Actieve informatievoorzieningc

Transcriptie

1 Actieve informatievoorzieningc INT aan : de gemeenteraad kopie aan : van : college van burgemeester en wethouders beh. ambtenaar : D.J.C. Zeeders portefeuillehouder : P.H.M. Seesing datum : 19 december 2017 kenmerk : Z98084/INT onderwerp : Actieve informatievoorziening integraal armoedebeleid Ja donderdag 14 december 2017 In deze actieve informatievoorziening besteden we aandacht aan de wijze waarop we het armoedebeleid vorm willen gaan geven. Onderdeel daarvan is vroegsignalering van schulden. Wij willen verder de huidige situatie en inzichten delen. Ons doel is om beleid te ontwikkelen dat armoede en (ernstige) schulden zoveel mogelijk voorkomt en preventief van aard is. Dit sluit aan bij de regionale visie sociaal domein waarin een van de hoofdoelen is dat gekanteld wordt naar preventie. Deze visie is op 23 november 2017 vastgesteld door de gemeenteraad. Om maximaal preventief te werken is het belangrijk dat het beleid integraal is. We bedoelen met integraal armoede beleid, beleid dat: Oorzaken en gevolgen benoemt van tekorten of schaarste op verschillende domeinen (financiën, gezondheid, gezin, jeugd, sociale activiteiten, werk, etc.); Het uitgangspunt preventie heeft in plaats van voornamelijk curatief; Nog meer verbinding en samenwerking zoekt met partners in het sociaal domein; Op basis daarvan een adequate aanpak ontwikkelt; Mensen die in armoede leven of schulden hebben en daar niet snel uitkomen, krijgen al gauw het verwijt dat ze onverstandig zijn. Vaak maken ze namelijk keuzes die op korte termijn soms prettig lijken, maar heel onverstandig zijn op lange termijn. Inzichten uit de hersenwetenschap laten zien waarom: chronische stress door schulden en armoede, verandert de bedrading van het brein van mensen. Dat beïnvloedt het geheugen negatief en maakt dat mensen geen overzicht kunnen krijgen en niet goed meer in staat zijn om doelgericht en probleemoplossend te handelen. Het gebrek aan geld neemt veel van de mentale bandbreedte in beslag en kaapt de belangrijkste executieve functies. Onderzoek laat zien dat schaarste kan leiden tot een (tijdelijke) daling van het IQ van zo n dertien punten. Ter vergelijking: dat is evenveel als het verschil in IQ tussen alcoholisten en nietalcoholisten. In het ontwikkelen van integraal armoedebeleid en een adequate aanpak willen we rekening houden met de impact die schaarste en armoede heeft op de ontwikkelbaarheid van hersenfuncties. Er is in Amerika een aanpak ontwikkeld die het onderwerp armoede en de laatste inzichten vanuit de hersenwetenschap combineert. De Stadsbank Oost Nederland en Menzis onderzoeken of deze methode effectief kan zijn in hun Pagina 1 van 5

