De Kempense pioniersjaren van het spiraaltje
|
|
- Sylvia Heidi Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Kempense pioniersjaren van het spiraaltje Dat in de Turnhoutse Kempen tijdens de voorbije eeuw vele baanbrekende medicijnen werden ontwikkeld, is geweten. Dokter Paul Janssen, de stichter van Janssen Pharmaceutica (1953), was hierbij van kapitaal belang. Recent raakte ook bij een breder publiek bekend dat Ferdinand Peeters, de eerste Kempense gynaecoloog, in 1960 een doorslaggevende bijdrage leverde in de ontwikkeling van de eerste goed bruikbare anticonceptiepil. Onderhavige tekst belicht de rol die vanaf 1968 door een andere Kempense gynaecoloog, Harry Van der Pas en de Gentse hoogleraar Michel Thiery gespeeld werd bij de introductie en de ontwikkeling van de intra-uteriene anticonceptie, zowel in onze contreien als ver daarbuiten. De Lippes-krul Het intra-uterine (contraceptive) device (IU(C)D), in de volksmond bekend als het spiraaltje, is een van oorsprong Europese uitvinding, maar werd na de noodgedwongen emigratie van de Europese joodse pioniers pas opnieuw in Europa geïntroduceerd einde jaren zestig van de vorige eeuw. Het eerste goed gedocumenteerde gebruik van het IUD gaat terug tot de jaren 1920, wanneer de Berlijnse gynaecoloog Ernst Gräfenberg zijn ring-iud ontwikkelde, een plooibare ring van spiraalvormig gewonden zilverdraad. Deze joodse IUD-pionier moest nazi-duitsland ontvluchten en zette zijn werk verder in de Verenigde Staten. Lazar Margulies, werkzaam in het Mount Sinai Medical Center in New York bedacht en patenteerde als eerste een spiraalvormig IUD van thermoplastisch materiaal. Jack Lippes, hoogleraar gynaecologie aan de New York State University in Buffalo, ontwikkelde in 1960 de zogenaamde Lippes loop, die de vorm had van een dubbele S dat, net als het "spiraaltje van Margulies", het voordeel had dat het door een strodunne insertor als een staafje doorheen de baarmoederhals geschoven kon worden om in de baarmoeder zijn oorspronkelijke vorm weer aan te nemen. In 1962 heeft in New York het eerste internationale symposium over intra-uteriene anticonceptie plaats, waar de beide pioniers van de "plastic devices" aanwezig waren om hun bevindingen te demonstreren en hun eerste klinische resultaten te rapporteren. In 1966 beschikte men reeds over een verzamelstatistiek van ongeveer vrouwen en in mei 1968 schatte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het aantal IUD-draagsters wereldwijd op ruim acht miljoen.
2 Maar het was pas in mei 1968 dat het spiraaltje van Jack Lippes voor het eerst toegepast werd in België, met name in Turnhout. Anticonceptie in Vlaanderen en de katholieke Kempen anno 1968 Sinds 1923 was het in België bij wet verboden om anticonceptiva te tonen of er promotie voor te voeren nadat er daartoe een paragraaf bijgeschreven werd bij artikel 383 (hoofdstuk VII over de openbare schennis van de goede zeden) van het Belgische Strafwetboek. In juli 1973 werd deze wet afgeschaft. De medische anticonceptie werd in de jaren 1960 omzichtig ingeburgerd in deze regio. Dit was mee te danken aan de Turnhoutse gynaecoloog Ferdinand Peeters, die in 1959 en 1960 klinisch onderzoek had gedaan dat geleid had tot Anovlar, de eerste bruikbare anticonceptiepil. Nand Peeters lag te Turnhout aan de basis van het Centrum voor Levensproblemen (CLP), de voorloper van het huidige Centrum Algemeen Welzijnswerk De Kempen. In zijn stadspraktijk verzorgde hij veel patiënten in samenwerking met meerdere geassocieerde collega s, onder wie van 1965 tot 1967 Harry Van der Pas ( 1932). Van der Pas werkte enkele jaren als arts in het toenmalige Belgisch-Kongo, maar specialiseerde zich na de onafhankelijkheid van dit land tot gynaecoloog, o.a. bij prof. Kaufmann aan de universiteit van Keulen. Van der Pas was in het spoor van dr. Nand Peeters voorstander van wetenschappelijk gefundeerde anticonceptie. Het gynaecologenteam hield raadplegingen op de eerste verdieping, terwijl het CLP op de tweede verdieping over aparte lokalen beschikte voor de eigen werking. Geïnteresseerde vrouwen kregen er uitleg over seksuologie en anticonceptie door Lidy Geypen, een aan de KU Leuven gevormde psychologe. Het centrum is baanbrekend geweest voor de verspreiding van anticonceptie in de Kempen. Zelfs de katholieke wereld, volop geboeid door het tweede Vaticaanse concilie ( ), stond toen open voor de nood aan anticonceptie, wat zijn uiting vond in het officiële conciliedocument Gaudium et Spes, dat goedgekeurd werd door zowat 90 procent van de concilievaders. In 1964 kon Peeters dan ook in Malta zijn laatste bevindingen met Anovlar toelichten op het eerste Europese Congres voor Katholieke Artsen. Dit alles viel niet in goede aarde bij ultraconservatieve elementen, die na het overlijden van Johannes XXIII aandrongen op een restauratie van de traditionele waarden - en finaal hun slag thuishaalden. In 1964 bekleedde prof. Thiery ( 1924) de leerstoel verloskunde aan de RU Gent. Thiery was reeds lang geïnteresseerd in anticonceptie, maar moest zoals iedereen aan de weg timmeren en optornen tegen de taboes die hierover golden. In maart 1967 gaf hij tijdens een Week-end Lodewijk de Raet-Stichting in Brussel zijn eerste mededeling voor het grote publiek over intra-uteriene contraceptie onder de titel "Verantwoord ouderschap, technieken en methoden van anticonceptie" en in
