VOORSTEL Adviescommissie 10 maart 2014 Agendapunt 5 Dagelijks bestuur 13 maart 2014 Algemeen bestuur 5 juni 2014

Transcriptie

1 VOORSTEL Adviescommissie 10 maart 2014 Agendapunt 5 Dagelijks bestuur 13 maart 2014 Algemeen bestuur 5 juni 2014 Voorbereid door Afdeling Financiën en Advies Bijlagen 1. Jaarrekening Verslag van bevindingen 3. Reactie RNH op verslag van bevindingen RAUM EN BTL JAARREKENING 2013 De gecontroleerde jaarrekening 2013 kan definitief worden vastgesteld. Het algemeen bestuur besluit; De jaarrekening 2013 RAUM en BTL definitief vast te stellen. Onderbouwing besluit Het vaststellen van de jaarrekening is een wettelijke verplichting. Bijdrage aan schapsdoelen Behoud gebied. Financiële consequenties Over het totaal van beide begrotingen zijn de uitgaven van RAUM en BTL ca ,- lager dan begroot. Dit is met name veroorzaakt doordat de uitvoering van een aantal projecten in het groot onderhoud doorschuiven naar 2014 en Fase 2 van het herstel van de Saskerleidam niet is uitgevoerd. Ook de baten waren lager door het niet uitvoeren van Fase 2. Dit heeft als gevolg een (niet begrote) toevoeging aan de bestemmingsreserve van ca ,-. Juridische consequenties Volgens de bepalingen van de gemeenschappelijke regeling wordt de jaarrekening eerst ter beoordeling aan de deelnemers gezonden, waarna het algemeen bestuur de rekeningen in haar vergadering van 5 juni 2014 vaststelt, alvorens deze aan de minister van BZK toe te zenden. Bestuurlijke achtergrond Vaststelling begrotingswijziging 2013, 13 juni 2013, besluit nr. 2013/04. Communicatie Het besluit wordt gepubliceerd op de website. Pagina 1 van 2

2 Opmerkingen AC 10 maart 2014 Opmerkingen DB 13 maart 2014 Akkoord programmamanager In overleg met manager Advies De adviescommissie adviseert conform het voorstel met inachtneming van de volgende opmerkingen: Bekeken wordt of een afzonderlijke toelichting kan worden gegeven voor beide onderdelen; Het doel van de bestemmingsreserve wordt duidelijker vermeld; Ook wordt duidelijker toegelicht waarom de participantenbijdrage gelijk blijft en dat moet worden gespaard voor vervangingsinvesteringen; Op pagina 4 wordt toegevoegd dat de boottocht is gemaakt met ondernemers én bestuursleden, als impuls voor nieuwe ontwikkelingen; Er wordt duidelijker aangegeven waar details te vinden zijn in het stuk; Er wordt een uitsplitsing gemaakt tussen de benamingen, die systematisch zal worden doorgevoerd. De adviezen van de adviescommissie nader bezien voor de jaarrekening 2014 en nader bespreken wat verbeterd kan worden i.o.m. de leden van de adviescommissie. Het dagelijks bestuur besluit de jaarrekening 2013 voorlopig vast te stellen en te agenderen voor het algemeen bestuur. Henk Wijkhuisen Wim Nieuwenhuis Pagina 2 van 2

3 JAARREKENING ALKMAARDER- EN UITGEESTERMEER Incl. De Buitenlanden 2013 Velsen-Zuid,

4 Inhoudsopgave Blz. Programmaverantwoording 3 Achtergrond 3 Resultaat RAUM Resultaat BTL Reserves 8 Overzicht participantenbijdrage 9 Weerstandsvermogen 10 Financiering 10 Bedrijfsvoering 10 Verkorte balans 10 Jaarrekening Balans per 31 december Geconsolideerde programmarekening 2013 RAUM/BTL 14 Waarderingsgrondslagen 16 Toelichting op de balans 17 Toelichting geconsolideerde programmarekening RAUM/BTL 23 Wet FIDO modelstaten A en B 35 Overige gegevens 37 Samenstelling van het Algemeen Bestuur 38 Controleverklaring 39 Vaststelling door het Algemeen Bestuur 41 Bijlagen 42 Bijlage I: Programmarekening 2013 RAUM 43 Bijlage II: Programmarekening 2013 BTL 45 Bijlage III: Investerings- en financieringsstaat over Bijlage IV: Staat van geactiveerde investeringen tot en met Bijlage V: Gebeurtenissen na balansdatum 49 Bijlage VI: Nota weerstandsvermogen 50

5 Programmaverantwoording Achtergrond De kernboodschap van de jaarrekening RAUM is dat het saldo van baten en lasten ca gunstiger is dan begroot. Het voornaamste verschil tussen de realisatie en de begroting 2013 wordt veroorzaakt door het later uitvoeren van werkzaamheden voor groot onderhoud. Deze zijn in 2013 voorbereid en aanbesteed. De uitvoering volgt echter in 2014, waardoor de bijbehorende lasten doorschuiven naar 2014 ( ).Verder zijn er tegenvallende opbrengsten door het niet uitvoeren van de werkzaamheden voor Fase 2 van het herstel van de Saskerleidam. Deze werkzaamheden liggen stil omdat er op dit moment geen bagger van voldoende kwaliteit beschikbaar is om dit project uit te voeren. Hierdoor zijn ook de inkomsten uit baggerstort niet gerealiseerd (per saldo ). Ondanks etra inzet op het Erfgoedpark de Hoop en de visie RAUM is er door terughoudendheid op uitgaven Communicatie en Bestuursadvisering (recreatiemonitor) per saldo nog ca onderschreden. Voor de Buitenlanden is de besluitvorming voor de inrichting van de Y tot Z gebieden afgerond. Daarmee is duidelijk welke voorzieningen nog worden gerealiseerd ten opzichte van de oude ambities. In 2013 is begonnen met de voorbereiding voor die realisatie, welke bij het schrijven van de begroting 2013 niet waren voorzien. Daartegenover is een onderschrijding gerealiseerd door het nog niet opstarten van het wervingstraject voor de recreatieboerderij en lagere beheerslasten. Per saldo is de begroting onderschreden met Eterne ontwikkelingen 2013 Door de druk op de financiën van de gemeentes besloten de participanten om op de begrotingen van de recreatieschappen te besparen. Dit heeft geleid tot een bezuiniging van 6% op de participantenbijdrage van het RAUM vanaf 2014; Highlights De besluitvorming over de groengebieden die in het kader van Y tot Z was gepland is afgerond. Omdat er veel minder rijksgeld beschikbaar is voor de realisatie van de gebieden is het accent verschoven van vlakgroen naar recreatieve verbindingen. Concreet betekent dit dat de verhoging van de participantenbijdrage voor de Buitenlanden aanzienlijk lager uitkomt dan eerder afgesproken Gebiedsbeheer Nog geen werkzaamheden voor afronding Fase 2 van het herstel van de Sakserleidam door beperkte aanbod bagger uit Zaanstad. Hierdoor geen verdere inkomsten uit baggerstort in Het is op dit moment niet duidelijk of- en wanneer de werkzaamheden worden voortgezet. De verharding van de toegangsweg naar het Erfgoedpark is afgerond. Er is groot onderhoud uitgevoerd aan verschillende stukken beschoeiing rond het meer. Andere werkzaamheden voor het groot onderhoud zijn aanbesteed. Deze worden in 2014 uitgevoerd. Toezicht Er is etra toezicht gehouden op het pontje Molletjesveer. Voorts is er een technische oplossing gevonden om het pontje buiten de vaartijden aan de kant te houden. Hierdoor is de overlast door hangjongeren voor de omwonenden van het pontje minder geworden

