OEFENINGENREEKS 1 (VOORRAADBEHEER)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "OEFENINGENREEKS 1 (VOORRAADBEHEER)"

Transcriptie

1 OEFENINGENREEKS 1 (VOORRAADBEHEER) BELANGRIJKE NOOT: DE OEFENINGEN MET EEN STERRETJE (*) ZIJN ENKEL VOOR DE HANDELSINGENIEURS!! OEFENING 1 Inleidende oefening Maak een ABC grafiek voor de volgende producten. Welke producten zou jij onder respectievelijk A, B en C classificeren? Product jaarlijks gebruik kosten per eenheid (in euro) OEFENING 2 Deterministische aankoopmodellen, vaste lotgrootte, één product 1 (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p. 880) Een handelaar in kachels verkoopt tevens (gevulde) gasflessen. Hij heeft in zijn tuin een grote tank staan waarmee hij de flessen vult. Een grote firma die brandstoffen levert, komt de tank regelmatig terug bijvullen. De handelaar koopt gas aan 0,7 euro per gasfles. Per tankbeurt moet hij aan de firma 50 euro vaste kosten betalen. Hij heeft speciaal voor zijn gasflessen een schuurtje gebouwd en heeft jaarlijkse voorraadkosten per gasfles van 0,3 euro berekend. De handelaar verkoopt elk jaar gasflessen. a) Hoeveel gas (eenheid: gasflessen) moet de handelaar per tankbeurt afnemen? b) Hoeveel keer moet hij zijn tank laten bijvullen per jaar? c) Hoeveel tijd zit er tussen twee tankbeurten? OEFENING 3 Deterministische aankoopmodellen, vaste lotgrootte, één product (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p. 880)

2 Karen is een drukbezette vrouw. Naast een drukke job heeft ze nog talloze hobbies en neemt ze democratisch de helft van een huishouden voor haar rekening. Karen brengt de uitdrukking time is money in de praktijk en plakt een bedrag van 10 euro op elke minuut die ze ergens moet wachten. Nu moet Karen wel eens naar de bank om geld af te halen waar ze zoals iedereen haar beurt afwacht in de rij. Gemiddeld moet ze daar 15 minuten wachten. Karen heeft een neus voor goede beleggingen en verdient jaarlijks 10% op het vermogen dat ze op de bank heeft staan. Elk jaar moet ze euro afhalen om haar rekeningen te betalen. a) Hoe vaak per jaar moet Karen geld afhalen? b) Hoeveel moet Karen afhalen elke keer als ze naar de bank gaat? c) Als Karens rekeningen verhogen (meer dan euro per jaar), zal ze dan meer of minder naar de bank moeten gaan? d) Als het rendement op het vermogen van Karen stijgt, zal ze dan meer of minder naar de bank moeten gaan? e) Als er een bankautomaat of loket bijkomt, zal ze dan meer of minder naar de bank gaan? OEFENING 4 Deterministische aankoopmodellen, vaste lotgrootte, één product (W.L. Winston operations research: applications and algorithms, third edition, p.887) Een elektrozaak verkoopt jaarlijks digitale fototoestellen. Deze digitale fototoestellen worden besteld bij een grote distributeur van elektrische apparaten. Elke keer als de houder van de elektrozaak een order plaatst, zijn hiermee 5 dollar bestelkosten gemoeid. De distributeur verkoopt de digitale fototoestellen aan de houder van de elektrozaak tegen 100 dollar per camera. De voorraadkosten om één camera een jaar in voorraad te houden, worden geschat op een jaarlijkse opportuniteitskost op het kapitaal van 0,2 dollar. Bepaal de EOQ. OEFENING 5 Deterministische aankoopmodellen, vaste lotgrootte, één product (W.L. Winston, operations research: applications and algorithms, third edition, p.881) Een apothekeres verkoopt wekelijks 30 doosjes antibiotica. De vaste bestelkosten bedragen 10 euro en de aankoopkosten 10 euro per doosje. De jaarlijkse voorraadkosten per doosje bedragen 20 % van de aankoopprijs per doosje. De doosjes antibiotica zijn bederfbaar en kunnen niet meer verkocht worden als ze meer dan één week in voorraad liggen. Hoeveel doosjes antibiotica moet ze iedere keer bestellen? Streef hierbij na dat er nooit doosjes weggegooid mogen worden. Er mogen m.a.w. geen doosjes langer dan één week in voorraad liggen.

