onderzoek niet ingevuld. Tijdens het extra belonderzoek zijn 90 contactpersonen gebeld. Aan deze personen is het onderzoek toegelicht. Van deze 90 bedrijven hebben 14 het onderzoek vervolgens alsnog ingevuld. Dit betekent dat door het nabellen een veel grotere respons kan worden verkregen. Het is dan ook een aanbeveling om dit te doen om een nog beter beeld van de regio te verkrijgen en de MBA databank te verrijken. Daarnaast de aanbeveling om in de toekomst de juiste contactpersoon persoonlijk te spreken voordat het onderzoek wordt verstuurd. Adviseurs inzetten De bedrijven die hebben deelgenomen aan het onderzoek, wordt een kosteloos maintenance advies aangeboden. Het is aan te bevelen dat de adviseurs zo spoedig mogelijk contact opnemen nadat het bedrijf het onderzoek heeft ingevuld. Het beste kan een afspraak gemaakt worden voor over enkele maanden zodat Syntens zich goed kan voorbereiden op het gesprek. Hierbij dienen ze het ingevulde onderzoek goed te bestuderen om te kijken waar kansen liggen. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is het wel/niet aanwezig zijn een strategisch plan met daarin product,- proces- en dienstoptimalisatie. Voor het strategisch plan is er een additionele aanbeveling. In oktober 2007 vindt het STRATOS Strategisch Management programma plaats vanuit REWIN. Gedurende dit programma wordt het MKB begeleid bij het opzetten van een strategisch plan tegen een financiële vergoeding. Deze financiële vergoeding voor het MKB kan wellicht deels gesubsidieerd worden door het Pieken programma. 26 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

37 Congres opzetten In november 2007 zal het congres worden gehouden voor het MBA project. Het is belangrijk dat de onderwerpen van deze dag goed aansluiten op de ingevulde onderzoeken. Het MKB heeft in het algemeen alleen interesse om congressen bij te wonen als ze specifiek zijn. Het is daarom verstandig om goed naar de onderzoeken te kijken en de adviseurs de opdracht mee te geven om bij het bedrijf te achterhalen wat ze van het congres verwachten. De mate van succes van het eerste congres bepaalt voor een groot deel de opkomst voor de vervolgcongressen. De bedrijven weten dan namelijk wat ze aan het congres hebben. Clusteren van bedrijven Het clusteren van de bedrijven kan het beste plaatsvinden na het eerste congres. De bedrijven kunnen dan duidelijk aangeven wat ze zelf belangrijk vinden. De adviseurs zullen nauw betrokken worden bij de daadwerkelijke clustering. Zij weten immers waar, op basis van de ingevulde data, nog grote kansen liggen voor het bedrijf. REWIN zal eveneens betrokken moeten worden om te kijken of er een goed samenwerkingsevenwicht is tussen de bedrijven. Inrichting studie De onderwijsinstellingen die een maintenancestudievak willen gaan aanbieden aan studenten moeten zo spoedig mogelijk contact opnemen met de bedrijven die willen helpen met het inrichten van het maintenance vak. Om de tijd van het MKB zo efficiënt mogelijk te gebruiken, is het verstandig om het gesprek betreffende de maintenancestudie met alle bedrijven en onderwijsinstellingen op de dag van het congres in november te plannen. Alle partijen zijn dan al bij elkaar en men staat op een dergelijke gelegenheid zeer open om informatie uit te wisselen. In de MBA databank staan de bedrijven die hebben aangegeven mee te willen werken aan het inrichten van maintenance studies. Betrokken bedrijven betrokken houden Het is belangrijk dat de bedrijven die het MBA onderzoek ingevuld hebben betrokken blijven bij het maintenance project. Om te zorgen dat dit gebeurt, zal regelmatig de stand van zaken moeten worden doorgespeeld naar de participerende bedrijven. Dit kan doormiddel van een Maintenance nieuwsbrief. Hierin worden resultaten van projecten en de vooruitgang van de hotspot vermeld. Door veel energie in de PR van het maintenanceproject te steken zal het meer gaan leven onder het MKB. Zo ontstaat continuïteit van de maintenance kans. Het onderzoek uitbreiden naar Zeeland Het Pieken in de Delta programma heeft aangegeven dat er in Zuidwest Nederland een grote kans ligt in maintenance bij de procesindustrie. Dat wil zeggen dat ook Zeeland deze kans kan benutten. Vanuit Zeeland is er al interesse getoond in het MBA onderzoek. Het is verstandig om te kijken of het onderzoek met enkele aanpassingen naar Zeeland overgezet kan worden. Hierbij kan de aanpak van het project één op één gekopieerd worden (bijlage 1). Dit zorgt ervoor dat het onderzoek minder tijdrovend is dan het oorspronkelijk onderzoek in West Brabant. Door het onderzoek in Zeeland uit te zetten kan men zien of er in Zeeland wellicht overeenkomstige maintenance aandachtspunten zijn. Bij de congressen kunnen bedrijven uit beide regio s bij elkaar worden gebracht zodat nog meer kennis en ervaring kan worden gedeeld. Advies voor REWIN Er moet kennisborging plaatsvinden over de aanpak van zowel projecten als subprojecten. Door de projectstructuur is er een zeer wisselend personeelsbestand. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat reeds aanwezige kennis na enkele jaren niet meer beschikbaar is. Aanbevolen wordt dat een stagiair(e) met inzicht in projectaanpak alle projecten van de afgelopen 3-5 jaar bekijkt op overeenkomsten. Deze moeten worden samengevat in een handboek voor de aanpak van projecten. Iedere werknemer kan bij het opzetten van een nieuwe project kijken of de aanpak van een voorgaand project gebruikt kan worden. De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

38 28 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

39 [1] REWIN; Handboek REWIN; Literatuurlijst [2] Pieken In Delta; Bijlage A PID ZW Projectplan en Samenvatting MCC; 2005 [3] D.B. Baarda, M.P.M. de Goede; Methoden en technieken; Groningen: Wolters-Noordhoff; 2006; X [4] Nel Verhoeven;Wat is onderzoek? : praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs; Amsterdam: Boom onderwijs; 2007; [5] Ronald T. Anderson; Reliability Centered Maintenance; London : Elsevier Applied Science; 1991; X [6] Mark Haarman en Guy Delahay; Value Driven Maintenance; Uitgeverij industriële pers 2005; [7] Hongzhou Wang and Hoang Pham; Reliability and optimal maintenance; London: Springer; 2006; [8] J.M.M. Aalders, C.M.P.F. van den Broek; Total productive maintenance (TPM); Deventer: Kluwer; 1993; [9] Natalie Santos; Eindscriptie het Innovatiehuis; 2007 [10] Stephen J. Thomas; Improving maintenance and reliability through organizational cultural change; New York : Industrial Press; 2005; X [11] Syntens, Innovation Quick Scan (IQS) De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