3 de daaropvolgende jaren ontpopte hij zich tot een ware apostel van het IUD. In 1971, ruim vóór het opheffen van de hoger vernoemde wet van 1923, publiceert hij Anticonceptie, een voor het Nederlandse taalgebied absoluut baanbrekende werk. Het telt onder andere ruim vijftig pagina s wetenschappelijk uitmuntende, en fraai geïllustreerde tekst over intra-uteriene anticonceptie, eindigend met de woorden: Intra-uteriene middelen moeten worden beschouwd als een zeer belangrijke stap in de ontwikkeling van effectieve en veilige anticonceptiva. Ons inziens zullen IUD s in de nabije toekomst een heel belangrijke plaats in ons contraceptief armamentarium innemen. Ten strijde tegen de vooroordelen Het IUD moest aanvankelijk optornen tegen heel wat vooroordelen, zowel medische als ethische. Wat dat laatste betreft was de katholieke invloed in die tijd sterk bepalend. Nochtans was het concilie Vaticanum II, dat samengeroepen werd door paus Johannes XXIII, de uiting van een grote drang naar vernieuwing die leefde binnen de kerkgemeenschap, zowel bij de gelovigen als bij de hiërarchie. De charismatische kerkvorst lanceerde de term aggiornamento ( bij de tijd brengen ),die toen evenzeer in de mond lag als later perestrojka ( ommekeer ) en glasnost ( openheid )in de Sovjet-Unie van Gorbatsjov. Een van de kernvragen daarbij was de kerkelijke visie op seksualiteit en anticonceptie. Het meerderheidsdocument Gaudium et Spes van het concilie erkende als basisprincipe dat seksualiteit niet alleen de voortplanting, maar ook de wederzijdse affectie van partners als doel had, met alle gevolgen van dien. De paus, intussen Paulus VI, schaarde zich achter het progressieve meerderheidsdocument. Pas in 1968, drie jaar na het einde van het concilie slaagden de Italiaanse franciscaan Lio en de Amerikaanse jezuïet Ford erin de wankelmoedige en gewetensvolle kerkvorst te doen terugkrabbelen en het retrograde document Humanae Vitae uit te vaardigen. In deze encycliek bevestigt Paulus VI de oude visie dat huwelijksliefde, seksualiteit en de mogelijkheid tot procreatie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Natuurlijke methoden voor geboorteregeling in het kader van verantwoord ouderschap werden toegestaan (periodieke onthouding werd zelfs uitdrukkelijk aanbevolen). Verder was af te wijzen iedere handeling die hetzij in het vooruitzicht van de huwelijksdaad of tijdens de voltrekking ervan of daarna bij de natuurlijke uitwerking ervan het verhinderen van voortplanting als doel of middel tot het doel beoogt. Toepassing van zogenoemde therapeutische middelen in het kader van de genezing van ziekten bleef echter geoorloofd. De pil werd aldus vrij snel aangenomen als aanvaardbaar en bij voorkeur voorgeschreven in een therapeutische context. Het gebruik van een IUD werd echter met nadruk afgewezen, mede ook omdat het werkingsmechanisme als mogelijk abortigeen geinterpreteerd werd.
4 Een alsmaar toenemend aantal katholieken zal in de daaropvolgende decennia, wars van de verordeningen van de encycliek van 1968, aan gezinsplanning doen via het gebruik van de pil. De publieke opinie deelt echter de morele bezwaren ten aanzien van het spiraaltje, minstens tot aan de komst omstreeks 1975 van de tweedegeneratiespiraaltjes, de zgn "koperspiraaltjes, waaraan een duidelijk zaaddodend effect toegeschreven kan worden zodat het hypothetische abortigene karakter van de plastic IUD s op de achtergrond van de discussie raakt. Hoe dan ook, de rebelse gynaecoloog Van der Pas werd met zijn kruistocht voor de "Lippes-krul" anno verketterd als aborteur en bijgevolg bedankt voor een verdere bijdrage tot de Kempense voorlichtingsavonden, die aanvankelijk enkel door katholieke organisaties waren opgezet. Door de publicaties in het Tijdschrift voor Geneeskunde, Intra-uteriene anticonceptie: ondervinding met de Lippes-krul, in 1971, werden de Nederlandstalige artsen van België ingelicht over de vorderingen van de gezamenlijke bezigheden van het aanvankelijke Gents-Turnhoutse team. In dit eerste artikel in ons taalgebied rapporteert Harry Van der Pas de gevolgde werkmethode en de resultaten bekomen na een driejarig gebruik. Met deze primeur wat betreft de rapportering van het systematische gebruik van intra-uteriene anticonceptie in een provinciale gynaecologenpraktijk mag deze Kempense vrouwenarts zonder meer de Vlaamse pionier van het spiraaltje genoemd worden. Zijn volgende rapport met de titel Is het combineren van een spermacide middel met een IUD zinvol? verscheen een kleine twee jaar later, maar had intussen de typische stempel gekregen van een academisch werkstuk uit de Vrouwenkliniek van de Rijksuniversiteit te Gent dankzij het coauteurschap van Michel Thiery en Hendrik Van Kets. In een fraai verzorgde brochure krijgt de Vlaamse patiënte pas in 1976 met "Geboortenregeling" een opsomming en een bespreking van de diverse methoden van geboorteregeling, aangeboden door de firma Cilag, de intussen opgerichte dochterfirma van Johnson & Johnson. EuReCA en de IUD-as Turnhout-Gent Anno 1967 kreeg Ortho Pharmaceutica NV, dat zich toelegde op gynaecologische producten,vanuit het hoofdhuis in de Verenigde Staten, enkele exemplaren van de Lippes loop aangeleverd, met de bedoeling om deze innoverende IUD s in Vlaanderen op de markt te brengen. Het marketingplan van Karel Dergent, CEO, moest de geldende wetgeving (het verbod op de openlijke promotie van anticonceptiva) omzeilen en steunde daarom op de persoonlijke benadering van de artsen. Zo werd de Lippes loop voorgesteld aan Dr. Van der Pas die Karel Dergent goed kende en
5 die in datzelfde jaar in Turnhout een eigen praktijk opende. De gynaecoloog zag meteen in dat dit product een goed voorbehoedsmiddel kon zijn voor patiënten met een tegenaanwijzing voor hormonale geboorteregeling. Hij plaatste zijn eerste Lippes loop in mei In 1969 leerde Van der Pas professor Thiery kennen tijdens een avondseminarie over het IUD in het Gentse AZ, waar Thiery de ervaring van het eerste jaar gebruik van de Lippes loop in Gent voorstelde, enkele tientallen inserties door hemzelf en Hendrik Van Kets, eerstaanwezend assistent van de Gentse Universitaire Vrouwenkliniek en directe medewerker van Thiery. Tijdens de discussie over het matig goede contraceptieve resultaat kwam Van der Pas gevat uit de hoek met de mededeling dat hij in Turnhout intussen een persoonlijke ervaring had opgebouwd met meer dan honderd inserties, waarbij er geen enkele zwangerschap optrad. Dit resultaat, zo lichtte hij toe, dankte hij aan een beleid waarbij de patiënten het gebruik van een zaaddodende crème aanbevolen werd in de eerste maanden na de spiraalinsertie. Achteraf, tijdens een hartelijk gesprek in het bureau van de professor, kwam het tot een voornemen tussen de twee gynaecologen om samen te werken. Deze samenwerking groeide uit tot een heuse organisatie en, niet minder belangrijk, een hechte vriendschap. Thiery was zich