De herlezing en verificatie gebeurde door volgende personen:

Transcriptie

1

2 !"

3 Dit document werd opgesteld door Wim Cool (NIRAS). De herlezing en verificatie gebeurde door volgende personen: Johan Bel (NIRAS) voor de aspecten in verband met de ontwerpen, Arne Berckmans (NIRAS) voor de aspecten in verband met milieuwetgeving, overleg met de veiligheidsautoriteiten, milieu-impact en hydrogeologie, Christian Cosemans (NIRAS) voor de aspecten in verband met de inventaris, Peter De Preter (NIRAS) voor alle aspecten in verband met regelgeving, overleg met de veiligheidsautoriteiten, operationele veiligheid en langetermijnveiligheid, Ann Dierckx (NIRAS) voor coherentie van het programma categorie A, Dirk Mallants (SCK CEN) voor de aspecten in verband met de evaluaties van de langetermijnimpact. De goedkeuring voor publicatie gebeurde door: Jean-Paul Boyazis (NIRAS), Directeur Studies en Bergingsprogramma s Ann Dierckx (NIRAS), Wetenschappelijk Coördinator Categorie A. # $ De meeste illustraties werden ontwikkeld in het kader van het programma categorie A afval door NIRAS of door haar contractanten zoals Belgatom en SCK CEN. Een beperkt aantal illustraties werd overgenomen uit de dossiers van de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel. De oorspronkelijke illustraties werden in het kader van dit rapport aangepast en/of vereenvoudigd, omdat dit rapport niet alle details van de impactstudies, de ontwerpontwikkeling en de terreinverkenningen bevat. Het reproduceren van het geheel of een gedeelte van dit document is toegelaten mits het vermelden van de bron. ii NIROND N, April 2005

4 % & $ Dit rapport bevat een synthese van de impactevaluaties voor de oppervlakteberging van categorie A afval, uitgevoerd in de periode De impactevaluaties voor oppervlakteberging en de resultaten werden in detail beschreven in diverse technische rapporten en nota s, waarvan het voorliggende rapport een synthese vormt. Het rapport is bedoeld als ondersteunend rapport bij de einddossiers van de partnerschappen MONA te Mol en STOLA-Dessel, die in de loop van 2005 aan de voogdijminister van NIRAS overgemaakt worden. Het is ook de bedoeling dat het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) zich onder andere baseert op dit rapport voor een uitgebreid voorafgaand advies betreffende de veiligheid van een installatie voor de oppervlakteberging van categorie A afval in de regio Mol-Dessel. Bij het opstellen van dit rapport werd in grote mate gesteund op het werk van het departement Afval en Berging binnen SCK CEN voor de evaluaties van de radiologische en chemische impact op lange termijn. NIRAS wenst SCK CEN te danken voor de aanzienlijke inspanningen die zij geleverd heeft bij het uitvoeren en rapporteren van deze evaluaties. Deze technische studie is ten slotte de vrucht van een nauwe samenwerking tussen NIRAS en de gemeenten Mol en Dessel binnen het kader van de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel. De totstandkoming van de partnerschapspecifieke technische voorontwerpen en de discussies over de veiligheids- en milieuaspecten binnen de partnerschappen dienen in dit verband zeker aangestipt. April 2005, Brussel. NIROND N, April 2005 iii

5 '( AES Alternatief Evolutie Scenario AMINAL Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer ARBIS Koninklijk Besluit van 20 juli 2001 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen ASAM Application of Safety Assessment Methodologies for Near Surface Disposal Facilities (IAEA project) AVN Associatie Vinçotte Nucleair (Brussel) BCF Biosfeer Conversie Factor BIOMASS BIOsphere Modelling and ASSessment (IAEA project) BIOMOSA BIOsphere MOdels for Safety Assessment of Radioactive Waste Disposal, based on the Application of the Reference Biosphere Methodology (EC project) BIOMOVS BIOspheric MOdel Validation Study (IAEA project) BN Belgonucléaire (Dessel, Brussel) CILVA Centrale Infrastructuur voor Laagactief Vast Afval (infrastructuur voor de verwerking en conditionering van laagactief vast en vloeibaar afval gelegen op de site van Belgoprocess) DCF Data Collection Form EC Europese Commmissie (Brussel) ECN Energieonderzoek Centrum Nederland (Petten, Nederland) FEP Features, Events and Processes FANC Federaal Agentschap voor Nucleaire Contrôle (Brussel) FBFCI Franco-Belge de Fabrication de Combustible-International (Dessel) IAEA International Atomic Energy Agency (Wenen, Oostenrijk) IBA Ion Beam Applications (Louvain-La-Neuve) IBT International Brachytherapy (Louvain-La-Neuve) ICRP International Commission on Radiological Protection IRE Institut des radioéléments (Fleurus) IRMM Instituut voor Referentiematerialen en -Metingen (Geel) ISAM Improvement of Safety Assessment Methodologies for Near Surface Disposal Facilities KB Koninklijk Besluit LAGA Laag Actief Geconditioneerd Afval MAGA Middel Actief Geconditioneerd Afval MER Milieu-effectenrapport MONA Mols Overleg Nucleair Afval Categorie A (Partnerschap gemeente Mol) NES Normaal Evolutie Scenario NRC US Nuclear Regulatory Commission (Washington DC, USA) NRPB National Radiological Protection Board (Chilton, UK) OVAM Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest (Mechelen) PROSA Probabilistic Safety Assessment PRCC Partial Rank Correlation Coefficient iv NIROND N, April 2005

6 SCK CEN STOLA-Dessel VLAREM Studiecentrum voor Kernenergie (Mol) Studie- en Overleggroep Laagactief Afval (Partnerschap gemeente Dessel) Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning NIROND N, April 2005 v

