SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE. Computergestuurde werktuigmachines

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvrm: BSO Graad: derde graad Jaar: derde leerjaar FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Cmputergestuurde werktuigmachines Vak(ken): PV Praktijk elektrmechanica PV/TV Stage elektrmechanica TV Elektrmechanica 6 lt/w 8 lt/w 6 lt/w Vakkencde: IT-n Leerplannummer: 2004/192 (vervangt 97394) Nummer inspectie: 2005 / 2 // 1 / N / SG / 1 / III7 / / V/07

2 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 1 Inhud Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene delstellingen...4 Leerplandelstellingen / leerinhuden...7 Plannen Vrbereiden - Veiligheid/gezndheid/hygiëne...7 PV Praktijk elektrmechanica...9 TV Elektrmechanica PV/TV Stage elektrmechanica Pedaggisch-didactische wenken Algemeen Timing Begeleid zelfgestuurd leren ICT Vakverschrijdende eindtermen Technisch tekenen en schetsen als cmmunicatiemiddel Prjecten Telichting bij gebruik van het leerplan Organisatie van de stages Organisatie van de geïntegreerde pref Jaarplan Minimale materiële vereisten Evaluatie Bibligrafie... 45

3 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 2 VISIE CNC-machines wrden bijna in elk prductieprces gebruikt (in de metaalverwerkende industrie). Men begt de leerlingen te specialiseren tt vlwaardig machinebediener en zelfs tt machinesteller van CNC-machines. Het gaat hier vral ver uitverders die betrekkelijk cmplexe taken kunnen uitveren. Leerlingen leren de verschillende vaardigheden en technieken alsk de theretische basiskennis geïntegreerd tepassen. Het is wenselijk dat het nderwijs en het bedrijf in een vrm van samenwerkingsverband met elkaar samenwerkt inzake ntwikkeling en ndersteuning. De ntwikkelingen in het bedrijfsleven zullen in deze afdeling mee geïntegreerd wrden. Als belangrijkste meerwaarde van dit specialisatiejaar gelden vlgende aspecten: - herkennen en telichten van de pbuw van een CNC-prductieprces; - analyseren en begrijpen van prgramma's; - inschatten van de veiligheidsaspecten; - bepalen van de bewerkingsvlgrde; - kiezen van gereedschappen, snijvrwaarden en meetapparatuur; - crrect gebruiken van gereedschappen en meetapparatuur; - kunnen tepassen van 3D-CAD en CAD-CAM; - praktisch en zelfstandig met CNC-technieken mgaan; - naast het CAD-CAM gebeuren zullen nieuwe meetmethden p de CNC-machine en -bewerkingscenters eveneens een meerwaarde betekenen van dit specialisatiejaar. Belang van de stage: - de stage heeft vral tt del de leerlingen in cntact te brengen met een reële werksituatie en het ntdekken van recente CNC- technlgieën; - dr de snel evluerende technlgie is een brede kijk p het vak ndzakelijk; - m de kwaliteit van het nderwijs z hg mgelijk te huden, zwel wat inhud als aanpak betreft, zullen de nieuwe tendensen bijgehuden wrden, de stage zal hierbij een essentiële bijdragen leveren; - een gede cmmunicatie tussen leerling-stagiair, stagementr en stagebegeleider zullen de resultaten gunstig beïnvleden; - de pdrachten meten beiend, zinvl en nuttig zijn. De stagebegeleider en de stagementr zullen alles in het werk stellen m de leerlingen ged te begeleiden; - naast de specifieke leerplandelstellingen stage zullen k specifieke delen uit TV en PV Praktijk tegepast wrden; - in de stage tracht men de nieuwe (andere) technieken zals vnkersiemachines te realiseren.

4 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 3 BEGINSITUATIE Leerlingen tegelaten tt het derde leerjaar van de derde graad BSO ptie cmputergestuurde werktuigmachines kmen vral uit de vlgende pties: Elektrmechanica TSO Mechanische vrmgevingstechnieken TSO Kunststftechnieken TSO Kunststfverwerking BSO Werktuigmachines BSO Afhankelijk van de gevlgde richting kunnen er belangrijke niveauverschillen zijn. Het ndige zal meten gedaan wrden m ervr te zrgen dat alle leerlingen ver de ndige basiskennis beschikken. Vanuit drie heken (cgnitieve, psychmtrische en affectieve) wrdt de beginsituatie tegelicht. Cgnitief De specifieke pleiding steunt p kennis en vaardigheden die in de 3de graad tt stand kwamen. Iedere leerling met de beste kansen krijgen, afgestemd p zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties. De aanpak met vldende gedifferentieerd zijn. Psychmtrisch Het is nrmaal dat er p psychmtrisch gebied een grte verscheidenheid is. Daarm zu het ttaal verkeerd zijn eenzelfde kunnen, eenzelfde ritme en eenzelfde temp te eisen van alle leerlingen. De stelregel met zijn dat de activiteiten z verdeeld wrden dat elke leerling zijn eigen maximum kunnen z dicht mgelijk benadert en dit dan k succesvl ervaart. Daarm is het wenselijk m te werken rnd thema s f prjecten. Affectief Naast de technisch-pleidende functie heeft de werkplaats ng een belangrijke pvedende dimensie als ruimte waar gevel, karakter en temperament kunnen wrden getnd, weerspiegeld en gemeten. De leerling met zichzelf kunnen situeren en evalueren p gebied van zelfvertruwen, kritische zin en in zijn verhuding tt de buitenwereld. Hij met zich eveneens ten pzichte van de grep kunnen situeren p het gebied van realiteitszin en sciale participatie.