ervan bewust dat een samenwerking met Ortho Pharma Turnhout essentieel was om de intra-uteriene anticonceptiva te lande de plaats te geven die deze methode toekwam,alsook van het feit dat hij met Van der Pas aan zijn zijde in zijn apostolaat van start kon gaan tegen het onbegrip en het wantrouwen van artsen en het publiek ten opzichte van IUD s. Enkele maanden later al kwam dit voor het eerst tot uiting. Op 7 maart 1970 werd er - een heuse primeur in België een nationaal symposium Family Planning gehouden. De wetenschappelijke organisatie was in handen van drie gynaecologen, Pierre Hubinont (Bruxelles), Michel Thiery (Gent) en Harry Van der Pas (Turnhout). De materiële organisatie van dit symposium en de publicatie van de verslaggeving onder de titel "Geboortenregeling" rustten op Karel Dergent. Zowat alle professoren obstetrica en gynaecologie van alle Belgische universiteiten waren aanwezig. Professor Thiery schetste er de historische ontwikkeling van de anticonceptiva. Na enkele jaren van hechte samenwerking tussen de Gentse professor en de Kempense gynaecoloog werd in 1974 het European Research Center for Anticonception (EuReCA) vzw opgericht, een internationale studiegroep met Michel Thiery als voorzitter en Harry Van der Pas als secretaris. EuReCA, met zetel in Turnhout, verrichtte waardevol statistisch onderzoek naar de klinische werkzaamheid van een aantal tweedegeneratie-iud s, de zogeheten koperspiraaltjes, met name het MLCu250 van de Nederlander Willem van Os en twee modellen van de Amerikaan Howard Tatum (Population Council, New York).
6 Nadat de medische statisticus Christopher Tietze, de organisator van het eerste internationale symposium over intra-uteriene anticonceptie, een methode uitgewerkt en gepubliceerd had, bekend als de life table -analyse,pikten Harry Van der Pas en Michel Thiery deze innoverende techniek op en pasten die toe op hun klinische resultaten. De gegevensverzameling en statistische evaluatie werd, dank zij de bemiddeling van Karel Dergent, uitgevoerd op de computers van Janssen Pharmaceutica NV in Beerse. Kenmerkend voor de publicaties van de studiegroep was de methodologie en de kwaliteit van het werk, dat uiteindelijk brede internationale weerklank kreeg. Reeds tijdens de Human Fertilization International Workshop Essen van juli 1976 werd gerapporteerd over "Clinical experience with two newer copper-loaded IUDs (TCu220C and MLCu250), Simultaneous use of an IUD and a spermicide, en Postplacental insertion of the MLCu250" en in 1978 werd duidelijk dat de studiegroep goed op dreef was, als in het Amerikaanse gezaghebbende tijdschrift Advances in Planned Parenthood van de International Planned Parenthood Federation (IPPF) het opzienbarende wetenschappelijke rapport verscheen met de titel Three years experience with the MLCu250, a new copper-wired intrauterine contraceptive device. De wetenschappelijke duiding en publicatie kon rekenen op de expertise van zowel de initiatiefnemers als van een aantal medewerkers waaronder de Nederlandse gynaecoloog Rob Beerthuizen, die later als voorzitter van de editorial Board van het Obsgyn.net en als webmaster van een prominente rol zal spelen in de verspreiding van de kennis en promotie van de intra-uteriene contraceptie. De klinische ML Cu-studies werden opgenomen in toonaangevende vakbladen zoals 'Contraceptive Delivery Systems' en 'British Journal of Obstetrics and Gynaecology'. In 1984 kon EuReCA zijn tienjarige bestaan vieren met een etentje ten huize van de stichter van de vereniging in de Molenstraat in Hoogstraten. De gynaecoloog was vijf jaar voordien aan de Gentse Rijksuniversiteit benoemd tot academisch consulent, op voordracht van zijn goede vriend, de eminente hoogleraar en voorzitter van het studiecentrum. Bij het ingaan van het emeritaat van de hoogleraar anno 1989 werd de vereniging ontbonden, niet nadat onder impuls van de ondernemende Kempense gynaecoloog "State of the art of the IUD. Liber Amicorum Professor M. Thiery on the occasion of his 65th birthday" was verschenen. Vandaag, een kwarteeuw na de publicatie van dit merkwaardige en waardevolle naslagwerk, waarin het kruim van de internationale publicisten in dit domein hun erkentelijkheid uitdrukten voor het baanbrekende werk van de "internationale IUDstudiegroep" vonden we het zinvol om de voorgeschiedenhis van het spiraaltje in onze contrijen uit de dreigende vergetelheid te halen. Onder de auspiciën van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie organiseert Meduceum VZW, de beheersorganisatie van het gelijknamig Turnhoutse
7 Medisch Educatief Museum, het symposium " Geschiedenis van de Contraceptie in Vlaanderen", naar aanleiding van de 90ste verjaardag van em. prof. dr Michel Thiery en de 25ste verjaardag van diens emeritaat. Meer info hierover op vanaf 1 oktober Het bovenstaande is grotendeels gebaseerd op een tekst verschenen in het Tijdschrift voor Geneeskunde, volume 70, nr.10, (2014), met als auteurs Dirk Janssens [ Gynaecoloog, Turnhout ] en Paul Defoort [ Dienst vrouwenziekten, Universitair Ziekenhuis Gent en Palfynstichting voor de Geschiedenis van de Geneeskunde, Gent ] Dirk Janssens, bestuurslid Meduceum VZW
De Kempense pioniersjaren van het spiraaltje
De Kempense pioniersjaren van het spiraaltje Dat in de Turnhoutse Kempen tijdens de voorbije eeuw vele baanbrekende medicijnen werden ontwikkeld, is geweten. Dokter Paul Janssen, de stichter van Janssen
Nadere informatieDe Kempense pioniersjaren van het spiraaltje
Tijdschr. voor Geneeskunde, 70, nr. 10, 2014 577 doi: 10.2143/TVG.70.10.2001620 Geschiedenis van de geneeskunde De Kempense pioniersjaren van het spiraaltje D. Janssens 1 2, 3, 4, P. Defoort Samenvatting
Nadere informatieTIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Divers jaargang 1 nummer 1 juli 1995
TIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Divers jaargang 1 nummer 1 juli 1995 INHOUDSTAFEL Woord vooraf R. Stockman & M. Keuleneer Het leven is mij lief R. Stockman Waarheen met het onderwijs anno 2000? A. Peirsman
Nadere informatieDe ontvangst en de voorstelling van de sprekers werd verzorgd door de Voorzitter Geert Meersdom.