7 Om voor het langetermijnbeheer van categorie A afval een keuze te kunnen maken tussen de opties oppervlakte- en diepe berging, heeft de Ministerraad in januari 1998 een aantal opdrachten voor NIRAS vastgelegd. Als gevolg van deze opdrachten heeft NIRAS, in samenwerking met plaatselijke gemeenschappen, voor beide opties voorontwerpen uitgewerkt. Voor ieder voorontwerp is de veiligheid en bescherming van het leefmilieu een basisvoorwaarde. Om aan te tonen dat aan deze basisvoorwaarde kan voldaan worden, werden er voor alle voorontwerpen radiologische en chemische impactevaluaties uitgevoerd. Dit rapport bevat een overzicht van de evaluaties voor een oppervlakteberging te Mol/Dessel. Voor deze evaluaties werd een internationaal vastgelegde en aanvaarde methodologie gevolgd, te weten de ISAM methodologie ontwikkeld binnen het gelijknamige IAEA project. Deze methodologie bestaat uit een aantal opeenvolgende stappen: schetsen van de context van de evaluaties, beschrijven van de installatie en haar omgeving, ontwikkelen van scenario s, bouwen van modellen, berekenen en evalueren van de impacts rekeninghoudend met onzekerheden. Omdat de doelstelling van berging erin bestaat een op termijn passief systeem te verkrijgen dat de langetermijnveiligheid verzekert, werd in deze voorontwerpfase van het bergingsprogramma nadruk gelegd op de evaluatie van radiologische langetermijnimpact, hoewel er ook enkele aspecten van operationele radiologische impact en chemische langetermijnimpact behandeld werden. De doelstelling van de voorontwerpfase bestaat er immers uit aan te tonen dat er geen onoverkomelijke problemen qua langetermijnveiligheid bestaan om tot een eventuele projectfase te kunnen overgaan. In een bergingsinstallatie moet bij normale exploitatieomstandigheden, maar ook bij zware ongevallen zoals het neerstorten van een vliegtuig gezorgd worden voor bescherming van mens en milieu. Op basis van ervaring in bestaande opslag- en bergingsinstallaties besluit NIRAS dat het voorontwerp voldoende garanties kan bieden voor de operationele veiligheid. Dit besluit zal tijdens een eventuele projectfase verder uitgewerkt worden door gedetailleerde analysen van de operationele veiligheid die nu niet uitgevoerd werden. Het strekt in dit verband tot aanbeveling dat FANC verduidelijking verschaft over de toetsingscriteria bij vliegtuigongevallen en meer algemeen bij ongevallen met potentiële blootstellingen. Evaluaties van de chemische langetermijnimpact van het afval hebben aangetoond dat de berekende concentraties in de aquifer zich meestal ver onder, maar in het geval van boor in de buurt van, de kwaliteitsnormen voor grond- en drinkwater bevinden. NIRAS meent op basis van deze evaluaties te kunnen besluiten dat een bergingsinstallatie te Mol/Dessel voldoende garanties qua chemische langetermijnimpact kan bieden en dat drinkwaterreserves in het grondwater vanuit chemisch standpunt doeltreffend beschermd worden. Tijdens een eventuele projectfase zullen onder andere meer gedetailleerde analysen voor boor uitgevoerd worden. Vooraleer NIRAS tijdens een eventuele projectfase de nodige milieuvergunningen zou kunnen aanvragen, dringt er zich een verduidelijking door de regionale bevoegde instanties op inzake toepasbaarheid van bestaande normen op nietradiologische langetermijn-impacts. vi NIROND N, April 2005

8 De scenario s voor de evaluatie van de radiologische langetermijnimpact kunnen ingedeeld worden in drie groepen: de scenario s met een gestileerde tijdsevolutie waarin een tijdsevolutie van de installatie vervat zit, de intrusiescenario s waarin een indringing tot bij het afval zonder kennis over de radioactiviteit plaatsvindt en de Wat als? scenario s waarin de gevoeligheid getest wordt indien veiligheidsfuncties of -rollen anders ingevuld worden dan wat er op basis van de bestaande wetenschappelijke kennis verwacht wordt. Bij de scenario s met een gestileerde tijdsevolutie onderscheiden we enerzijds de referentiescenario s voor MONA en STOLA-Dessel en anderzijds het alternatief evolutiescenario AES6 voor STOLA-Dessel. De referentiescenario s gaan uit van een geleidelijke degradatie van de installatie en waarbij voor het STOLA-Dessel voorontwerp ondersteld wordt dat de toegankelijke inspectieruimte op het einde van de actieve institutionele controleperiode opgevuld wordt met een licht beton. Voor deze scenario s bevinden de berekende dosistempo s zich onder de dosisbeperkingen van 0,1 à 0,3 msv.jaar -1. Bovendien ligt het berekende dosistempo door consumptie van drinkwater dit is slechts een gedeelte van het totale dosistempo onder 0,1 msv.jaar -1. Voor het AES6 scenario voor STOLA-Dessel wordt ondersteld dat de toegankelijke inspectieruimte niet opgevuld zou worden. Voor dit scenario is het berekende maximale totale dosistempo weliswaar gelijk aan 0,1 msv.jaar -1, maar er werden zeer penaliserende onderstellingen gemaakt. Het maximale dosistempo door consumptie van drinkwater ligt ook voor dit scenario onder 0,1 msv.jaar -1. Deze bevindingen in aanmerking nemend, meent NIRAS te mogen concluderen dat de voorontwerpen van STOLA-Dessel en MONA voldoende langetermijnveiligheidsgaranties kunnen bieden en dat de drinkwaterreserves doeltreffend beschermd worden. Een systematische behandeling van de onzekerheden heeft bevestigd dat een nauwkeurigere studie van betondegradatie een belangrijke verfijning zou vormen voor toekomstige evaluaties. Het strekt tot aanbeveling dat specifieke bepalingen voor een bergingsinstallatie zoals dosisbeperkingen, andere veiligheidsindicatoren dan dosis en de tijdsschaal voor de evaluaties door FANC zouden gepreciseerd worden vooraleer NIRAS met het opstarten van de nodige studies in voorbereiding van nucleaire vergunningen zou starten. NIRAS kan op basis van de uitgevoerde analysen en een vergelijking met internationale aanbevelingen stellen dat ook in geval van intrusie de radiologische impact aanvaardbaar blijft. Een stellingname van FANC over de te beschouwen intrusiescenario s, de tijdsperioden en de richtsnoeren voor de radiologische impact als gevolg van intrusiescenario s is nodig, opdat NIRAS tijdens een eventuele projectfase de veiligheid van oppervlaktebergingsinstallaties ten opzichte van intrusies zou kunnen nagaan. De groep van Wat als? scenario s gaat onder andere veranderingen in hydrogeologie door klimaatsveranderingen na en test ook de gevoeligheid van de installatie door vroegtijdige degradaties. De bevindingen voor deze groep scenario s wijzen erop dat veranderingen in hydrogeologie relatief weinig invloed hebben op de langetermijnveiligheid en ze onderstrepen het belang van een bergingsinstallatie zonder vroegtijdige degradaties. Samengevat meent NIRAS te kunnen stellen dat er wat betreft de passieve langetermijnveiligheid voor de voorontwerpen van STOLA-Dessel en MONA voor oppervlakteberging, geen onoverkomelijke problemen vastgesteld werden die de overgang naar een eventuele concrete projectfase zouden kunnen belemmeren. NIROND N, April 2005 vii