5 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Gepaste handelingen stellen m meetresultaten crrect te lezen en weten welke handelingen daar ndzakelijk meten p vlgen. Technische nrmen cnsulteren en deze infrmatie cncreet in tepassing brengen bij zijn handelen. Het respecteren van veiligheids- en gezndheidsvrschriften. Technische vrschriften die het crrect gebruik van apparatuur tt del hebben begrijpen en respecteren. Verkennen van de nieuwste ntwikkelingen in de CNC-technlgie. Onder begeleiding werken met industriële apparatuur, p schl f in de werkplaats van de stageplaats. Zelfstandig CAD-CAM tepassingen gebruiken. Met betrekking tt de attitudes Kwaliteitszrg en zin vr nauwkeurigheid nastreven. Kritisch ingesteld zijn ten pzichte van het eigen werk. Verantwrdelijkheidszin betrachten bij het afleveren van het werk p schl en p de stageplaats. Ecnmisch verantwrd mgaan met materialen. Zin vr samenwerking aan de dag leggen. Greien naar zelfstandigheid, zdat de leraar slechts ndersteunend met ptreden. Met betrekking tt de vaardigheden en kennis Zelfstandig kunnen werken naar een tekening f schema. Eenvudige technische handelingen uitveren in functie van de ptie. De eigen werkpst kunnen inrichten. Ordeelkundig mnteren, demnteren en afstellen van mechanische cnstructies en elektrische installaties. Werken kunnen uitveren waarvr duidelijke infrmatie f een verantwrde werkmethde wrdt gegeven. Inzichten hebben ver het te kiezen materiaal. Inzichten hebben in de werking en het del van mechanische cmpnenten. Op het einde van deze 3e graad een veelmvattende praktische kennis bezitten, deze praktische kennis met wrden ndersteund dr een inzichtelijke theretische kennis. Met betrekking tt het veiligheids- en milieubewustzijn Bewust veiligheidsbevrderend en preventief ptreden. In staat zijn m actief en pr-actief in te staan vr de veiligheid en m situaties te vrkmen die mens en milieu kunnen schaden. Maatregelen treffen ter vrkming van situaties die persnen en/f de mgeving kunnen schaden. Persnlijke beschermingsmiddelen tepassen. Het werkplaatsreglement naleven. De eigen werkplek nderhuden. Gevaarssymblen interpreteren.

6 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 5 Met betrekking tt de functinele rekenvaardigheid Het begrip percent functineel gebruiken. Grtheden schatten, meten en berekenen in functinele situaties. De schaal functineel gebruiken. Een schematische vrstelling lezen en interpreteren. Elektrnische hulpmiddelen gebruiken m berekeningen uit te veren. Met betrekking tt de functinele infrmatieverwerving Al dan niet nder begeleiding relevante en vr hen tegankelijke infrmatie in herkenbare cncrete situaties vinden, selecteren en gebruiken. Infrmatie uit uiteenlpend vr hen bestemd tekstmateriaal en vr hen bestaande frmulieren begrijpen en gebruiken. Met betrekking tt de rganisatiebekwaamheid Individuele pdrachten van beperkte mvang uitveren en evalueren. Bij grepspdrachten: verleggen en actief deelnemen, instructies uitveren, reflecteren. Omgaan met frmele en infrmele afspraken, regels en prcedures. Hulp inrepen. Met betrekking tt de accuratesse en drzettingsvermgen In staat zijn binnen de vrgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitveren, vltien en afwerken vlgens de vrpgestelde eisen. In staat zijn m, ndanks meilijkheden delgericht te blijven werken. In staat zijn een standpunt in te nemen f tt een handeling ver te gaan en er k de verantwrdelijkheid vr p te nemen. Met betrekking tt de receptieve taalvaardigheid in het Nederlands en functinele taalvaardigheid In staat zijn m als luisteraar en/f lezer p adequate wijze een gesprken, geschreven f audivisuele bdschap te ntvangen en te verwerken. De instructies begrijpen en pvlgen. Infrmatief luisteren en lezen. Hanteren van gepaste taal en mgangsvrmen. Met betrekking tt de kritische ingesteldheid In staat zijn zichzelf en zijn mgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering f een feit, de haalbaarheid van een vrpgesteld del te verifiëren, alvrens een stelling in te nemen. Met betrekking tt het kwaliteitsbewustzijn In staat zijn m in te schatten aan welke vereisten een prduct f dienst met vlden en in staat zijn m aan die vereisten tegemet te kmen. De ndige inspanningen willen pbrengen m de vereiste kwaliteitsnrmen te bereiken. Met betrekking tt de resultaatgerichtheid en leerbekwaamheid In staat zijn binnen een bepaalde tijd en budget (U) een vrpgesteld resultaat te bereiken met inachtneming van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden. Via geëigende leerprcessen, zijn cmpetenties verbreden en verdiepen. De nieuwe ntwikkelingen vlgen en bijhuden.

7 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 6 Met betrekking tt de maatschappelijk bewustzijn, weerbaarheid en verantwrdelijkheid Verantwrdelijkheidszin hebben vr de eigen gezndheid en welzijn, en die van anderen. Spntaan een veilige huding aannemen in dagelijkse situaties. Het belang inzien van levenslang leren. Met betrekking tt de zin vr samenwerking en creativiteit In staat zijn m gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken. Bereid zijn m het werk te bespreken. In staat zijn m persnlijke ideeën en plssingen te bedenken.

8 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 7 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PLANNEN VOORBEREIDEN - VEILIGHEID/GEZONDHEID/HYGIËNE Integreren in de verder mschreven delstellingen bij Stage en PV Praktijk elektrmechanica. Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 1 1 Plannen Vrbereiden veiligheid / gezndheid / hygiëne het eigen werk plannen en evalueren; de stappen vr het pzetten van een werkplan tepassen. 1.1 Plannen infrmatie mtrent de werkpdracht inwinnen en interpreteren; terminlgie eigen aan de vak tepassen; technische dcumentatie en werkfiches raadplegen. de vr de pdracht geschikte materialen, prducten, nderdelen en het gereedschap herkennen en bepalen; gereedschappen en machines kiezen, nderhuden en tepassen; een werkmethde pmaken in functie van hun pdracht. de werkplek z inrichten en nderhuden dat de werkpdracht veilig en vlt kan uitgeverd wrden. 1.2 Infrmatie 1.3 Werkvrbereiding 1.4 De werkplek inrichten (rde en netheid) het gereedschap en de apparatuur werkklaar huden. 1.5 Gereedschappen afval vlgens instructies srteren. 1.6 Afval en recyclage

9 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 8 de richtlijnen inzake welzijn (veiligheid, hygiëne, gezndheid) en milieu uitveren; het persnlijke beschermingsmiddelen gebruiken; veiligheidsmaatregelen eigen aan de sectr tepassen; risic s aangeven bij het gebruik van materiaal, gereedschap, machines en prducten tepassen. 1.7 Veiligheid, hygiëne, gezndheid

10 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 9 PV PRAKTIJK ELEKTROMECHANICA Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 2 een maat- en vrmcntrle uitveren p het ruwe werkstuk; verspanende bewerkingen uitveren m het stuk vr te bereiden; een visuele cntrle uitveren van de werkstukken; de veiligheidsaspecten inschatten. 2 Algemene vrbereidingen aan het werkstuk 3 3 Algemene vrbereidende handelingen aan de machine 3.1 de startprcedure pvlgen; cntrleren f de machine gebruiksklaar is; de beeldscherminstructies pvlgen; de veiligheidsaspecten naleven. 3.2 bij een string de fut lkaliseren en de vaststellingen rapprteren; adequaat mgaan met machines. 3.3 de technische tekening tepassen en interpreteren; gegevens uit een 3D-CAD prgramma pvragen en interpreteren; de specifieke technlgische waarden pzeken, instellen en afstellen; aan de hand van (werk)tekeningen de werkmethde pmaken; een keuze maken vr de bendigde gereedschappen; de technlgische en gnimetrische eigenschappen tepassen in de werkgang; mntage- en demntagetechnieken tepassen eigen aan de spantechnlgie. 3.1 Prcedure 3.2 Stringen aan de machine 3.3 Werkmethde