3 OEFENING 6 Deterministische aankoopmodellen, vaste lotgrootte, één product (W.L. Winston, operations research: applications and algorithms, third edition, p.879) Enkele werknemers van de Lijn onderzoeken het schoolverkeer tussen Leuven en Heverlee (tussen 8u en 18u). Uit het onderzoek blijkt dat -tijdens deze uren- elk uur 30 studenten de bus willen nemen van Leuven Centrum naar Heverlee. De onderzoekers verrekenen een bedrag van 6 euro per student per uur dat een student gedwongen is te wachten op een bus. Elke keer dat een bus vertrekt, kost dit de Lijn 10 euro. Neem aan dat het aantal studenten dat zich elk uur aandient om de bus te nemen, constant is. Op dit moment vertrekken ieder uur 3 bussen vanuit Leuven Centrum naar Heverlee. Moeten er extra bussen ingelegd worden? Indien ja, hoeveel. OEFENING 7 Deterministische aankoopmodellen, hoeveelheidskortingen (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p.887) Een hospitaal koopt op regelmatige basis thermometers aan. De kost per thermometer hangt af van de ordergrootte (zie tabel). Ordergrootte prijs per thermometer minder dan euro 100 of meer 79 euro De jaarlijkse voorraadkosten bedragen 25% van de aankoopkosten. EOQ 80 is de EOQ als de aankoopkosten per thermometer 80 euro bedragen. EOQ 79 is de EOQ als de aankoopkosten per thermometer 79 euro bedragen. Maak voor de volgende vraagjes gebruik van een grafische voorstelling. a) Leg uit waarom EOQ 79 groter is dan EOQ 80. b) Leg uit waarom de optimale bestelhoeveelheid ofwel EOQ 80, ofwel. EOQ 79, ofwel 100 moet zijn. c) Als EOQ 80. > 100, toon aan dat de optimale bestelhoeveelheid EOQ 79 moet zijn. d) Als EOQ 80. < 100 en EOQ 79 < 100, verklaar dat de optimale bestelhoeveelheid ofwel EOQ 80 ofwel 100 zal zijn. e) Als EOQ 80. < 100 en EOQ 79 > 100, toon dan aan dat de optimale bestelhoeveelheid EOQ 79 moet zijn. OEFENING 8 Deterministische aankoopmodellen, hoeveelheidskortingen (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver en peterson, p. 216)

4 Een industriële bouwfirma vervangt regelmatig een specifiek onderdeel. Van dit onderdeel hebben ze elke week 40 stuks nodig. De leverancier van het onderdeel biedt een korting aan als volgt: Bestelhoeveelheid Eenheidsprijzen 0 < bestelhoeveelheid < euro 300 <= bestelhoeveelheid 9,7 euro De bestelkosten bedragen 25 euro en de firma hanteert voorraadkosten van 0,26 euro/euro/jaar. a) Wat is de optimale bestelhoeveelheid? b) Als de leverancier graag zou hebben dat de bouwfirma minstens 500 onderdelen aankoopt bij elke bestelling, wat is dan de hoogste eenheidsprijs die de juiste prikkel zou geven aan de bouwfirma? OEFENING 9 Deterministische aankoopmodellen, hoeveelheidskortingen (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver en peterson, silver en peterson, p. 216) Een leverancier van een product wil grote bestellingen ontmoedigen. In plaats van hoeveelheidskortingen toe te kennen, rekent hij hogere aankoopprijzen aan bij grote hoeveelheden, namelijk: Cp = v Cp = v*(1+d) 0 < Q < Q b Q b <= Q a) Maak een grafische schets van alle mogelijke situaties. Wat zijn de mogelijke optimale bestelhoeveelheden? Schrijf een uitdrukking voor de totale kostenfunctie in functie van de bestelhoeveelheid Q. Stel zelf een algoritme op om de optimale bestelhoeveelheid te bepalen. b) Wat is de optimale bestelhoeveelheid voor een product met de volgende karakteristieken: Jaarlijkse vraag = eenheden Bestelkosten = 10 euro Aankoopprijs: v = 1 euro/eenheid Toeslagvoet d = 0,005 Verkoopprijs = 1,44 euro/eenheid Voorraadkosten = 0,2 euro/euro/jaar = eenheden Q b