6 Financiën Nieuwe opzet programmabegroting doorgevoerd in de financiële stukken. IBAN / SEPA ingevoerd. Schatkistbankieren ingevoerd. Bestuursadvisering Er is een boottocht georganiseerd met ondernemers rond het meer. Hier is besproken hoe het recreatieve product van het RAUM kan worden versterkt en er beter kan worden samengewerkt tussen verschillende partijen. Het bestuur heeft opdracht gegeven voor het herijken van de visie RAUM. De provincie ondersteunt dit proces, waarbij ook vervolg wordt gegeven aan de uitkomsten van de hierboven genoemde boottocht. Inrichting & Ontwikkeling In 2012 is geconstateerd dat het RAUM niet voldoende middelen heeft om al het groot onderhoud op lange termijn uit te kunnen voeren. Er zijn verschillende maatregelen uitgewerkt om lasten voor groot onderhoud en vervangingen in de toekomst te verlagen en inkomsten te verhogen. In dit kader kan worden gedacht aan het uit beheer nemen van een aantal voorzieningen en inkomstenwerving. Het bestuur heeft opdracht gegeven om deze maatregelen in 2014 te implementeren. Er is een start gemaakt met het wervingstraject voor een nieuwe eploitatie op Erfgoedpark De Hoop. Uit alle aanmeldingen zijn 3 kandidaten geselecteerd voor verdere uitwerking van hun plannen. De besluitvorming stond gepland voor Inmiddels hebben de 3 kandidaat eploitanten zich helaas teruggetrokken. Over het vervolg wordt overlegd met het bestuur

7 Herontwikkeling Erfgoedpark De Hoop De plannen die aanvankelijk tot doel hadden om een stichting het Erfgoedpark te laten ontwikkelen en eploiteren zijn niet gelukt. De organisatie die destijds (tot 2011) deze plannen had willen realiseren heeft zich opgeheven, waardoor de opstallen van dit beoogd erfgoedpark terug zijn gekomen naar het recreatieschap, als eigenaar van het terrein. Hierna is besloten de oorspronkelijke ambities en doelstellingen bij te stellen en op zoek te gaan naar een nieuwe eploitant: een ondernemer die met nieuwe ideeën, energie en middelen aan de slag wil met de herontwikkeling van het terrein van het oorspronkelijke Erfgoedpark. Het terrein en de directe omgeving hebben veel potentieel als strategisch knooppunt in het toeristisch-recreatieve netwerk van de regio. De goed bereikbare locatie heeft een unieke ligging aan het Uitgeestermeer, dat onderdeel is van het bijzondere Noord-Hollandse veenweidelandschap met cultuurmonumenten als de Stelling van Amsterdam in de nabijheid. De recreatieve meerwaarde ligt in de watersport op dit grootste binnenmeer van Noord-Holland met de staande mastroute en biedt een unieke mogelijkheid voor snelvaren, dat vrijwel overal in de provincie verboden is. Een passende en duurzame herontwikkeling van het terrein en de opstallen, zal een substantiële bijdrage leveren aan het versterken van de aantrekkelijkheid en naamsbekendheid van het RAUM. Dit leidt tot een verhoging van het aantal bezoekers en geeft een impuls aan de toeristische- en recreatieve versterking van het gebied. Daarnaast draagt de nader over een te komen erfpachtcanon voor het RAUM bij aan financiële dekking van beheer- en onderhoudslasten binnen het werkgebied van het recreatieschap. De Nota van Uitgangspunten inclusief het Programma van Eisen voor de herontwikkeling van het voormalige Erfgoedpark is vastgesteld door het algemeen bestuur van het RAUM op 15 november 2012 en het college van Burgemeester en Wethouders van gemeente Uitgeest op 8 januari Vervolgens is in 2013 een wervingstraject gestart waaruit door een selectiecommissie drie kandidaten zijn gekozen om hun ondernemingsplan verder uit te werken. Begin 2014 hebben alle drie voorgeselecteerde kandidaat eploitanten zich terug getrokken uit de werving en selectietraject. De openbare werving en selectietraject zijn daarmee formeel afgesloten. Ondanks deze tegenvaller ziet het recreatieschap nog voldoende potentie in de integrale herontwikkeling van het voormalige erfgoedpark. Het eerste half jaar van 2014 worden in dit kader verkennende gesprekken met actuele initiatiefnemers, ondernemers en overige stakeholders gevoerd. Op basis van de bevindingen zal het bestuur van het recreatieschap in augustus 2014 een besluit nemen over de verdere werkwijze en het plan van aanpak om te komen tot de beoogde herontwikkeling Financiële verantwoording Herontwikkeling Erfgoedpark De Hoop: In 2012 is een integraal plan voor de herontwikkeling van het Erfgoedpark de Hoop ontwikkeld. Omdat er sprake is van een project dat in een aantal jaren zal worden ontwikkeld, wordt het project verantwoord op de balans onder de post Onderhanden Werk. Alle baten en lasten worden (in het jaar dat ze zich voordoen) in de eploitatie tot uitdrukking gebracht. Aan het eind van het boekjaar wordt het saldo van de kosten en baten overgeboekt naar de balans. Zo blijft goed zichtbaar welke kosten en baten in een bepaald jaar zijn gerealiseerd op het project. Doordat het saldo aan het eind van het boekjaar wordt overgeboekt naar de balans, is het resultaat in het boekjaar is nihil (kosten en baten zijn gelijk). De activiteiten die in 2013 hebben plaatsgevonden rondom het erfgoedpark zijn: verharden toegangsweg en beheer opstallen (deelprogramma gebiedsbeheer); ondersteuning accountants (deelprogramma financiën); juridisch advies (deelprogramma bestuursadvisering); wervingstraject nieuwe ondernemer (deelprogramma inrichting & ontwikkeling)

8 Resultaat RAUM 2013 Jaarrekening 2013 Begroting 2013 Verschil Lasten Baten Saldo NB Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de overzichten op pagina 43/44 Toelichting belangrijkste afwijkingen LASTEN Jaarrekening Begroting Negatief Positief Gebiedsbeheer lagere lasten met name door het niet uitvoeren van Fase 2 oeverherstel Saskerleidam en het doorschuiven van een aantal projecten (groot onderhoud) naar Financiën hogere lasten door etra inzet RNH rondom Erfgoedpark De Hoop, de bezuinigingen, invoering schatkistbankieren en de verbetering van de financiële rapportages. Communicatie lagere lasten door het terughoudend inzetten van het communicatie budget in afwachting van het herijken van de visie. Inrichting & ontwikkeling hogere lasten, vooral door etra inzet voor het wervingstraject Erfgoedpark De Hoop in opdracht van het bestuur. Overige lasten Totaal Lasten BATEN Jaarrekening Begroting Negatief Positief Gebiedsbeheer lagere baten door niet uitvoeren werkzaamheden Fase 2 aan de Saskerleidam. Omdat er geen bagger is gestort zijn hiervoor ook niet de geraamde inkomsten ontvangen (ca ). Inrichting & ontwikkeling hogere baten Erfgoedpark De Hoop door overboeking naar de post Onderhanden Werk op de balans (zie toelichting onder de Programmaverantwoording) Overige baten Bijdrage participanten Totaal Baten

9 Resultaat BTL 2013 Jaarrekening 2013 Begroting 2013 Verschil Lasten Baten Saldo NB Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de overzichten op pagina 45/46 Toelichting belangrijkste afwijkingen LASTEN Jaarrekening Begroting Negatief Positief Gebiedsbeheer lagere lasten voornamelijk, omdat het wervingstraject voor de recreatieboerderij in De Buitenlanden is aangehouden in afwachting van de verdere besluitvorming rond Y tot Z. Inrichting & ontwikkeling hogere lasten door de inzet voor de uitbreiding van de Y tot Z gebieden conform opdracht bestuur. Deze inzet was bij het opstellen van de begroting nog niet bekend en dus niet begroot. Overige lasten Totaal Lasten BATEN Jaarrekening Begroting Negatief Positief Inrichting & ontwikkeling hogere baten door projectsubsidies voor de hierboven genoemde projecten voor de uitbreiding van de Y tot Z gebieden. Overige baten Bijdrage participanten Totaal Baten

10 Reserves Stand van de reserves per Kapitaal 408 Algemene reserve Bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen Algemene reserve Y-Z Bestemmingsreserve Y-Z Totaal Onttrekkingen en toevoegingen reserves: Resultaat voor bestemming: Jaarrekening Begroot werkelijk voordelig resultaat van hoger dan begroot Verdeling van het resultaat: Algemene reserve: Jaarrekening Begroot conform begroting Bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen: Jaarrekening Begroot lagere toevoeging van 2.654,- dan begroot, lagere onttrekking van ,- dan begroot Algemene reserve Y-Z: Jaarrekening Begroot hogere toevoeging van ,- dan begroot, hogere onttrekking van ,- dan begroot Bestemmingsreserve Y-Z: Jaarrekening Begroot lagere onttrekking van ,- dan begroot