11 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 10 adequaat mgaan met gereedschap; de veiligheidsregels tepassen eigen aan het gereedschap; een keuze maken van de gereedschappen; de plaats van het gereedschap in het magazijn nagaan; een magazijn bevrraden met de gepaste gereedschappen; de beeldscherminfrmatie aanvullen en pvlgen. de gereedschappen nullen; de referentiepunten ingeven in de prgrammatuur; de parameters bijhuden; de instel- en afstelapparatuur bedienen. een werkstuk rdeelkundig ndersteunen, klemmen en uitlijnen; de klemgereedschappen tepassen; een 3-D taster tepassen. 3.4 De gereedschappen 3.5 Afstellen van het gereedschap 3.6 Klemmen van het werkstuk 4 4 Het schrijven van een CNC prgramma in de ISO- cde een prgramma uitwerken; bij het pmaken van het prgramma de gepaste gemetrische vlgrde tepassen; het prgramma visueel cntrleren dr het uitveren van een simulatie; het verschil tussen CAD-CAM en het manueel prgrammeren aanduiden en tepassen. in specifieke prgrammeertaal een prgramma uitwerken; bij het pmaken van het prgramma de gepaste gemetrische vlgrde tepassen; het prgramma visueel cntrleren dr het uitveren van een 4.1 ISO- cde 4.2 Eigen sturing in de schl

12 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 11 simulatie; vastgestelde futmeldingen verhelpen; de specifieke cdes eigen aan de prgrammatuur tepassen. 5 5 Drsturen van het prgramma naar de machine de prcedure pvlgen; de machine klaarmaken vr ntvangst; de aansluitingen cntrleren; de cmmunicatieprten cntrleren; (u) een geschreven prgramma drsturen naar de machine; een cntrle uitveren aan de machine van het prgramma; het prgramma pslaan. de prcedure pvlgen; beeldscherminfrmatie pvlgen; een prgramma schrijven rechtstreeks aan de machine; een cntrle uitveren aan de machine van het prgramma. 5.1 Van cmputer naar machine en mgekeerd 5.2 Rechtstreeks prgrammeren p de machine 6 6 Het prductieprces het industrieel prces pvlgen; tijdens het prces de parameters pvlgen; visueel het prces cntrleren. aan de hand van de waarnemingen parameters bijsturen zals: veding, vermgen, gemetrische aspecten, keling, de machine stppen m een meting uit te veren; de specifieke veiligheidsaspecten naleven; de meetgegevens interpreteren en de prgrammatuur bijsturen. 6.1 Prcespvlging 6.2 Bijsturen van de parameters 6.3 Tussentijdse cntrles

13 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines Cntrle de stpprcedure tepassen; de machinedeuren ntgrendelen en het werkstuk p de machine pmeten; het werkstuk ntklemmen; een meetprtcl pvlgen; de juiste meet- en cntrlegereedschappen kiezen en tepassen; diverse cntrlebewerkingen uitveren eigen aan de pgedragen taak; kwaliteitscntrle tepassen; de gemetrische gegevens cntrleren en rapprteren; het werk evalueren. 8 de vermelde delstellingen in het leerplan tepassen p het CNC frezen met de infrastructuur aanwezig in de schl en/f schlengrep; de gepaste veding, snedediepte, snedebreedte, snijsnelheid, terental, veding en keling bepalen vr het pgegeven werk; de begrippen gereedschapscmpensatie, terentalbegrenzing, standtijdbewaking en veiligheidszne tepassen in de pgave; diverse ecnmisch verantwrde prgramma s schrijven met prgressieve meilijkheidsgraad en tepassen; uit de bedrijfsbezeken de ndige infrmatie rapprteren; vlgende bewerkingen uitveren (al f niet in cmbinatie) in functie van de mgelijkheden van de machine zals bijvrbeeld: cntur frezen kamer frezen 7.1 pmeten van het prduct 8 CNC frezen (al f niet gerealiseerd met CAD-CAM)

14 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 13 brcyclus herhalingen spiegelen rteren schrefdraad snijden werkstukken pmeten 9 de vermelde delstellingen in het leerplan tepassen p het CNC draaien met de infrastructuur aanwezig in de schl en/f schlengrep; diverse ecnmisch verantwrde prgramma s schrijven met prgressieve meilijkheidsgraad en tepassen; uit de bedrijfsbezeken de ndige infrmatie rapprteren; de gepaste veding, snedediepte, snedebreedte, snijsnelheid, terental, veding en keling bepalen en instellen vr het pgegeven werk; de begrippen gereedschapscmpensatie, terentalbegrenzing, standtijdbewaking en veiligheidszne tepassen in de pgave; vlgende bewerkingen uitveren (al f niet in cmbinatie) in functie van de mgelijkheden van de machine zals bijvrbeeld: uitwendige en inwendige cntur bren schrefdraad snijden 10 een 3-D pmaakprgramma functineel tepassen en gebruiken. 10 CAD 11 een CAD-CAM sftware prgramma tepassen aanwezig in de schl; van een tekening pgemaakt met een CAD-prgramma de ndige stappen tepassen m deze dr te sturen naar het CAMprgramma; 9 CNC draaien (al f niet gerealiseerd met CAD-CAM) 11 CAD-CAM

15 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 14 de link leggen naar de machine en deze vrbereiden; bepalen van de: de nulpunten de klemmingen de gereedschappen de technlgische gegevens vr een eenvudig werkstuk een CAD-CAM prcedure tepassen en realiseren aan de CNC-machine; de simulatie uitveren; het bestand wegschrijven in het juiste frmaat; een prgramma uitprinten en pvragen. 12 de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen en tepassen; het dagelijks nderhud van de werkpst en gereedschappen uitveren; 12 Onderhud het wekelijks/maandelijks nderhud vrgeschreven dr de cnstructeur uitveren nder begeleiding; de slijtage vaststellen en rapprteren; futen aan de sturing rapprteren.