40 30 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

41 8. Afkortingen & verklarende woordenlijst B2B BEMAS BIK CE studenten EZ FTE HBO Hotspot IQS KvK MBA MBO MCC O&I Pilot RCM SPSS TPM TUE VDM Business to Business Belgian Maintenance Association Branche Indeling Kamer van Koophandel Commerciele Economie studenten Ministerie van Economische Zaken Full Time Employee Hoger Beroeps Onderwijs Regio met een sterke concentratie van kennis en ervaring Innovation Quick Scan Kamer van Koophandel Maintenance Business Awareness Middelbaar Beroeps Onderwijs Maintenance Compentence Center Ontwikkeling en Investering Een testonderzoek om te bepalen of iets bruikbaar/ toepasbaar is. Reliability Centered Maintenance Statistical Package for Social Sciences (dataverwerking en verbandlegging) Total Productive Maintenance Technische Universiteit Eindhoven Value Driven Maintenance De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

42 32 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

43 9. Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Bijlage 10 Bijlage 11 Bijlage 12 Aanpak van het project De Relatiedriehoek De BIK-codes De deelname eigenschappen De Bedrijvenlijst Uitwerking vraagstukken Afweging onderzoeksmedium Definitieve enquête Resultaten van het onderzoek Gemeente respondenten Trends PMD De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

44 34 De marktverkenning van het MBA project G.W.M. van de Wouw

45 Bijlage 2 De relatiedriehoek

46 I N H O U D S O P G A V E De relatiedriehoek.. Uitvouwen volgende pagina Bijlage 2 De relatiedriehoek 2

47 Technische ontwerpdient voor mechanische en elektrische installaties voor gebouwen Technische ontwerpen voor bedrijfsprocessen en productie Ingenieursbureau Advies inzake Service Management Advies inzake speciale reglementering, wetgeving, normen en richtlijnen Adviezen consulten in onderhoud Adviezen inzake facilitair beheer en gebouwen onderhoud Adviezen inzake milieu & omgeving Overige adviezen inzake bedrijfsvoering en management t.b.v. maintenance Advies Kennis & Advies Personeelopleiding & training in Service Management Opleiding & training in gebouwenbeheer en Facility Management Opleiding & training in onderhoudsbeheer en Maintenance Management Technische opleidingen in onderhoud Training kennis Onderzoek en ontwikkeling organisatie Onderzoeksinstituut in onderhoudsbeheer Onderzoeksinstituut in onderhoudstechnieken Onderzoeksorganisaties Technische detachering & uitzendbureaus Availability/ Reliability/ Life Cycle Cost modelling Facility Management Failure analyses/ Risk based Knowledge & Document Management Maintenance Management (CMMS) Informatica en aanverwante activiteiten Gegevensverwerking voor predictief onderhoud en conditie monitoring Reservedelen optimalisatie en locatie Technisch Asset Management Gereedschap inventaris & traceer Safety management Field service management Fleet management Software Beheer en overname van het volledige onderhoud Onderhoud aan gebouwen Onderhoud aan infrastructuur Onderhoud aan productie machines/ apparatuur Onderhoud van specifieke technische uitrusting van specifieke gebouwen (ziekenhuis, zwembad, klimaatbeheersing, etc) Reparatie en onderhoud van machines voor de land, tuin en bosbouw Reparatie en onderhoud van machines voor de bouw Reparatie en onderhoud van medische en chirurgische uitrusting Reparatie en onderhoud van technische uitrusting in gebouwen Component onderhoud (onderhoud aan specifieke onderdelen) Onderhoud aan luchtvaart Onderhoud aan scheepvaart Onderhoud aan transport over land Onderhoud Uitvoering MRO industriële bevoorrading & gereedschappen Wisselstukken en onderdelen voor uitrusting, toestellen, apparaten en machines Logistiek Technische testdiensten Technische inspectiediensten Schoonmaken en reinigen Kalibreerdiensten Expertise Dienstverlening door deskundige getuigen Dienstverleners voor predictief onderhoud en toestandsbewaking (condition monitoring) Hulptoestellen voor onderhoud Schilderen en coaten Steigerbouw Speciale diensten Bijlage 2 (2).mmap Serviceleverancier Technisch Systeem Systeemleverancier Energieproductie en distributie Infra (Bruggen, Dijken, Wegen, etc) Vervoer per lucht Transport Vervoer over weg Vervoer over zee Gebruiker Proces / productie Grondstof winning Handelsfirma Aannemer Petrochemie Vervaardiging van producten van rubber en kunststof Vervaardiging van pulp, papier en papierwaren Vervaardiging van chemische producten Vervaardiging van metalen in primaire vorm Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt en kweekstoffen Food Bouwer (niet technische systemen) Drukkerij Overige Groothandel in chemische producten Groothandel in bederfelijk voedsel Overige bedrijven die gebruik maken en afhankelijk zijn van kapitaal intensieve systemen en deze zelf niet levert (zoals aannemers) Handelsfirma Groothandel in machines, apparaten en werktuigen Groothandel in medische apparatuur en instrumenten, van precisie en optische instrumenten Groothandel in overige kapitaalintensieve systemen/ producten Bouwer Vervaardiging en assemblage van auto's, aanhangwagens en opleggers Vervaardiging van audio, video en telecommunicatieapparatuur Vervaardiging van elektrische machines en apparaten Vervaardiging van kantoormachines en computers Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen Vervaardiging van medische apparatuur en instrumenten, van precisie en optische instrumenten en van uurwerken Vervaardiging van overige niet metaalhoudende minerale producten Vervaardiging van producten van metaal Vervaardiging van transportmiddelen te lucht Vervaardiging van transportmiddelen te zee Vervaardiging van transportmiddelen te land Vervaardiging van overige kapitaalintensieve systemen/ producten

48 Bijlage 3 BIK-codes

49 I N H O U D S O P G A V E Bik codering Bijlage 3 BIK-codes

50 Bik codering Om een zo correct mogelijk beeld te verkrijgen van de regio West Brabant, worden alleen bedrijven betrokken die met maintenance van kapitaalintensieve systemen te maken hebben. Om deze reden worden alle West Brabantse bedrijven door een aantal filters gehaald, die bepalen of het bedrijf in aanmerking komt en dus een belanghebbende is. De eerste filtering heeft plaatsgevonden naar aanleiding van de BIK-codering van de KvK. Hierbij is een eerste selectie gemaakt zodat alleen de West Brabantse bedrijven in aanmerking komen als ze aan één of meerdere van de volgende BIK coderingen voldoen: -C: Winning van delfstoffen (10,11) -D: Industrie (15 t/m 37) -E: Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas en water (40, 41) -F: Bouwnijverheid (45) -I: Vervoer, opslag en communicatie (60 t/m 63) -K: Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening (71,72,77) -O: 93; Overige Dienstverlening (93) Bijlage 3 BIK-codes 3

51 Bijlage 4 De deelname eigenschappen

52 I N H O U D S O P G A V E De deelname eigenschappen...3 Wanneer wel...3 Wanneer niet Bijlage 4 De deelname eigenschappen