11 Overzicht participantenbijdrage RAUM bezuiniging + inde 2012 Indeatie 1,60% Bezuiniging Provincie Noord-Holland Gemeente Alkmaar Gemeente Beverwijk Gemeente Castricum Gemeente Heemskerk Gemeente Heiloo Gemeente Uitgeest Gemeente Zaanstad Totaal participantenbijdrage inde + BTW verhoging 2013 Indeatie 2,60% BTW verhoging Provincie Noord-Holland Gemeente Alkmaar Gemeente Beverwijk Gemeente Castricum Gemeente Heemskerk Gemeente Heiloo Gemeente Uitgeest Gemeente Zaanstad Totaal participantenbijdrage Overzicht participantenbijdrage BTL bezuiniging + inde 2012 Indeatie 1,60% Bezuiniging 0 Provincie Noord-Holland Gemeente Beverwijk Gemeente Heemskerk Gemeente Uitgeest Gemeente Zaanstad Totaal participantenbijdrage inde + BTW verhoging 2013 Indeatie 2,60% BTW verhoging Provincie Noord-Holland Gemeente Beverwijk Gemeente Heemskerk Gemeente Uitgeest Gemeente Zaanstad Totaal participantenbijdrage

12 Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit heeft betrekking op de middelen en mogelijkheden waarover het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer beschikt om niet begrote kosten te dekken. De risico's die zich kunnen voordoen bij het RAUM zijn in 2013 opnieuw geïnventariseerd en gekwantificeerd. Het berekende weerstandsvermogen bedraagt ,-. Dit is echter niet direct beschikbaar, omdat er conform het bestuursbesluit van 15 november 2012 besloten is om in de algemene reserve 2,5% van de lasten van 2013 aan te houden. Voor 2013 betekent dit een algemene reserve van ,-. De uitwerking hiervan is als bijlage opgenomen. Financiering Risicobeheer; de Kasgeldlimiet en Rente-risiconorm De kasgeldlimiet heeft betrekking op leningen met een looptijd van maimaal 1 jaar en de renterisiconorm op leningen met een looptijd vanaf 1 jaar. Het doel van deze normen uit hoofde van de Wet Fido is te voorkomen dat bij herfinanciering van de leningen bij (aanzienlijk) hogere rente, grote schokken optreden in de hoogte van de rente die het recreatieschap moet betalen. De normen beperken de budgettaire risico's. Het niveau van de korte leningen, de kasgeldlimiet is gelimiteerd tot 8,2% van het bedrag van de begroting. De rente-risiconorm houdt in dat maimaal 20% van de lange leningen jaarlijks in aanmerking mag komen voor herfinanciering of renteherziening. De norm beoogt een evenwichtige opbouw van de leningen in de tijd te bewerkstelligen. Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer heeft geen kortlopende leningen en tevens is er geen sprake van renteherziening of herfinanciering op de leningen. Bedrijfsvoering Recreatie Noord-Holland NV (RNH) is de verzelfstandigde afdeling Groenbeheer van de provincie Noord- Holland, met de provincie als enige aandeelhouder. RNH is een uitvoeringsorganisatie, die als opdrachtnemer voor de besturen van de recreatieschappen werkt. De samenwerkingsrelatie is beschreven in een raamcontract dat 5 jaar is vastgelegd, van Er wordt afgerekend op basis van werkelijk gemaakte uren. In 2013 zijn het raamcontract en de dienstverlening van RNH geëvalueerd. De overwegend positieve uitkomst heeft geleid tot een verlenging van het raamcontract met nog eens 5 jaar ( ). De verkorte balans De balans per 31 december kan verkort als volgt worden weergegeven: (bedragen 1.000,-) ACTIVA PASSIVA Vaste activa Vaste financieringsmiddelen Materiële vaste activa 87,1 108,7 Reserves 1.041,3 812,3 Financiële vaste activa - - Schulden op lange termijn 107,7 252,2 Subtotaal 87,1 108,7 Subtotaal 1.149, ,5 Vlottende activa Voorraden 318,8 329,8 Vlottende passiva Vorderingen en Schulden op overlopende activa 39,4 257,7 korte termijn 459,0 260,2 Liquide middelen 1.162,8 628,5 Subtotaal 459,0 260,2 Subtotaal 1.520, ,0 TOTAAL 1.608, ,7 TOTAAL 1.608, ,7-10 -

13 Jaarrekening

14 BALANS PER 31 DECEMBER ACTIVA Omschrijving VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Investeringen met economisch nut subtotaal materiële vaste activa TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Onderhanden werk Erfgoedpark de Hoop Lasten waarvan nog te betalen Baten waarvan nog te ontvangen Vorderingen en overlopende activa Debiteuren algemeen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen subtotaal vorderingen en overlopende activa Liquide Middelen Min-Fin schatkist ING Bank Spaarrekeningen ING Bank Kas subtotaal liquide middelen TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL-GENERAAL ACTIVA

15 PASSIVA Omschrijving VASTE FINANCIERINGSMIDDELEN Reserves en fondsen Kapitaal Algemene reserve Bestemmingsreserve Algemene reserve Y-Z Bestemmingsreserve Y-Z subtotaal reserves en fondsen Schulden op lange termijn Geldlening o/g subtotaal schulden op lange termijn TOTAAL VASTE FINANCIERINGSMIDDELEN VLOTTENDE PASSIVA Schulden op korte termijn Crediteuren Nog te betalen bedragen Aangegane verplichtingen Vooruitontvangen bedragen subtotaal schulden korte termijn TOTAAL VLOTTENDE PASSIVA TOTAAL-GENERAAL PASSIVA

16 2. PROGRAMMABEGROTING Jaarrekening 2013 Deelprogramma lasten baten saldo 1 Gebiedsbeheer Toezicht Financiën Bestuursadvisering Secretariaat Communicatie Inrichting & ontwikkeling Bijdrage participanten Totaal lasten en baten functie 1 t/m Resultaat voor bestemming Resultaatbestemming Toevoeging algemene reserve Onttrekking algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Onttrekking bestemmingsreserve Toevoeging algemene reserve Y-Z Onttrekking algemene reserve Y-Z Toevoeging bestemmingsreserve Y-Z Onttrekking bestemmingsreserve Y-Z Totaal lasten en baten Resultaat na bestemming - Totalen-generaal

17 Begroting 2013 Jaarrekening 2012 lasten baten saldo lasten baten saldo

18 WAARDERINGSGRONDSLAGEN Waarderingsgrondslagen voor de balans en de resultaatbepaling Materiële vaste activa Op basis van het BBV wordt er onderscheid gemaakt tussen investeringen met een maatschappelijk nut en investeringen met een economisch nut. - Investeringen in het recreatiegebied (openbare ruimte), zoals het groot onderhoud en vervangingen worden aangemerkt als investeringen met een maatschappelijk nut. Deze investeringen worden op basis van het BBV in beginsel ineens ten laste van de eploitatie gebracht en dus niet geactiveerd; - Investeringen met een economisch nut worden geactiveerd en afgeschreven volgens algemeen aanvaardbare en bedrijfseconomische grondslagen. Financiële vaste activa Financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de nominale waarde. Vlottende activa De vlottende activa worden gewaardeerd tegen de nominale waarde en, waar nodig, verminderd met een voorziening voor oninbaarheid. Voorraden Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer heeft geen voorraden (materialen e.d.) waarvan de waarde op de balans wordt gepresenteerd. Onder deze post verantwoorden we projecten waarvan de ontwikkeling langer dan één jaar duurt. Momenteel is dat één project: De herontwikkeling van het Erfgoedpark De Hoop. Onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen de vervaardigings- en/of investeringskosten en verminderd met de opbrengst wegens gerealiseerde subsidies, bijdragen en eventuele erfpachtvergoedingen. Een eventueel positief projectsaldo wordt bij afsluiting van het project als bate genomen; een mogelijk tekort wordt direct aangevuld uit de eploitatie zodra het tekort bekend wordt. Zodra het project gerealiseerd is, kan (een deel) in verhuur wordt genomen of verpacht worden. Reserves Er zijn vier reserves, zijnde de algemene reserve, de bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen, algemene reserve Y-Z en de bestemmingsreserve vervanging en vernieuwing Y-Z. Aan de algemene reserve wordt jaarlijks het eploitatieoverschot of -tekort toegevoegd respectievelijk onttrokken. Aan de bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen worden de netto uitgaven van vervangings investeringen onttrokken. In het AB van 26 november 2009 is besloten een algemene reserve en bestemmingsreserve vervanging en vernieuwing Y-Z te vormen. De algemene reserve Y-Z is gevormd om schommelingen in het eploitatiesaldo op te kunnen vangen. De bestemmingsreserve vervanging en vernieuwing Y-Z is gevormd ten behoeve van investeringen in vervanging en vernieuwing in de groengebieden die in beheer zijn bij het recreatieschap. Aan deze bestemmingsreserve wordt jaarlijks 25% van de participantenbijdrage toegevoegd. Overige balansposten Alle overige balansposten zijn, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde. De bepaling van het resultaat Het resultaat is bepaald op basis van de historische kostprijs. Baten en lasten worden toegerekend naar het jaar waarop zij betrekking hebben