5 OEFENING 10 Deterministische aankoopmodellen, hoeveelheidskortingen De assemblage-afdeling van een bedrijf heeft jaarlijks eenheden van een bepaald onderdeel nodig. Dit onderdeel wordt gekocht bij een leverancier. De kosten om een order te plaatsen, bedragen 5 euro, de voorraadkosten bedragen 20% van de aankoopkosten van het onderdeel. Die aankoopkosten variëren naargelang de bestelgrootte, weergegeven in onderstaande tabel. Aankoophoeveelheid per bestelling Kostprijs per stuk 1 tot euro 100 tot 199 9,8 euro 200 of meer 9,6 euro Wat is de optimale bestelhoeveelheid? OEFENING 11 Deterministische modellen, dynamische voorraadmodellen (Introduction to operations research, Hillier en Lieberman, fifth edition, p.698) Een producent maakt luidsprekers voor televisies (één luidspreker per televisie). Een marktonderzoek maakt duidelijk dat de vraag naar televisies eerder seizoensgebonden is. Meer specifiek wordt een verkoop van televisies voor het kerstseizoen (oktober tot december), einde winterseizoen (januari tot maart), voor de lenteperiode (april tot juni) -wanneer de nieuwe modellen op de markt komen- en voor het zomerseizoen (juli tot september) voorspeld. De televisieproducent wil in elke periode voldoen aan de vraag en wil een optimaal productiebeleid opstellen voor de ingebouwde luidspreker. De opstartkosten per productierun zijn gelijk aan euro, de eenheidskosten per luidspreker 1 euro. De voorraadkosten bedragen 0,2 euro per eenheid per 3-maanden periode. Als je een luidspreker verkoopt in dezelfde 3-maanden periode als je ze produceert, mag je de voorraadkosten gelijk aan 0 veronderstellen. De aard van het productieproces noopt de producent ertoe om in veelvouden van te produceren. Aangezien de productie van luidsprekers zeer snel gebeurt, mag de productiesnelheid als oneindig verondersteld worden. In een periode kan dus geproduceerd worden voor gebruik in diezelfde periode. Bepaal nu de hoeveelheid die er in elke periode zou moeten geproduceerd worden. De vraag in elk seizoen moet voldaan worden en de kosten geminimaliseerd. Maak gebruik van het Wagner-Whitin algoritme. Bereken ook de totale kosten die gepaard gaan met deze productiestrategie. Denkvraagje: welke kosten zijn irrelevant in deze case om de optimale productiestrategie te bepalen?

6 OEFENING 12 Deterministische modellen, dynamische voorraadmodellen (decision systems for inventory management and production planning, silver peterson, p. 224) De eigenares van een kledingszaak denkt na over de wijze waarop ze het voorraadbeleid van herenhemden die ze verkoopt het best kan voeren. Ze verwacht de volgende verkoop (zie tabel). Het is duidelijk dat de verkoop van herenhemden zeer seizoensgebonden is. In totaal verwacht ze dus jaarlijks herenhemden te verkopen. Maand Vraag Januari 10 Februari 62 Maart 12 April 130 Mei 154 Juni 129 Juli 88 Augustus 52 September 124 Oktober 160 November 238 December 41 Elke keer als de eigenares van de kledingszaak een bestelling plaatst, kost dit haar 54 euro. Ze rekent als voorraadkosten 0,02 euro/euro/maand (de kost in euro om de voorraad ter waarde van één euro juist één maand in voorraad te houden). De aankoopkosten van een hemd zijn 20 euro. De eigenares wil enkele beleidsopties afwegen. Bereken voor elk van die beleidsopties de totale kosten en geef voor elke beleidsoptie een (uiteraard ingevulde) tabel mee die als volgt opgebouwd is. Maand Beginvoorraad 0 Q Vraag Eindvoorraad De eigenares will een fill rate van 100 % (dus geen tekorten). Neem aan dat de levertijd 0 weken is en dat de bestellingen van de goederen de eerste dag van de maand binnenkomen (dus dat bijvoorbeeld een bestelling in maart ook gebruikt kan worden om de vraag in maart te voldoen). a) Stel dat elke drie maanden die hoeveelheid besteld wordt, zodanig dat de vraag van de eerstvolgende drie maanden voldaan is (waarbij je de maand

