Natuur & Milieu. educatie. Groep 3 Schapenscheerdersfeest. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Transcriptie

1 Natuur & Milieu educatie Groep 3 Schapenscheerdersfeest Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting 3. Lesschema 4. Inhoud en organisatie van de les 5. Achtergrondinformatie Bijlagen Werkboekje Schapenscheerderfeest Werkblad Het schaap Grote foto van schapenscheren Wol verven met natuurlijk materiaal Gegevens Vorm: Excursie Locatie: Kinderboerderij Zegersloot, Burg. Bruins Slotsingel 11, Alphen aan den Rijn Periode: Mei Duur: 1 uur en 30 minuten Doelgroep: Groep 3 Begeleider: Vrijwillige medewerkers 1. Inleiding Lammetjes, schapen en de lente horen voor ons gevoel bij elkaar. In het voorjaar worden de schapen geschoren. Op kinderboerderij Zegersloot is dan het schapenscheerderfeest. De kinderen zijn van harte uitgenodigd om dit op de boerderij bij te wonen. Behalve het schapenscheren maken de kinderen kennis met wolverwerkingstechnieken. U kunt met de kinderen overal een kijkje nemen. En soms mogen de kinderen een handje helpen. Aan het eind van de dag krijgt u een zak met wol mee om hier in de klas mee aan de slag te gaan. In de lessuggesties vindt u ideeën hiervoor. 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting Leerdoelen Kinderen kunnen vertellen hoe een schaap wordt geschoren. Kinderen weten waarom een schaap geschoren moet worden. Kinderen weten dat wol gewassen en gekaard moet worden voordat dit verder verwerkt kan worden. Kinderen wassen en kaarden zelf wol. Kinderen weten hoe wol gesponnen wordt (met een spinnenwiel of een spintol). Kinderen hebben zelf geprobeerd om wol te spinnen. Doelgroep Deze excursie is bedoeld voor de groepen 3 van de basisschool. Samenvatting Het programma bestaat uit 3 onderdelen: voorbereiding in de klas, schapenscheerderfeest op de kinderboerderij Zegersloot en verwerkingsactiviteiten op school. De leerlingen zien op de kinderboerderij hoe de schapen geschoren worden. Ze maken kennis met wat je allemaal van wol kan maken, en doen daar allerlei opdrachten mee. 2

3 Schapenscheerdersfeest 3. Lesschema Lesactiviteit Tijd Materiaal Werkvorm Introductieles Liedje zingen Filmpje laten zien via digitaal schoolbord. Bespreken waarom schapen geschoren worden, wat ze gaan doen op de kinderboerderij en afspraken maken. Kleurplaat werkboekje kleuren min. Digitaal schoolbord en/ of foto van een schaap dat geschoren wordt uit de bijlagen. Werkboekje Kleurpotloden (Kring)gesprek (klassikaal) Kijken en bespreken filmpje (klassikaal) Kleurplaat werkboekje kleuren (zelfstandig) Kernles(sen) Excursie Schapenscheerderfeest op kinderboerderij Zegersloot 90 min. Kijk- en doeroute (begeleide groepjes) Verwerkingsles Bespreek de excursie en opdrachten na in een afsluitend gesprek. Maak de verwerkingsopdrachten van de excursie in het werkboekje en bespreek deze even na. Proefjes en knutselen met wol. Werkblad Het schaap maken Werkboekje Achtergrondinformatie Wol van de excursie Emmers water en zeep Werkblad Het schaap Kleurpotloden Lijm (Kring)gesprek (klassikaal) Werkboekje maken (klassikaal) Werkboekje bespreken (zelfstandig) Experimenteren met wol (klassikaal) Werkblad maken (zelfstandig) Extra Verwerkingsopdrachten, wol verven, schrijven en wollen schaapjes Aandachtspunten Zorg dat u op tijd op de excursielocatie aanwezig bent met de groep. Excursies lopen toch vaak al wat uit, op tijd starten is dan ook belangrijk. Enkele hulpouders zijn handig tijdens deze excursie. Vertel de kinderen buitenkleding aan te trekken. Kleiding die tegen een stootje kan en vuil mag worden. Bij heel slecht weer wordt er afgelast. Bij buiigheid zorgen we voor voldoende schuilmogelijkheden 3