19 TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA Materiële vaste activa Het verloop van de boekwaarde van de materiële vaste activa kan als volgt worden gespecificeerd: Netto investeringen tot boekjaar Netto investeringen boekjaar Totaal geïnvesteerde bedragen Afschrijvingen tot boekjaar Afschrijvingen boekjaar Totaal afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Voor een specificatie van de materiële vaste activa verwijzen wij u naar de staat van geactiveerde investeringen tot en met 2013 op bladzijde 48. Voorraden Onderhanden werk: project Erfgoedpark De Hoop In 2012 is een integraal plan voor het Erfgoedpark De Hoop ontwikkeld. Omdat er sprake is van een project dat in een aantal jaren zal worden ontwikkeld is het project verantwoord onder de onderhanden projecten. Hieronder wordt beknopt inzicht gegeven in de baten en lasten van het project tot nu toe en de nog te verwachten lasten. Specificatie baten en lasten per en nog te verwachten baten en lasten na 2013 Reeds betaald/ ontvangen in Nog af te 2012/2013 wikkelen Komende jaren Lasten: Uitgaven 2011 (lasten ad ,-) als voorbereidingskosten in 2011 genomen Investeringsuitgaven 2012 Investeringsuitgaven Investeringen, waarvoor een verplichting al is aangegaan Investeringen komende jaren Subtotaal Totale lasten Baten POP-subsidie waarvan ontvangen nog te ontvangen Subsidie IJmond Bijdragen participanten (BTW), Subtotaal Totale baten Per saldo bedragen de totaal netto investeringen in het erfgoedpark Per saldo netto investeringen per

20 Op basis van de Nota van Uitgangspunten en het Programma van Eisen heeft in 2013 een openbare werving en selectieprocedure voor het vinden van een eploitant voor het park plaats gevonden. Ondanks de brede belangstelling en 9 inschrijvingen heeft deze procedure nog niet tot een voorkeurskandidaat voor een langdurige erfpachtovereenkomst geleid. De toekomstige eploitant kan de grond en opstallen pachten voor een periode van 30 jaar. Naar verwachting zal de jaarlijkse erfpachtcanon ruim voldoende zijn om deze investeringskosten te dekken. In 2014 zal het werving en selectietraject in een andere vorm worden doorgezet. In eerste instantie zal op basis van individuele gesprekken met geinteresseerde ondernemers, initiatiefnemers en overige stakeholders worden onderzocht of alsnog tot de voorselectie van een voorkeurskandidaat kan worden gekomen. Vorderingen en overlopende activa Debiteuren algemeen Vooruitbetaalde bedragen De vooruitbetaalde bedragen per 31 december 2013 bestaan onder andere uit vooruitbetaalde abonnementen, contributies en verzekeringen Nog te ontvangen bedragen Dit betreft de nog te ontvangen bankrente ,- en provinciale subsidie t.b.v. project tussen Y-Z fase ,- Liquide middelen Min-Fin schatkist ING Zak. Spaarrek ING Bank Kas

21 PASSIVA Reserves en fondsen Kapitaal Saldo per 31 december Onder het kapitaal zijn opgenomen: het oorspronkelijke stichtingskapitaal en de opbrengst van perceel grond Lagendijk uit Algemene reserve Saldo per 1 januari Bij: resultaat lopend boekjaar Bij: saldo bestemm reserve Bij: totaal saldo dotatie Af: saldo onttrekking Af: overheveling surplus van het weerstandsvermogen (2,5% van de lasten in 2013) Af: totaal saldo onttrekking Saldo per 31 december De onttrekking van ,- is het surplus van het weerstandsvermogen per 31 december Dit bedrag wordt administratief overgeheveld naar de Bestemmings Reserve conform bestuursbesluit 2012/12. Bestemmingsreserve vervangingsinvesteringen Saldo per 1 januari Bij: dotatie Bij: resultaat Oever- en Natuurontwikkeling Saskerleidam Bij: overheveling surplus van het weerstandsvermogen (2,5% van de lasten in 2013) Bij: totaal saldo dotatie Af: aandeel recreatieschap in vervangingsinvesteringen Af: pontje Molletjesveer Af: werving- selectieprocedure erfgoedp. de hoop Af: saldo bestemm reserve Af: saldo onttrekking - - Af: totaal saldo onttrekking Saldo per 31 december

22 Voor de financiering van het eigen aandeel in de vervangingsinvesteringen zijn twee leningen aangetrokken ad ,- en ,-. Deze leningen worden in 9 ( ,- per jaar) resp. in 10 jaar ( ,- per jaar) afgelost (totaal ,-). De middelen zijn in 3 boekjaren (2006 tot en met 2008) volledig geïnvesteerd in het gebied. De participanten dragen etra bij voor de aflossing van deze leningen. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de bestemmingsreserve. De resterende toevoeging aan de bestemmingsreserve bestaat uit een reservering voor groot onderhoud vervangingsinvesteringen ( ,-) en de overheveling van het surplus van het weerstandsvermogen per 31 december 2013 conform bestuursbesluit 2012/12. De onttrekking aan de bestemmingsreserve van ,- betreft de vervangingsinvesteringen in Daarnaast zijn onttrokken kosten voor pontje Molletjesveer. Algemene reserve Y-Z Saldo per 1 januari Bij: resultaat lopend boekjaar Af: saldo onttrekking Saldo per 31 december In het AB van 26 november 2009 is besloten een algemene reserve Y-Z te vormen om schommelingen in het eploitatiesaldo op te kunnen vangen. Bestemmingsreserve vervanging en vernieuwing Y-Z Saldo per 1 januari Bij: saldo dotatie Af: aandeel recreatieschap in vervangingsinvesteringen Saldo per 31 december In het AB van 26 november 2009 is besloten een bestemmingsreserve vervanging en vernieuwing Y-Z te vormen ten behoeve van investeringen in vervanging en vernieuwing in de groengebieden in beheer bij het recreatieschap. Aan deze bestemmingsreserve wordt jaarlijks 25% van de participantenbijdrage toegevoegd Totaal reserves

23 Schulden op lange termijn Saldo per 1 januari Af: aflossing Bij: opgenomen lening - - Saldo per 31 december Specificatie: KASGELD LENING 1 LENING LENING Totaal ING (1) BNG (2) ING (3a) ING (3b) Hoofdsom per 1 januari Verstrekt in Aflossing t/m Stand per 31 december Verstrekt in Aflossing Stand per 31 december Condities: De schulden op lange termijn hebben betrekking op het volgende: 1) De in 1994 opgenomen geldlening bij de ING Bank Haarlem ad ,-,tegen een rentepercentage van 4,52% per jaar, looptijd 20 jaar. De aflossing bedraagt ,-- per jaar. 2) In 2003 is een lening aangegaan bij de Bank Nederlandse Gemeenten van ,- met een looptijd van 9 jaar en 205 dagen, rentepercentage 4,25%. De aflossing bedraagt ,- per jaar. 3) In 2005 zijn twee leningen aangegaan bij de ING Bank Haarlem voor een bedrag van ,-., te weten: 3a) Een lening is opgenomen naar aanleiding van het AB besluit van 17 juni 2004 voor een bedrag van ,- voor een bijdrage in UNA projecten, tegen een rentepercentage van 3,62% per jaar, voor het eerst op 1 juni 2006, looptijd 10 jaar. De aflossing bedraagt vanaf ,- per jaar. 3b) Een lening is opgenomen naar aanleiding van het AB besluit van 13 november 2003 voor een bedrag van ,- voor een bijdrage in het project "Uitdiepen Meer" tegen een rentepercentage van 3,62% per jaar, voor het eerst op 1 juni 2006, looptijd 10 jaar. De aflossing bedraagt vanaf ,- per jaar