2 dekkingsgebied (waar wij deel van uitmaken). Deze methode is het meest effectief wanneer verschillende ketenpartners hier samen in optrekken. Het betreft een hele andere wijze van benaderen van mensen. Zij worden zich bewust gemaakt van de impact van stress. Zij leren zien dat de keuzes die ze maken vaak niet in lijn zijn met de doelen die ze willen bereiken en waarom dat zo is. Er wordt een verklaring aangereikt voor het gedrag dat de mensen zelf vaak ook verbaast en frustreert. Dit geeft geruststelling, is taboe doorbrekend en geeft erkenning. Ook wordt uitzicht op herstel gegeven, want de impact van stress kan in veel gevallen (grotendeels) worden tenietgedaan. Generatie op generatie armoede Het speerpunt uit het preventieplan is generatie op generatie armoede. De stress die ouders in armoede en schulden ervaren werkt door op kinderen. Zij groeien op in chronische stress. Chronische stress heeft ook op de ontwikkeling van de hersens van kinderen impact. Waardoor zij later vaak dezelfde problemen krijgen als hun ouders. Met de aanpak van armoede als integraal probleem, dus van het hele gezin. Verwachten wij resultaten te bereiken die niet alleen op korte, maar ook op lange termijn effect zullen hebben. Gemeentelijke taak om schuldenaren in beeld te krijgen Vanuit het wettelijk kader is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) relevant. Deze wet geeft ons een gemeentelijke taak om schuldenaren in beeld te krijgen, schulden te voorkomen en tijdig te signaleren. Naast onze wettelijke taak om schulden te voorkomen en tijdig te signaleren hebben wij ook een inhoudelijke taak: Financiële problemen grijpen diep in in het persoonlijk leven. aanmaningen en deurwaarders aan de deur leiden tot stress en kunnen negatief uitwerken op schoolprestaties van kinderen, re-integratietrajecten of het oplossen van allerhande psychosociale problematiek, staat in de Schuld preventiewijzer 1 Uit onderzoek weten we ook dat schulden invloed hebben op het probleemoplossend vermogen. Armoede en schulden maken mensen tijdelijk minder intelligent door de chronische stress die armoede met zich mee brengt. 2 Vroeg signaleren is in dit kader relevant. Mensen die schulden hebben melden zich gemiddeld pas na 5 jaar achterstanden, deurwaarders, schaamte, stress en een gemiddelde schuld van bij een schuldhulpverlenende instantie. In deze 5 jaar zijn de problemen vaak niet meer te overzien. Wanneer we de schulden al in een veel eerder stadium signaleren en kunnen ingrijpen kan veel leed voorkomen worden. Verderop in deze actieve informatievoorziening wordt hier verder op ingegaan. Eerst willen we een goed beeld schetsen van de huidige situatie in Bronckhorst. Want de aanleiding van onze wens om vroeg te signaleren is gelegen in aantallen huishoudens die wij niet of (te) laat in beeld hebben: Mogelijk bijna 1000 huishoudens met problematische schulden niet in beeld Panteia heeft een onderzoek uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 4. Op basis van cijfers hieruit hebben wij berekend hoeveel huishoudens in Bronckhorst naar verwachting problematische schulden hebben en niet in 1 Jungmann, N. en F. van Iperen (2011), schuldpreventiewijzer, Over het belang van schuldpreventie en de mogelijkheden om daar lokaal invulling aan te geven. 2 Mani, A. et al (2013), poverty impedes cognitive function, in Science 341, Jaarcijfers NVVK Huishoudens in de rode cijfers 2015, (cijfers hebben een betrouwbaarheid van 95%) Pagina 2 van 5

3 beeld zijn bij hulpverlenende instanties. Hieronder geven we een beeld van de percentages en aantallen maar eerst geven we een toelichting op de gehanteerde definities: Definities: Risico op problematische schulden: Dit zijn huishoudens die een of meer rekeningen niet op tijd hebben kunnen betalen, rood staan, een creditcardschuld hebben, et cetera Problematische schulden: Dit zijn huishoudens met meer dan drie soorten achterstallige rekeningen; achterstallige rekeningen in risicovolle categorieën, zoals huur, hypotheek en energie; achterstallige rekeningen voor meer dan 500 euro. Zichtbare schulden: Huishoudens met problematische schulden die in beeld zijn bij schuldhulpverlening Onzichtbare schulden: Huishoudens met problematische schulden die niet in beeld zijn bij schuldhulpverlening Cijfers van Panteia: 8,4% van de huishoudens in de Achterhoek heeft een risico op problematische schulden. 4,6% van de huishoudens in Nederland heeft onzichtbare problematische schulden. 2,5% van de huishoudens in Nederland heeft schuldhulpverlening (zichtbare schulden) Cijfers vertaald naar Bronckhorst, er zijn in onze gemeente 5 : (8,4%) huishoudens met een risico op problematische schulden, hiervan hebben 700 (4,6%) huishoudens statistisch gezien onzichtbare problematische schulden; 100 (0,65%) huishoudens met zichtbare schulden. Samenvattend: Het valt op dat landelijk 2,5% van alle huishoudens schuldhulpverlening heeft, maar bij ons is dat slechts 0,65%. We nemen op basis hiervan aan dat wij 2,4% (280) huishoudens te weinig in beeld hebben Daarbij zijn er nog eens waarschijnlijk 700 huishoudens met problematische schulden die niet in beeld zijn. In totaal gaat het potentieel om bijna 1000 huishoudens. Pilot Vroeg Eropaf Uit bovenstaande cijfers kunnen we afleiden dat er mensen met schulden in onze gemeente zijn die zich niet of pas erg laat melden. Wij kunnen niet met zekerheid zeggen hoeveel mensen dit betreft, maar wij kunnen wel aannames doen. Het is in ieder geval wenselijk om de mensen die het betreft veel eerder in beeld te krijgen. Vooral wanneer het om gezinnen met kinderen gaat is de preventieve werking die uit gaat van vroeg signaleren groot. Immers hiermee wordt voorkomen dat kinderen te maken krijgen met chronische langdurige armoede. De effecten van chronische armoede op kinderen zijn groot. Er is dus veel te winnen met een goede aanpak. In het kader van preventie en vroeg signalering vanuit de wet gemeentelijke schuldhulpverlening hebben wij de mogelijkheid onderzocht om samen te werken met 5 Bovenstaand zijn de percentages afgezet tegen aantal huishoudens in Bronckhorst in 2015: Pagina 3 van 5