7 waarin besteld wordt, als eerste maand moet veronderstellen). Vul bovenstaande tabel in en bereken de totale kosten die gepaard gaan met deze bestelpolitiek. b) Stel dat ze zich baseert op de EOQ met die nuance dat de bestelhoeveelheid afgerond moet worden zodanig dat de vraag van een geheel aantal periodes voldaan wordt. Juist voordat een bestelling gedaan wordt, moet de eindvoorraad dus gelijk aan 0 zijn. De bestelhoeveelheid wordt afgerond naar de dichtsbijzijnde cumulatieve vraag (bijvoorbeeld als de cumulatieve vraag van de eerstvolgende 3 maanden 63 is, de cumulatieve vraag van de eerstvolgende 4 maanden 175 en de EOQ 153, dan wordt 175 besteld). De EOQ wordt altijd berekend op basis van de toekomstige vraag (op dat tijdstip). Vul bovenstaande tabel in en bereken de totale kosten die gepaard gaan met deze bestelpolitiek. OEFENING 13 Deterministische modellen, dynamische voorraadmodellen Een student in Leuven is een fervent koffiedrinker. Hij verwacht de komende 4 maanden de volgende hoeveelheden te consumeren. Maand Behoefte (pakjes koffie) maart 2 april 2 mei 3 juni 4 De bestelkosten bedragen 4 euro, de aankoopkosten 1 euro per product en de voorraadkosten 0,3 euro per product per maand. Vind met behulp van dynamische programmering (Wagner-Within algoritme) de optimale oplossing zodanig dat elke maand aan de behoefte voldaan wordt. OEFENING 14 Deterministische modellen, dynamische voorraadmodellen (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver, peterson, p.246) Een firma die filters verkoopt, kende het voorbijgaande jaar het volgende verkooppatroon: Maand jan feb maa apr mei jun jul aug sep okt nov dec vraag Geschat wordt dat de verkoop dit jaar hetzelfde verloop zal kennen. Eén enkele filter kost 4,75 euro, de bestelkosten bedragen 35 euro en de voorraadkosten van filters 0,24

8 euro/euro/jaar (bemerk: 0,24 euro per jaar per euro waarde voorraad en niet per eenheid voorraad). Bepaal aan de hand van de Silver-Meal heuristiek wanneer er hoeveel aangekocht moet worden. Rond al je (tussen)berekeningen af op 2 cijfers na de komma. OEFENING 15 Deterministische productiemodellen, één product (operations research, applications and algorithms, third edition, winston, p.890) Een high tech bedrijf kan 100 computers per dag produceren. De opstartkosten voor een productierun zijn 1000 euro. De kosten om een computer een jaar in voorraad te houden zijn 300 euro. De vraag naar computers is 2000 per maand (stel 1 maand = 30 dagen en 1 jaar = 360 dagen). Wat is de optimale productiehoeveelheid? Hoeveel productieruns moeten er elk jaar gedaan worden? OEFENING 16 Deterministische productiemodellen, één product (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p.890) Toon aan dat de optimale productiegrootte in het productiemodel altijd groter zal zijn dan de economische bestelhoeveelheid. Geef een wiskundige en een intuïtieve verklaring. OEFENING 17 Deterministische productiemodellen, één product Micros is een verticaal geïntegreerde onderneming die onderdelen voor microgolfovens produceert. Voor één van die onderdelen kent ze een jaarlijkse vraag van eenheden die ze produceert voor één enkele afnemer, Magnetron Corporation. Het onderdeel is 50 euro per stuk waard. Aangezien het onderdeel nogal geavanceerd en vrij groot is, worden de voorraadkosten per jaar per stuk op 8 euro geschat. De omstelkosten van een productierun van het onderdeel bedragen 200 euro. Micros produceert gedurende 250 dagen per jaar. De assembleerafdeling van Magnetron Corporation assembleert elke werkdag van Micros. Deze afdeling verwerkt 80 eenheden van het onderdeel per dag. Micros maakt per dag 160 eenheden van het onderdeel. a) Bereken de economische productiehoeveelheid voor Micros. b) Stel nu dat Magnetron Corporation het onderdeel bestelt bij een externe leverancier. Als Magnetron Corporation dezelfde kostengegevens gebruikt als Micros, bepaal dan de bestelhoeveelheid. Bereken tevens het aantal bestellingen dat Magnetron Corporation moet doen bij die externe leverancier.