24 Schulden op korte termijn Crediteuren Specificatie: Recreatie Noord-Holland N.V Keijsper hoveniers en tuinadviseurs Gemeente Castricum Heemskerk camara visie Overige crediteuren Nog te betalen bedragen Specificatie: Accountantskosten Elektra 2013 Beheersbureau Inleenvergoeding 938 Diversen Aangegane verplichtingen Specificatie: Onderhoud etensief gras/watergangen Leveren 3 picknicksets Leveren 5 ondergrondse containers Vooruitontvangen bedragen Onder de vooruitontvangen bedragen is verantwoord de vooruitontvangen subsidie van het project "Onderhoud kanoroute gemeente Castricum". ad ,- en van het project "Vogelrijkpad Assendelft- Uitgeest"ad 5.550,-. Tevens is er een Provinciaal voorschot ontvangen voor het project "Tussen Y-Z fase 1" voor een bedrag van ,-. Niet uit de balans blijkende verplichtingen. Met de oprichting van Recreatie Noord-Holland, per 1 juli 2004, hebben de besturen van de Recreatieschappen ingestemd met het besluit van het provinciaal bestuur dat Recreatie Noord Holland N.V. is aangewezen als uitvoeringsorganisatie voor de recreatieschappen. Vanaf 1 januari 2009 is een overeenkomst tussen de Recreatieschappen en Recreatie Noord-Holland N.V. afgesloten. Deze overeenkomst heeft een looptijd van 5 jaar en loopt van 2009 t/m Onlangs is deze overeenkomst met 5 jaar verlengd tot en met Tevens is er een garantstelling door de provincie N-H afgegeven t.b.v. van een kasgeldlening ,-. Het saldo per 31 december 2013 bedraagt ,

25 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 3. BEGROTING PER DEELPROGRAMMA 1 Gebiedsbeheer Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Gebiedsbeheer Financieel Onderschrijding lasten regulier Onderschrijding lasten incidenteel Lagere baten incidenteel Toelichting onderschrijding bedrijfskosten regulier door lagere kosten voor aanbesteding van verschillende bestekken en lagere kantoorkosten. een aantal projecten groot onderhoud zijn in 2013 aanbesteed maar worden begin 2014 uitgevoerd. Werving recreatieboerderij de Buitenlanden staat gepland voor Oeverontwikkeling Saskerleidam fase 2 ligt stil in afwachting van schone bagger. Zie ook het onderstaande overzicht waarin de projecten afzonderlijk worden onderbouwd. lagere baten ivm het niet uitvoeren van Fase 2 oeverherstel Saskerleidam waardoor begrote ontvangsten uit bagger niet zijn gerealiseerd. Zie voor details het onderstaande overzicht Reguliere inspanning dagelijks onderhouden bestaande recreatielandschap dagelijks onderhouden bestaande recreatievoorzieningen controleren veiligheids- en onderhoudssituatie bijhouden en uitvoeren meerjarenraming groot onderhoud en vervangingen resultaat binnen budget en conform gewenste kwaliteit binnen budget en conform gewenste kwaliteit onveilige situaties voorkomen werkzaamheden voorbereid volgens planning -23 -

26 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk Reguliere inspanning bijhouden beheersysteem HFE controleren zwemwaterkwaliteit uitgeven en verlengen vergunningen/ gebruiksovereenkomsten en controle op naleving begeleiden van kleine en middelgrote evenementen onderhouden contacten andere gebruikers en beheerders binnen recreatieschap behandeling klachten begeleiden werkzaamheden vrijwilligers zoeken naar mogelijkheden goedkoper beheren decentrale afhandeling post en telefoon, archivering & secretariële ondersteuning Beheer kanoroute WLH monitoren natuurwaarden deelname watersportdag vossenbeheer beheer terreinen en opstallen Erfgoedpark de Hoop resultaat beheersysteem is deels aangevuld verontreiniging tijdig opgemerkt aanvragen tijdig behandeld organisatoren tevreden over dienstverlening schap actoren betrokken bij visieproces klachten tijdig behandeld tevreden vrijwilligers; reële bijdrage beheer besparing op bedrijfskosten zakelijke en efficiënte bedrijfsvoering binnen budget en conform gewenste kwaliteit belangrijkste natuurwaarden in beeld succesvolle promotie schap bij evenement overlast vossen niet toegenomen opstallen in goede staat Incidentele inspanning uitbreiding vaartijden pontje Molletjesveer afronding aanleg infrastructuur Erfgoedpark De Hoop herstel oevers Saskerleidam resultaat draagvlak gecreëerd voor verlenging vaartijden infrastructuur is gereed fase 2 niet uitgevoerd ivm tekort bagger -24 -

27 Onderbouwing incidentele lasten en baten (per project uitgesplitst) Jaarrekening: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage Groot onderhoud/vervangingen: vervanging oeververdediging GO&V revisie halfverhardingen wandelpaden (kleischelpen) grondaanvulling De Pannekoek oever- en natuurontwikkeling Saskerleidam onderh. kanoroute gem. Castricum renovatie verhardingen terrein Doregeest werving en selectie recreatieboerderij De Buitenlanden Overig: toeristische overstappunten laag holland pontje Molletjesveer uitbr. vaarperiode advieskosten baten/lasten vorig boekjaar erfgoedpark de hoop Begroting: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage Groot onderhoud/vervangingen: vervanging oeververdediging GO&V revisie halfverhardingen wandelpaden (kleischelpen) grondaanvulling De Pannekoek oever- en natuurontwikkeling Saskerleidam onderh. kanoroute gem. Castricum renovatie verhardingen terrein Doregeest werving en selectie recreatieboerderij De Buitenlanden Overig: toeristische overstappunten laag holland pontje Molletjesveer uitbr. vaarperiode advieskosten erfgoedpark de hoop

28 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 2 Toezicht Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Toezicht Financieel geen bijzonderheden Toelichting Reguliere inspanning toezicht houden en handhaven volgens Algemene Verordening resultaat recreanten voelen zich veilig; toezicht conform handhavingsplan vervullen rol gastheer in het gebied jaarlijks opstellen handhavingsplan specifieke handhaving: etra toezicht pontje molletjesveer tevredenheid recreanten over gastheerschap plan binnen budget en wensen van het bestuur de overlast is verminderd -26 -

29 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 3 Financiën Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Financiën Financieel Overschrijding lasten regulier Toelichting hogere lasten inzet RNH door de etra inzet rondom de bezuinigingen, invoeren schatkistbankieren en erfgoedpark De Hoop. Reguliere inspanning opstellen van het programma, de begroting, voortgangsrapportage en jaarrekening voeren financiële administratie beheren financiële middelen jaarlijks herijking van de berekening van het gewenste weerstandsvermogen resultaat correcte en leesbare financiële stukken met goedkeurende accountantsverklaring correcte en betrouwbare administratie; betalingsverkeer SEPA ready. marktconforme renteopbrengsten; schatkistbankieren ingevoerd. weerstandsvermogen geëvalueerd en upto-date -27 -

30 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 4 Bestuursadvisering Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Bestuursadvisering Financieel Toelichting Overschrijding op de lasten veel etra inzet in verband met de bezuinigingen, de boottocht met regulier ondernemers en het vervolg hiervan, en het begeleiden van mogelijk eploitaties. Onderschrijding lasten incidenteel minder inzet op de recreatiemonitor; het bestuur heeft gekozen om geen enquête onderzoek uit te voeren. Reguliere inspanning adviseren bestuur relatie met participanten onderhouden belangenbehartiging & advisering naar derden resultaat informeren en advisering over lopende zaken, duidelijke voorstellen, resulterend in 23 vastgelegde besluiten participanten zijn tevreden, zoals ook blijkt uit evaluatie van de dienstverlening door RNH, waarbij ook verbeterkansen zijn aangegeven belangen schap behartigd; reacties gegeven op plannen met directe relatie schapsdoelen; input geleverd voor beantwoording raadsvragen behandeling van ontvangen vragen en reageren op actualiteiten vragen adequaat en vlot beantwoord -28 -