53 De deelname eigenschappen De eerste filtering van de BIK-codes bevat nog veel onzuiverheden. Een advocatenbureau (dienstverlening) heeft bijvoorbeeld niets te maken met maintenance (tijdens werk). Daarom dient de lijst verder gefilterd te worden. Deze verdere filtering is uitgevoerd door studenten Commerciële Economie(CE). Om deze filtering zo goed mogelijk uit te voeren, is een checklist opgesteld wanneer bedrijven in aanmerking (kunnen) komen. De belangrijkste bedrijfseigenschappen die tijdens de voorstudie naar maintenance naar voren zijn gekomen zijn in de lijst opgenomen. Dit wil niet zeggen dat dit per definitie alle eigenschappen zijn. De deelname eigenschappen dienen dan ook ter indicatie en zijn niet bindend. De eigenschappen worden onderstaand weergegeven. Wanneer wel - Kapitaalintensieve producten - Kapitaalintensieve processen - Vervaardiging van etenswaren - Situaties waarbij door slecht onderhoud gevaar ontstaat - Gespecialiseerd in onderhoud - Productie die 24/7 draait - Groothandel technische onderdelen - Beschikbaarheid van het materieel is van groot belang - Verkopers van technische installaties / machines (potentieel serviceleveranciers) - Chemische bedrijven (bijna altijd veiligheid onderhoud) - Adviesbureaus op gebied van maintenance - Gespecialiseerde bedrijven op maintenance vlak - Utiliteit: gebouwgebonden installaties (airco s, filtersystemen, klimaatbeheersing) - Bedrijf met zeer specifiek (en kapitaalintensief) product (zoals diamant-gereedschap) - Groothandel in machines etc, (potentieel serviceleverancier) - Verhuur van machines/ installaties - Lease bedrijven (verkopen beschikbaarheid dus is onderhoud nodig) - Bedrijven die diensten verlenen die nodig zijn om onderhoud plaats te laten vinden zoals specialisten in steigerbouw rond en in kapitaalintensieve systemen - Als het gaat om een zeer zeldzaam product waarvan er maar enkele zijn en vervanging kostbaar is. Het onderhoud is dan belangrijk. Maatwerk! - Drukkerij van ochtendkranten waarbij storing voor problemen zorgt - Als het een bedrijf is dat potentieel belangrijk onderhoud nodig heeft - Schilder omdat hij installaties, producten verzorgt en versterkt (geen huisschilder) Bijlage 4 De deelname eigenschappen 3

54 Wanneer niet - Wanneer het geen Business to Business relatie betreft. - Wanneer het niets met techniek en beschikbaarheid te maken heeft. - Wanneer het niet gaat om kapitaalsintensieve producten/ installaties etc. - Wanneer het gaat om kleine en eenvoudige werkzaamheden (standaard loodgieterwerk) (Indien het een loodgieter is die gespecialiseerd is in het aanleggen en onderhouden van machine verbindingen, is hij WEL belangrijk) - Als het product een zeer standaard product is zodat hij snel, makkelijk en goedkoop vervangen kan worden. - Utiliteit waarbij geen kapitaalintensieve systemen worden gebruikt (bijvoorbeeld een standaard voegbedrijf of metselaar) - Het bedrijf heeft geen site + de naam is nietszeggend + er zijn geen vacatures te vinden + geen artikelen in vakbladen database - Als het bedrijf minder dan 5 werknemers heeft TENZIJ het maar 4 werknemers heeft omdat het bedrijf in zeer hoge mate geautomatiseerd is. Onderhoud is dan weer van groot belang - Kleine drukkerij waarbij een storing geen direct capaciteitsprobleem vormt 4 Bijlage 4 De deelname eigenschappen

55 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

56 I N H O U D S O P G A V E Toelichting op de bedrijvenlijst...3 Bedrijven...4 Aalburg...4 Alphen-Chaam...4 Baarle-Nassau...4 Bergen op Zoom...4 Breda...5 Drimmelen...6 Etten-Leur...6 Geertruidenberg...7 Halderberge...8 Hoogerheide...8 Moerdijk...8 Oosterhout...10 Roosendaal...10 Rucphen...11 Steenbergen...11 Werkendam...12 Woensdrecht...12 Woudrichem...13 Zundert...13 Gemeente onbekend Bijlage 5 De bedrijvenlijst

57 Toelichting op de bedrijvenlijst In deze bedrijvenlijst zijn de bedrijven opgenomen die tot de doelgroep van het MBA project behoren. De bedrijven zijn door CE studenten beoordeeld en globaal gecontroleerd door de afstudeerder en de project manager. Per gemeente wordt aangegeven welke bedrijven tot de doelgroep behoren. In de laatste pagina staan een 50-tal bedrijven waarbij geen gemeente is aangegeven. Dit ligt aan het feit dat de bestanden uit het KvK register komen en daar af en toe een velt niet volledig wordt ingevuld. Voor gedetailleerde informatie van de bedrijven met hun activiteiten verwijs ik u naar de digitale bijlage 5 De bedrijvenlijst Digitaal Gedetailleerd. Bijlage 5 De bedrijvenlijst 3

58 Bedrijven Aalburg Oerlemans Plastics B.V. G. Kwetters en Zn. B.V. D. van der Pol en Zonen B.V. Horeca Specialiteiten Giessen Montair B.V. Altena Koelservice Henk Maas Weegschalen B.V. Zuivelprodukten Jan Bax Alphen-Chaam Universo B.V. Vromans Houtbewerking B.V. Govers Electrotherm B.V. N.V. Nederlandse Gasunie Verkooijen Transport Strijbeek B.V. Van Puijenbroek Installaties B.V. Baijens Alphen B.V. Metaalbewerkingsbedrijf J. van Gestel B.V. Installatiebedrijf Elektro Michielsen B.V. Crane-House B.V. Maproplast B.V. Kaasmakerij De Jong B.V. Baarle-Nassau Drukkerij Em. De Jong B.V. Vleeshandel J. van der Flaas B.V. Landbouwmechanisatiebedrijf Rijsbosch B.V. W.V.S. International B.V. Bergen op Zoom Philip Morris Holland B.V. General Electric Plastics B.V. Bruynzeel Keukens B.V. Nuplex Resins B.V. Fluor Daniel Consultants B.V. Blagden Packaging Nederland B.V. Smurfit Kappa Trimbach B.V. C.M. Nijpels Meubelen B.V. De Kok Bouwgroep B.V. LNP Engineering Plastics Europe bruynzeel-sakura bv Ge Bayer Silicones W. van Egeraat Transport B.V. Port Louis Maritime Corporation Ltd. Koninklijke Nedalco B.V. Nedalco International B.V. Frans Maas Logistics Bergen op Zoom B.V. Meeus Transport B.V. Van Vliet Installatie B.V. Darvi A.M.B. Maintenance B.V. Kaspermann Engineering Services B.V. GE Betz B.V. Akkermans Techniek Bergen op Zoom B.V. Fijn Mechanische Industr. Bergen op Zoom B.V. Unipak B.V. Alcan Packaging Brabant Hout- en Metaalinterieurs Hemi B.V. Mepavex Logistics B.V. QPS Engineering B.V. Van Dorst Transport B.V. P. Jansen Installatietechniek B.V. Zep Manufacturing B.V. Apparatenbouw en Machinefabr. "De Poort" B.V. Van Loon en Smits Installatiebedrijf B.V. Huybregts Transporten B.V. Metaalgieterij Bruijs B.V. Ardee B.V. Elektrotechnisch Wikkelbedrijf De Bruijn B.V. Akkermans Industrial Engineering B.V. Sakko B.V. Enta B.V. JEFKO ELEKTRO B.V. Machinefabriek Heijnen B.V. Eco-Point Nederland B.V. Machinefabriek P.J. van Mechelen B.V. Plastica B.V. Kemet Europe B.V. R.S.K. (Railcar Service Kuijpers) Vecom Metal Treatment (Zuid) B.V. Inpa Parketvloeren B.V. Constructie- en Revisiebedrijf P.J. Kint B.V. V.O.F. Schrauwen Lasbedrijf Van Bedaf Machines B.V. Ingenieursbureau E.P.G. Bergen op Zoom Diamond Tools Europe B.V. Ingenieursbureau Poly Construction B.V. P.B.E. Rhigo B.V. Assemblage Bergen op Zoom B.V. Game Masters Renotec Duo E.T.I. Installatiebedrijf B.V. Metaalbewerkingsbedrijf A.L. v. Mechelen B.V. Newton Engineering B.V. Partner Logistics Europe B.V. Sema B.V. CCH B.V. 4 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