Zaterdag, 25 juni 2016. Ietwat onder de indruk van het statige gebouw komen een vijftigtal mensen het Hof van Liere binnen. Ooit een seminarie is het nu de stadscampus van de universiteit van Antwerpen.
Nadere informatieMaster in de seksuologie
Master in de seksuologie Faculteit Geneeskunde Kiezen voor de opleiding seksuologie De seksuologie is een erg jonge wetenschap amper iets meer dan een eeuw oud, waarvan de ontwikkeling lang heeft geleden
Nadere informatieEVA vzw. Ethisch Vegetarisch Alternatief
EVA vzw Ethisch Vegetarisch Alternatief EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) vzw werd in juli 2000 opgericht met als doel het grote publiek evenals de horeca en voedingsindustrie, dokters en diëtisten,
Nadere informatieVVOG. Vlaamse Vereniging Obstetrie Gynaecologie.
VVOG Vlaamse Vereniging Obstetrie Gynaecologie www.vvog.be VVOG Opgericht door enkele collega s ter ondersteuning van elkaar, als clubje vrienden, toen de dieren nog spraken Ondertussen uitgegroeid tot
Nadere informatieOktober Geachte Dokter,
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatiePalliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving. 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care
3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving Dinsdag 8 oktober 2013 Auditorium Vrije Universiteit Amsterdam Palliative
Nadere informatieViering 25-jarig bestaan van het Belgisch Museum voor Radiologie
Viering 25-jarig bestaan van het Belgisch Museum voor Radiologie 9 oktober 2015 Frans Zonneveld Door enorme inspanning van de zijde van curator René van Tiggelen, het Militair Ziekenhuis Koningin Astrid
Nadere informatiestamcelonderzoek eiceldonatie van tot Een ethische reflectie over de vermarkting van het vrouwelijke lichaam congres
van stamcelonderzoek tot eiceldonatie Een ethische reflectie over de vermarkting van het vrouwelijke lichaam congres Zaterdag 8 december 2007 Hof van Liere Stadscampus Universiteit Antwerpen Op zaterdag
Nadere informatieGezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie
Gezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie VUmc, Alzheimer Nederland en Hersenstichting introduceren Hersenonderzoek.nl Hersenonderzoek.nl is een digitale omgeving waar mensen zich aan kunnen melden
Nadere informatieBespreekbaar maken van seksuele gezondheid
Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid Met behulp van het Onder vier ogen stappenplan Dr Sarah Swannet en seksuoloog Ruth Borms 1 Overzicht DEEL 1 DEEL 2 DEEL 3 DEEL 4 Welkom en start Onder vier ogen
Nadere informatiePUBLIEKE LEZING (in het Engels) π Woensdag 7 december 2011 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere VOLUNTEERING
PUBLIEKE LEZING (in het Engels) π Woensdag 7 december 2011 π Universiteit Antwerpen π Hof van Liere VOLUNTEERING Het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (ucsia) organiseert in samenwerking met
Nadere informatieBenchmark studie Artificiële intelligentie. 3 juli 2018
Benchmark studie Artificiële intelligentie 3 juli 2018 Agenda 1. Introductie - Wat is artificiële intelligentie? 2. Doelstellingen en aanpak 3. Toelichting van de resultaten 4. Het AI ecosysteem in Vlaanderen
Nadere informatieHormoonvrij bolvormig spiraaltje: enkele vooroordelen rechtgezet
Hormoonvrij bolvormig spiraaltje: enkele vooroordelen rechtgezet BRUSSEL 03/07 - Met het hormoonvrij bolvormig spiraaltje (IUB ) doet het allerkleinste spiraaltje op de markt zijn intrede geschikt voor
Nadere informatiePersberichten stage hogeschool Odissee
en stage hogeschool Odissee LARISSA KLICK Buitenlandse studenten op internationale stage op Technologiecampus Gent Gent 16 augustus 2016 Vijf studenten uit respectievelijk Duitsland, Engeland, Polen en
Nadere informatiecontraceptie na de bevalling
contraceptie na de bevalling Inleiding Na de bevalling is het een ideaal moment om even stil te staan bij uw contraceptie. Afhankelijk van uw keuze om al dan niet borstvoeding te geven is de keuze van
Nadere informatie75 jaar Hoge Raad van Financiën
Federale Overheidsdienst Financiën - België Documentatieblad 70e jaargang, nr. 4, 4e kwartaal 2010 75 jaar Hoge Raad van Financiën Rudi VANDER VENNET Gewoon hoogleraar Universiteit Gent Vice-voorzitter
Nadere informatieNEDERLANDSE ACCENTEN IN HET VEILIGHEIDSBELEID VAN DE EUROPESE UNIE
NEDERLANDSE ACCENTEN IN HET VEILIGHEIDSBELEID VAN DE EUROPESE UNIE ACTA FALCONIS XIV NEDERLANDSE ACCENTEN IN HET VEILIGHEIDSBELEID VAN DE EUROPESE UNIE Cyrille Fijnaut Lecture Series Dirk Van Daele (ed.)
Nadere informatieVVOG. Vlaamse Vereniging Obstetrie Gynaecologie.