31 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk Reguliere inspanning bewaking uitvoering van het programma en de jaaropdracht monitoren van de beleidsdoelen voorbereiden mogelijke uitbreiding ligplaatsen voorbereiden mogelijke uitgifte Woudhaven resultaat programma uitgevoerd in lijn met de opdracht van het bestuur en binnen de gestelde kaders, afwijkingen evaluatie van het programma aan de hand van de schapsdoelen (in de jaarrekening en begrotingswijziging) geen vooruitgang door gebrek interesse markt proces loopt iav procedures provincie Incidentele inspanning recreatiemonitor: aantal bezoeken monitoren en rapporteren recreatiemonitor: onderzoek naar wensen/behoeften recreanten uitvoeren herijken ontwikkelingsvisie RAUM resultaat aantal bezoekers gemeten en wordt apart gerapporteerd; gestart met het monitoren van het gebruik van het meer bestuur heeft gekozen om in plaats van enquête-onderzoek het gebruik van het meer te gaan monitoren. proces herijking visie opgestart ism de Provincie Onderbouwing incidentele lasten en baten (per project uitgesplitst) Jaarrekening: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage recreatiemonitor juridische advisering erfgoedpark de hoop Begroting: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage recreatiemonitor juridische advisering erfgoedpark de hoop

32 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 5 Secretariaat Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Secretariaat Financieel Overschrijding lasten regulier Toelichting meer inzet RNH door het organiseren van een etra bestuursvergadering en de boottocht. Reguliere inspanning breed bekendmaken van de bestuursbesluiten organiseren vergaderingen AC, DB en AB, inclusief voorbereiding en nazorg afhandeling post en telefoon, archivering & secretariële ondersteuning resultaat participanten op de hoogte van besluitvorming 2 bestuursrondes met vergaderingen van AC, DB en AB, een etra DB vergadering en een buitengewone bijeenkomst (boottocht) systematische en toegankelijke opslag van relevante documenten; zorgdragen voor telefonische bereikbaarheid van het recreatieschap -30 -

33 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk 6 Communicatie Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Communicatie Financieel Onderschrijding lasten regulier Toelichting lagere bedrijfskosten. De inzet op communicatie was in 2013 vooral ondersteunend aan de activiteiten voor de boottocht en het (opstarten van) het visieproces. Hiervoor zijn geen folders, kaarten of andere middelen ingezet. Reguliere inspanning voorzien in goede & actuele terreininformatie voor recreanten en omwonenden benaderen pers en verwerven publiciteit verzorgen digitale media en beheren website deelnemen aan beurzen en themamaanden gericht informatie geven over werkzaamheden in het gebied ontwikkelen huisstijl/drukwerk website vernieuwen volgens verbeterplan richten op sociale media heroverweging Fiets- en Wandelkaart en overig perslijsten up-to-date resultaat bebording en schriftelijke informatievoorziening up to date en betrouwbaar positieve free publicity verworven; activiteiten en actualiteiten van en in het schap verspreid website up to date, aantrekkelijk en relevant door bezuinigingen geen deelname aan beurzen informatie over werkzaamheden is verspreid voorbereidingen voor aanpassen folders in voorbereiding in voorbereiding herdruk is in voorbereiding actuele perslijsten -31 -

34 7 Inrichting & Ontwikkeling Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Inrichting & Ontwikkeling Financieel Overschrijding lasten incidenteel Hogere baten incidenteel Toelichting meer inzet voor het wervingstraject Erfgoedpark De Hoop in opdracht van het bestuur. In de Buitenlanden zijn een aantal projecten opgestart voor IJ tot Z. Deze waren niet begroot, omdat het bestuur hiervoor in 2013 opdracht heeft gegeven. Deze projecten worden grotendeels gesubsidieerd, dus leiden ook tot hoger baten. Zie ook onderstaand overzicht waarin de projecten afzonderlijk in beeld worden gebracht. hogere baten Erfgoedpark De Hoop door overboeking saldo (gerealiseerde baten en lasten (B&L) 2013 naar de balanspost Onderhanden werk (zie toelichting onder de Programmaverantwoording) en projectsubsidies voor Y tot Z. Het project Erfgoedpark De Hoop wordt, omdat nog steeds sprake is van een planmatige, integrale aanpak van het erfgoedpark, als één geheel (comple: dus alle baten en lasten) in de balans verantwoord onder de rubriek Onderhanden werk. Alle baten en lasten ( in het jaar waarop ze betrekking hebben) worden in de eploitatie tot uitdrukking gebracht. Gedurende de looptijd van het project wordt het lopende saldo minus baten gepresenteerd bij de balanspost Onderhanden werk. Het saldo van de gerealiseerde baten en lasten (netto investeringen) bedraagt ultimo december 2013, ,

35 eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk eploitatie meer gebruik Investeren maatschappelijk Reguliere inspanning organiseren ondernemersoverleg coördineren en begeleiden maatschappelijke stages potentiele ondernemers en organisatoren begeleiden actief verwerven inkomsten juridische advisering beheren vastgoedcontracten coördineren en communiceren over zwemlocaties met derden updaten meerjarenraming beheer updaten HFE beheerssysteem vooronderzoek sloepennetwerk Laag Holland resultaat ondernemers betrokken bij schap scholen tevreden veel inzet werving erfgoedpark geen nieuwe inkomsten gerealiseerd juridisch advies en toetsing uitgevoerd waar nodig enkele contracten domeinen geactualiseerd regelmatige metingen volgens de normen en adequaat informeren van recreanten en belanghebbenden actuele en haalbare meerjarenraming informatie beheerssysteem bijgewerkt voorstel sloepennetwerk is besproken in bestuur Incidentele inspanning vertegenwoordigen recreatieschap bij besprekingen van Y tot Z uitwerken mogelijke reclamemast langs de A9 uitwerken mogelijkheden bezuinigingen groot onderhoud en vervangingen werving en selectie Erfgoedpark De hoop resultaat besluitvorming verdere ontwikkeling uitbreidingsgebieden afgerond meerdere gesprekken met ondernemers; verwachte uitgave in 2014 maatregelen uitgewerkt en goedgekeurd door bestuur 3 kandidaat ondernemers geselecteerd voor verdere uitwerking Onderbouwing incidentele lasten en baten (per project uitgesplitst) Jaarrekening: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage inzet voor het in evenwicht brengen van de benodigde verv.invest. erfgoedpark de hoop projectgroep van Y tot Z voorb.&realias. Vogelrijkpad Assendelft-Uitgeest voorber.&realisatie Fase 1 tussen IJ en Z pr Begroting: Lasten incidenteel Baten incidenteel Eigen bijdrage inzet voor het in evenwicht brengen van de benodigde verv.invest. erfgoedpark de hoop

36 Totaal Financieel overzicht: Jaarrekening Begroting Jaarrekening Lasten: Bedrijfskosten regulier Inzet RNH regulier Totaal lasten regulier Baten: Opbrengsten regulier Totaal baten regulier Saldo regulier Lasten: Lasten incidenteel Inzet RNH incidenteel Totaal lasten incidenteel Baten: Opbrengsten incidenteel Project subsidies Totaal baten incidenteel Saldo incidenteel Saldo Totaal

37 Wet FIDO MODELSTATEN A EN B Modelstaat A Kwartaal 1e 2e Maand 1 jan 1 feb 1 mrt 1 apr 1 mei 1 jun Registratie nr. Datum ontvangst Vlottende schuld Vlottende middelen Netto vl. schuld Netto vl. overschot Gem. schuld 0 0 Gem. overschot 0 0 Kasgeldlimiet Ruimte onder limiet 0 0 Overschrijding 0 0 Kwartaal 3e 4e Maand 1 jul 1 aug 1 sep 1 okt 1 nov 1 dec Registratie nr. Datum ontvangst Vlottende schuld Vlottende middelen Netto vl. schuld Netto vl. overschot Gem. schuld 0 0 Gem. overschot 0 0 Kasgeldlimiet Ruimte onder limiet 0 0 Overschrijding 0 0 Toelichting op modelstaat A Er zijn bij het recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer geen activa en passiva die vallen onder de vlottende schulden en vlottende middelen met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar. De Kasgeldlimiet voor recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer wordt derhalve niet overschreden