9 c) Als de gemiddelde levertijd van de externe leverancier 10 werkdagen is en er wordt een veiligheidsvoorraad van 500 eenheden voorzien, wat is dan het bestelpunt? OEFENING 18 Deterministische productiemodellen, één product De firma Garett produceert turbinebladen voor waterkrachtcentrales. Garett produceert gedurende 300 dagen per jaar. Garett werkt met een twee-ploegensysteem in shifts van 9 uur (dus in totaal elke dag 18 uur). Garett is een bedrijf met meer dan 100 medewerkers en beschikt over zeer geavanceerde machines. Hierdoor kan Garett 500 turbinebladen per uur produceren. Garett is één van de toonaangevende producenten van turbinebladen in de wereld en kan haar product over heel de wereld afzetten. Dagelijks verkoopt Garett turbinebladen. Garett werkt zeer kostenefficiënt en kan de kostprijs per turbineblad beperken tot 15 euro. Het bedrijf rekent 0,1 euro voorraadkosten per dag per blad aan. In deze kosten zitten onder andere interestlasten van investeringen, verzekeringskosten en natuurlijk verlies van ruimte. Het kost 250 euro om een productierun op te starten. De levertijd die met de productie gepaard gaat is van die aard dat Garett een productierun moet opstarten als de voorraad van turbinebladen onder de 500 stuks valt. Wat is de optimale productiehoeveelheid voor Garett? OEFENING 19 Deterministische productiemodellen, één product (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p. 891) Een producent van hoogtechnologische apparatuur is voor één onderdeel afhankelijk van één leverancier. Deze leverancier vraagt als gevolg van haar marktmacht vrij hoge prijzen voor haar product. De eenheidsprijs voor het onderdeel is 25 euro en elke bestelling kost de producent 4 euro. Nu heeft de producent genoeg technologische kennis en apparatuur in huis om het onderdeel zelf te maken. De producent vraagt zich af of zelf produceren rendabel zou zijn. Het bedrijf heeft de capaciteit om stuks per jaar te produceren en schat de omstelkosten van een productierun op 50 euro. Het bedrijf heeft jaarlijks onderdelen nodig. Als de jaarlijkse voorraadkosten 10% en de kosten om één onderdeel te produceren 23 euro bedragen, bepaal dan welke optie het meest winstgevend is voor het bedrijf. OEFENING 20 Deterministische productiemodellen, één product (operations scheduling with applications in manufacturing and services, 1999, pinedo, chao, p.140)