16 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines de vaststellingen tijdens bedrijfsbezeken rapprteren wat betreft: de veiligheid, welzijn en milieu de bedrijfscultuur en -rganisatie de prductie de kwaliteitscntrle het specifieke arbeidsklimaat en werksfeer 14 de specifieke veiligheidsaspecten respecteren vr, tijdens en na het werk; de nveiligheden rapprteren naar de hiërarchische lijn. 13 Bedrijfsbezeken 14 Specifieke veiligheid

17 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 16 TV ELEKTROMECHANICA (waarbinnen 2 lestijden/week vrzien vr technisch tekenen en CAD/CAD-CAM) Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 15 een samenstellingstekening analyseren en hieruit de gegevens vr detailtekeningen afleiden zals: ISO-tleranties en maattleranties de ppervlakteruwheden de vrm- en plaatstleranties de referentievlakken en -bringen 16 efficiënt tekenen p een CAD-systeem met een ptimaal gebruik van de aanwezige teken- en berekeningsmgelijkheden; het CAD-CAM functineel tepassen; de gegevens wegschrijven en pvragen; de crrecte tekencmmand s tepassen. 15 Tekening lezen 16 CAD / CAD-CAM LEERINHOUDEN uit diverse menu s de beeldschermcmmand s herkennen en tepassen m de werktekening ifv het CNC gebeuren te ptimaliseren zals: speciale maataanduidingen inkleuren van vlakken nulpunten klemmingen 16.1 Aanvullende begrippen CAD / CAD-CAM beeldschermfuncties menu een werkblad vrbereiden; de passende instellingen uitveren en cntrleren Vrbereiding

18 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 17 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN bestaande elementen in een tekening aanpassen dr gebruik te maken van de desbetreffende cmmand s. tekeningen prepen; tekeningen pslaan in diverse bestanden; tekeningen samenvegen. een biblitheek tepassen; machine-elementen tekenen, wegschrijven en pvragen. een tekst en maten bij een tekenpdracht vegen; een stuklijst creëren; diverse standaard tekenbladen gebruiken; de ndige telichtingen aanbrengen p de tekening; het werkstukreferentiepunt aanduiden; lgische maataanduiding aanbrengen ifv van het CNC prgramma; in een 3D CAD- pmaakprgramma een werkstuk lgisch pbuwen; werkstukken tekenen in een 2D en 3D tekenpakket; van een 3D tekening een 2D werktekening afleiden. werktekeningen met passende aanzichten printen; een samenstellingstekening uitprinten met de ndige infrmatie; de tekstblk en aanvullingen aanbrengen p de tekening; de printinstellingen instellen (U); de printer bedienen en een tekening afdrukken Editeren 16.4 Prgrammabeheer 16.5 Biblitheek 16.6 Tekst en bematingen bij een uitveringstekening het gebruik van teksten stuklijst referentiepunten specifieke aanduidingen ifv de CNC tepassing 16.7 Printen uitvering installeren van printers (U) cnfigureren van printers (U)

19 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 18 werkstukken inkleuren ifv het CNC gebeuren vlgens afspraak; de achtergrnd aanpassen. de genrmaliseerde vrstellingen weergeven; een bewuste keuze maken van de tleranties en ppervlakteruwheid; de nrmalisatie tepassen. een verantwrde samenstellingstekening maken met aangepaste aanduidingen; de detail tekeningen pvragen en samenvegen; een samenstelling samenstellen; een plftekening creëren; de samenstellingstekening (2D, 3D, plf - tekening) lezen en interpreteren Rendering Belichting Inkleuren (structuur) 16.9 Tleranties en ppervlakteruwheden maattlerantie plaatstlerantie vrmtlerantie ppervlakteruwheden Samengestelde tekeningen tekening lezen 2D samenstelling 3D samenstelling Plf tekening passende drsneden en details maken Drsneden en details diverse schema s lezen, begrijpen en interpreteren Schema s ICT tepassingen gebruiken m infrmatie te verwerven; dcumentatie raadplegen bijvrbeeld p internet. 17 berepen psmmen waar CNC een belangrijke rl speelt; aan de hand van vrbeelden het belang van de CNC technlgie verduidelijken in functie van diverse berepen. 18 de algemene pbuw van de CNC machine telichten; frame aandrijving en hfdas geleidingen elektrische schakelkast Infrmatie pzeken 17 Berepsriëntatie 18 Opbuw van de CNC-machine aanwezig in de schl en in de industrie Algemene infrmatie Nauwkeurigheid Stabiliteit Stijfheid van de machine Temperatuurgedrag Mgelijkheden

20 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 19 sturing en sftware Vermgen mkasting beveiliging gereedschapsmagazijn de meest gebruikte sturingen psmmen en hun tepassingsgebied telichten; de machine instructies raadplegen m specifieke gegevens p te zeken. 19 het tepassingsgebied telichten; vrschriften in verband met persnlijke bescherming pzeken en verduidelijken; 19 Algemene veiligheid en hygiëne het gebruik van de ndstp telichten; de in- en uitschakelprcedures telichten; de verplichte persnlijke bescherming vr een cncrete situatie verklaren. 20 de pbuw van de machine en tepassingen telichten bij: draaien frezen en bewerkingscenters slijpen vnkersie 20 Algemene CNC-technlgie begrippen telichten Begrippen Prgramma Cntur Cyclus Absluut en incrementeel 20.1 de belangrijkste cördinatenstelsels telichten; de cördinatenstelsels met vrbeelden verduidelijken; de schrijfwijze van cördinaten mschrijven Cördinatenstelsels Srten stelsels

21 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines de vrnaamste functietetsen telichten Machinepaneel 20.3 het belang van beeldscherminfrmatie telichten; instructies en futmeldingen situeren; een prgramma prepen uit het prgrammabeheer; simulatie mgelijkheden telichten Beeldscherminfrmatie Algemeenheden bij het prgrammeren de te gebruiken is- cdes en icnen pzeken en tepassen; de pbuw van een prgramma herkennen; een bewerkingsvlgrde pmaken; diverse prgrammeertalen met elkaar vergelijken Grndbeginselen vr het prgrammeren de prcedures pvlgen eigen aan de sftware Prgramma creëren de gemetrische en technlgische gegevens pzeken en tepassen tijdens het prgrammeren; infrmatie pzeken p internet en infrmatiedragers Gemetrische en technlgische gegevens Prgrammeren en simuleren het sftwareprgramma pstarten; een nieuw prgramma penen; het prgrammabeheer managen. de gepaste veding, snedediepte, snedebreedte, snijsnelheid, terental, veding en keling bepalen vr het pgegeven werk; de begrippen gereedschapscmpensatie, terentalbegrenzing, standtijdbewaking en veiligheidszne tepassen in de pgave; diverse ecnmisch verantwrde prgramma s schrijven met prgressieve meilijkheidsgraad waarin vlgende aspecten aan bd kmen zals: cntur frezen 22.1 Vrbereiden 22.2 Frezen (in functie van de praktijkpdracht)