VVOG Vlaamse Vereniging Obstetrie Gynaecologie www.vvog.be VVOG Opgericht door enkele collega s ter ondersteuning van elkaar, als clubje vrienden, toen de dieren nog spraken Ondertussen uitgegroeid tot
Nadere informatieKoninklijke Artsenvereniging Antwerpen
Koninklijke Artsenvereniging Antwerpen Partnership Samenwerkingsvoorstellen ARTSENHUIS Het Collegium Medicum Antverpiense werd op 28 april 1620 opgericht bij keuze van de Stadsmagistraat en is een van
Nadere informatieStudienamiddag 24/06/2011 PSA
PSA - VBA PSA Opgericht eind 2002 Verenigt en behartigt de belangen van de interne bewakingsdiensten en veiligheidsdiensten. Telt een grote verscheidenheid aan leden uit talrijke sectoren. Vormt een discussieforum,
Nadere informatieHuygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)
Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: J.W.F. Beks, Levensbericht H. Verbiest, in: Levensberichten en herdenkingen, 1999, Amsterdam, pp. 47-50 This PDF was
Nadere informatieINTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE
HALT aan vooroordelen! INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm Het intra-uterien systeem (IUS), ook soms spiraaltje genoemd, is een klein,
Nadere informatieJAARVERSLAG Brederodestraat VG Amsterdam Nederland. Rabobank: NL44RABO
JAARVERSLAG 2013 Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 JAARVERSLAG STICHTING OPEN 2013 1 INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD...
Nadere informatieHuygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)
Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: L.B.W. Jongkees, Levensbericht E. Huizinga, in: Jaarboek, 1976, Amsterdam, pp. 198-199 This PDF was made on 24 September
Nadere informatieChronische pijn als uitdaging: hedendaagse neurowetenschappelijke inzichten binnen de multidisciplinaire praktijk
TRANSCARE-pijn www.transcare.nl Transcare-pijn en de internationale onderzoeksgroep Pain in Motion organiseren een Symposium Chronische pijn als uitdaging: hedendaagse neurowetenschappelijke inzichten
Nadere informatieLIGHTpartner 1 VAKBLAD VOOR VERLICHTING. Viermaal per jaar (maart, mei, september en november) Jaargang 8 - Nummer 29 - november, december 2017
VAKBLAD VOOR VERLICHTING Afgiftekantoor Antwerpen X - P913634 Viermaal per jaar (maart, mei, september en november) Jaargang 8 - Nummer 29 - november, december 2017 Verantwoordelijke uitgever: Anja Goris,
Nadere informatieProspectie naar Nederlandstalige gedrukte publicaties voor de deponering
Prospectie naar Nederlandstalige gedrukte publicaties voor de deponering Ik kom u graag vertellen over onze prospectie naar niet-periodieke gedrukte publicaties boeken zeg maar - voor de hedendaagse collecties
Nadere informatieIk was er zelf bij toen hier, in het Vlaams Parlement, precies 5 jaar. geleden, de Vlaamse Gebarentaal (VGT) unaniem en met veel
Dinsdag 26 april 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Vijf jaar erkenning Vlaamse Gebarentaal Vlaams Parlement Geachte aanwezigen, Geachte voorzitter, Beste
Nadere informatieGeachte collega. Er naar uitziend u opnieuw talrijk te mogen verwelkomen, namens de Wetenschappelijke Commissie, dr. Joris Arts voorzitter
SYMPOSIA 2013-2014 Geachte collega Het voorbije academiejaar was een groot succes. De opkomst op de verschillende symposia was beduidend hoger dan de vorige jaren. De nauwere samenwerking met HABO was
Nadere informatiePROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN
PROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN Vergadering van 27 juni 2013 Verslag van de deputatie Bevoegd deputatielid: Bruno Peeters Telefoon: 03 240 52 60 Agenda nr. 8/1 Het voorzien van een werkingssubsidie voor de
Nadere informatieSTERILISATIE VAN DE VROUW
STERILISATIE VAN DE VROUW 17971 Inleiding In deze folder wordt de sterilisatie bij de vrouw besproken. Hierbij komen verschillende aspecten van de sterilisatie aan bod. Uw gynaecoloog zal een aantal van
Nadere informatieWPOG NIEUWSBRIEF Mei 2015 Jaargang 24 nummer 1
Dutch Society of Psychosomatic Obstetrics and Gynaecology Wergroep Psychosomatische Obstetrie en Gynaecologie President Dhr J.R. Dijkstra Secretary Mw. M.A.F. Traas Treasure Mw. Dr. G. Van der Pol WPOG
Nadere informatieVZW SPEELPLEINWERKING SPROET De Bergen 25 2460 Lichtaart Ondernemingsnummer : 460572430
VZW SPEELPLEINWERKING SPROET De Bergen 25 2460 Lichtaart Ondernemingsnummer : 460572430 Onderwerp : TITEL I. Naam, zetel, doel, duur Artikel 1. De vereniging draagt de naam : Speelpleinwerking Sproet,
Nadere informatieSPONSORAVOND 15/9/16. Hotel Serwir, Sint-Niklaas
SPONSORAVOND 15/9/16 Hotel Serwir, Sint-Niklaas Centrale contactpersoon Sarah Collin M: +32 471 06 12 75 T: +32 3 776 03 64 E: sarah.collin@vvog.be A: Azalealaan 10 bus 3, 9100 Sint-Niklaas Topics 1. Wetenschappelijke
Nadere informatieVerslag van uitgeoefende activiteiten in 2013. Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut
Verslag van uitgeoefende activiteiten in 2013 Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut 1 UITNODIGING Dromen worden waarheid Conferentie 2013 Donateurs bedankt voor uw giften in 2013. 2 Hubrecht Instituut
Nadere informatieMondelinge geschiedenis en architectuur Een voorstel voor format diepte-interview Centrum Vlaamse Architectuurarchieven _ draft 28 april 2010
Mondelinge geschiedenis en architectuur Een voorstel voor format diepte-interview Centrum Vlaamse Architectuurarchieven _ draft 28 april 2010 THEMA S - Identificatie - Opleiding - Opdrachtgevers - Samenwerkingsverbanden
Nadere informatieCheck of patiënt informatie begrijpt van groot belang
Casus isotretinoïne: autonomie versus welzijn Check of patiënt informatie begrijpt van groot belang door Lyda Blom, Ineke Bolt en Marcel Bouvy - 07-12-2012 Stel dat een vrouw die geen anticonceptiva gebruikt
Nadere informatieJAARVERSLAG 2012. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986
JAARVERSLAG 2012 Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 JAARVERSLAG STICHTING OPEN 2012 1 INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD...