4 4.Organisatie en inhoud van de les - Les 1 Introductieles Voorbereiding: Zorg dat u het filmpje eenvoudig kunt oproepen op het digitale schoolbord. Wanneer u geen digitaal schoolbord heeft kunt u eventueel ook de foto uit de bijlagen gebruiken. Leg de werkboekjes voor de kinderen klaar en ze hebben kleurpotloden nodig. Inleiding Zing het liedje Schaapje, schaapje, heb je witte wol? Schaapje, schaapje, heb je witte wol? Ja baas, ja baas, drie zakken vol! Eén voor de meester en één voor z n vrouw. Eén voor het kindje dat bibbert van de kou. Schaapje, schaapje, heb je witte wol? Ja baas, ja baas, drie zakken vol. Via de onderstaande link kunt u het liedje ook (deels) afspelen, mocht u het niet kennen. Laat het filmpje zien op het digibord via en/of de foto uit de bijlage. Vertel de kinderen dat ze op de kinderboerderij naar het schapenscheerdersfeest gaan. Vraag de kinderen wie er wel eens op de kinderboerderij geweest is. Kern Bespreek met de kinderen: Waarom een schaap geschoren wordt Hoe het scheren gaat. Dit gebeurt met een soort tondeuse waarbij in een keer de hele vacht er af gaat. Zou het pijn doen bij de schapen? Nee jij voelt ook niets al je haren worden geknipt. Papa voelt ook niks als hij zich scheert. Wat gaat er allemaal gebeuren op het schapenscheerdersfeest ( Er worden schapen geschoren, wat wordt er van de wol gemaakt, door te spinnen maken ze van de wol een draad, ze kunnen proeven van het schaap, de schapenboer verteld over zijn schapen en knuffelen met de dieren.) Welke regels er gelden op de kinderboerderij. - Niet achter de dieren aanrennen, als ze dat willen komen ze zelf wel naar je toe!niet op de hekken klimmen en ze vooral niet open laten staan! Pas op dat de dieren niet ontsnappen. - Niet gillen en schreeuwen. Anders schrikken ze en maak je de dieren bang. - Trek kleding aan die vies mag worden en tegen een stootje kan. Afsluiting: Laat de kinderen de eerste kleurplaat van het werkboekje van het schapenscheren inkleuren. Als afsluiting is het leuk om samen nog een keer het liedje Schaapje, schaapje heb je witte wol te zingen. 4

5 Schapenscheerdersfeest Les 2 Kernles Voorbereiding: Regel het vervoer naar de kinderboerderij (lopen/ fiets/ auto). Zorg voor enkele hulpouders tijdens de excursie. Denk aan buitenkleding. Bij heel slecht weer wordt er afgelast. Bij buiigheid zorgen we voor voldoende schuilmogelijkheden. Inleiding Met de klas mag u verzamelen voor het hek van de kinderboerderij. Daar zal een gastheer of gastvrouw u opvangen en wegwijs maken. U krijgt een draaischema en men vertelt waar wat is. Het is heel erg belangrijk dat de klassen zich strak houden aan dit schema. Er zijn namelijk tegelijkertijd verschillende andere klassen aanwezig. Vervolgens mag u meteen naar de eerste activiteit gaan. Na ongeveer tien minuten zal telkens de bel gaan en dan mag u met de groep naar de volgende activiteit gaan van het schema. Kern Schapenscheren Schapen scheren is een kijkactiviteit naar het kijken van het schaapscheren. Kinderen zitten op gymbanken. Per ronde wordt één schaap geschoren. Een verteller vertelt bij het schaap dat geschoren wordt. Tijdens het scheren geeft u de kinderen de volgende kijkopdrachten: Is alle wol even mooi? Het wol op de schouderbladen en de flanken geven de mooiste wol. Het wol van de poten en het achterwerk is niet zo mooi. Kun je de uier van het schaap zien? Hoeveel truien denk je dat je kunt breien van de wol van één schaap? (5 kilo wol, ongeveer voor 5 truien) Hoe ligt het schaap als het geschoren wordt. Hoe houdt de schapenscheerder het schaap vast? Waar begint de schapenscheerder met scheren? Zie je verschillen tussen de schapen? Zijn ze allemaal even groot? Kun je zien hoe oud ze zijn? Hebben ze allemaal dezelfde kleur. Wolstraat Wolstraat is een soort productielijn van ruwe wol naar gewassen, gekaarde, gesponnen, geverfde en verwerkte (sokken en truien, wandkleden, dekens, gebreide/ geweven/ vervilte) wol en evt. andere producten van het schaap. Kinderen kunnen bij aanvang stukje ruwe wol in handen krijgen en gaandeweg dit tot een draad verwerken. Ook kunnen ze met wol een stukje proberen te vingerhaken en/ of een stukje brijen. Spinnen Bij het spinnen zien de kinderen hoe op een spinnewiel de wol tot draad verwerkt wordt. Tegenwoordig gaat dat machinaal, maar draad maken met het spinnenwiel is voor de kinderen een goede manier om het proces te leren kennen. De spinster laat zien hoe je een mooie gelijkmatige draad kunt maken, maar ook de kinderen mogen even achter het wiel gaan zitten. Voorlezen Bij deze activiteit zal worden voorgelezen uit het prentenboek Pelles nieuwe kleren. Er staan een aantal bankjes in een kring of vierkant waar de kinderen op kunnen gaan zitten. Het prentenboekje geeft inzicht in het hele proces van het scheren van de wol van het schaap, het kaarden, spinnen en vormt daarmee de verbinding tussen de andere activiteiten tijdens het schapenscheerdersfeest. 5