10 a) Een onderneming produceert 90 stuks per maand. De vraag naar het product bedraagt 50 eenheden per maand. Met elk setup zijn 2000 fr. kosten gemoeid, de voorraadkosten bedragen 20 fr. per product per maand. Verwaarloos de duur van een setup. Hoeveel produceert de onderneming per cyclus en hoe lang duurt een cyclus? Hoe lang ligt de machine stil tijdens een cyclus? b) Stel nu dat de totale benodigde omsteltijd per cyclus 2 maanden duurt. Hoe lang is dan de optimale cyclustijd? OEFENING 21 Deterministische productiemodellen, meerdere producten (operations scheduling with applications in manufacturing and services, pinedo, chao, p. 143) Een machine maakt 4 verschillende producten met de volgende productiesnelheden, vraagsnelheden, voorraadkosten en setup kosten (tijdseenheden in maanden). Product i p i d i ch i co i Bereken nu de optimale cyclustijd met de common cycle methode en bereken hoeveel tijd er beschikbaar is per cyclus voor om te stellen. Wat is de totale gemiddelde kost per eenheid tijd? Denkvraag 1: hoe kunnen we de kosten in deze case nog eens extra drukken? Denkvraag 2: in de cursus was de volgorde waarin we de verschillende producten binnen één cyclus produceren niet belangrijk. De omsteltijd werd constant verondersteld. Stel nu echter dat de omsteltijd afhankelijk is van die volgorde. S jk = omsteltijd tussen productierun product j en product k Moet je nu wél rekening houden met de volgorde? OEFENING 22 Deterministische productiemodellen, meerdere producten (operations scheduling with applications in manufacturing and services, pino, chao, p.158)

11 Beschouw 4 verschillende producten met de volgende vraagritmes, productieritmes, voorraadkosten en setup kosten (alles in maanden): Product i p i d i ch i co i Bereken de productiehoeveelheid per cyclus per product. Bereken tevens de totale cyclustijd en de totale tijd binnen een cyclus dat de machine stilligt. Neem aan dat de omsteltijden 0 bedragen. Elk product mag slechts één keer geproduceerd worden tijdens een cyclus (er is m.a.w. per product maar één productierun per cyclus). Maak, indien nodig, gebruik van de common cycle methode. OEFENING 23 Deterministische productiemodellen, meerdere producten Beschouw een machine die drie verschillende producten kan maken, product A, B en C. De volgende gegevens omtrent deze producten zijn voorhanden. Product Jaarlijkse vraag (eenheden) Productiesnelheid (eenheden/jaar) Omstel kosten (euro) Omsteltijd (dagen) Productie kosten per eenheid (euro) A B C De voorraadkosten bedragen 20% van de productiekosten per eenheid. Tekorten zijn niet toegelaten en neem aan dat 1 jaar 250 werkdagen bevat. a) Welk productieschema moet gevolgd worden opdat de totale (voorraad) kosten geminimaliseerd worden? Is deze oplossing haalbaar? Je mag je tussenresultaten afronden tot honderdtallen. b) Indien deze oplossing niet haalbaar is, bereken dan een haalbare oplossing met de common cycle methode. Wat is de totale cyclustijd en wat zijn de kosten verbonden aan dit productiebeleid? Is het mogelijk een goedkopere oplossing te vinden? OEFENING 24 stockbreuk gekend

12 (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver en peterson, p. 317) De werkelijke vraag van een product verliep de voorbije 15 weken als volgt: Week Vraag a) Schat het gemiddelde en de standaarddeviatie van de wekelijkse vraag. Gebruik deze waarden om het bestelpunt te bepalen. De levertijd bedraagt 1 week, de kosten per eenheid tekort 0,3 (fractie van de aankoopwaarde), de bestelhoeveelheid eenheden, de aankoopkosten 10 dollar per eenheid, de voorraadkosten 0,24 dollar/dollar/jaar. b) Eigenlijk is de wekelijkse vraag normaal verdeeld met als gemiddelde 100 eenheden, een standaarddeviatie van 30 eenheden en onafhankelijk van elkaar. Als je dit weet, wat is dan de juiste waarde van het bestelpunt? Bereken het percentuele verschil in relevante kosten tussen de twee bestelpolitieken. Je mag hierbij de orderpunten afronden tot gehele getallen. Ga bij de berekening van de relevante kosten uit van de werkelijke vraaggegevens. OEFENING 25 stockbreuk gekend (operations research, winston, third edition, p. 903) Een voetbalclub verkoopt kalenders om de kas wat te spijzen. Deze kalenders kopen ze in bij een uitgever en brengen ze aan de man door huis-aan-huis-verkoop. Nu is de vraag hoeveel kalenders ze moet bestellen bij de uitgever. Elke kalender kost 2 euro en wordt verkocht voor 4,5 euro. Natuurlijk kunnen ze op voorhand niet juist