Nadere informatiePersvoorstelling: Carnaval in Vlaams-Brabant 2015
Persvoorstelling: Carnaval in Vlaams-Brabant 2015 Aarschot 22 oktober 2014 Agenda Persconferentie Verwelkoming door de heer Ludo Vangerven, secretaris van de Koepelvereniging Carnaval in Vlaams-Brabant
Nadere informatieJOBNAME: PAGE: 1 SESS: 2 OUTPUT: Mon Aug 5 10:49: /first/boek/uitgeverij/verkiezingsboek 2012/start
JOBNAME: 232877 PAGE: 1 SESS: 2 OUTPUT: Mon Aug 5 10:49:56 2013 /first/boek/uitgeverij/verkiezingsboek 2012/start JOBNAME: 232877 PAGE: 2 SESS: 2 OUTPUT: Mon Aug 5 10:49:56 2013 /first/boek/uitgeverij/verkiezingsboek
Nadere informatieInformatiebrochure Oncologisch Centrum
Informatiebrochure Oncologisch Centrum Oncologisch Centrum 3 We werken samen aan uw gezondheid De laatste jaren is de kennis over de behandeling van kanker sterk toegenomen. Enerzijds heeft dit geleid
Nadere informatie2001 heden Opleider Inwendige Geneeskunde AMC 2005 heden Voorzitter Consilium Interne Geneeskunde
Toespraak ter gelegenheid van de uitreiking van een Koninklijke Onderscheiding, aan de heer professor doctor P. Speelman, op vrijdag 18 maart 2011, uitgesproken door de burgemeester van Soest, de heer
Nadere informatieBELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 4e TRIMESTER 2014. Jos Berghman. Bron en copyright: familie Berghman.
BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 4e TRIMESTER 2014 Jos Berghman Bron en copyright: familie Berghman. 380 JOS BERGHMAN IN MEMORIAM JOS BERGHMAN Jos Berghman (ºAalst, 5 juli 1949), professor
Nadere informatieGa de dialoog aan, Distelmans!
Ga de dialoog aan, Distelmans! Dr. An Haekens is hoofdarts Alexianen Zorggroep Tienen. 14 december 2015 1 shares Wim Distelmans Eric de Mildt 1 De voorbije week is er heel wat inkt gevloeid over euthanasie
Nadere informatieDe Octrooicellen. Bescherm en valoriseer uw uitvindingen. Gratis sectorale ondersteuning rond intellectuele eigendom op maat van uw onderneming
De Octrooicellen Bescherm en valoriseer uw uitvindingen Gratis sectorale ondersteuning rond intellectuele eigendom op maat van uw onderneming De octrooicellen Bescherm en valoriseer uw uitvindingen Gratis
Nadere informatieVOLLEY WEST- VLAANDEREN vzw. STATUTEN VAN VOLLEY WEST- VLAANDEREN vzw
VOLLEY WEST- VLAANDEREN vzw STATUTEN VAN VOLLEY WEST- VLAANDEREN vzw 1 INHOUDSOPGAVE: 1. Benaming 3 2. Zetel 3 3. Doel 3 4. Duur 3 5. Leden 4 6. Bijdrage 4 7. Uittreding 4 8. Raad van Bestuur 4 9. Bevoegdheid
Nadere informatieUGent wordt peter van 8 graven van oudprofessoren op de Westerbegraafplaats
UGent wordt peter van 8 graven van oudprofessoren op de Westerbegraafplaats De Universiteit Gent ondertekent op 20 juni 2018 op de Westerbegraafplaats een overeenkomst met de Stad Gent voor het onderhoud
Nadere informatieGELIJKE KANSEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK
GELIJKE KANSEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK 1. TOELICHTING Tijdens het bezoek aan de Democratiefabriek hebben jullie kunnen vaststellen dat bepaalde elementen essentieel zijn om tot democratie te komen.
Nadere informatieCrelan Leerstoel aan de UGent ter bevordering van innovatie in de duurzame landbouw
B R U S S E L, 22 s e p t e m b e r 2014 Crelan Leerstoel aan de UGent ter bevordering van innovatie in de duurzame landbouw De coöperatieve bank Crelan steunt innovatie in de landbouw via leerstoel aan
Nadere informatieBELGIAN DISABILITY FORUM VZW (BDF) Vereniging zonder winstoogmerk (vzw) 150, 1000 BRUSSEL
Benaming: Rechtsvorm: Maatschappelijke zetel: Ondernemingsnr.: 478.218.809 BELGIAN DISABILITY FORUM VZW (BDF) Vereniging zonder winstoogmerk (vzw) FINANCE TOWER - KRUIDTUINLAAN, 50, bus 150, 1000 BRUSSEL
Nadere informatieVlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.1 - Oktober 2008-621-
Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.1 - Oktober 2008-621- VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN STEVEN VANACKERE VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Vraag nr. 321 van 9 september
Nadere informatieKoninklijke Artsenvereniging van Antwerpen Lidmaatschap 2014
Koninklijke Artsenvereniging van Antwerpen Lidmaatschap 2014 KARVA Het Collegium Medicum Antverpiense werd op 28 april 1620 opgericht bij keuze van de Stadsmagistraat en is een van de oudste medische verenigingen
Nadere informatiePersoonsgerichte zorg in richtlijnen: contradictie of paradox? Trudy van der Weijden 16 juni 2017
Persoonsgerichte zorg in richtlijnen: contradictie of paradox? Trudy van der Weijden 16 juni 2017 Welkom Namens NHG en UM, CAPHRI, vakgroep HAG Speciaal welkom aan: - Familie en vrienden - Sprekers - Medewerkers
Nadere informatieEEN SIMULATIESTUDIE VAN DE SCHEDULE CONTROL INDEX
EEN SIMULATIESTUDIE VAN DE SCHEDULE CONTROL INDEX Universiteit Gent Faculteit economie en bedrijfskunde Student X Tussentijds Rapport Promotor: prof. dr. M. Vanhoucke Begeleider: Y Academiejaar 20XX-20XX
Nadere informatieDECREET. houdende de erkenning en de subsidiëring van organisaties voor volkscultuur en de oprichting van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur
VLAAMS PARLEMENT DECREET houdende de erkenning en de subsidiëring van organisaties voor volkscultuur en de oprichting van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur HOOFDSTUK I Algemene bepalingen Artikel 1
Nadere informatieSTEUNKREDIET VOOR HUMAAN VOEDINGSONDERZOEK REGLEMENT
STEUNKREDIET VOOR HUMAAN VOEDINGSONDERZOEK REGLEMENT ARTIKEL 1 "Het steunkrediet voor humaan voedingsonderzoek" heeft als doel, in de schoot van Belgische Instellingen van universitair niveau, wetenschappelijke
Nadere informatieBELEIDSPLAN. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986
BELEIDSPLAN Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 BELEIDSPLAN STICHTING OPEN 1 1. INLEIDING Voor u ligt het beleidsplan
Nadere informatie150 jaar Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas (K.O.K.W.)