22 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 21 kamer frezen brcyclus herhalingen spiegelen rteren en verschuiven schrefdraad snijden parametrisch prgrammeren nderprgramma s werkstukken pmeten CAD-CAM tepassing realiseren de gepaste veding, snedediepte, snijsnelheid, terental, veding en keling bepalen vr het pgegeven werk; de begrippen gereedschapscmpensatie, terentalbegrenzing, standtijdbewaking en veiligheidszne tepassen in de pgave; diverse ecnmisch verantwrde prgramma s schrijven met prgressieve meilijkheidsgraad waarin vlgende aspecten aan bd kmen zals: uitwendige cntur bren inwendige cntur schrefdraad snijden CAD-CAM tepassing realiseren. de gepaste simulatie kiezen en uitveren; de futen pspren en verhelpen; crrecties in het prgramma aanbrengen Draaien (in functie van de praktijkpdracht) 22.4 Simuleren 23 de cdes pzeken en interpreteren; 23 Alarmmeldingen

23 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 22 plssingen vrstellen Meettechniek de specifieke meettechnlgie herkennen en tepassen; de maat- en vrmtleranties tepassen en interpreteren; de type passingen herkennen en de tleranties cntrleren; mgaan met de gereedschappen zals micrmeter, andere digitale meetgereedschappen, de verschillende aanwijzende meetinstrumenten telichten en hun gebruik verduidelijken; de verschillende kalibers telichten en hun gebruik aangeven. het gebruik telichten; de meetvlgrde pstellen; de mgelijke meetprgramma s telichten; 3D taster tepassen(u;) tepassingen met 3D taster uitveren (U). 25 de technlgische gegevens pzeken eigen aan het werk; de snijplaten kiezen vr diverse tepassingen; alternatieve snijplaten vrstellen; de pspanmgelijkheden nderzeken; de gepaste bren, tappen, ruimers kiezen in functie van diverse tepassingen Traditinele meettechniek 24.2 de 3-D Meetbank (in functie van de praktijkpdracht) 25 Snijtechnlgie Algemene infrmatie Snijmaterialen Eigenschappen en gebruik ISO- cde Opzeken van gegevens Kelmiddel

24 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines de verschillende aspecten en technieken nderzeken in functie van de pdracht. 27 specifieke kenmerken en parameters eigen aan de bewerking telichten; het CNC prgramma herkennen. 28 de vaststellingen tijdens bedrijfsbezeken rapprteren wat betreft: 26 Werkstukmaterialen Grtte en vrm Stabiliteit Verspaanbaarheid Opspanmgelijkheden 27 Speciale CNC-machines Draadvnken Bewerkingscenters Slijpen 28 Bedrijfsbezeken de veiligheid, welzijn en milieu de bedrijfscultuur en -rganisatie de prductie de kwaliteitscntrle het specifieke arbeidsklimaat en werksfeer

25 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 24 PV/TV STAGE ELEKTROMECHANICA 3e leerjaar: 8 lestijden/week Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN De leerplandelstellingen PV Praktijk en TV wrden k in de stage tegepast, zij wrden gekzen in functie van de stageplaats. Algemeen 29 kennis nemen en mgaan met de bedrijfscultuur; specifieke nrmering naleven; van rganisatiebekwaamheid getuigen in grep werken; zich aanpassen aan het werkritme; mgaan met stress; penstaan vr kritiek; vaktaal tepassen en herkennen; rapprteren van pdrachten; het werkgebied herkennen in het bedrijf. 30 veiligheids- en milieuvrschriften tepassen; ergnmie tepassen; het arbeidsreglement tepassen; nveiligheden rapprteren via hiërarchische weg. 31 stckeren, inventariseren, in- en uitpakken; materialen herkennen; rapprteren van gegevens; specifieke nrmering naleven; de werkplek rein huden (geen gedkpe arbeidskracht). 29 Bedrijfscultuur 30 Welzijn 31 Gederenbehandeling

26 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 25 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 32 delgericht cmmuniceren tepassen; een gesprek cnstructief uitveren; fiches lezen; gegevens rapprteren; een verslag uitbrengen van het uitgeverde werk. 33 werken en afspraken maken met de vakspecialist in het bedrijf; algemene werkzaamheden vrbereiden; het gebruik en de specifieke vakbenaming van de prducten herkennen en tepassen in de mgang met de vakspecialist in het bedrijf. 34 werkzaamheden vrbereiden rnd het nderhud en herstelling van machines; vrmanalyse hanteren; 35 tekeningen en schema s lezen en interpreteren; gegevens rapprteren. 32 Cmmunicatie Vrbereiding 33 Vrbewerken 34 Werkvrbereiding 35 Tekenen 36 administratieve gegevens verwerken. 36 Administratie 37 herkennen en definiëren van ververmiddelen, hef-, til- en verplaatsingstechnieken; de specifieke afspraken en veiligheidsregels respecteren; het werkingsgebied van autmaten/testellen herkennen; de klem- en spanmiddelen herkennen en tepassen. 37 Hulpmiddelen

27 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 26 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 38 een meetprtcl pvlgen; het meetgereedschap tegepast bij het werk functineel hanteren; verslag uitbrengen van de vaststellingen; het prduct interpreteren en futen rapprteren; technische instructies lezen, vergelijken en interpreteren; visuele cntrle van een werkstuk uitveren; kwaliteitscntrle tepassen eigen aan de bedrijfsfilsfie. 39 mntage- en demntagetechnieken tepassen eigen aan de mechanische cnstructie; in grep werken en verleggen; de werkvlgrde respecteren; demnteerbare nderdelen verwijderen, terugplaatsen en indien ndig bijregelen; de functinaliteit nagaan; een industrieel prces pvlgen. 40 de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen en tepassen; het nrmale nderhud vrgeschreven in het bedrijf uitveren nder begeleiding; het dagelijks nderhud van de werkpst en gereedschappen uitveren; de machine vrbereiden en de slijtage vaststellen; futen aan de uitrusting rapprteren. LEERINHOUDEN Prces 38 Meet- en cntrleprtcl 39 Mntage en demntage 40 Onderhud