59 Breda Esso Ned. B.V. SPIE Nederland B.V. Witteveen & Bos Perfetti Van Melle Benelux B.V. BAM Rail B.V. Imtech Maintenance InBev Nederland N.V. Dockwise B.V. Heijmans Servicebouw Amgen Europe B.V. Gom Schoonhouden Steelweld B.V. NOVA Chemicals Netherlands B.V. Rasenberg Wegenbouw B.V. Hero Nederland B.V. ING Car Lease Nederland B.V. York International B.V. Skil Europe B.V. Analytico Medinet B.V. Astra Faam B.V. ISPC Breda B.V. Brabant Water N.V. Saval B.V. Bakkersland Breda B.V. Visker B.V. Scholle Europe B.V. Continental-Breda B.V. Thermo Electron Corporation Agpo B.V. Revere Transducers Europe B.V. Tyco Valves & Controls B.V. Korteweg Bouw B.V. Alfa Laval Benelux B.V. Bergler Nederland B.V. Select Totaal Bouw en Verbouw B.V. Caligen Europe B.V. Machinefabriek Brabant D. van Opstal B.V. Tyco Valves & Controls S&D Nederland AIB Vinçotte Nederland B.V. 3M Filtrete B.V. Nijkamp B.V. Visker B.V. Koel- en Vriestransport Voesenek B.V. Teodur B.V. E.T.W. Breda B.V. Media Motion Data B.V. Anticimex Benelux B.V. 1e Nl. Fabr. v. Weeg J. Molenschot & Zn. B.V. Cooper Menvier B.V. Thermobile Industries B.V. Toshiba Information Systems Benelux Van Wijngen Transport B.V. Tes Installatietechniek Utiliteit B.V. Wegener Breda Nieuwsdruk Ehrbecker Schiefelbusch B.V. BBA Personenvervoer N.V. RPS Analyse B.V. Alcan Nederland B.V. Fellowes Distribution Services B.V. Hessels Metaalindustrie B.V. Groenewout B.V. Avnet B.V. Aannemersbedrijf J.C. van den Broek B.V. Voeten & Leppens Bestratingen B.V. Krohne Oil & Gas B.V. Voeten & Leppens Wegenbouw B.V. M. Pijnenburg B.V. Kompak Nederland B.V. Holleman's Transportbedrijf B.V. Rasenberg Kabels en Leidingen B.V. Van Puijfelik B.V. Vuurslag B.V. D.P. Breda 1 & 2 B.V. Koninklijke Drukkerij Broese & Peereboom B.V. Koninklijke Drukkerij Broese & Peereboom B.V. Van Dijk Expresse B.V. Gebr. Coremans Grondwerken B.V. Amgen B.V. NPN drukkers B.V. Uitgeverij Vipmedia Otjens Schildersbedrijf B.V. Raadgevend Ingenieursbureau Lievense B.V. Scott Specialty Gases B.V. Aartsenfruit Breda B.V. Air Liquide Welding Nederland B.V. De Kraan Installatietechniek B.V. Hatenboer-Elektro B.V. Michelin Distribution B.V. Tideway B.V. Wegenbouwmaatschappij Elshout B.V. Gebr. Backx B.V. Braintech Infra & Installatiebeheer B.V. Pieterman Chocoladewerken B.V. Skalar Analytical B.V. Van Tilburg-Bastianen Groep B.V. Fijnmechanische Industrie Touw B.V. Interscience B.V. Kennis Transport B.V. N.V. Vandemoortele Lucom Nederland B.V. DTV Consultants B.V. B.V. Etap Haribo Nederland B.V. Wegenbouwbedrijf J.M. van den Broek B.V. Breda Bouw B.V. Bijlage 5 De bedrijvenlijst 5

60 B.V. Nemijtek Vrieshuizen UCB Pharma B.V. Rasenberg Milieutechniek B.V. Raton B.V. Holtgrefe Breda B.V. Tandtech Lab De Maat en Willemen B.V. A.C. Stolwerk Sloopwerken B.V. Hoenke Pre-Press B.V. Mölnlycke Health Care Goorbergh Funderingstechnieken B.V. Talboom B.V. Imago Groep Unifine F&Bi Nederland B.V. Cugla B.V. Rasenberg Bouw B.V. Stolwerk Metaal B.V. Van Dijnsen Beveiligingen B.V. HGM Consultants B.V. MB Graphics Braacx Special Machining (BSM) B.V. Elektravon Breda B.V. Veluvine B.V. Vimarc B.V. Carat Nederland B.V. NCT Holland B.V. 3p Quality Services Novotek B.V. Remie Metaalbewerking B.V. Akkermans Techniek Breda B.V. D.C.M. Dirven Constr.- en Metaalwerken B.V. LOODET B.V. Redenko B.V. Infraconcepts N.V. Constructiebedrijf Denis-Steffens B.V. Elster Meters B.V. Artilan Aluminium B.V. Capable B.V. Dátaccent B.V. E.T.I.B. van Oorschot B.V. Drukkerij Perfekt B.V. Kemppi Benelux B.V. Taks Tuinbouwtechniek B.V. A.W.S. Warmte- en Koeltechniek Grafisch Afwerkcentrum Breda B.V. AssiTech Consultancy CSB-SYSTEM Benelux B.V. Sintra International B.V. Machinefabriek Otten B.V. Machinefabriek Santbergen B.V. M-Tech B.V. Noud Luykx B.V. Plasma Service B.V. Tristar Industries Nederland B.V. Dutch Vision Components Holding De Steigerspecialist New Pig B.V. Aket Mocca d'or B.V. BoCari Engineering Netherlands B.V. Pferd-Rüggeberg B.V. Adviesgroep Koeman-de Baronie B.V. Hydroscope B.V. Kharma International B.V. The Business Factory Holding B.V. Aucuba B.V. Eclipse Technical Software Service B.V. B.L.T. Luchttechniek Ingenieursburo Alprint Terre Armee B.V. BADOR Bouw ADvies ORganisatie Drimmelen Bosal Tobo B.V. Rasenberg Bouwbedrijf B.V. Rompa Kunststof Produkten B.V. Segeren Metaalwerken B.V. Rasenberg Milieutechniek B.V. Tanis Confectionery & Consultancy Emar Logistics Vekon Besturingstechniek B.V. Scheepswerf Made B.V. C & C Investments B.V. La Boucherie B.V. Rasenberg Wagenberg HAVÉ regel- en besturingstechniek B.V. Ingenieursbureau M.U.C. E.B.R. Scheepsrep. en Constructiebedrijf B.V. Machinefabriek West-Brabant B.V. Easyflex Software B.V. FD Advies Holding B.V. G & S Klimaat Service B.V. Rense Instruments B.V. Zijlmans Jachtbouw Scheepvaartbedrijf Dortsman V.O.F. Scheepvaartbedrijf Speelman Grootkeukentechniek van Rijswijk Rondvaartbedrijf Zilvermeeuw B.V. V.O.F. Oome Bootmotoren en Service Etten-Leur Thetford B.V. Roto Smeets Etten Saint-Gobain Isover Benelux B.V. S.V.Z. International B.V. Fri-Jado Smurfit Kappa Oudenbosch Golfkarton B.V. Varco BJ B.V. 6 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