150 jaar Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas (K.O.K.W.) 1861-2011 1 2 3 4 WERKING VAN DE K.O.K.W. 1861: oprichting K.O.K.W. is op één na oudste geschiedkundige vereniging van Vlaanderen
Nadere informatieBS Gewijzigd door: MB BS (blz. 2 t.e.m. 7) in voege vanaf
23 MEI 2017. - Ministerieel besluit tot vaststelling van de bijzondere criteria voor de erkenning van arts-specialisten, stagemeesters en stagediensten klinische genetica BS 31-05-2017 Gewijzigd door:
Nadere informatieDe evolutie van het ledenaantal van de politieke partijen in Vlaanderen,
Marc Hooghe Joris Boonen De evolutie van het ledenaantal van de politieke partijen in Vlaanderen, 1970-2014 Centrum voor Politicologie KU Leuven 30.10.2014 Open VLD telt volgens de meest recente cijfers
Nadere informatieAccreditatie bij de NVT en NVVC voor dit symposium is aangevraagd. Prof. Dr. R.J.M. Klautz Prof. Dr. M.J. Schalij Prof. Dr. J.J.
Namens het Hartcentrum Leiden nodigen wij u uit voor een symposium op woensdag 7 november a.s., voorafgaand aan de openbare verdediging van het proefschrift van Jerry Braun, getiteld Surgical Treatment
Nadere informatiewat je van een manager mag verwachten
1 PETER DRUCKER: wat je van een manager mag verwachten Er is niets verhevens aan om een effectieve manager te zijn. Je doet gewoon je werk, net als duizenden anderen. - Peter Drucker Peter Ferdinand Drucker
Nadere informatieDe Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson
De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas
Nadere informatieSTI CHTING TER BEVORDERING VAN KLINISCH ONDERZOEK IN DE PSYCHIATRIE STICHTING B.K.O.P. B.K.O.P. XXVIII,ste CORSENDONKCURSUS KLINISCH
STI CHTING TER BEVORDERING VAN KLINISCH ONDERZOEK IN DE PSYCHIATRIE STICHTING B.K.O.P. B.K.O.P. XXVIII,ste CORSENDONKCURSUS KLINISCH ONDERZOEK IN DE PSYCHIATRIE 20 JANUARI 25 JANUARI 2013 PRIORIJ CORSENDONK
Nadere informatieSterilisatie bij de vrouw Gynaecologie-Verloskunde-Fertiliteit. Patiënteninformatie
Sterilisatie bij de vrouw Gynaecologie-Verloskunde-Fertiliteit Patiënteninformatie Heilig Hart Ziekenhuis Leuven Sterilisatie bij de vrouw 2 Inleiding In deze brochure wordt de sterilisatie bij de vrouw
Nadere informatieEmotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking
Emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking Een vormingspakket van SEN vzw ontwikkeld in samenwerking met regiegroep SEN-SEO Emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke
Nadere informatieDOSSIER: Abortus. Dossier Abortus. Abortus is een ander woord voor een opzettelijke, vroegtijdige afbreking van een zwangerschap.
Dossier Abortus 1. Wat is abortus? Abortus is een ander woord voor een opzettelijke, vroegtijdige afbreking van een zwangerschap. 2. Sinds wanneer is abortus legaal in België? Sinds de wet van 1991 is
Nadere informatie40 jaar Vlaams parlement
Hugo Vanderstraeten 40 kaarsjes eenheidsstaat of een unitaire staat: één land met één parlement en één regering. De wetten van dat parlement golden voor alle Belgen. In de loop van de 20ste eeuw hadden
Nadere informatieFamiliekunde. Vlaanderen
Familiekunde Vlaanderen Documentatie- en studiecentrum voor familiegeschiedenis Van Heybeeckstraat 3, 2170 Merksem, België +32 (0)3 646 99 88 administratie@familiekunde-vlaanderen.be www.centrumfamiliegeschiedenis.be
Nadere informatieCOLUMN BISSCHOP RON VAN DEN HOUT Kerk als Volk van God
COLUMN BISSCHOP RON VAN DEN HOUT Kerk als Volk van God Het document over de Kerk van het Tweede Vaticaans Concilie begint met de Kerk als mysterie. Dit sloot aan bij een encycliek van Pius XII uit 1943
Nadere informatieStichting tegen Kanker, stichting van openbaar nut. Doelstelling. Activiteiten. Concrete noden. Financiële steun. Vrijwilligers in België
Steun aan wetenschappelijk kankeronderzoek, sociale dienstverlening, informatiecampagnes en gezondheidsopvoeding Gevolgd door Donorinfo sinds: 2006 02/733 68 68 (NL) & 02/736 99 99 info@cancer.be & info@kanker.be
Nadere informatieEUROPEAN FEDERATION OF MUSEUM & TOURIST RAILWAYS FÉDÉRATION EUROPÉENNE DES CHEMINS DE FER TOURISTIQUES ET HISTORIQUES
EUROPEAN FEDERATION OF MUSEUM & TOURIST RAILWAYS FÉDÉRATION EUROPÉENNE DES CHEMINS DE FER TOURISTIQUES ET HISTORIQUES EUROPÄISCHE FÖDERATION DER MUSEUMS- UND TOURISTIKBAHNEN EUROPESE FEDERATIE VAN MUSEUM-
Nadere informatieKoninklijke Artsenvereniging van Antwerpen Lidmaatschap 2015
Koninklijke Artsenvereniging van Antwerpen Lidmaatschap 2015 KARVA Het Collegium Medicum Antverpiense werd op 28 april 1620 opgericht bij keuze van de Stadsmagistraat en is een van de oudste medische verenigingen
Nadere informatieLaparoscopische sterilisatie
Patiënteninformatie Laparoscopische sterilisatie Informatie voor vrouwen die een laparoscopische sterilisatie krijgen 1234567890-terTER_ Laparoscopische sterilisatie Informatie voor vrouwen die een laparoscopische
Nadere informatieInformatiebrochure voor de patiënt. (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma
Informatiebrochure voor de patiënt (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma Achtergrondinformatie over deze brochure Informatie over geboorteafwijkingen Deze brochure bevat belangrijke informatie
Nadere informatieMedicijnen maken kan goedkoper
Medicijnen maken kan goedkoper Lagere R&D-kosten Farmaceuten geven kapitalen uit voor nieuwe medicijnen. Veel gaat naar mislukte projecten. Het kan goedkoper, zegt onderzoeksbureau Gupta. Liza van Lonkhuyzen
Nadere informatieDisseminatie: artikels schrijven, presenteren en publiceren. Katrien Struyven
Disseminatie: artikels schrijven, presenteren en publiceren Katrien Struyven Ervaringen Wie heeft pogingen ondernomen of reeds een artikel geschreven? Hoe heb je dit ervaren? Wie heeft er reeds deelgenomen
Nadere informatieNieuwsmonitor 6 in de media
Nieuwsmonitor 6 in de media Juni 2011 Nieuws - Europa kent geen watchdog ANTWERPEN/BRUSSEL - Het Europese beleidsniveau krijgt in de Vlaamse TV-journaals gemiddeld een half uur aandacht per maand. Dat
Nadere informatieWij vragen u om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek.