38 Modelstaat B Modelstaat B 1a Renteherziening op vaste schuld O/G 0 1b Renteherziening op vaste schuld U/G 0 2 Renteherziening op vaste schuld (1a-1b) 0 3a nieuw aangetrokken vaste schuld 0 3b nieuw uitgezette lange leningen 4 netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a-3b) 0 5 Betaalde aflossingen herfinanciering (laagste van 4 en 5) Renterisico op de vaste schuld (2+6) Renterisiconorm a ruimte onder b Overschrijding Renterisiconorm 10 Stand van de vaste schuld Vastgestelde percentage 20,00% 12 Renterisiconorm (1011) Toelichting op modelstaat B Er hebben bij het recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer geen renteherzieningen op vaste schulden plaatsgevonden

39 Overige gegevens -37 -

40 SAMENSTELLING ALGEMEEN BESTUUR PER 31 DECEMBER 2013 PROVINCIE NOORD-HOLLAND: GEMEENTE ALKMAAR: GEMEENTE BEVERWIJK: GEMEENTE CASTRICUM: GEMEENTE HEEMSKERK: GEMEENTE HEILOO: GEMEENTE UITGEEST: GEMEENTE ZAANSTAD: De heer J.H.M. Bond, voorzitter De heer J.P. Nagengast De heer F.H.J. Koster Mevrouw C. Portegies (vervanger van mevrouw M. Zonjee-Zonneveld, vice voorzitter) De heer C.M. Beentjes De heer J. Ouderkerken De heer W.J.M. Spaanderman vice-voorzitter vanaf 13 juni 2013 De heer J. Olthof

41 IPA-ACON ASSURANCE B.v. Wilhelminopork Postbus HE Hoorlem Telefoon fo E-maîl CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer Verklaring betreffende de geconsolideerde jaarrekening Wij hebben de geconsolideerde jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de programmarekening over 2013 met de toelichtingen, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur van Recreatieschap Alkmaarder en Uitgeestermeer is verantwoordelijk voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving waaronder de verordeningen. Het dagelijks bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de geconsolideerde jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (BADO) en met inachtneming van de controleverordening Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer d.d. 15 juni Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. ipa ACON ASSlJltANCE e v '. onde<deei... de IPA-ACON GROEP IC JNG 8onló ~bol hel sta 1f'OloOftOOll/NM (i'_ 00=0001)

42 Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, alsmede voor de rechtmatige totstandkoming van baten, lasten en balansmutaties gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de gemeenschappelijke regeling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiele verslaggeving en de gebruikte financiête rechtmatigheidscriteria en van de redelijkheid van de door het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1% en voor onzeker heden 3% van de totale lasten en toevoegingen aan reserves. Op basis van artikel 2, lid 7 BADO is deze goedkeuringstolerantie door het algemeen bestuur vastgesteld. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling Recreatieschap Alkmaarder en Uitgeestermeer een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2013 als van de activa en passiva per 31 december 2013 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties in alle van materieel zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder de verordeningen van de gemeenschappelijke regeling. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 217 lid 3 onder d Provinciewee vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Haarlem, 19 februari 2014 Reg.nr.: /336/1952 Ipa-Acon Assurance BV. Was getekend: mr. drs. J.C. Olij RA 2 Zie artikel 57 van de Wet gemee:nsdlappelijke regelingen. 2

43 Aldus vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer in de openbare vergadering van 5 juni voorzitter, Dhr. J.H.M. Bond -41 -

44 BIJLAGEN JAARREKENING

45

46 BIJLAGE I PROGRAMMAREK RECREATIESCHAP ALKMAARDER EN UITGEESTERMEER Jaarrekening 2013 Deelprogramma lasten baten saldo 1 Gebiedsbeheer Toezicht Financiën Bestuursadvisering Secretariaat Communicatie Inrichting & ontwikkeling Bijdrage participanten Totaal lasten en baten functie 1 t/m Resultaat voor bestemming Resultaatbestemming Toevoeging algemene reserve Onttrekking algemene reserve Toevoeging bestemmingsreserve Onttrekking bestemmingsreserve Totaal lasten en baten Resultaat na bestemming - Totalen-generaal

47 Begroting 2013 Jaarrekening 2012 lasten baten saldo lasten baten saldo

48 BIJLAGE II PROGRAMMAREKENING 2013 DE BUITENLANDEN Jaarrekening 2013 Deelprogramma lasten baten saldo 1 Gebiedsbeheer Toezicht Financiën Bestuursadvisering Secretariaat Communicatie Inrichting & ontwikkeling Bijdrage participanten Totaal lasten en baten functie 1 t/m Resultaat voor bestemming Resultaatbestemming Toevoeging algemene reserve Y-Z Onttrekking algemene reserve Y-Z Toevoeging bestemmingsreserve Y-Z Onttrekking bestemmingsreserve Y-Z Totaal lasten en baten Resultaat na bestemming - Totalen-generaal

49 Begroting 2013 Jaarrekening 2012 lasten baten saldo lasten baten saldo

50 BIJLAGE III RECREATIESCHAP ALKMAARDER- EN UITGEESTERMEER Investerings- en financieringsstaat 2013 nr. Omschrijving Stand Vermeerde- Verminde- Afschrij- Afschr. Stand per ringen ringen vingen desinvest. per ACTIVA 1 Onroerende en roerende bezittingen Investeringsuitgaven, welke gedekt worden uit reserves - 3 Verstrekte langlopende leningen Totaal PASSIVA 1 Kapitaal Algemene reserve Bestemmingsreserve Algemene reserve Y-Z Bestemmingsreserve Y-Z Voorzieningen Aangegane langlopende leningen Totaal Financiering

51 BIJLAGE IV RECREATIESCHAP ALKMAARDER- EN UITGEESTERMEER Staat van geactiveerde investeringen tot en met 2013 Jaar Geactiv. Ver- Ver- Geactiv. Ter- Boek- Afschr. Afschr. Afschr. Boek- Rest- Omschrijving van t/m meer- min- t/m mijn waarde t/m 2013 des- waarde waarde inv derd derd invest Kantoormachines Kyocera Copier Vaartuigen Seafo 216 CC Pro Pont Molletjesveer Pont Oost Knollendam Werkschip met toebehoren Vervoermiddelen Mitsubishi L Mitsubishi 9-VXP Totaal generaal

52 Bijlage V: GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Er zijn in dit kader geen bijzonderheden te melden

53 Bijlage VI: Nota Weerstandsvermogen Recreatieschap Alkmaarder & Uitgeestermeer Op 1 januari 2004 is het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) in werking getreden. Het BBV verplicht het Recreatieschap Alkmaarder & Uitgeestermeer ( RAUM ) aandacht te besteden aan de risico's. Met de voorliggende 'Nota weerstandsvermogen' wordt het noodzakelijke inzicht in zowel het weerstandsvermogen als de weerstandscapaciteit van het RAUM gegeven. Deze nota is in vier fasen tot stand gekomen. 1. Inventariseren en kwantificeren risico's 2. Bepalen minimaal gewenste / benodigde weerstandsvermogen 3. Berekenen aanwezige weerstandscapaciteit 4. Matchen benodigd weerstandsvermogen en aanwezige weerstandscapaciteit In deze nota worden de uitkomsten van deze fasen beschreven. 1. Inventariseren en kwantificeren risico's In de eerste fase zijn de risico's van RAUM geïnventariseerd. Met de budgethouders zijn deze risico's in beeld gebracht. De geïnventariseerde risico's zijn beschreven en onderverdeeld naar: Hoog / Midden / Laag (kans) Risico's zijn als 'Hoog' aangemerkt indien de kans van voordoen hoog wordt geacht, enzovoort. Bij een hoog risico is de financiële impact voor 80 procent meegenomen, bij een midden risico voor 50 procent en bij een laag risico voor 20 procent. Structureel / Incidenteel Risico's zijn als incidenteel of structureel aangemerkt. Een structureel risico heeft een financiële impact in meerdere begrotingsjaren. Een incidenteel risico heeft een financiële impact in één begrotingsjaar. De structurele risico's zijn voor twee jaar meegenomen in de risicokwantificering. Voor het kunnen bepalen van het benodigde weerstandsvermogen is de financiële impact per risico berekend. Risico's zijn per definitie niet goed meetbaar. Dit komt doordat voor voorzienbare en redelijk kwantificeerbare risico's een voorziening moet worden gevormd. Om toch tot een kwantificering te kunnen komen, zijn de bepalende factoren voor een schatting van de kans van optreden (Hoog / Midden / Laag) en de impact van het risico (in euro's) geïdentificeerd. Zoveel mogelijk is de (gemiddelde) omvang van de bij het risico betrokken eploitatielasten en/of investeringsbedragen meegenomen bij de (subjectieve) bepaling van de kans en het effect. Dit betekent dat niet de gehele omvang van de mogelijke financiële impact wordt opgenomen als risicobuffer. Door vermenigvuldiging van de impact met een kans van optreden wordt een onnodig hoge risicobuffer vermeden. Tegelijkertijd wordt door de combinatie van verschillende risico's in de bepaling van de weerstandscapaciteit redelijkerwijs wel gezorgd voor voldoende vermogen voor tegenvallers. Op basis van de risico-inventarisatie zijn de volgende risico's onderkend. De geïnventariseerde risico's zijn gekwantificeerd voor een bedrag van in totaal Een nadere specificatie van dit bedrag is: Risico Kans Incidenteel / Structureel 1. Inkoop en aanbestedingsrisico 2. Verandering regelgeving (bijv wijziging zwemwater richtlijnen) en calamiteiten zwemwater Financiële impact Uitgaande van twee jaar Midden risico Structureel Midden risico Structureel