9 $ $ " " )*$ 1.1 Doelstellingen van het bergingssysteem Inplanting en algemene karakteristieken van het bergingssysteem te Mol/Dessel Doelstellingen van de impactevaluaties Regelgevend kader Veiligheidsaspecten Internationale aanbevelingen, verdragen en wetgeving Europese aanbevelingen en wetgeving Nationale wetgeving Milieuaspecten Internationale aanbevelingen Europese wetgeving Nationale wetgeving Beslissing van de Ministerraad van 16 januari Radiologische veiligheid Milieuaspecten Tijdsschalen voor de evaluaties Eindpunten van de evaluaties en veiligheidsindicatoren Algemene benadering van de evaluaties 21 + ($, 2.1 Afval van categorie A Classificatie van radioactief afval en de definitie van categorie A afval Verwerking en conditionering van categorie A afval in 400l vaten en monolieten Oorsprong van het categorie A afval Hoeveelheid categorie A afval en zijn radiologische en chemische eigenschappen Methodologie ter bepaling van de eigenschappen van het categorie A afval Hoeveelheid categorie A afval in termen van totaal volume en van aantal monolieten voor oppervlakteberging Radiologische eigenschappen van het categorie A afval zoals gebruikt in de radiologische impactevaluaties Chemische eigenschappen van het categorie A afval zoals gebruikt in de radiologische en chemische impactevaluaties 34 viii NIROND N, April 2005

10 2.2 Installatie voor berging aan de oppervlakte in Mol/Dessel Monoliet Module Ophoging en de inspectie onder de modules Dakstructuur op de modules tijdens de exploitatiefase Afdekking op de modules na de exploitatiefase De omgeving waarin een berging aan de oppervlakte ingeplant wordt in de regio Mol/Dessel Geografische situering Algemene beschrijving van de bodem en de (hydro)geologie Klimaat Fauna en flora Menselijke activiteiten 52, & & $ Operationele veiligheid vliegtuigimpact Ongevalscenario Scenario van terroristische aanslag Veiligheid op lange termijn Scenario s als middel om onzekerheden te behandelen Twee reeksen scenario s in de voorontwerpfase Methode voor de ontwikkeling van de scenario s Opstellen van een FEP-lijst en selecteren van relevante FEPs Afbakening van scenario s en groepering van relevante FEPs Overzicht van de evoluties in methode voor de ontwikkeling van scenario s Opstellen van FEP-lijst en selecteren van relevante FEPs voor de voorontwerpen te Mol-Dessel Afbakening van de scenario s en groepering van relevante FEPs voor de voorontwerpen te Mol-Dessel Veiligheidsfuncties bij de afbakening van de scenario s Eerste reeks scenario s Tweede reeks scenario s Overzicht van alle scenario s Besluiten en perspectieven 85. / 0 $ Modellen voor de bepaling van de impact als gevolg van het neerstorten van een vliegtuig 88 NIROND N, April 2005 ix

11 4.2 Modellen voor de bepaling van de impact op lange termijn Scenario s met een gestileerde tijdsevolutie en Wat als? scenario s Brontermmodel Model voor waterbeweging in de afdekking Installatiemodellen Grondwatermodellen Biosfeermodel Intrusiescenario s Overzicht van alle modellen 102 ", 5.1 Resultaten voor de sitespecifieke voorontwerpen van de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel Resultaten voor de radiologische impact als gevolg van het neerstorten van een vliegtuig Vliegtuigongeval Terroristische aanslag Resultaten voor de radiologische impact op lange termijn Scenario s met een gestileerde tijdsevolutie Intrusiescenario s Resultaten voor de chemische impact op lange termijn Hoe dragen de installatie en haar omgeving bij tot de passieve veiligheid op lange termijn? Gevoeligheidsanalysen Gevoeligheidsanalysen met betrekking tot de hydrogeologie Gevoeligheidsanalysen met betrekking tot de installatie Performantie-indicatoren $$4 $ ", 6.1 Scenario-onzekerheden Kunnen scenario-onzekerheden de globale veiligheid in gevaar brengen? Niet-opvullen van de toegankelijke inspectieruimte Menselijke intrusies Dempen van kanaal Bocholt-Herentals Klimaatsveranderingen Vroegtijdige degradaties aan installatie Welke scenario-onzekerheden werden binnen deze fase van het programma gereduceerd? Naspeurbaarheid Hydrogeologie van inplantingsplaats 141 x NIROND N, April 2005

12 Degradatie van installatie Welke scenario-onzekerheden kunnen in volgende fasen van het programma gereduceerd worden? Betere onderbouwing voor beschouwen van degradaties aan installatie Verbanden tussen fasen van de bergingsinstallatie Eventuele aanbevelingen door veiligheidsautoriteiten Rigoureuzere toepassing van methode voor scenario-ontwikkeling Besluit Welke scenario-onzekerheden hoeven en/of kunnen niet verder verminderd worden? Intrusies Langetermijn veranderingen aan hydrogeologie en biosfeer Besluit en aanbeveling Modelonzekerheden Kunnen modelonzekerheden de globale veiligheid in gevaar brengen? Conceptuele modellen voor stromingsprocessen op de monolietwanden Vereenvoudigingen in numerieke modellen Correctheid van numerieke oplossingen Welke modelonzekerheden werden binnen deze fase van het programma gereduceerd? Waterbeweging en radionuclidenmigratie in monolieten en modules Waterbeweging in afdekking rekeninghoudend met capillaire barrière Gebruik van internationaal ontwikkelde en geverifieerde rekencodes Welke modelonzekerheden kunnen in volgende fasen van het programma gereduceerd worden? Verifiëren hypothesen inzake ontkoppeling van submodellen en reductie in dimensionaliteit Expliciet rekening houden met ipeenvolgende degradaties Redundantie capillaire barrière en kleilaag in de afdekking onderzoeken Biosfeermodel specifiek voor categorie A afval ontwikkelen Uitwerking en formalisering van verificatie van rekencodes Welke modelonzekerheden hoeven en/of kunnen niet verder verminderd worden? Geleidelijke uitloging van radionucliden uit het afval Degradatie van geomembraan/geocomposiet Parameteronzekerheden Kunnen parameteronzekerheden de globale veiligheid in gevaar brengen? Veranderde infiltratie op de afdekking Verdelingscoëfficiënt en diffusiecoëfficiënt in monoliet en module Geometrie en doorlaatbaarheid van verschillende lagen in Neogeen 151 NIROND N, April 2005 xi