6 Dieren op de kinderboerderij Bij Dieren op de kinderboerderij zijn er verschillende dieren te zien. Kinderen kunnen hier de dieren aaien en knuffelen. Vrijwilligers begeleiden het vasthouden en aaien van de dieren. Schapenboer In het leslokaal wordt met stro een ruimte afgescheiden, een klas neemt hier plaats bij de schapenboer. Die vertelt wat over het houden van schapen, activiteiten door het jaar heen en beantwoordt vragen van kinderen en laat een lammetje aaien. Proeven van het schaap In de marktkraam naast de wolstraat kunnen de kinderen verschillende zuivelproducten proberen van het schaap, de geit en de koe. Gesproken kan worden over producten van melk van andere dieren, zoals geiten en koeien. Wanneer er een echte kaasboer is, kan deze misschien ook nog iets vertellen over het melken van een schaap en het bereiden van de producten ervan. Afsluiting: Als de kinderen langs alle activiteiten zijn geweest mag u het draaischema weer inleveren en krijgt u een grote tas met wol mee. U kunt daarmee op school aan de slag. Helaas is het niet mogelijk om op de kinderboerderij te blijven. Na de eerste ronde volgt meteen nog een tweede ronde en na die ronde moet er snel worden opgeruimd. In het gebied om de kinderboerderij is veel groen en ook nog een kleine speelplaats, dus mocht u met de kinderen willen blijven om bijvoorbeeld te picknicken zijn er genoeg alternatieve mogelijkheden. 6