61 Fri-Jado Super Service Hill's Pet Nutrition Manufacturing B.V. Supertape B.V. ABB Sattline B.V. Gamko B.V. Groenewegen Fabr. v. Wegtransportmid. B.V. Graham Packaging Company B.V. SPX Air Treatment B.V. PET-Power B.V. Uitgeverij BN/De Stem B.V. Trappenfabriek Vermeulen B.V. Schut Flexible Packaging B.V. Synbra Technology B.V. Aluminium Handelmij "Alusta" v/h A.J. Zwaan Embregts Autodiensten B.V. Nederlandse Bouw Unie B.V. Peeters Landbouwmachines B.V. Heijboer Transport B.V. Gamko Horecatechniek B.V. Transport Van Overveld B.V. Uitgeverij BN/De Stem B.V. Parker Filtration and Separation B.V. Nomi Co-Packing Centrafarm B.V. Bas Logistics B.V. General Signal Ireland B.V. Power Motive B.V. Van Leeuwen Test Systems B.V. Jyden-Juka B.V. K.V.M. Supplies B.V. Mel Machinefabriek Etten-Leur B.V. Waters Chromatography B.V. VB Constructions B.V. Wensing Meubelen B.V. B.V. Vriesveem Benjamin Industries B.V. Martinus Zuid-Nederland B.V. Bousfield B.V. Chocolaterie Boulanger Breda B.V. Kaasmakerij Ozgazi B.V. G. Frost Diepvries B.V. Safe and Sure Nederland B.V. Akaplast Thermoforming B.V. Betonboringen Zuid-Nederland B.V. Trafa B.V. EPI Elektro Pneumatisch Installatiebedr B.V. Meteor Systems B.V. Meubelmakerij Lotus Sanyo Biomedical Europe B.V. BEL Wegenbouwservice Handelmaatschappij van Voorden B.V. Farball-Holland B.V. Van Leusden B.V. Karcher B.V. A. van Bilsen B.V. Brabantse Non Ferro Gieterij B.V. Dinaf Traffic Control B.V. J.C. Assembly B.V. RH Stoelen B.V. Arena Warehousing B.V. Bettinehoeve B.V. Climatic B.V. Labovi Exploitatiemaatschappij B.V. Service Pack B.V. Uitgeverij BN/De Stem B.V. Handelsonderneming J. van den Bos Witcom Engineering Plastics B.V. Uitgeverij BN/De Stem B.V. WTV Plastics B.V. Geertruidenberg Essent Energie Productie B.V. CSI Gebr. Jongste B.V. Vpk Packaging B.V. Roma Nederland B.V. Lips Nederland B.V. Van der Sluijs Tankrederij B.V. Holmatro Industrial & Rescue Equipment Exel Raamsdonksveer B.V. Oudenallen Prefab Beton B.V. Jan de Poorter B.V. Kuehne + Nagel Logistics B.V. B.V. Aann.- en Handelmij. Schapers en Zoon Oertli Gereedschappenfabriek B.V. BAM Techniek Regio Zuidwest - Raamsdonksveer Stokman B.V. N. Adriaanse Transport B.V. B.V. Scheepswerf "De Donge" Nieuwenhuijsen Groep B.V. Leaf Holland Distribution B.V. Produlab Pharma Production B.V. Rodenburg Installatiebedrijven Flexoclean Engineering B.V. Fluidor RVSA Services B.V. Permanento B.V. Unisol Isolatietechniek B.V. Optical Disc Replication Asto B.V. Hyperbaric Technology B.V. Aircraft Interior Services B.V. Roestvaststaal Apparaten Fabriek B.V. Dopharma Research B.V. Vat Onderhouds- en Reinigingsproducten B.V. Van der Kuijp's Machinefabriek B.V. Typhoon Roertechniek B.V. Bijlage 5 De bedrijvenlijst 7

62 Hardinge Machine Tools B.V. Peters Cement Overslagbedrijf B.V. W. Kok-Spaarndam B.V. Coenraads Perslucht B.V. McAp Cable & Glassfiber Assemblies B.V. Offshore Ruijtenberg B.V. Interselling Search B.V. OWT Oil-Water Treatment Services B.V. Tim Reyntjens Coatings Schwing-Stetter B.V. De Smit Printservice B.V. Hycos B.V. Marilux B.V. Melanie Scheepvaart Van Dinther Bedrijfsautomatisering B.V. Vink's Vatenhandel B.V. BOA Services Firma Van Zwol en Zn. Fra melco B.V. Altena Woodline B.V. Millvision B.V. Nieuwesteeg Rail Service B.V. Halderberge Aannemersbedrijf van Agtmaal B.V. Hendriks-Infra Bakkersland Oud Gastel B.V. Alljobs B.V. Nederlandse Staal Unie Mammoet Road Cargo B.V. Randridge Contracting B.V. B.V. Aannemersbedrijf J.M.B. Consafe Logistics B.V. VT Plastics B.V. Carrosserie Akkermans B.V. Verspaningstechniek Timmermans B.V. Schildersbedrijf Van Rossum B.V. Tebecon B.V. Watercompany International B.V. Soethoudt Metaalbewerking B.V. KCS Cleanroom Systems B.V. Mastenbroek Aeroskill B.V. Stow Nederland B.V. Technische Installaties De Kinderen B.V. AMC Packaging M.J.K. Leathers Verzinkerij West-Brabant B.V. Backx Staalconstructies B.V. Velletri Logistiek B.V. Advantec B.V. De Kroon Salades B.V. Metaalbewerkingsbedrijf Koun B.V. Euro-Bis B.V. Bovi Salespromotion V.O.F. I.C.M.T. Van Mannekus Universal V.O.F. Hoogerheide Fokker Services B.V. Fokker Elmo B.V. Nampak Cartons B.V. Moerdijk Stevens Nautical B.V. SHELL Nederland Chemie B.V. Cegelec B.V. De Rijke Bulk Liquid Services B.V. Fabricom GTI Major Projects B.V. Zuid-Nederlandse Staalbouw Furness Logistics (Moerdijk) B.V. Tetra Pak Moerdijk B.V. adidas Logistic Services B.V. Afvalstoffen Terminal Moerdijk B.V. GCA Transport B.V. Fabricom Piping B.V. Akkermans Industrie Moerdijk B.V. De Rijke Intermodal B.V. N.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland (AZN) Namascor B.V. Wuppermann Staal Nederland B.V. De Boer Dintelmond B.V. Spar Distributiecentrum Zuid B.V. Escher Holland B.V. NewCo Europe B.V. Caldic Chemie Produktie B.V. Farm Trans B.V. Chugoku Paints B.V. AD Productions Rynart Transport B.V. Tetra Pak B.V. Marbo Recycling B.V. Manntech Gevelinstallaties B.V. Sivomatic B.V. Europe Steel Center B.V. Essent Energie Produktie B.V. Slibverwerking Noord-Brabant Remondis Argentia B.V. Nebiprofa B.V. Zuid-Nederlandse Constructie Maltha Glasrecycling Nederland B.V Messer B.V. Palletcentrale B.V. Chemie-Pack Kees Mulders en Zn. B.V. Leijten Transport B.V. 8 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