13 6.3.2 Welke parameteronzekerheden werden binnen deze fase van het programma gereduceerd? Inventaris Parameters afdekking Oplosbaarheidslimieten en niet-radioactieve isotopen Parameters hydrogeologie Welke parameteronzekerheden kunnen in volgende fasen van het programma gereduceerd worden? Inventaris Parameters afdekking Materiaal en geometrie van de afdekking Parameters monolieten en modules Parameters hydrogeologie Parameters biosfeer Vertrouwen in parameters verhogen door externe review Manier om parameteronzekerheden te behandelen verfijnen Welke parameteronzekerheden hoeven en/of kunnen niet verminderd te worden? Inventaris Parameters afdekking Parameters modules en monolieten Parameters hydrogeologie Besluit en overzichtstabel " Radiologische impact tijdens operationele fase Chemische langetermijnimpact Radiologische langetermijnimpact Scenario s als gestileerde tijdsevolutie Intrusiescenario s Wat als? scenario s Algemeen besluit "3, +("6'($ & $ $ 7 "2" +(6/897( "2, +(,6+ ( ( $ ($ "22 xii NIROND N, April 2005

14 $ Voor het beheer op lange termijn van categorie A afval nam de Ministerraad van 16 januari 1998 een beslissing voor berging en sloot daarmee de optie verlengde opslag uit. De berging van categorie A afval kan ofwel aan of nabij de oppervlakte oppervlakteberging ofwel in diepe geologische lagen plaatsvinden diepe berging. Om een keuze te kunnen maken tussen deze twee opties voor berging en om een inplantingsplaats van berging te kunnen afbakenen, heeft de Ministerraad een aantal opdrachten voor NIRAS vastgelegd, haar mede gedeeld door haar toenmalige voogdijminister, de Minister van Economie, Dhr. E. Di Rupo, in een schrijven van 26 januari Voor het uitvoeren van deze opdrachten keurde de Raad van Bestuur van NIRAS op 13 maart 1998 een werkprogramma goed dat moet toelaten om alle elementen te verkrijgen op basis waarvan de Ministerraad deze keuze kan maken. In dit werkprogramma stelt NIRAS zich tot doel om voor zowel oppervlakte als diepe berging voorontwerpen uit te werken die geïntegreerd worden in een plaatselijke gemeenschap. Voor ieder voorontwerp is de veiligheid en bescherming van het leefmilieu een basisvoorwaarde. De veiligheid en milieu-impact worden nagegaan door middel van radiologische en chemische impactevaluaties. Radiologische impactevaluaties worden ook veiligheidsevaluaties genoemd. Dit rapport geeft een overzicht van de tijdens de voorontwerpfase uitgevoerde radiologische en chemische impactevaluaties van een oppervlaktebergingsinstallatie van categorie A afval te Mol/Dessel. Het overzicht is een synthese van de algemene benadering en belangrijkste resultaten die in het werkprogramma verkregen werden met betrekking tot de radiologische en chemische impact. De impactevaluaties en hun resultaten worden in detail beschreven in diverse technische rapporten en nota s. Aldus kan dit rapport de lezer ook een leidraad en overzicht verschaffen bij het bestuderen van de diverse technische rapporten en nota s die ieder slechts een deelaspect van de impactevaluaties behandelen. Bij deze radiologische en chemische impactevaluaties wordt er rekening gehouden met de voorontwerpen voor oppervlakteberging die binnen de partnerschappen MONA 1 en STOLA- Dessel 2 ontwikkeld werden voor respectievelijk de gemeenten Mol en Dessel, en die beschreven worden in de documenten [1, 2, 3, 4]. Een overzicht van de radiologische en chemische impactevaluaties voor de installaties voor diepe berging van categorie A te Mol/Dessel en voor een berging nabij de oppervlakte te Fleurus-Farciennes wordt in aparte rapporten gegeven [75, 5]. 1 2 MONA is de afkorting voor Mols Overleg Nucleair Afval Categorie A. STOLA-Dessel is de afkorting voor Studie en Overleggroep Laagactief Afval. NIROND N, April

15 Omdat de doelstelling van berging erin bestaat een passief systeem te verkrijgen dat de langetermijnveiligheid verzekert, werd in deze voorontwerpfase van het bergingsprogramma nadruk gelegd op de evaluatie van radiologische langetermijnimpact, hoewel ook de aspecten operationele radiologische impact en chemische langetermijnimpact behandeld werden, zij het in een mindere graad van detail. Gezien de bestaande ervaring voor de operationele veiligheid van oppervlakteberging is de doelstelling van de voorontwerpfase immers aan te tonen dat er qua langetermijnveiligheid geen onoverkomelijke problemen bestaan om tot een eventuele projectfase te kunnen overgaan. 1. Context van de impactevaluaties 2. Beschrijving van bergingsinstallatie en omgeving 3. Ontwikkeling en verantwoording van scenario s 4. Formulering, implementatie en verificatie van modellen 5. Uitvoeren van de berekeningen Interpretatie van de resultaten Aanpassingen/ verfijningen Vergelijking met toetsingscriteria (veiligheidsnormen) Ja 6. Aanbevelingen tot aanpassingen en verfijningen 6. Aanbevelingen conform aan objectieven aan huidige fase? Nee 6. Aanbevelingen voor volgende fase van het programma Figuur 1 ISAM methodologie voor het gestructureerd uitwerken van langetermijnimpactevaluaties voor (oppervlakte)berging; de structuur van dit rapport werd geënt op dit schema en de nummers in de figuur corresponderen met de nummers van de hoofdstukken in dit rapport. 2 NIROND N, April 2005