28 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 27 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 41 adequaat mgaan met gereedschap; de veiligheidsregels tepassen eigen aan het gereedschap. 42 mechanische prductietechnieken tepassen zals draaien, frezen, slijpen, vnkersiemachines, bewerkingscenters, eigen aan de pdracht en de mgelijkheden van het bedrijf; kalibers gebruiken; de specifieke technlgische waarden pzeken, instellen en afstellen; de veiligheid respecteren vr, tijdens en na het werk; diverse cntrle bewerkingen uitveren eigen aan de pgedragen taak; de technische tekening tepassen en interpreteren; de technlgische gegevens pzeken; de traditinele apparatuur bedienen; een meetprtcl pvlgen; een industrieel prces pvlgen; kwaliteitscntrle tepassen; adequaat mgaan met machines (eigen aan de pgedragen werken); verspaningstechnieken tepassen in functie van de pdracht. 43 tijdens het uitveren de cntrle bewaken; de parameters vlgen en bijsturen; cntrle uitveren eigen aan de stageactiviteiten; het prductieprces vlgen; futen detecteren en rapprteren. 41 Gereedschappen LEERINHOUDEN 42 CNC bewerkingen (zals) Draaien Frezen Bewerkingscenters Slijpen Vnkersie 43 Prcesbewaking

29 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 28 Nazrg 44 administratieve gegevens verwerken. 44 Administratie 45 kwaliteitscntrle tepassen eigen aan pdracht; de bewerkingsfuten herkennen en rapprteren; afspraken nakmen. 46 resten en afval vlgens instructies srteren en pslaan; specifieke aanduidingen herkennen en tepassen. 45 Kwaliteitscntrle 46 Milieu

30 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 29 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Het leerplan is pgesteld p basis van 25 lesweken per schljaar. De verige lestijden meten dr de leerkracht gebruikt wrden vr uitbreidings- en/f verdiepingsitems in functie de specifieke klassituatie. 1 ALGEMEEN Het tepassen van 3D- CAD vrstellingen en CAD-CAM is een ndzaak en zal permanent aan bd kmen tijdens de uitvering. Zrg vr haalbare prjecten en efeningen (k financieel). Ben je bewust dat efeningen die 5 f 10 jaar geleden interessant waren nu als ubllig kunnen verkmen. Het werk vraf grndig vrbereiden is een ndzaak bij elke les. De prjecten die vrzien wrden huden in de eerste plaats rekening met de leerplandelstellingen en minder met de leerinhuden. Hewel grepswerk en differentiatie sterk aanbevlen wrdt, meten alle leerlingen bij elke fase van de uitwerking van het prject betrkken wrden. De leerlingen de gereedschappen met zrg laten behandelen. Het nderhuden van machines en gereedschappen beperkt zich tt het dagelijks nderhud. Geef de leerlingen de kans m zveel mgelijk met uitveren bezig te zijn. Gebruik tijdens het prduceren van meerdere werkstukken verschillende materiaalsrten. Hierdr kunnen de specifieke eigenschappen beter aan bd kmen. De praktijk blijft gericht p de kennismaking met de diverse aspecten en mgelijkheden van een berep. Metingen uitveren p werkstukken in reële mstandigheden. Laat de gereedschappen crrect tepassing. Evaluatie Gebruik diverse evaluatietechnieken. Observeer permanent en distilleer hieruit delgerichte cmmentaren. Gebruik zelfevaluatieinstrumenten m de leerlingen hun werkzaamheden te berdelen. Evalueer regelmatig en frmuleer delgerichte cmmentaar en remediering. Bespreek de tetsen samen met de leerlingen. Nteer de evaluatieresultaten in de agenda. Cmmunicatie Gebruik de agenda als cmmunicatiemiddel en nteer er k psitieve cmmentaren in. Overleg met andere leerkrachten ver inhudelijke aspecten en samenhang. Infrmeer uders, klassenraad, ver de vrderingen van de leerlingen.

31 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 30 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) Organisatie De bezetting van het machinepark met ptimaal gerganiseerd zijn, zdat alle leerlingen de kans krijgen bezig te zijn met hun vak. Het is wenselijk dat de uren praktijk, lab en technisch tekenen een blk vrmen in het lessenrster (minimaal 2 uur en liefst 4 uur). Integratie van de therielessen in de praktische vakken is aan te bevelen. Bij demnstraties steeds de juiste handelingen uitveren. Gebruik van ICT Maak gebruik van de CAD prgramma s m werkstukken aanschuwelijk te maken. Maak aangepaste presentaties en werk een kstprijsberekeningvrbeeld uit met een database. Gebruik de cmputer m een verslag te maken van een praktische tepassing. Laat infrmatie pzeken via CD-rm en dr gebruik te maken van het internet. Het welzijn Aandacht besteden aan de gevaren welke verbnden zijn aan het niet crrect gebruiken van gereedschappen en materialen (bv. het gebruik van lijmen). Verwijs naar de impact p het milieu bij de prductie en verwerking van materialen. Laat de preventieverantwrdelijke van de schl een les geven ver de schl en het welzijn. Om p pedaggisch verantwrde en technisch veilige manier het vak te kunnen geven met de leerlingengrep beperkt blijven (vr de praktische vakken kan men als richtlijn, maximaal 12 leerlingen vr gen huden). Geef vldende infrmatie ver de inhuden van het VCA attest. Het belang van de persnlijke verzrging beklemtnen. Laat de leerlingen het belang aanvelen van een ged ingerichte werkplek, de netheid in de wekruimte en het pruimen na de werktijd. 2 TIMING Het is meilijk aan te geven heveel tijd er aan elk hfdstuk besteed wrdt, daar het temp van de leerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, prbleemstelling, srt prject. Het is aangewezen de timing te bespreken in de vakgrep. Het rapprteren is van grt belang.

32 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 31 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) 3 BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 3.1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedelen we het geleidelijk pbuwen van een cmpetentie naar het einde van het secundair nderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerprces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdelen, leeractiviteiten en zelfberdeling. Dit hudt nder meer in dat: de pdrachten meer pen wrden; er meerdere antwrden f plssingen mgelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwrden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is p prces en prduct; er gereflecteerd wrdt p leerprces en leerprduct. De leraar is k cach, begeleider. De impact van de leerlingen p de inhud, de vlgrde, de tijd en de aanpak wrdt grter. 3.2 Waarm? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ns PPGO,.m. leerlingen zelfstandig leren denken ver hun handelen en hierbij verantwrde keuzes leren maken; leerlingen vrbereiden p levenslang leren; het aanleren van nderzeksmethdes en van technieken m de verwrven kennis adequaat te kunnen tepassen. Vanaf het kleuternderwijs wrden werkvrmen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zals het gedifferentieerd werken in grepen en het cntractwerk. Ok in het vrtgezet nderwijs wrdt meer en meer de nadruk gelegd p de zelfsturing van het leerprces in welke vrm dan k. Binnen de vakverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknpingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerprces; attitudes, leerhudingen, pvattingen ver leren. In nze (infrmatie)maatschappij wint het pzeken en beheren van kennis vrtdurend aan belang.