7 Schapenscheerdersfeest Les 3 Verwerkingsles: Voorbereiding: Lees voor de les de achtergrondinformatie nog even door. Zorg dat de werkboekjes en werkbladen klaarliggen om uit te delen. Verder heeft u de meegenomen wol van het schapenscheerderfeest nodig en zet vier emmers klaar. Een met warm water, een met koud water, beide zonder zeep. Ook een met warm water, en een met koud water, maar deze wel met groene zeep er in opgelost. Ook hebben de kinderen vergrootglazen, kleurpotloden en lijm nodig. Inleiding Bespreek met de kinderen de excursieles na. Wat hebben ze tijdens het schapenscheerderfeest allemaal gezien en beleefd? Wat zijn hun ervaringen en welke opdrachten hebben ze gedaan. Wie heeft allemaal van het schaap geproefd? Hoe ging het scheren? Bespreek de opdrachten uit het werkboekje even met elkaar en laat de kinderen de vragen maken. Daarna kunt u de vragen klassikaal met elkaar even bespreken. Kern Nu gaat u aan de slag met de wol die u hebt meegekregen van de kinderboerderij. De wol komt zo van het schaap. Het is nog vies en er zit nog veel wolvet in. Geef alle kinderen een plukje van deze wol om in hun handen te houden, te voelen, te ruiken, te kijken etc. Als ze het door hun handen wrijven, krijgen ze vettige handen. Ook heeft verse wol een typische geur. Woldraad ziet er anders uit dan verse wol. Laat de kinderen proberen een woldraad te rollen. Trek voorzichtig de wol een beetje uit elkaar, dan kunnen ze een langere draad maken. Wie krijgt de langste, dunste of mooiste draad. Laat ze er even mee aanrommelen. Geef de kinderen de volgende opdrachten: Trek één haar uit de wol. Is hij langer of korter dan je eigen haren? Deel per tafeltje een vergrootglas uit. Bekijk de wol onder het vergrootglas. Hoe sterk is de haar? Probeer het maar eens? Zijn meer draden tegelijk sterker? Probeer het ook maar eens. Op de kinderboerderij hebben de kinderen gezien dat een schaap geschoren wordt en hoe daar dan een draad van gesponnen wordt. Ook de verschillende eindproducten hebben de kinderen gezien, maar de wol wordt ook nog gewassen. Hoe kun je wol wassen. Moet je zeep gebruiken? Warm of koud water. Maak vier emmers met water klaar. Eén met warm water, één met koud water, beide zonder zeep. Ook één met warm water en één met koud water, maar deze wel met groene zeep er in opgelost. U kunt dit misschien beter buiten op het schoolplein doen. Laat de kinderen experimenteren met het wassen van de wol. Eventueel kunt u na het wassen, de wol ook nog verven (Zie extra activiteiten en bijlagen). Afsluiting Vraag de kinderen eens of ze nu weten welke stappen de wol van het schaap tot de warme wintertrui doormaakt. Deel als laatste het verwerkingsblad Het schaap uit, met de kleurplaat van een schaap. Deze mogen de kinderen kleuren en vervolgens mogen ze het schaap zijn wollen jas terug geven door er plukken wol op te plakken. Pak een beker met water. Druppel op ieders handen wat water. De druppels glijden van de handen. Hoe kan dat? Het komt omdat vet water afstoot. Waarom is dat handig voor een schaap? De wol wordt niet erg nat, en zo vat het schaap geen kou. 7

8 Zelfstandig werken Eventueel kunnen delen van deze lessen ook heel goed zelfstandig als taak worden gemaakt door de leerlingen. Ook kunt u de kinderen om de beurt in groepjes het introductiefilmpje op de computer laten kijken. Extra activiteiten Wol verven Zowel gewassen als ongewassen wol kan geverfd worden. Met een tinnetje koudwaterverf of kookverf gaat dat erg goed. Het mooiste wordt het natuurlijk met natuurlijke verf, maar daar heb je toch ook vaak chemicaliën voor nodig. In de bijlagen staan recepten om wol met natuurlijke verf, zoals uienschillen, te verven. Schrijven Laat de kinderen een woldraad op een papier plakken in de vorm van een schaap (of zelf een vorm laten bedenken). Daarna kunnen de kinderen langs de draad allemaal woorden schrijven die met een schaap te maken hebben. Wollen schaapjes De kinderen kunnen met flinke plukken wol schapenlijfjes maken. Met pijpenragers kunnen ze het pootjes geven (makkelijk is om ze om de lijfjes te vormen) en met een naald en draad kunnen ze er oogjes op maken. Ook kunnen ze papieren oogjes uitknippen en deze opplakken. Tip: Voor allerlei activiteiten met wol, kunt u bij deze link tekst en foto s vinden over wol kaarden, spinnen, verven, vilten enzovoorts. oks?id=_6sto4mtyqec&pg=pa63&lpg=pa63&dq= wol+kaarden+met+kinderen&source=bl&ots=ae4n 5mSmTs&sig=ZlPHmVwvl3tCGevdJrN837SsIAQ&hl =nl&ei=q_vmsq7emif0mdjbqpcd&sa=x&oi=book_ result&ct=result&resnum=8 8