16 Het structurerende element voor dit rapport is de methodologie voor veiligheidsevaluaties ontwikkeld in het kader van het internationale project Improvement of Safety Assessment Methodologies for Near Surface Disposal Facilities (ISAM, Verbetering van de methodologieën voor veiligheidsevaluaties van oppervlaktebergingsinstallaties), gecoördineerd door het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA, International Atomic Energy Agency). We onderscheiden een aantal opeenvolgende stappen in de ontwikkeling van impactevaluaties volgens de ISAM-methodologie (Figuur 1). Iedere stap wordt in een specifiek hoofdstuk van dit rapport behandeld. 1. Vooreerst moet de context verduidelijkt worden waarbinnen de impactevaluaties uitgevoerd worden. Hiermee bedoelt men wat de doelstellingen zijn van het bergingssysteem; hoe het bergingssysteem gerealiseerd wordt in een stapsgewijze aanpak met specifieke objectieven in iedere fase; wat de doelstellingen zijn van de impactevaluaties binnen de huidige fase van de stapsgewijze aanpak; wat het regelgevende kader inhoudt; op basis van welke resultaten de veiligheid beoordeeld wordt; volgens welke filosofie de evaluaties opgevat worden; wat de beschouwde tijdsschalen zijn en wat de algemene kenmerken zijn van het bergingssysteem. De context expliciteert dus een aantal premissen, onderstellingen, beperkingen en randvoorwaarden waarop de impactevaluaties steunen en draagt op deze manier bij tot de naspeurbaarheid van de evaluaties. 2. Vervolgens worden de bergingsinstallatie en haar omgeving beschreven. In deze beschrijving wordt een overzicht gegeven van alle relevante basisinformatie betreffende: a. het afval: i. typen afval; ii. iii. iv. oorsprong van het afval; radiologische en chemische eigenschappen van afval; hoeveelheden afval; b. de bergingsinstallatie; i. monoliet; ii. iii. iv. modules; dakstructuur; afdekking; c. de omgeving van de bergingsinstallatie: i. hydrogeologie; ii. iii. migratiegedrag van de verschillende stoffen in de omgeving; blootstellingswegen. 3. De context van de evaluaties en de beschrijving van de installatie en haar omgeving verschaffen ons de nodige gegevens om in een volgende stap op een systematische en coherente wijze scenario s te ontwikkelen en te verantwoorden. Scenario s NIROND N, April

17 beschrijven of omvatten de belangrijkste mogelijke evoluties van de bergingsinstallatie en haar omgeving. 4. Om de impact te kunnen nagaan van de verschillende scenario s moeten modellen geconstrueerd worden: a. eerst wordt er van ieder scenario een conceptueel model gemaakt, dit wil zeggen een beschrijving van de verschillende processen en fenomenen die optreden binnen dit scenario; b. daarna worden op basis van de conceptuele modellen één of meerdere mathematische modellen geformuleerd; c. ten slotte worden de mathematische modellen geïmplementeerd in computermodellen. Vooraleer de modellen te gebruiken, wordt er een verificatie uitgevoerd van de nauwkeurigheid van de numerieke oplossing van de mathematische modellen en van de computermodellen. 5. Eenmaal de verschillende modellen beschikbaar en geverifieerd, bestaat de volgende stap erin: a. berekeningen uit te voeren; b. resultaten te verzamelen; c. resultaten te interpreteren. De resultaten worden geïnterpreteerd door een vergelijking te maken met toetsingscriteria, veiligheidsnormen en/of achtergrondwaarden. De toetsingscriteria en veiligheidsnormen worden door de veiligheidsautoriteiten vastgelegd in het regelgevende kader. 6. Op basis van de toetsing van de resultaten van de berekeningen voor de verschillende scenario s en de interacties en discussies met diverse belanghebbenden over alle vorige stappen, worden aanbevelingen geformuleerd voor aanpassingen en verfijningen aan de bergingsinstallatie en haar inplanting, de scenario s en de modellen. Voor deze aanbevelingen wordt er nagegaan of ze conform zijn aan de context van de veiligheidsevaluaties en bijvoorbeeld niet een grotere graad aan detail inhouden dan wat er in de huidige fase van het programma vereist wordt. De aanpassingen en verfijningen die passen binnen de huidige fase van het programma worden vervolgens uitgevoerd in een volgende iteratie van de veiligheidsevaluaties. De overige aanpassingen en verfijningen worden aanbevelingen voor nieuwe veiligheidsevaluaties tijdens een volgende fase van het programma. Bij de start van een dergelijke volgende fase van het programma wordt een nieuwe context gedefinieerd, die bijvoorbeeld kan inhouden dat meer gedetailleerde veiligheidsevaluaties nodig zijn met het oog op een vergunningsaanvraag. 4 NIROND N, April 2005

18 " )*$ In dit hoofdstuk wordt de context van de radiologische en chemische impactevaluaties geschetst, vertrekkende van de beslissing van de Ministerraad van 16 januari 1998 en het daaruit voortvloeiende werkprogramma van NIRAS voor het langetermijnbeheer van het laagactieve en kortlevende afval zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur van NIRAS op 13 maart Hierbij beperken we ons tot de elementen die rechtstreeks betrekking hebben op de radiologische en chemische impact van een oppervlaktebergingsinstallatie. De algemene context van het geheel van werkzaamheden uitgevoerd in het kader van het werkprogramma voor het langetermijnbeheer van het laag- en middelactieve kortlevende afval wordt in meer detail beschreven in het document [6]. Deze context omvat de doelstellingen van het bergingssysteem (sectie 1.1), de algemene karakteristieken van het bergingssysteem te Mol/Dessel (sectie 1.2), de doelstellingen van de impactevaluaties (sectie 1.3), het regelgevende kader (sectie 1.4) en de daaruit voortvloeiende tijdsschalen voor de evaluaties (sectie 1.5), de eindpunten van de evaluaties (sectie 1.6) en ten slotte een beschrijving van de algemene benadering van de evaluaties (sectie 1.7). ) Geconditioneerd radioactief afval waarvan de radiologische kenmerken voldoende geringe waarden hebben om het afval aan of nabij de oppervlakte te kunnen bergen. ":" Op basis van het NIRAS rapport NIROND [7] dat een aantal opties voor het langetermijnbeheer van categorie A afval met elkaar vergeleek, opteerde de Ministerraad in zijn beslissing van 16 januari 1998 voor een oplossing die definitief is, of kan worden; met andere woorden voor een bergingsoplossing in plaats van een oplossing voor langdurige opslag. Een bergingssysteem moet voldoen aan een dubbele doelstelling van veiligheid, volgens de principes voor beheer van radioactief afval opgesteld door het IAEA: Beschermen van mens en milieu Het bergen moet de mens en het milieu beschermen tegen de risico s die het radioactief afval kan vormen, door dit afval zolang als nodig te concentreren en in te sluiten. Beperken van de overdracht van de lasten naar toekomstige generaties Het bergen moet een op termijn passieve bescherming bieden, anders gezegd een bescherming die op termijn geen ingrepen van de toekomstige generaties zal vergen. Uit de eerste doelstelling blijkt duidelijk dat berging vertrekt van een strategie van concentreren en insluiten van het radioactief afval, of meer specifiek van de radionucliden in het afval. Insluiten is ten eerste het verhinderen of belemmeren van verspreiding van contaminanten en ten tweede het beperken of vertragen van verspreiding van contaminanten. Daardoor is er bij berging van radioactief afval sprake van een uitgesteld vrijkomen van de niet-vervallen activiteit (Figuur 2). NIROND N, April