PATIENTENINFORMATIE Titel onderzoek: Lange termijn effect van een multidisciplinair assessment en postpartum groepstraining van volwassen vrouwen met stress urine-incontinentie na hun eerste bevalling
Nadere informatieFunctioneel koken voor Parkinsonpatiënten
VOORSTELLING VAN Functioneel koken voor Parkinsonpatiënten 2013 PARKI S KOOKATELIER. Yves Meersman All rights Reserved. PARKI S KOOK ATELIER KOKEN IS EEN KUNST FUNCTIONEEL KOKEN IS EEN WETENSCHAP KOKEN
Nadere informatieNORM VAN HET INSTITUUT VAN DE BEDRIJFSREVISOREN VOORPERMANENTEVORMING
NORM VAN HET INSTITUUT VAN DE BEDRIJFSREVISOREN VOORPERMANENTEVORMING Woord vooraf Gezien de inwerkingtreding op 31 augustus 2007 van de wet van 22juli 1953 houdende oprichting van een Instituut van de
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatiePreventie van. Wat u moet weten over. baarmoederhalskanker. Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker,
Preventie van baarmoederhalskanker Wat u moet weten over baarmoederhalskanker Deze brochure bevat informatie over baarmoederhalskanker, een ziekte die kan voorkomen worden. Spreek er over met uw arts,
Nadere informatieGeachte redacties, beste mensen,
Geachte redacties, beste mensen, Bijgesloten de Bisdom Berichten verzonden op 9 oktober 2018. U vindt hierin de column van de bisschop, uitnodiging Martinusdag en Vormselweekend, uitnodiging Jongerenweekend
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatiePROGRAMMA Het eendaagse programma van de Sales MBA in 1 Day bestaat uit drie dagdelen: 1 10.00 12.30 uur DE FUNDAMENTEN VAN HET NIEUWE COMMERCIEEL LEIDERSCHAP Wat is het placebo effect van de nieuwe commercieel
Nadere informatieHet project Europa is mede een antwoord op de massamoorden op Europese bodem.
Speech van Bisschop de Korte (Groningen-Leeuwarden) BIJ HET AFSCHEID VAN VICTOR SCHEFFERS 30 september 2015 Eminentie, Excellenties, Dames en heren, heel bijzonder natuurlijk Victor, Inleiding De 20 ste
Nadere informatieExpertopleiding Cultuur in de Spiegel
Expertopleiding Cultuur in de Spiegel 2019-2020 Muzische lessen, schoolvoorstellingen, mediaprojecten, erfgoeduitstappen, rondleidingen in musea, culturele reizen, kunstenaars in de klas, artistieke workshops,
Nadere informatieREGISTRATIE-EISEN VOOR WETENSCHAPPELIJK VOEDINGSKUNDIGE A en B
Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen REGISTRATIE-EISEN VOOR WETENSCHAPPELIJK VOEDINGSKUNDIGE A en B Opgesteld door de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen d.d.: 20 januari 2010 versie:
Nadere informatieSeks & zwangerschap bij diabetes
Seks & zwangerschap bij diabetes Contraceptie seks en diabetes Tip Als je eraan denkt seks te hebben, vraag eerst even raad aan je huisarts, aan een centrum voor algemeen welzijnswerk, aan mensen op school,
Nadere informatieIn artikel 23 van dezelfde wet, worden de onderdelen b), c), d) en f) opgeheven.
HOOFDSTUK 1 Geestelijke gezondheidszorg-beroepen Afdeling 1 Wijziging van de wet van 4 april 2014 tot regeling van de geestelijke gezondheidszorgberoepen en tot wijziging van het koninklijk besluit nr.78
Nadere informatieLARCIER THEMA WETBOEKEN
tree 1142 accountancy&fisc_deel1.fm Page iii Monday, July 18, 2011 10:43 AM LARCIER THEMA WETBOEKEN Wetboek Accountancy en Fiscaliteit 2011-2012 Boek 1 Grondwet Burgerlijk Recht Vennootschapsrecht Algemene
Nadere informatieInteruniversitaire. Permanente Vorming Arbeidsgeneeskunde
Interuniversitaire Permanente Vorming Arbeidsgeneeskunde Inleiding De GSO-er (geneesheer-specialist in opleiding) in de Arbeidsgeneeskunde moet 2 jaar stage doen in een erkende stagedienst onder de begeleiding
Nadere informatiede vraag is niet of we de strijd tegen MS gaan winnen... maar wanneer
de vraag is niet of we de strijd tegen MS gaan winnen... maar wanneer belofte Onze belofte aan mensen met MS Al meer dan drie decennia neemt Biogen Idec het voortouw in de strijd tegen multiple sclerose.
Nadere informatieSLE patiëntensymposium
SLE patiëntensymposium 16 november 2017 Amstelzaal, VU medisch centrum Afdeling Reumatologie Amsterdam Rheumatology and immunology Center, locatie Vumc Amsterdam Programma Voorzitter Prof.dr. Alexandre
Nadere informatieBent u gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek?
Bent u gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek? Inhoud Pagina Inleiding... 2 Medisch wetenschappelijk onderzoek... 3 Waarom zou u meedoen... 4 Onderzoeksfasen... 5 Medisch Ethische Commissie...
Nadere informatie