9 Schapenscheerdersfeest 5. Achtergrondinformatie 5.1 Schapen Schapen behoren tot de groep van de herkauwers. Er zijn meer dan 200 verschillende rassen schapen. De Texelaar is het meest voorkomende ras in Nederland. In 1998 werden er ongeveer 1,4 miljoen schapen. Er zijn ongeveer 4,5 miljoen koeien in Nederland en 45 miljoen kippen Schapen houden Schapen zijn echte kuddedieren. Vroeger werden ze alleen in kuddes gehouden, tegenwoordig worden ze vooral in omheinde weilanden gehouden. Schapen zijn door de eeuwen heen met verschillende doelen gehouden. Tot de uitvinding van de kunstmest was de mest van de schapen een belangrijk product. In Drenthe, Brabant en Limburg trokken herders er overdag met hun kuddes op uit om hun kuddes op de heide te laten grazen. s Avonds kwam men met de kudde terug naar het dorp. De schapen werden op stal gezet. In deze potstallen werd steeds een nieuwe laag stro of heideplaggen gelegd, zodat de schapen steeds hoger in de stal kwamen te staan. Eenmaal per seizoen word de stal geleegd en kan de mest gebruikt worden om de akkers vruchtbaarder te maken. De schaapskuddes speelden een belangrijke rol bij het in stand houden van heidevelden. Door de begrazing werden jonge boompjes en struiken weggevreten. In landen rond de Middellandse zee worden schapen ook gehouden voor de melkproductie. Veel boeren houden toch nog schapen om bijvoorbeeld dijken te onderhouden, of weides van onkruid te ontdoen. Schapen zijn minder kieskeurig dan koeien. Wol De dikke wollen vacht biedt een schaap bescherming tegen de kou en nattigheid. De zware wol heeft ook nadelen. Een schaap die is omgerold kan moeilijk overeind komen. Je noemt zo n schaap een duikelaar. Ook schapen die in de sloot zijn gevallen kunnen er moeilijk uitkomen. Loslopende honden, die de schapen opjagen, maken soms veel slachtoffers onder schapen. Draagtijd Een mannetjesschaap heet een ram een vrouwtjesschaap een ooi. Na de bevruchting hebben schapen een draagtijd van iets minder dan vijf maanden. Vrouwtjesschapen die voor de eerste keer werpen, krijgen meestal één jong (lammetje). Oudere ooien kunnen meer lammeren werpen. Vaak twee of drie. Tegenwoordig zijn er om de heide in stand te houden weer enkele kuddes schapen. Ook op veel rivier- en zeedijken grazen schapen het gras. Op de steile hellingen van de dijk kun je namelijk moeilijk maaien. Schapen zijn heel licht. Ze trappen de grond lekker vast, maar maken het niet stuk. Tegenwoordig worden schapen vooral gebruikt voor het vlees dat ze leveren. Het wol is een aardig bijproduct voor de Nederlandse schapenhouder. Niet elk ras schaap levert even mooie wol. Bovendien is wol niet meer zo belangrijk om kleren van te maken. Je kunt kleren tegenwoordig veel makkelijker maken van katoen of kunstvezels, bijvoorbeeld acryl. De beste wol komt overigens van schapen uit Australië. Hier wordt het oorspronkelijk Spaanse Merinoschaap gehouden. 9