13 inschatten hoeveel kalenders ze zullen verkocht krijgen. Ze schatten de vraag naar kalenders in volgens onderstaande tabel. Na 1 januari mag elke onverkochte kalender teruggebracht worden naar de uitgever en krijgen ze nog 0,75 euro per kalender. Vraag naar kalenders Kansverdeling Hoeveel kalenders moeten er besteld worden? OEFENING 26 stockbreuk gekend (operations research applications and algorithms, third editions, winston, p.905) Van een roman geschreven door een populaire auteur heeft een uitgeverij 2000 exemplaren in voorraad liggen. Met het oog op de volgende boekenbeurs verwacht de uitgeverij dat de verkoop van het boek gaat pieken en wil ze nagaan hoeveel boeken dat ze best bijdrukt. Ze schat de vraag naar het boek als volgt in: Vraag kans Een boek kan verkocht worden tegen 35 euro. De exemplaren die tegen het einde van het jaar niet verkocht zijn, worden door een kleinere boekenhandel overgenomen tegen 5 euro per boek. De kost om bij te drukken bedraagt euro vaste kost plus 15 euro per boek. a) Moet de uitgeverij boeken bijdrukken en indien ja, hoeveel? b) Verandert er iets aan dit aantal als de voorraad op dit moment boeken bedraagt? OEFENING 27 stockbreuk gekend (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p.921)

14 Verklaar het volgende: snel roterende producten hebben een hogere veiligheidsvoorraad nodig dan traag roterende producten (met identieke kostengegevens). Baseer je op de servicegraad per bestelcyclus. OEFENING 28 stockbreuk gekend (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p. 917) Een computerwinkel verkoopt elk jaar 1000 computers. De jaarlijkse vraag naar computers schommelt nogal. Er wordt geschat dat de vraag normaal verdeeld is met een standaarddeviatie van 40,8 eenheden. De levertijd is twee weken. De kosten om een order te plaatsen bedragen 50 euro en de jaarlijkse kosten om één computer in voorraad te houden zijn 10 euro. De kosten per eenheid tekort (omwille van verlies aan goodwill en de kosten om een extra order te plaatsen) bedragen 20 euro. Alle verkopen zijn recupereerbaar. Bepaal de bestelhoeveelheid, het bestelpunt en de veiligheidsvoorraad. Wat is de kans dat een tekort zich voordoet tijdens de levertijd? OEFENING 29 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, kosten stockbreuk gekend (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver, peterson, p. 316) Beschouw een product met de volgende gegevens. Co = bestelkosten = 25 dollar D*v = jaarlijkse waarde van de vraag = dollar/jaar σ DDLT *v = waarde van de standaardeviatie van de vraag tijdens de levertijd (in dollars) = 100 dollar Cs = kosten per stockout = 30 dollar r = voorraadkosten per dollar (waarde) voorraad per jaar = 0,1 dollar/dollar/jaar Vind dan het volgende a) EOQ in dollars b) De veiligheidsvoorraad in dollars c) De jaarlijkse voorraadkost d) De gemiddelde voorraad in dollars e) Het verwacht aantal stockouts per jaar f) Verwachte tekortkosten per jaar Om de veilgheidsfactor te vinden, moet je gebruik maken van de volgende formule