4 stichting Bureau Krediet Registratie (BKR) in Tiel. Het BKR biedt Vindplaats Schulden (VPS) aan. Dit is zoals het werkt: Crediteuren voor vaste lasten sluiten een convenant met de gemeente. Hierin wordt de privacy gewaarborgd en de samenwerking vastgelegd. De crediteuren leveren gegevens over betalingsachterstanden aan bij de Vindplaats Schulden. VPS kan een selectie maken op basis van criteria die de gemeente bepaalt. Op basis van deze criteria komen huishoudens naar voren die betalingsachterstanden hebben in bijvoorbeeld huur, energie, water of ziektekostenverzekering. Deze huishoudens worden bezocht door het sociaal team waarbij hen in een vroeg stadium hulp/advies geboden wordt zodat de betalingen van vaste lasten weer op gang komt. Ook wordt in dit contact aandacht besteed aan de oorzaak van de betalingsachterstanden. In veel gevallen is er sprake van een ingrijpende levensgebeurtenis zoals echtscheiding, plotselinge werkloosheid, overlijden partner, ernstige ziekte in het gezin, overbelaste mantelzorg. In meerdere gemeenten loopt al een dergelijke pilot. In Amsterdam loopt vroeg signalering al vanaf Zij hebben berekend hoeveel financieel gezien bespaard werd met vroeg signalering. Hun conclusie is dat iedere geïnvesteerde euro in vroeg signalering en preventie 2,2 euro opleverde aan besparingen. 6 Los van de financiële besparingen wordt er veel persoonlijk leed bij volwassenen en kinderen voorkomen door tijdig te signaleren en tijdig in te grijpen. Wij willen een dergelijke pilot in Bronckhorst starten en zijn bezig met de voorbereidingen. Wanneer hierover meer bekend is zal dat in een apart voorstel aan het college gebracht worden. Minimabeleid en armoedeval Ten behoeve van een nieuw integraal armoedebeleid willen wij de resultaten van ons huidige minimabeleid inventariseren. Hiervoor willen wij een onderzoek laten uitvoeren door het Nibud. Wij verkrijgen zo inzicht in de huidige financiële situatie van onze inwoners ten opzichte van de inkomenspolitiek van het nieuwe kabinet. Specifiek willen we de armoedeval in beeld brengen die mogelijk ontstaat door de combinatie met het landelijke inkomens beleid en ons lokale beleid op gebied van Wmo, Participatie en Jeugd. Armoedeval is het verschijnsel dat mensen niet of minder willen werken omdat zij dan soms vele honderden euro s aan inkomsten missen (bijvoorbeeld door wegvallen collectieve verzekering, minimaregelingen, huurtoeslag, etc.). De inzichten uit dit onderzoek willen we in mei 2018 presenteren en aan de hand daarvan in gesprek gaan met (een afvaardiging van) de gemeenteraad, de participatieraad, de sociale teams en beleidsmedewerkers Zorg, Jeugd en Participatie. De input vanuit deze gesprekken en de bevindingen vanuit het onderzoek door het Nibud zullen de basis vormen van nieuw integraal beleid armoedebestrijding met grotere focus op preventie en vroeg signalering. Wanneer gemeenteraadsleden daar behoefte aan hebben willen wij hen graag verder bijpraten, bijvoorbeeld in een technisch blok. 6 Panteia, Amsterdam: Vroeg eropaf; businesscase vroegsignalering en preventie van schulden, april 2014, blz.6 Pagina 4 van 5

5 Pagina 5 van 5