10 5.3. Schapenrassen Je hebt landrassen en cultuurrassen. De landrassen zijn meestal vrij kleine lichtgebouwde schapen. Ze zijn niet of weinig veredeld. Deze schapen kunnen prima op schrale grond leven zoals op heideterreinen bijvoorbeeld. Ze produceren niet veel vlees of goede wol. Het Drents heideschaap is een typisch landschaap. Cultuurrassen zijn verder veredeld. Ze zijn forser gebouwd en hebben een betere kwaliteit voedsel nodig. Daardoor leveren ze wel meer productie. Je hebt wol-, vlees- en melkschapen. De Texelaar is een goed voorbeeld van een cultuurras. De Texelaar De Texelaar is het belangrijkste schapenras in Nederland. De Texelaar is door fokken ontstaan. Het is een vrij fors schaap, heeft een hoekige vorm en een grote kop. Daardoor ontstaan wel eens problemen bij het lammeren. De Texelaar geeft mooie wol en lekker vlees. Op kinderboerderij Zegersloot lopen enkele verschillende schapenrassen rond. De verscheidenheid in schapenrassen is hier dus goed te bekijken. In het najaar 2000 waren de volgende rassen op de boerderij te vinden. De Ouessant De Ouessant is het kleinste Europese schaap. Hij komt oorspronkelijk van het eiland Ouessant voor de kust van Bretagne. Daar leeft het onder moeilijke omstandigheden. De bewoners van Ouessant willen alleen zwarte schapen. De bruine worden meteen geslacht. Het lukte echter niet om deze kleur volledig weg te fokken. Tegenwoordig zijn er zelfs witte Ouessants. De Ouessant levert relatief veel wol. De Blauwe Texelaar De Blauwe Texelaar heeft van een afstand een bruine vacht. Als je de bovenvacht opzij duwt komt de ondervacht te voor schijn en die heeft een staalblauwe kleur. De kop is wat minder breed dan van de Texelaar. Daardoor lammert hij wat makkelijker. Zwartbles De Zwartbles is ontstaan uit het Schoonebeeker Heideschaap. Het schaap werd geïmporteerd in Friesland. Daar is men gaan fokken zodat men alleen zwarte schapen kreeg met een witte bles op hun kop. Dit schaap heeft ook witte voetjes en een witte staartpunt. Het ras wordt gehouden voor de melkproductie. 10

11 Schapenscheerdersfeest 5.4 Producten van het schaap Wol Schapen zijn over het hele lichaam bedekt met een laag wol. De wolvezels grijpen in elkaar zodat er na het scheren van de schapen een aangesloten vacht overblijft. Een schapenvacht weegt tussen de 4 en 7 kilo. Hiervan is 60 % echt wol, de rest is vuil, vet en zweet. De meeste schapen hebben witte wol. Witte wol is industrieel makkelijk te verwerken, omdat het in vrijwel alle kleuren te verven is. Er zijn minder zwarte en bruine schapen. De wol van deze schapen is veel moeilijker om te verven. Deze wol wordt daarom ongeverfd gebruikt. Wol wordt niet alleen gebruikt om kleren, dekens en dekbedden van te maken. Men gebruikt ook wol als isolatie in huizen. Melk Tot zo n 60 jaar geleden werden vooral in Friesland en Zeeland veel schapen gehouden voor de melk. In landen rond de Middellandse Zee houdt men nog steeds veel schapen voor de melk. Van de melk wordt vaak kaas gemaakt, zoals Roquefort. Ook op Texel wordt nog steeds schapenkaas gemaakt. Vlees Vlees is tegenwoordig het belangrijkste product van het schaap. Vooral het lamsvlees (van schapen jonger dan een jaar) brengt veel op. Vlees van oudere schapen heeft meer vet en een grovere structuur en is daarom minder populair. In Nederland wordt meer schapenvlees geproduceerd dan geconsumeerd. Het overschot wordt geëxporteerd naar België en Frankrijk. 5.5 Schapen scheren Schapen worden eind mei en begin juni geschoren. Het mag niet te koud meer zijn, omdat de schapen anders makkelijk kou kunnen vatten. Een schapenscheerder scheert de vacht er in een keer af met een elektrische tondeuse. De vacht wordt opgehangen op een schoon kleed omdat er anders strootjes en vuil in komt dat er moeilijk is uit te halen. Vaak worden tegelijk met het schapenscheren ook de hoeven geknipt en worden eventuele pillen tegen wormen gegeven. Een schapenscheerder werkt snel, omdat schapen die te lang op hun rug liggen last krijgen van gasvorming in de darmen (de scheerziekte). Hier overlijdt het schaap meestal aan. Voor het scheren worden de schapen meestal in de stal gehouden. Enerzijds omdat de vacht alvast een beetje schoongemaakt kan worden, anderzijds omdat het beter is dat de schapen 12 uur voor het scheren niets meer eten. Het scheren van hun vacht is voor schapen een grote ingreep. Hun warme vacht die hen beschermde tegen kou en regen is weg. Een boer zal zijn schapen dus binnen houden als het weer slecht is. Ook al te felle zon is slecht voor de pasgeschoren schapen. Lammetjes worden meestal pas na hun eerst jaar geschoren en leveren dan relatief veel wol. 11