19 Radioactief afval onmiddellijk vrijkomen van alle activiteit BIOSFEER verdunning en verspreiding ACTIEVE INSLUITING langdurige opslag PASSIEVE INSLUITING berging vrijkomen van een kleine fractie van de activiteit Figuur 2 De opties die kunnen beschouwd worden voor het langetermijnbeheer van radioactief afval. In overeenstemming met de beslissing van de Ministerraad van 16 januari 1998 is de door NIRAS bestudeerde referentie-optie voor het beheer van afval van categorie A een passieve insluiting door berging (langdurige opslag wordt niet overwogen). De dikte van de pijl is een maat voor de hoeveelheid contaminanten. $ Een geheel van berekeningen en argumenten om de radiologische en chemische impact te beoordelen van respectievelijk de aanwezige radionucliden in het afval en de chemische bestanddelen in het afval. Deze evaluaties omvatten typisch een aantal verschillende scenario s van wat gebeurt of zou kunnen gebeuren met de installatie, haar omgeving en de mensen in haar omgeving. De strategie van concentreren en insluiten staat in tegenstelling tot de strategie van verspreiden en verdunnen die toegepast wordt voor lozingen van vloeibaar of gasvormig afval, of die in het verleden toegepast werden bij de zeeberging van radioactief afval. Bij lozingen is er sprake van een onmiddellijk vrijkomen van de totale activiteit in de biosfeer. Dit document beschrijft de radiologische en chemische impactevaluaties voor een oppervlaktebergingsinstallatie, ingeplant op de nucleaire zone van Mol/Dessel. Een oppervlakteberging van categorie A afval is gestoeld op de hypothese dat het concentreren en insluiten van de contaminanten door de verschillende componenten van de bergingsinstallatie bewerkstelligd wordt. Hierdoor wordt er een sterke klemtoon gelegd op de technische barrières die de contaminanten insluiten. Een oppervlakteberging impliceert dat de mens gemakkelijker in contact zou kunnen komen met het afval dan bij diepe berging. Een actieve institutionele controleperiode tot enkele honderden jaren moet ertoe bijdragen dat een direct contact met het afval verhinderd wordt. Bovendien moet de radiologische inventaris van het afval dusdanig beperkt worden dat een direct contact met het afval onmiddellijk na de controleperiode niet tot onaanvaardbare blootstellingen leidt. De inplanting van de installatie in de biosfeer impliceert ten slotte dat de technische barrières, die zorgen voor de insluiting van contaminanten, gemakkelijk verstoord kunnen worden. De actieve institutionele controleperiode verhindert vroegtijdige degradaties van de technische barrières. Enerzijds worden door het actieve beheer verstoringen aan de barrières tegengegaan; anderzijds blijft het tijdens deze periode mogelijk eventuele schade veroorzaakt door verstoringen te herstellen. 6 NIROND N, April 2005

20 Het voorontwerp van een oppervlaktebergingsinstallatie komt tegemoet aan de veiligheidsstrategie van concentreren en insluiten, door het plaatsen van meerdere barrières en/of componenten die verschillende en diverse veiligheidsfuncties vervullen multifunctieprincipe in het bijzonder: een beperking van de toegankelijkheid (L), wat inhoudt dat een directe toegang tot het afval verhinderd wordt, ook bij verstorende gebeurtenissen, en dat de directe straling van het afval voldoende afgeschermd wordt van mens en omgeving; een fysische insluiting (C), wat wil zeggen dat men iedere verspreiding van de radionucliden en contaminanten zoveel als mogelijk wil verhinderen; omdat de belangrijkste verspreidingsvector van radionucliden en contaminanten water is 3, probeert men het contact tussen water en radionucliden of contaminanten in het afval zoveel mogelijk te verhinderen en te beperken; een vertraging en spreiding van vrijkomen (R), wat wil zeggen dat men in het geval van een geheel of gedeeltelijk wegvallen van de functie fysische insluiting, de verspreiding van radionucliden en contaminanten in de verschillende componenten van de installatie zoveel mogelijk vertraagt en beperkt per eenheid van tijd; de doelstelling van deze functie is om de hoeveelheid contaminanten die per eenheid van tijd doorheen het bergingssysteem migreert en het bergingssysteem uiteindelijk verlaat, te verminderen; dit kan hetzij door het radioactieve verval van de radionucliden te benutten tijdens hun vertraagde migratie doorheen het systeem, hetzij door de contaminantenflux doorheen en uit het bergingssysteem in de tijd te spreiden. In de oppervlaktebergingsinstallatie onderscheiden we de volgende componenten: het afval en zijn conditioneringsvorm, het afvalvat, de monoliet, de module, de afdekking van de modules en de ophoging onder de modules. Samen vervullen deze componenten de verschillende veiligheidsfuncties (Figuur 3). Een installatie voor berging aan de oppervlakte wordt in een omgeving ingeplant welke een veiligheidsrol zal spelen in de verspreiding van contaminanten naar de mens en leefmilieu zodra de niet-vervallen fractie vrijkomt uit de installatie. Deze veiligheidsrol is de verdunning en verspreiding (D) van de contaminatie (Figuur 3) door de omgeving die bestaat uit de geologische formaties van de inplantingsplaats en de biosfeer. Dit betekent dat door verdunning en spreiding de individuele impact op mens en milieu in dezelfde mate als de contaminantenconcentraties verlaagt. Vergeleken met de veiligheidsfuncties van de bergingsinstallatie kan de veiligheidsrol verdunning en verspreiding van de omgeving slechts van ondergeschikt belang zijn, omdat inspanningen om de verdunning en 3 De verspreiding van radionucliden via lucht is een minder belangrijke vector. Deze vector wordt slechts beschouwd voor situaties waarin het afval rechtstreeks met de atmosfeer in contact komt, bijvoorbeeld na menselijke intrusies zoals het aanleggen van een weg doorheen de site. Deze vector is minder belangrijk omdat men op niveau van de criteria die categorie A definiëren de gehalten aan 226 Ra, 3 H en 14 C beperkt. Dit zijn namelijk radionuclides waarvoor de verspreidingsvector lucht voor de niet-intrusie scenario s eventueel belangrijk zou kunnen worden ten opzichte van water. Bovendien worden door de acceptatiecriteria voor geconditioneerd categorie A afval geen vrije vloeistoffen of gassen toegelaten. NIROND N, April