33 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 32 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) 3.3 He te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de cmpetentie de verschillende actren hun rl pnemen: de leraar als cach, begeleider; de leerling gemtiveerd en aangesprken p zijn leer kracht; de schl als stimulatr van uitdagende en creatieve nderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de delgrep en van het mment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren p schlniveau p te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het genblik dat de leraar zijn leerlingen p min f meer zelfstandige manier laat delen vrp stellen strategieën kiezen en ntwikkelen plssingen vrstellen en uitwerken stappenplannen f tijdsplannen uitzetten resultaten bespreken en berdelen; reflecteren ver cntexten, ver prces en prduct, ver hudingen en handelingen verantwrde cnclusies trekken keuzes maken en die verantwrden is hij al met een f ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig. 4 ICT 4.1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van cmputers, netwerken, internetverbindingen, sftware, simulatren, etc. Telefn, vide, televisie en verhead wrden in deze cntext niet expliciet meegenmen. 4.2 Waarm? De recente tevled van infrmatie maakt levenslang leren een ndzaak vr iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en nderwijskundige ntwikkelingen wijzen p het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in p de vertruwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jngeren. Anderzijds meten jngeren niet alleen in staat zijn m nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT k een hulpmiddel bij uitstek m de nieuwe nderwijsdelen te realiseren. Het nastreven van die cmpetentie vernderstelt nderwijsvernieuwing en aangepaste nderwijsleersituaties. Er wrdt immers meer en meer belang gehecht aan prbleemplssend denken, het zelfstandig f in grep leren werken, het kunnen mgaan met enrme heveelheden aan infrmatie,... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhud en is ze gericht p actieve beheersing van bijvrbeeld een sftwarepakket binnen de lessen infrmatica. In de meeste andere vakken f bij het nastreven van vakverschrijdende eindtermen vervult ICT een ndersteunende rl. Dr de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerprces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren mgaan met les- en infrmatiemateriaal; p eigen temp werken en een eigen parcurs kiezen (differentiatie en individualisatie).

34 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 33 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) 4.3 He te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat f nder begeleiding elektrnische infrmatiebrnnen raadplegen. In de tweede en ng meer in de derde graad kunnen de leerlingen spntaan gegevens pzeken, rdenen, selecteren en raadplegen uit diverse infrmatiebrnnen en kanalen met het g p de te bereiken delen. Er bestaan verschillende mgelijkheden m ICT te integreren in het leerprces. Bepaalde prgramma s kunnen het inzicht verhgen d.m.v. visualisatie, grafische vrstellingen, simulatie, het pbuwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, dem,... Smmige cd-rms bieden allerlei infrmatie interactief aan, echter niet p een lineaire manier. De leerling kmt via bepaalde zekpdrachten en verwerkingstaken z tt zijn eigen gestructureerde leerstf. Databanken en het internet kunnen gebruikt wrden m infrmatie p te zeken. Wegens het grte aanbd aan infrmatie is het belangrijk dat de leerlingen p een efficiënte en een kritische wijze leren mgaan met deze infrmatie. Extra begeleiding in de vrm van studiewijzers f instructiekaarten is een must. Om tt een kwaliteitsvl eindresultaat te kmen, kunnen leerlingen de auteur (persn, rganisatie,...), de cntext, andere brnnen die de inhud bevestigen en de nderzeksmethde tevegen. Dit zal het vr de leraar gemakkelijker maken m het resultaat en het leerprces te berdelen. De resultaten van individuele f grepspdrachten kunnen gekppeld wrden aan een mndelinge presentatie. Het prgramma Pwerpint kan hier ndersteunend werken. Men kan resultaten en/f infrmatie uitwisselen via , blackbard, chatten, nieuwsgrepen, discussiefra,... ICT maakt immers allerlei nieuwe vrmen van directe en indirecte cmmunicatie mgelijk. Dit is zeker een meerwaarde mdat ICT z de mgelijkheid biedt m niet alleen intersclaire prjecten p te zetten, maar k m de cmmunicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdcumenten, tets- en examenvragen,...) en leraren nderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevrderen. Smmige prgramma s laten te p graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de ndige feedback en remediëring gedurende het leerprces (= zelfreflectie en -evaluatie). 5 VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN 5.1 Wat? Vakverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdelstellingen, die -in tegenstelling tt de vakgebnden eindtermen - niet gekppeld zijn aan een specifiek vak, maar dr meerdere vakken f nderwijsprjecten wrden nagestreefd. De VOET wrden vlgens een aantal vakverschrijdende thema's gerdend: leren leren, sciale vaardigheden, pveden tt burgerzin, gezndheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vrming en technisch-technlgische vrming (alleen vr ASO). De schl heeft de maatschappelijke pdracht m de VOET vlgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 5.2 Waarm? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere pvatting van leren p schl en begt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte rdening naar meer ttaliteitsnderwijs. Dr het aanbieden van realistische, levensnabije en cncreet tepasbare aanknpingspunten, wrden leerlingen sterker gemtiveerd en wrdt een betere basis vr permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rl bij het bereiken van een vldende brede en harmnische vrming en behandelen waardevlle leerinhuden, die niet f nvldende in de vakken aan bd

35 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 34 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) kmen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het nderwijsaanbd. In dit pzicht stimuleren VOET schlen m als een rganisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen nderwijs en samenleving, mdat ze tegemetkmen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwrd prberen te frmuleren p actuele maatschappelijke vragen. 5.3 He te realiseren? Het nastreven van VOET is een pdracht vr de hele schl, maar individuele leraren kunnen p verschillende wijzen een bijdrage leveren m de VOET te realiseren. Enerzijds dr binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebnden delstellingen en de VOET, anderzijds dr thematisch nderwijs (teamgericht benaderen van vakverschrijdende thema's), dr prjectmatig werken (klas- f schlprjecten, intra- en extra-murs), dr bijdragen van externen (vrdrachten, uitstappen). Het is een pdracht van de schl m via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevnden wrden in pedaggische studiedagen en naschlingsinititiatieven, in de vakgrepwerking, via vrbeelden van gede schl- en klaspraktijk en binnen het aanbd van rganisaties en educatieve instellingen. 6 TECHNISCH TEKENEN EN SCHETSEN ALS COMMUNICATIEMIDDEL Tekenen is "de taal van de techniek". Tekeningen lezen en tekeningen interpreteren zijn begrippen die permanent aan bd kmen tijdens een technische pleiding. De pbuw van een tekening blijft hierin een essentieel begrip en is een belangrijke meerwaarde vr de leerlingen. De vrnaamste algemene delen zijn hierbij: het verhgen van het waarnemings- en vrstellingsvermgen, het begrijpen (het lezen en interpreteren) van een tekening/schets/schema m het vlgens de vrschriften te kunnen realiseren, een driedimensinale vrstelling kunnen indenken van het te cnstrueren nderdeel, de maatvering lezen en interpreteren, de genrmaliseerde en symblische vrstellingen verklaren, de tekeningen met eigen wrden telichten in functie van de realisatie, de pgemeten bestaande testand vrstellen, plftekeningen lezen en interpreteren, CAD-CAM realiseren. Het maken van technische tekeningen en schetsen kan als een pedaggisch-dictactische methde wrden aangewend, m inzichten en vaardigheden te verwerven bij het tekening lezen. Het 3D- CAD tekenen zal een belangrijke rl vervullen bij de ntwikkelen van het ruimtelijke vrstellingsvermgen. Het tekenen met een middel blijven, maar kan niet als een del p zich nagestreefd wrden.