12 Schapenscheerdersfeest Bijlagen Braakballen Bijlagen Werkblad 1 De uil Werkboekje met antwoorden Werkblad 2 Mijn braakbal Schapenscheerderfeest Werkblad 3 Wat zit in mijn braakbal Werkblad Het schaap Werkblad 4 Voedselketens Uit die warme jas Werkblad 5 Voedselpiramide Wol verven met natuurlijk materiaal

13 Werkboekje met antwoorden Naam: Groep 3 Schapenscheerdersfeest Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

14 Werkboekje Schapenscheerder Schapenscheerdersfeest

15 Werkboekje Met en zonder jas Teken een schaap voor het scheren Teken een schaap na het scheren Schapenscheerdersfeest

16 Werkboekje Dieren op de kinderboerderij Bij welke dieren horen deze plaatjes? Zet een kruisje bij alle plaatjes die bij het schaap horen Snuit Staart Schaap Varken Paard Schaap Poot Schaap Kip Schapenscheerdersfeest

17 Werkboekje Dieren op de kinderboerderij Weet je hoe het andere dier heet op de tekening? Schrijf het er maar onder! Oren Uier Schaap Konijn Koe Schaap Vacht Schaap Kip Schapenscheerdersfeest

18 Werkboekje Versc hillende soort en Welke schapen heb je gezien? Zet maar een kruisje! Ouessant Drents heideschaap Texelaar Kerry Hill Zwarte blesschaap Blauwe Texelaar / Bleu-Tex Sc ha pensc heerdersfeest

19 Werkboekje Verschillende soorten Wie heeft langere haren? Zet een kruisje. Geit Schaap Zijn er andere dieren met wol? Welke dieren ken je? Schrijf maar op. Lama, Kameel, Alpaca Schapenscheerdersfeest

20 Werkboekje Schapenscheren De plaatjes van het schapenscheren staan door elkaar. Wat is de goede volgorde? Nummer ze van 1 tot en met Schapenscheerdersfeest

21 Werkboekje Van schaap tot wollen trui Schapenscheerdersfeest

22 Werkboekje Tot ziens! Schapenscheerdersfeest

23 Werkblad Het schaap Maak een mooie tekening van een schaap en geef hem zijn wol terug! Schapenscheerdersfeest

24 Werkblad Uit die warme jas! Schapenscheerdersfeest

25 Werkblad Wol verven met natuurlijk materiaal Groene kleuren met zuring (uit weilanden en bermen) Nodig: 400 gram zuring 15 gram aluin 100 gram wol Met water twee uur aan de kook houden op 90 graden Celsius, de wol krijgt een groene kleur. Geel kleuren met fluitenkruid Nodig 200 gram fluitenkruid 15 gram aluin 100 gram wol Met water een uur aan de kook houden op 90 graden Celsius, de wol krijgt dan een fel gele kleur. Geel kleuren met uienvellen Nodig: 50 gram uienvellen (gebruik alleen de buitenste vellen) 15 gram aluin 100 gram wol Met water een uur aan de kook houden op 90 graden Celsius. Let op! Let er bij het plukken van planten op dat u: niet meer meeneemt dan u nodig heeft; de juiste plant plukt; geen planten onnodig vernielt. Zorg er voor dat de wol tijdens het verven niet echt gaat koken. De wol zal dan namelijk gaan vervilten en is daarna niet meer goed te verwerken. Schapenscheerdersfeest

26 Colofon Handleiding materiaalpakket: De Boer op met koeien enzo Op excursie naar de melkveehouderij Uitgave Stichting Vogelpark Avifauna, Alphen aan den Rijn 2012 Bezoekadres Hoorn 65, 2404 HG Alphen aan den Rijn Postadres Postbus 31, 2400 AA Alphen aan den Rijn Tel: afd: Vormgeving & productie: H2R+ Creatieve Communicatie Illustraties: Atelier De Roggelelie Teksten: Bewerkt door Bart de Koning Eindredactie: Marieke Weishaupt Stichting Vogelpark Avifauna Copyright: Stichting Vogelpark Avifauna