63 Euro Used Clothing B.V. Dr. W. Kolb Nederland B.V. DBN Diamant Systemen B.V. Axel Christiernsson B.V. P.C.C. Conserveringswerken B.V. MacS Hoogveld Maintenance Services B.V. Hünnebeck Nederland B.V. Puratos N.V./S.A. Langbroek Bouw- en Aannemingsbedrijf B.V. B.V. Snijwerk Oies Transmo Container Service B.V. Shoppartner B.V. Industriewel B.V. Z & O Binders B.V. Winde Trans-Mission Moerdijk B.V. Arbed Damwand Nederland B.V. W.B. Bijl Polyester B.V. Knook Staalkonstrukties B.V. Ligtermoet B.V. NIVO Steigerwerken B.V. Plastics Recycling Simons B.V. ProClass B.V. Scheuten Glas Randstad B.V. Spectraroof Dieselpower Holland B.V. Rotako Montage B.V. Merwestaal Moerdijk Minelco B.V. Zuid Ned. Bronbemaling en Grondboringen B.V. Gebroeders Raaphorst Transport B.V. Talke Nederland B.V. L. Mulders Transportbedrijf B.V. Bato Plastics B.V. Buchinhoren Staalbouw B.V. Jachthaven Noordschans B.V. Konecranes Hafentechnik GmbH, Benelux Vest. Kroger Staal B.V. Trako B.V. Van Dalen Moerdijk B.V. Bouwbedrijf Vrolijk B.V. Van der Vlist Terminal Moerdijk B.V. H. van Oorschot Kranen B.V. Rogier Bosman Chemie B.V. Den Hollander Klundert B.V. Moerdijk Cargo Services B.V. Bouwbedrijf Van der Zande B.V. Mac-Lean Products B.V. Gooskens Hout Moerdijk Maliepaard Filling B.V. Meeberg Container Service United Offshore Services V.O.F. Verhoeven Constructie B.V. Wout Kapoen B.V. Zuid-Hollandsche Eil. Tuin en Parkmach. B.V. Anera B.V. Beton en Metaalbescherming Polak en Schouten Glynwed B.V. Hogedruktechniek Zuid Nederland B.V. MainWind B.V. Aerospace Propulsion Products (A. P.P.) B.V. B + B TEC Boor- + Bevestigingstechniek B.V. Metaal Industrie Service Fijnaart B.V. Poso International B.V. Transportbedrijf C.L. Lambregts B.V. De Ridder Bouw- en Aannemingsbedrijf B.V. MBR Hekwerken B.V. Kontinex Staal B.V. Mopal B.V. Van Oorschot Hijs- en Transporttechniek B.V. Verhoeve Watertechniek Witlox-Talke B.V. IFC International Freight (Caribbean) B.V. Marine Diesel Reconditioning (MDR) P.F.F. Europe B.V. Wihamij Palletindustrie B.V. Coatex Netherlands Cronifer (Holland) B.V. Mechanisatiecentrum West-Brabant B.V. Pocometal B.V. Proper Alarmsystemen B.V. Marlog Forwarding B.V. Brabant AG Industrie B.V. Moerdijk Marine Terminal B.V. V.O.F. Rederij Fides Basell Nederland B.V. Begron De Katjang B.V. Euro Aluminium B.V. Las- Konstruktiebedrijf Buchinhoren B.V. Metaldec International Red River-van Eck B.V. Terex-Demag V.O.F. KMK InfrA2 VDB Profiel B.V. Verhagen Meelfabriek B.V. Yakery B.V. Bouwcombinatie Van der Made / Van der Horst Automotive Designing h.o.d.n. Trim-Line A.D.B. loon, verhuur en bestratingen B.V. Ge Seaco VAM Moerdijk B.V. LC Engineers & Consultants B.V. Tip Top Sailing B.V. Bijlage 5 De bedrijvenlijst 9

64 Oosterhout Hitachi Construction Machinery (Europe) N.V. Corus Tubes B.V. Ingenieursbureau "Oranjewoud" B.V. Smurfit Kappa Vandra B.V. Dycore B.V. Walon B.V. MAUSER Benelux B.V. Den Braven Sealants B.V. Banketbakkerij Merba B.V. Martens beton b.v. Leaf Holland B.V. Döhler Holland B.V. Vitronics Soltec B.V. Brabant Mobiel B.V. Martens Kunststoffen B.V. AncoferWaldram Steelplates B.V. Ysco Nederland B.V. Bucas Installatiebedrijven B.V. De Graaf Logistics B.V. De Kroes B.V. Transportbedrijf J.A. van Wanrooy B.V. Transportbedrijf Jac. Caron B.V. Personen-Vervoer Oosterhout B.V. Calderys The Netherlands B.V. Wanzl Nederland B.V. Koreman Staalbouw B.V. T.E.S. Industrial Systems B.V. De Graaf Internationaal Transport B.V. Martens en Van Oord Transport B.V. Pekso Beton B.V. Diefac-Stansvormenfabriek B.V. Janus Vaten B.V. NDC Cranes Brabant Chemie BASF Construction Chemicals Nederland B.V. Lubron Waterbehandeling B.V. R.E.K. Gebr. van Dijk B.V. B.V. Machinefabriek v/h Bonnier & Louwerse Gebhard Electro B.V. Oosterhoutse Mallenfabriek B.V. Elementis Specialties B.V. Vacumetal Rens Joosen Suikerwerken B.V. VDM Foods Technical Support Oosterhout B.V. ELD (European Liquid Drumming) B.V. Gebrs. De Leeuw B.V. Van den Berg Good in Food Transportbedrijf H. van Strien B.V. Vermijs Kartonnage B.V. Amerland B.V. Franki Grondtechnieken B.V. Appkuns Van der Made Snacks B.V. Vebero Eastwood Blanching B.V. Martens Transport Oosterhout B.V. M.B.S. Packaging V.O.F. AK Steel B.V. M & C Indumation B.V. Bon Bida B.V. Microtron B.V. Palletising and Packaging Technology B.V. Hebels Steel Center B.V. Vezelversterkte Kunststoffen Ned. B.V. Distrifill B.V. Embee & Schoenmakers B.V. Energy ICT Nederland B.V. Foodguard De Koning Straal-Schilderwerken Intergas Energie De Hoog Dombosch Grafische Diensten De Hoog Dombosch Grafische Diensten De Koning Marine Service B.V. De Koning Marine Service B.V. B.V. Centrale Uitgeverij Harderwijk De Koning Straal- en Schilderwerken B.V. Roosendaal Philips Lighting B.V. Flowserve Werk en Vakmanschap Penske Logistics Transport B.V. J.A.M. de Rijk B.V. Polynorm Plastics B.V. Flowserve Fluid Sealing Division MeadWestvaco Netherlands BVR Bouw Roosendaal B.V. Taxibedrijf De Groen B.V. Aan de Stegge Roosendaal Krinkels B.V. Tsubakimoto Europe B.V. Bostik Nederland B.V. Rust-Oleum Netherlands B.V. Vleescentrale Van der Horst B.V. Altrif Label B.V. Amersham Biosciences Benelux Leys B.V. Elkor Brabant Elektrotechniek Flowserve Flow Control Benelux B.V. Kuijpers Kuijpers Installaties Moerdijk B.V. Peeters Produkten B.V. Pharmalabel B.V. Hertoghs Carrosserieen B.V. Fa. Kop & Zn. Jan de Rijk Benelux B.V. 10 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