36 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 35 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) Telichting: Bij het schetsen wrden de vrstellingen weergegeven in hfdlijnen. Technische tekeningen bevatten de vrstelling van een uit te veren f uitgeverde cnstructie waarp alle afmetingen, materiaalaanduidingen, uitveringsvrschriften, éénduidig en/f p schaal wrden weergegeven. 7 PROJECTEN Succes beleven is vr elke leerlingen belangrijk, het is een middel tt waardering. Het gebruiken van vele werkvrmen tijdens het leerprces is essentieel. Het vrmingscncept zals het prjectmatig werken streeft naar een strategie, waarbij leerlingen eerst meten denken en nadien realiseren. Dr het inschakelen van terugkppelingen en meerdere herhalingen zal het rendement pgedreven wrden. Met een prject wil men een cncrete, realiteitsgebnden, taken (efeningen) uitveren, met een prgressieve meilijkheidsgraad. Deze taken kaderen in een bepaald thema. De realisatie kan individueel en/f in team gebeuren nder een prfessinele begeleiding. De leerling zal zijn verantwrdelijkheid meten pnemen in het prject. De evaluatie krijgt een centrale plaats, waarbij aandacht is vr zwel het prces, het prduct, de vaardigheden en de attituden. Dr het geven van de juiste bijsturingen p het passende mment streeft men naar een permanente kwaliteitsverbetering (prces - prduct). Dr creatief m te gaan met efeningen en inspraak van de leerlingen, zal het nderwijskundig rendement gunstig beïnvled wrden. Om het prces ged te kunnen pvlgen binnen een prject kunnen de leerlingen een lgbek bijhuden. 8 TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN Men streeft naar een ptimale integratie tussen TV en PV. De gebruikte prjecten zullen het telaten gedifferentieerd te werken. Dr verleg mmenten in te schakelen zullen de ervaringen van de leerlingen uitgewisseld wrden Het bezeken van beurzen en bedrijven is aan te bevelen. In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdelstellingen pgenmen. Uitbreidingsdelstellingen wrden aangeduid dr een (U) na de delstelling. Uitbreidingsdelstellingen meten enkel bereikt wrden als het niveau van de leerlingen dit telaat. 9 ORGANISATIE VAN DE STAGES Wat is een stage? Een stage is een begeleid, buitenschls leerprces, gericht p het verwerven van kennis, attitudes en vaardigheden in een reële werksituatie, gekppeld aan een reeks leerplandelstellingen. Het is een verdieping en/f een aanvulling van de schlse vrming. Via de stage dient de leerling de mgelijkheid te krijgen het leerprces dat hij p schl drmaakt verder te ptimaliseren. Delstellingen De delstellingen van de stages zijn een cncretisering van de leerplandelstellingen. Inzake kennis, attitudes en vaardigheden kunnen.m. vlgende delstellingen via een leerlingenstage verwezenlijkt wrden.

37 BSO 3e graad 3e leerjaar ptie Cmputergestuurde werktuigmachines 36 TV elektrmechanica (6 lestijden/week) Stage elektrmechanica (8 lestijden/week) Kennis therie in praktijk mzetten; technieken aanleren p een schaalgrtte die dr de schl niet kan gerealiseerd wrden f die in de schl niet peratineel zijn; bedrijfssituatie kunnen relateren aan theretische en praktische begrippen van de schlse situatie; eigen pleidingsbeheften detecteren; inzicht krijgen in de realiteit van het bedrijfsleven; kennismaken met bedrijfsculturen; rapprteren. Attitudes zin vr rde, zrg, netheid en stiptheid ntwikkelen; bereidheid tt werken in teamverband; sciale en cmmunicatieve vaardigheden ntwikkelen; gezag accepteren; zin vr rganisatie en efficiëntie ntwikkelen; verantwrdelijkheid kunnen dragen; streven naar kwaliteit van het geleverde werk; initiatief nemen en crrect reageren p arbeidssituaties; zich assertief gedragen; vrschriften in verband met welzijn (veiligheid, gezndheid, hygiëne) cnsequent tepassen; rekening huden met milieuvrschriften; g hebben vr ergnmische aspecten van het berep. Vaardigheden adequaat mgaan met werktuigen, meettestellen, machines en apparaten; zich kunnen aanpassen aan het werkritme; praktische vaardigheden ntwikkelen; berepsmethdiek in de praktijk tepassen. Regelgeving Bij de rganisatie van een stage zal er steeds ver gewaakt wrden dat de vigerende regelgeving strikt gevlgd wrdt. Afwijkingen (indien ndzakelijk) zullen tijdig aangevraagd wrden. Prspectie van stageplaatsen De keuze van geschikte stageplaatsen is uiterst belangrijk vr de verwezenlijking van de stagedelstellingen. Daarm dient de ndige aandacht besteed te wrden aan een zrgvuldige prspectie en selectie van stageplaatsen. Het is niet aangewezen dat de leerling zelf naar een stageplaats zekt. Zij kunnen wel vrstellen frmuleren, maar de cntacten wrden dr de schl gelegd. Gede stageplaatsen vlden aan een aantal basisvrwaarden: ze zijn bnafide en dus vlden ze.m. aan de wettelijke vrschriften; de activiteiten zijn in vereenstemming met de stagedelstellingen; het aantal stagiairs staat in verhuding tt het aantal werknemers; stagiairs zijn geen gedkpe werkkrachten; de stagementr krijgt vldende tijd en ruimte vr de begeleiding van de leerling-stagiair; er is vldende kwalitatieve uitrusting en apparatuur beschikbaar;