21 verspreiding te maximaliseren of te optimaliseren zouden leiden naar een strategie van verspreiden en verdunnen in plaats van een strategie van concentreren en insluiten. 1. Beperking toegankelijkheid (L) AFDEKKING (L,C) BIOSFEER (D) MODULE (L,C,R) MONOLIETWAND (L,C,R) OPVULMORTEL (C,R) 2. Fysische insluiting (C) Veiligheidsrol: Verdunning en verspreiding (D) GECONDITIONEERD AFVAL (-) VAT (-) 3. Vertraging 3. en en spreiding van van vrijkomen (R) (R) OPHOGING (-) GEOLOGISCHE FORMATIES VAN DE INPLANTINGSPLAATS (D) Figuur 3 Beoogde werking van de componenten van de bergingsinstallatie in termen van veiligheidsfuncties; de omgeving vervult de veiligheidsrol verdunning en verspreiding. ": ; In dit rapport worden radiologische en chemische impactevaluaties gemaakt voor de beschouwde voorontwerpen van oppervlaktebergingsinstallaties op de nucleaire zone in de gemeenten Mol en Dessel (Figuur 4). De beschouwde inplantingsplaatsen voldoen op voldoende wijze aan de terrein- en veiligheidsvereisten [52]. De vereisten inzake veiligheid zijn: afwezigheid van risico voor overstroming, grondmechanische stabiliteit, seismiciteit voldoende laag, afwezigheid van minerale rijkdommen, overtuigend modelleerbare hydrogeologie. Vóór het opstarten van het werkprogramma categorie A afval in 1998 had NIRAS het generiek voorontwerp versie 1997 voor een oppervlaktebergingsinstallatie ontwikkeld, gebaseerd op het werk uitgevoerd in de periode Dit werd aangepast tot het generiek voorontwerp versie 2000 door een ophoging onder de bergingsmodules aan te brengen teneinde alle elementen van de bergingsinstallatie inspectiegalerij onder de modules boven het niveau van het grondwater te plaatsen. Daarna werd dit generiek voorontwerp uit 2000 gebruikt als vertrekpunt in de partnerschappen MONA en STOLA- Dessel voor de verdere ontwikkeling tot sitespecifieke voorontwerpen van de partnerschappen MONA [1] en STOLA-Dessel [2] (Figuur 5). De radiologische en chemische impactevaluaties hebben betrekking op zowel het generieke voorontwerp versie 2000 als op de sitespecifieke voorontwerpen van de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel. 8 NIROND N, April 2005

22 Figuur 4 Situering van de mogelijke inplantingen die bestudeerd werden voor een oppervlaktebergingsinstallatie van categorie A afval. Generiek voorontwerp - versie 1997 Sitespecifiek voorontwerp MONA Sitespecifiek voorontwerp STOLA-Dessel Figuur 5 Algemeen overzicht van de evolutie van het generieke voorontwerp tot de site-specifieke voorontwerpen van MONA en STOLA-Dessel. NIROND N, April

23 ":, $ De klemtonen en doelstellingen van de impactevaluaties verschillen naargelang de fase van het bergingsprogramma. De verwezenlijking van een bergingsinstallatie gebeurt inderdaad in verschillende fasen: Fase vóór constructie Dit zijn de onderzoeks- en ontwikkelingsfase en de voorontwerp- en ontwerpfasen. Voor de berging van categorie A afval bevinden we ons momenteel in de voorontwerpfase ( ). Constructiefase De bergingsinstallatie wordt gebouwd na het verkrijgen van een oprichtingsvergunning op basis van onder andere een voorlopig veiligheidsrapport. Exploitatiefase In deze fase wordt het radioactief afval in de bergingsinstallatie geplaatst. Deze fase start nadat een exploitatievergunning verkregen werd op basis van onder andere het veiligheidsrapport. Fase van sluiting Nadat het radioactief afval is ingebracht en nadat de nodige vergunningen verkregen werden, wordt de bergingsinstallatie afgesloten; dit houdt in dat de resterende kunstmatige barrières rondom het afval worden aangebracht en dat alle directe toegangen tot het afval worden afgesloten. Fase van actieve institutionele controle De afgesloten installatie staat onder toezicht; dit houdt onder andere in dat er actieve controles worden uitgevoerd, dat er toezicht wordt uitgeoefend en dat de toegang tot de bergingssite gecontroleerd wordt. Fase van vrijgave van de site Met het afsluiten van de fase van actieve institutionele controle worden de actieve maatregelen en controles stopgezet. Vanaf dan kunnen er zich onbedoelde menselijke intrusies in de bergingsinstallatie voordoen. Er wordt echter wel getracht de herinnering aan de bergingsinstallatie intact te houden om onbedoelde menselijke intrusies toch zoveel als mogelijk te beperken, onder andere door archivering van informatie, het vastleggen en beperken van de bodembestemmingen op en rondom de inplantingsplaats en door het aanbrengen van merktekens en bakens (passieve institutionele controle). Constructie en exploitatie Sluiting Actieve institutionele controle Vrijgave van de site (passieve institutionele controle) 60 à 80 jaar 200 à 300 jaar Tijd Operationele veiligheid Veiligheid op lange termijn Figuur 6 Tijdsschalen voor een oppervlaktebergingsinstallatie en het verband met de operationele veiligheid en veiligheid op lange termijn. 10 NIROND N, April 2005