65 Electronic Trading Ben. After Sales Serv.BV Lonka Cematec Engineering B.V. Bogers Installatieburo Amflex Onderhoudsbedrijven B.V. Biggelaar Tabak B.V. Heros Kraanverhuur B.V. Rijnart Internationaal Transportbedrijf B.V. Bradford Engineering B.V. Narvik-Yarway B.V. Matrijzenmakerij "Maro" B.V. Chinkoe Metaalbewerking B.V. De Kok Staalwerken B.V. Konings Staal B.V. Van Vliet Verpakkingen B.V. Wenneker Distilleries Wubben Handelsmaatschappij B.V. B.V. Drukkerij en Boekh. J.C. en W. Altorffer Kramer Holding B.V. CONRAIL CONSTRUCTIE B.V. Scanvaegt Benelux B.V. ASK ROMEIN Vlissingen B.V. Conrail B.V. Handels- en Servicebedrijf Ideal B.V. Brabant Installatie Techniek B.V. S & L Techniek B.V. Fixcon Electronics B.V. Fred Biskop Transport B.V. Leonidas C.V. B. & S. Ceratizit Nederland B.V. ASK ROMEIN Bouw B.V. Christiaan Liebau B.V. Chinkoe Fijnmechanica B.V. Heijnen E-Technologie B.V. Ingenieursburo Maters en de Koning Heros Recycling B.V. Eurotec B.V. De Renovatievloer B.V. Interflon B.V. Mach Roo B.V. Cable Partners B.V. J & W Bouwpartners Bouwstoffen B.V. Rombouts Betonstaalvlechterij B.V. Siemons Grondwerken B.V. Pagter Innovations B.V. Sauflon Central Europe B.V. Stoncor Benelux B.V. A.S.R. Bouwbedrijf Roosendaal B.V. Acess Benelux B.V. Celanese Chemicals Netherlands B.V. Mega Cleaning Products B.V. N. van Mook Schoentechniek B.V. Technische Handelsonderneming Europlex B.V. Willemse & Van Engelen Bakkerijmachines B.V. Frama B.V. Van de Klundert Kunststoffen B.V. Arpa Shipping B.V. Bartels Grondwerken B.V. Bip Holland B.V. Grafische Handelondern Ronald Mekes B.V. Holland Bean B.V. J. & Th. van der Veldt B.V. Kramer Vleesprodukten B.V. Timro Technical Components and Services B.V. A.B.F. Bearings Lazeroms Betonstaalvlechtbedrijf B.V. Meddis B.V. Microland Roosendaal KTB Klimaat Techniek Brabant B.V. LeraK Engineering WHON Techniek B.V. Greten Raadgevende Ingenieurs Wematech Milieu Adviseurs B.V. Rucphen Continental Bakeries (Rucphen) Rotax Roks Montage Holland B.V. Nispen Lasmij B.V. IJspaleis Sprundel B.V. De Wit Plastic B.V. Zuid-Nederlandse Ramenfabriek B.V. Aannemingsbedrijf Gebr. J. + P. Oomen B.V. Doorisol Isolatie B.V. Aquaned Watertechniek B.V. Steenhouwersbedrijf W. van Peer B.V. D & J Verlaar Schilderwerken B.V. Van Dooren Management B.V. Muijs Touringcarbedrijf en Reisbureau B.V. BingFo B.V. A. van Overveld Transport Van Beers werktuigbouw en procestechniek B.V. Firma Van Dijk Steenbergen Fujicolor Benelux B.V. Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. SENSUS JMT International Insulcon B.V. SuikerUnie Specialiteitenfabriek Roosendaal Installatiebureau Van der Put B.V. Aarts Steenbergen B.V. Mangnus & van der Heijden B.V. Jaartsveld Groen en Milieu B.V. PPC Pallets-Zuid B.V. Bijlage 5 De bedrijvenlijst 11

66 BECAS Consultancy B.V. Samec B.V. Re-App B.V. Sensus Fiere zuig- en blaastechniek B.V. Van der Kroon Food Products B.V. van Os Medical B.V. Bos Dempers B.V. Fujifilm Medical Systems Benelux Werkendam B.V. Aannemingsbedrijf De Klerk Hak Houtindustrie Installatiebedrijf Werkendam B.V. Aannemingsbedrijf De Vries Werkendam B.V. Evides Locatie Petrusplaat Werkendamse Verwarmings Centrale B.V. Hakkers B.V. J.J. Groeneveld Nieuwendijk B.V. Drukkerij Damen B.V. Van Andel Industrial B.V. Aannemingsbedrijf Ippel-Nieuwendijk B.V. De Waal Machinefabriek B.V. Green-Fish B.V. Werkendamse Verwarmings Industrie B.V. Machinefabr. en Scheepsrep.bedr. v. Wijk B.V. S.K.B. Scheepsafbouw- en Konstr.bedr. B.V. Instalho B.V. Scheepswerf Gebr. Jooren Werkendam B.V. Swijnenburg Transport Werkendam B.V. Van den Heuvel Werkendam B.V. Poly Products B.V. Van den Heuvel Metaalwerken B.V. Van Haaften-van Oord B.V. Altena Installatie B.V. VEKA Handelsonderneming B.V. Rederij Chr. Kornet & Zonen B.V. Holstaal B.V. Kieboom Werkendam B.V. Rioolontstoppingsbedrijf Groeneveld B.V. Voordendag Van der Stelt Machinefabriek Werkina Werkendam B.V. A. de Jong Milieutechniek B.V. Innotec Systems B.V. Van den Bergh & Co. B.V. Gerritsma Rioolservice Kraanverhuurbedrijf Verhoeven B.V. SMT Stelt Metaal Techniek B.V. Wics Solutions B.V. Clean Werkendam B.V. B.K.M. Linings B.V. Cornelis R. B.V. Drabbe Elektrotechniek B.V. Erbe Benelux B.V. Gehlmax Nederland B.V. Nautilus Tanktransport B.V. V.O.F. A. den Dekker en Zonen Deo Juvante B.V. Heibedrijf G. Verspui B.V. Ruijtenberg Maritieme Logistiek V.O.F. Confidence Van Noorloos Cascobouw B.V. Van Wijk Stuurhuizen B.V. Cornet Service B.V. ES Techniek Filia Alette C.V. H. Spaargaren Keruma Muns Techniek B.V. Scheepvaartbedrijf J. van der Stelt C.V. Van Spelden Assemblage B.V. Addio Maritieme Logistiek V.O.F. Bruma De Boef en Vermeulen Bestratingen B.V. De Scheepsbouwers Maritiem B.V. Dutch Maritime Management International B.V. EKN Machines Fast Benelux B.V. Firma A.P. Verheij en Zoon TTT Vink Shipping JC Straaltechniek Werkendam B.V. Woensdrecht Evides Locatie Huijbergen Polynorm Van Niftrik B.V. Techn. Installatieburo Nemar Woensdrecht B.V. Ossendrechtse Betonindustrie B.V. Overveld Machines B.V. Pack-O-Phane B.V. P.C. Soffers Aannemersbedrijf B.V. Karsten Roser B.V. De Nijs Aannemersbedrijf B.V. M.M. Gerüstbau und industrieservice G.M.B.H. ACE Installatie B.V. Heger Holland B.V. Tummers Machinebouw B.V. Matthijs B.V. Mattheeussens-WIDO B.V. Stolk Elektrotechnisch Wikkelbedrijf Aannemingsbedrijf Suykerbuyk B.V. Bouwmachines "Hoogerheide" B.V. Wynmalen & Hausmann Hoogerheide B.V. Landa Conserven B.V. Loncar Metaalbew., Isolatie en Detachering Smet-G.W.T. Nederland 12 Bijlage 5 De bedrijvenlijst