54 3. Schade aan Midden risico Incidenteel oever/beschoeiingen/afslag 4. Verminderde Hoog risico Incidenteel inkomsten/hogere kosten door geschillen of door faillissement (onder) erfpachters. 5. Kosten agv overname Midden risico Incidenteel PM PM erfgoedpark door het schap Totaal Bij de bepaling van de totale financiële impact voor alle risico's worden de incidentele risico's eenmalig meegenomen. Bij structurele risico's wordt de verwachte financiële impact per jaar met vier vermenigvuldigd. 2. De gewenste / benodigde omvang van het weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is in artikel 11 van het BBV gedefinieerd als De relatie tussen de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente (of de gemeenschappelijke regeling) beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken, en alle risico's waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Het weerstandsvermogen weerspiegelt de mate waarin het schap in staat is middelen vrij te maken om de risico's, die zich in de praktijk voordoen, op te vangen zonder dat dit betekent dat het beleid verandert dan wel ingekrimpt moet worden. Het vermogen om het beleid door te zetten, is afhankelijk van de omvang van de weerstandscapaciteit. Er zijn (nog) geen wetenschappelijke of algemeen geldende normen voor de gewenste omvang van een weerstandsvermogen. Iedere gemeente en gemeenschappelijke regeling moet zelf invulling geven aan de gewenste omvang, gelet op haar eigen situatie en contet. De omvang van het weerstandsvermogen moet in verhouding staan tot de risico's die de organisatie loopt. De risico's moeten niet kunnen worden opgevangen door stuur- en beheersmaatregelen en / of financieel kunnen worden afgedekt door voorzieningen. De uitgevoerde risico-inventarisatie inclusief kwantificering is een logische basis voor het bepalen van het gewenste weerstandsvermogen. Hierbij moet rekening worden gehouden met het feit dat niet alle risico's kunnen worden gekwantificeerd (p.m.-posten). 1. Voor de geïdentificeerde en gekwantificeerde risico's worden de uitkomsten van de risicoinventarisatie als norm genomen voor het bepalen van het gewenste minimale weerstandsvermogen. Bij de risico-inventarisatie zijn risico's gekwantificeerd voor een bedrag van Voor de niet-gekwantificeerde risico's wordt uitgegaan van 2% van de structurele inkomsten. Het rijk stelt voor de gemeenten die vallen onder het artikel 12-regime, de minimale buffer van de algemene reserve ook op 2% van de som van de structurele inkomsten te stellen. Voor RAUM komt 2% van de structurele inkomsten overeen met een bedrag van Dit bedrag is daarmee het minimaal gewenste / benodigde weerstandsvermogen voor niet gekwantificeerde risico's. Het totale benodigd weerstandsvermogen komt daarmee op een bedrag van In het volgende hoofdstuk wordt de omvang van het weerstandsvermogen gerelateerd aan de aanwezige weerstandscapaciteit

55 3. Berekende weerstandscapaciteit per begin 2014 Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan: het geheel aan beschikbare en vrij aanwendbare financiële middelen om mogelijke resterende risico's met financieel gevolg op te kunnen vangen. Met resterende risico's worden bedoeld: de risico's die onvoldoende in control zijn of kunnen worden gehouden door stuur- en beheersmaatregelen en/of waarvoor (nog) geen specifieke voorzieningen zijn of kunnen worden getroffen. De bepaling van de weerstandscapaciteit is een momentopname. De gekozen peildatum is 1 januari Bij het berekenen van de aanwezige weerstandscapaciteit wordt gekeken naar het vrije deel in reserves en voorzieningen De eventuele stille reserves zijn niet bij de weerstandscapaciteit betrokken. Ad 1. Vrije deel reserves en voorzieningen Bij het bepalen van het vrije deel van de reserves en voorzieningen is voorzichtigheid betracht. Criterium is of het algemeen bestuur de betreffende reserve in geval van een calamiteit kan vrijmaken zonder dat hierdoor een eploitatietekort ontstaat. Daarbij komt dat bij gebruik van een reserve, de rente die dit financieringsmiddel genereert tevens structureel gedekt moet worden. Reserve / voorziening Stand 1 januari 2014 Deel direct beschikbaar voor weerstandscapaciteit Aandelen kapitaal 408 Algemene reserve Bestemmingsreserve investeringen Algemene reserve Y-Z Bestemmingsreserve Y-Z Totaal *Voor de bovengenoemde reserves is de stand van de reserves per 1 januari 2014 als basis genomen waarbij alle goedgekeurde bestuursvoorstellen waarin beslag wordt gelegd op deze reserves zijn meegenomen (tot en met het AB van 26 november 2009). Kortom, alle reeds toegekende bijdragen vanuit de reserves maken geen deel uit van de ruimte hierboven gepresenteerd als weerstandscapaciteit. Van de reserves (het eigen vermogen) is aangemerkt als direct beschikbare incidentele weerstandscapaciteit. Deze capaciteit is afkomstig uit de algemene reserve. Het vrije deel uit de overige reserves is niet direct beschikbaar. Het algemeen bestuur moet hiervoor eerst de bestemming van de reserve wijzigen, hetgeen tot de mogelijkheden behoort. Voorzieningen worden niet meegenomen in de weerstandscapaciteit. In de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting wordt elk jaar de (specificatie van de) weerstandscapaciteit vermeld, overeenkomstig artikel 11, lid 2a van het BBV. In het jaarverslag wordt op grond van artikel 26 BBV verantwoording afgelegd over de ontwikkelingen in de weerstandscapaciteit. De weerstandscapaciteit wordt elk jaar berekend bij de jaarrekening met als peildatum de balansdatum. De berekeningswijze en de uitgangspunten blijven hierbij ongewijzigd, tenzij het algemeen bestuur anders besluit. Peildatum van de weerstandscapaciteit, zoals die in de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting wordt vermeld, is de laatste balansdatum. Dit is 31 december van het jaar voorafgaand aan het jaar waarin de begroting wordt samengesteld

56 4. Matching Gewenst weerstandsvermogen Berekende weerstandscapaciteit De conclusie in deze nota is dat RAUM over een weerstandscapaciteit beschikt van om de risico's te dekken. Het berekende weerstandsvermogen bedraagt ,-. Dit is echter niet direct beschikbaar, omdat er conform het bestuursbesluit van 15 november 2012 besloten is om in de algemene reserve 2,5% van de lasten van 2013 aan te houden. Voor 2013 betekent dit een algemene reserve van ,=. Indien een of meer van de risico s zich voordoen en kosten het bedrag van het weerstandsvermogen overstijgen wordt een beroep gedaan op de participanten. Het gewenste / benodigde weerstandsvermogen voor de geïdentificeerde en de gekwantificeerde risico's jaarlijks herzien. Risico's en de omvang van de risico's kunnen jaarlijks wijzigen. Natuurlijk blijft het signaleren en het beheersen van de risico's een dagelijks proces. Gedurende het jaar wordt het bestuur geïnformeerd over belangrijke nieuwe risico's gedurende het jaar. De risico's met een hoge kans van voordoen worden als vast onderdeel in de planning & control instrumenten (begroting, bestuursrapportages, jaarrekening) behandeld

57

58

59

60

61