24 De constructiefase, exploitatiefase en fase van sluiting zullen voor een oppervlaktebergingsinstallatie 60 tot 80 jaar in beslag nemen, terwijl de periode van actieve institutionele controle 200 tot 300 jaar zal bedragen. De veiligheid van een bergingsinstallatie omvat twee luiken: de operationele veiligheid dit wil zeggen de veiligheid van arbeiders en bevolking gedurende de periode van constructie, exploitatie, sluiting en actieve institutionele controle; de veiligheid op lange termijn dit wil zeggen de veiligheid van de bevolking na sluiting van de bergingsinstallatie. Het verband tussen de beide luiken (operationele veiligheid en veiligheid op lange termijn) en de opeenvolgende fasen van een bergingsinstallatie wordt in Figuur 6 aangeduid. In de impactevaluaties wordt de radiologische en chemische impact nagegaan tijdens de operationele fase en op lange termijn. Tijdens de operationele fase wordt de impact teweeggebracht door externe bestraling en/of accidenten terwijl de impact op lange termijn veroorzaakt wordt door het uitgestelde vrijkomen van de niet-vervallen fractie activiteit naar de mens en omgeving. In deze langetermijnimpact wordt er voor verschillende scenario s een impact berekend. De volgende doelstellingen worden voor ogen gehouden bij de impactevaluaties binnen de huidige voorontwerpfase van het bergingsprogramma: het ontwikkelen van de methodologie en de instrumenten die toelaten om te evalueren of een berging van categorie A afval een voldoende bescherming biedt voor mens en omgeving; het ondersteunen van de ontwikkeling van de site-specifieke voorontwerpen van de partnerschappen: het generieke voorontwerp versie 2000 heeft als vertrekpunt gediend voor een eerste reeks langetermijnimpactevaluaties en voor de eerste discussies binnen de partnerschappen; vervolgens werd dit voorontwerp op basis van de discussies binnen de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel verder ontwikkeld tot de site-specifieke voorontwerpen van de partnerschappen MONA en STOLA-Dessel; voor de site-specifieke voorontwerpen van MONA en STOLA-Dessel werd een tweede reeks langetermijnimpactevaluaties uitgevoerd; het toepassen van de veiligheidsmethodologie om de veiligheid op lange termijn te toetsen aan bestaande nationale en/of internationale regelgeving, in afwachting van een specifieke Belgische leidraad voor de radiologische langetermijnimpact van bergingsinstallaties, met als dubbel objectief: om na te gaan of de veiligheid op lange termijn van de voorgestelde voorontwerpen voldoende gewaarborgd is; NIROND N, April

25 om over dit onderwerp overleg te plegen met de Belgische veiligheidsautoriteiten, in het bijzonder het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), zoals gevraagd in de beslissing van de Ministerraad van 16 januari 1998; het identificeren van eventuele onoverkomelijke problemen die een projectfase voor de voorontwerpen van MONA en STOLA-Dessel voor oppervlakteberging in het gedrang zouden kunnen brengen; het aantonen van de haalbaarheid om een dossier tot vergunningsaanvraag voor te bereiden tijdens een volgende projectfase; het verder definiëren, in overleg met het FANC, van de concrete invulling van een dossier tot vergunningsaanvraag. Deze doelstellingen impliceren dat het gedetailleerd beoordelen van de radiologische veiligheid tijdens de operationele fase niet noodzakelijk was om de doenbaarheid van het voorontwerp aan te tonen. Vermits men voor dit aspect kan bogen op bestaande ervaring (operationele veiligheid in oppervlaktebergingsinstallaties in het buitenland en in opslaggebouwen) is NIRAS de overtuiging toegedaan dat deze aspecten geen onoverkomelijke problemen met zich mee zullen brengen; temeer daar er bij de ontwerpstudies reeds rekening gehouden werd met een aantal aspecten zoals de integriteit van de monoliet bij een val en het aanbrengen van een geprefabriceerde betonnen afschermingsplaat boven de monolieten voor de bescherming van de personen die op de gevulde modules zullen werken. Tijdens een projectfase resulterend in een vergunningsaanvraag zullen deze aspecten meer gedetailleerd uitgewerkt worden. ":. $$ Een beoordeling van de radiologische veiligheid en de milieu-impact moet rekening houden met het nationale en internationale regelgevende kader. Voor het regelgevende kader maken we een onderscheid tussen de (radiologische) veiligheidsaspecten en de aspecten bescherming van het leefmilieu voor de niet-radiologische aspecten. Ofschoon dezelfde algemene ethische principes en principes van veilig beheer van radioactief afval van toepassing zijn voor beide aspecten, zijn er immers verschillen qua praktische uitwerking qua aanbevelingen, conventies en wetgeving. Het regelgevende kader voor de radiologische en chemische impact van een bergingsinstallatie voor categorie A afval omvat zowel internationale als nationale aanbevelingen en regelgeving. Op internationaal niveau onderscheiden we: aanbevelingen door het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA, International Atomic Energy Agency); aanbevelingen door de Internationale Commissie voor Stralingsbescherming (ICRP, International Commission on Radiological Protection); aanbevelingen door de Europese Commissie (EC); wetgeving op Europees niveau onder de vorm van Europese richtlijnen; 12 NIROND N, April 2005

26 internationale verdragen en conventies die mede door België ondertekend werden en vervolgens opgenomen werden in de nationale wetgeving, zoals de IAEA Joint Convention on the Safety of Spent Fuel Management and on the Safety of Radioactive Waste Management [8, 9]. Op nationaal niveau onderscheiden we: federale wetgeving voor nucleaire materie; gewestelijke wetgeving voor aspecten in verband met bescherming van het leefmilieu voor de niet-radiologische aspecten; beslissingen op federaal niveau zoals de beslissing van de Ministerraad van 16 januari ":.:" %$ Internationale aanbevelingen, verdragen en wetgeving Internationale aanbevelingen, verdragen en wetgeving baseren zich op een aantal principes. Voor de veiligheidsaspecten van het beheer van radioactief afval en van de stralingsbescherming worden deze principes vastgelegd in internationale aanbevelingen van ICRP (ICRP aanbevelingen) en IAEA (IAEA Safety Fundamentals). De vereisten die uit deze principes voortvloeien, worden gedefinieerd in documenten met de veiligheidsvereisten voor specifieke gevallen (IAEA Safety Requirements en ICRP aanbevelingen). Op een volgend niveau zijn mogelijke werkwijzen waarmee de veiligheidsprincipes en - vereisten in specifieke gevallen kunnen toegepast of aangetoond worden het onderwerp van nog specifiekere IAEA documenten (IAEA Safety Guides). Wat betreft de principes voor het veilige beheer van radioactief afval en voor het systeem van stralingsbescherming zijn volgende aanbevelingen door IAEA en ICRP van toepassing: IAEA Principles of Radioactive Waste Management [10] dat de principes voor het veilige en verantwoorde beheer van radioactief afval formuleert. IAEA International Basic Safety Standards for Protection against Ionizing Radiation and for the Safety of Radiation Sources [11] en ICRP 1990 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection [12], die de basisprincipes van stralingsbescherming definiëren. De door België geratificeerde IAEA Joint Convention on the Safety of Spent Fuel Management and on the Safety of Radioactive Waste Management [8,9] baseert zich op deze principes van IAEA en ICRP. NIROND N, April