67 Technical Diving Equipment Pommec B.V. V.K.T. Montage B.V. Woudrichem Lama Conserven E. van Wijk Logistics B.V. O. Bouman B.V. Villaforte B.V. Buchner Transport B.V. Hercuseal B.V. Wylax International B.V. Aannem.- en Handelsond. S. Zijlstra B.V. Hoogendonk B.V. Broveco Machines B.V. Machinefabriek Otto Schouten B.V. Duijster Carrosserie en Wagenbouw De Graaf Giessen-Moerdijk Combinatie B.V. Bert de Joode Verswaren B.V. Giesko B.V. V.O.F. A.H. Weima en Zoon Zundert Luijckx B.V. Bouwbedrijf Maas-Jacobs B.V. "De Bakker" Zundert B.V. Rena Electronica B.V. Aannemersbedrijf Van Opstal Van den Buijs Installaties B.V. Drukkerij Vorsselmans B.V. Gebroeders Snellen B.V. Van Beers-Son B.V. ARDO B.V. Jef de Meijer B.V. H.A. de Bruijn Landbouwmechanisatiebedr B.V. Installatiebedrijf Roks B.V. Machinaal Timmerbedrijf Rombouts V.O.F. V.O.F. Jan de Meijer & Zn. Gemeente onbekend Koster Schilderwerken + Totaalonderhoud B.V. Technisch Installatiebedrijf Tibo-Veen B.V. Martens en Van Oord Aannemingsbedrijf B.V. Van de Lande & Zonen B.V. Staal-Straal "Brabant" B.V. Aannemersbedrijf P. de Visser Werkendam B.V. Q.I. Press Controls Omnilabo International B.V. Cetus B.V. LMS Instruments B.V. Holmatro Hydraulics B.V. Witte Molen B.V. Diagnostic Products Corporation Ned. B.V. Vandeputte Safety B.V. Sabora B.V. Liad Electronics Breda B.V. Siemens-Milltronics Process Instruments B.V. ALE Lastra B.V. Schouw Informatisering B.V. NRG DIRECT LIMITED Zevij B.V. Plaatwerk- en konstr.bedr. v/d Klundert B.V. Basan B.V. Bom Engineering B.V. Alting's Bakkerij B.V. Transportbedrijf L. van Zandwijk B.V. De Graaf-Giessen B.V. Robim B.V. DieVision Raamsdonksveer B.V. Installatiebureau Pals B.V. Scheepvaartbedrijf Camaro B.V. Cimpro Jacht en Scheepsbouw "De Alm" B.V. B.V. Aannemingsbedrijf A.W. Molhoek Consolidated Projects Limited Eldeko Verhuur B.V. Gerla Products B.V. Maropol B.V. A. van Tilburg BG Deur B.V. Wirtgen Nederland B.V. A. Lievaart Grondwerken B.V. Bamberger Polymers (Europe) B.V. Elvee Holland B.V. J.F.M. Havermans B.V. Navmate Scheepsautomatisering Machinefabriek J. Bayens B.V. Alubra B.V. C.T. Platon B.V. Martec Engineering B.V. Hoff Heating Systems B.V. (H.H.S.) Imex International Shipping & Forwarding B.V. C.M.P Fibalite Bijlage 5 De bedrijvenlijst 13

68 Bijlage 8 Definitieve enquête

69 Toelichting bij de enquête De bedrijven die worden aangeschreven om deel te nemen aan het onderzoek, zijn een serviceleverancier, systeemleverancier of gebruiker. Om de enquête zo kort mogelijk te houden krijgen de serviceleveranciers alleen de specifieke vragen voor de serviceleveranciers te zien. Hetzelfde geldt voor de systeemleveranciers en de gebruikers. In figuur 1 Enquête opbouw staat de opbouw van de enquête weergegeven. De kleuren geven aan welke vragen gesteld worden aan de respondent. De lichtblauwe kleur geeft aan dat ieder bedrijf de vraag invult. De groene kleur geeft aan dat alleen de serviceleverancier de vraag invult. De paarse kleur geeft aan dat alleen de systeemleverancier de vraag invult. De gele kleur geeft aan dat alleen de gebruiker de vraag invult. De grijze kleur geeft aan dat de vraag wordt ingevuld door alle eigenaar van kapitaalintensieve systemen. Figuur 1 Enquête opbouw Bijlage 8 Definitieve enquete 2

70 Voorwoord onderzoek Bijlage 8 Definitieve enquete 3

71 Vraag voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 4

72 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 5

73 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 6

74 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 7

75 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 8

76 Vraag voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 9

77 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 10

78 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 11

79 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 12

80 Bijlage 8 Definitieve enquete 13

81 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 14

82 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 15

83 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 16

84 Bijlage 8 Definitieve enquete 17

85 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 18

86 Vraag voor de serviceleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 19

87 Vraag voor alle bedrijven (reeds getoond) Bijlage 8 Definitieve enquete 20

88 Vraag voor de systeemleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 21

89 Vraag voor de systeemleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 22

90 Vragen voor de systeemleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 23

91 Vragen voor de systeemleveranciers Bijlage 8 Definitieve enquete 24

92 Vragen voor de systeemleveranciers (reeds getoond) Bijlage 8 Definitieve enquete 25

93 Vraag voor de gebruikers (reeds getoond) Bijlage 8 Definitieve enquete 26

94 Vraag voor de gebruikers Bijlage 8 Definitieve enquete 27

95 Vragen voor de gebruikers Bijlage 8 Definitieve enquete 28

96 Vragen voor de gebruikers Bijlage 8 Definitieve enquete 29

97 Vragen voor de eigenaren van kapitaalintensieve systemen Bijlage 8 Definitieve enquete 30

98 Vragen voor de eigenaren van kapitaalintensieve systemen Bijlage 8 Definitieve enquete 31

99 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 32

100 Vragen voor alle bedrijven Bijlage 8 Definitieve enquete 33