15 f(z) = Q DDLT v r D Cs OEFENING 30 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, kosten stockbreuk gekend (winston, operations research: applications and research, third edition, p.920) We beschikken over de volgende gegevens omtrent een product: bestelkosten = 50 euro jaarlijkse vraag = N (960, 3.072,49) voorraadkosten = 6 euro per product per jaar tekortkosten = 80 euro per product levertijd = 1 maand verkoopprijs = 40 euro per product productkosten = 30 euro per product a) Bepaal de bestelhoeveelheid en het bestelpunt onder de assumptie dat alle vraag recupereerbaar is. b) Bereken hetzelfde onder de assumptie dat de verkopen verloren zijn indien er een tekort is. OEFENING 31 stockbreuk niet gekend (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver and peterson, p. 316) Beschouw de volgende gegevens omtrent een product. De jaarlijkse vraag bedraagt eenheden per jaar, de bestelkosten 20 dollar, de voorraadkosten 0,25 dollar/dollar/jaar, de aankoopkosten 1,6 dollar/eenheid. Alle verkopen zijn recupereerbaar. De EOQ wordt gebruikt om de bestelhoeveelheid te vinden. Er wordt een serviceniveau van 0,95 opgelegd (fill rate). Nu is het vraagpatroon van het product nogal moeilijk te voorspellen. Voor de schatting zijn twee voorspelmethodes voorhanden. De ene methode, methode A, is nauwkeuriger dan de andere methode, methode B. De hogere nauwkeurigheid vertaalt zich in een lagere standaarddeviatie van de voorspelling van de vraag gedurende de levertijd. Methode A is wel duurder dan methode B. Voorspellingssysteem Kost van het voorspellingssysteem per jaar Standaardeviatie van de vraag gedurende de levertijd A (complex) B (eenvoudig)

16 Welk voorspellingsysteem zou gebruikt moeten worden opdat de kosten geminimaliseerd worden? Neem aan dat de vraag gedurende de levertijd normaal verdeeld is. OEFENING 32 stockbreuk niet gekend (operations research applications and algorithms, third edition, winston, p. 927) Ice Cube is een familiebedrijf (geleid door 5 broers) dat allerlei koelinstallaties, waaronder ook de gewone diepvriezers, verhandelt. Elke jaar verkoopt Ice Cube een duizendtal diepvriezers. Elke keer als Ice Cube een bestelling diepvriezers doet bij haar leverancier, kost haar dat 50 euro. Ice Cube moet gemiddeld één maand wachten op de bestelde diepvriezers. Een diepvriezer een jaar in het magazijn laten staan, kost 10 euro. De jaarlijkse vraag naar diepvriezers is normaal verdeeld met een standaarddeviatie van 69,28. De vijf broers hebben allen een ander idee over de nodige servicegraad (fill rate). Ze willen respectievelijk een servicegraad van 80%, 90%, 95%, 99% en 99,9%. Ga na of de gewenste bestelpunten van de broers ver uiteenliggen. OEFENING 33 stockbreuk niet gekend Een onderneming wordt geconfronteerd met een jaarlijkse vraag van stuks (300 stuks per week met een standaarddeviatie van 90 eenheden). De kosten om een order te plaatsen bedragen 31,2 euro. Na elke bestelling moet de onderneming 4 weken wachten op haar producten. De jaarlijkse voorraadkosten bedragen 0,1 euro per eenheid. Indien de onderneming een servicegraad van 99 % (fill rate) wil leveren, wat is dan het bestelpunt? De manager wordt verteld dat de voorraadkosten te hoog zijn. Stel dat de manager de veiligheidsvoorraad met 50 % doet dalen, wat zal dan de geleverde servicegraad zijn? OEFENING 34 stockbreuk niet gekend Elke baat een gezellig café uit in het hartje van Brussel. Ze verkoopt allerlei speciale soorten drank tegen zeer democratische prijzen. Elk jaar worden bijvoorbeeld flessen cider gekraakt. Aangezien haar sprankelende cider heel snel haar bubbeltjes verliest, kan je de cider enkel per fles kopen. Elke keer als Elke cider bestelt bij haar leverancier, moet ze 10 euro neertellen en elke fles kost haar 3 euro. Aangezien opslagruimte in hartje Brussel een schaars goed is, rekent ze zichzelf als

17 voorraadkosten 20 % van de aankoopkosten aan. Elke moet ruim op voorhand bestellen aangezien de levertijd 3 weken bedraagt. Wekelijks worden 100 flessen cider verkocht (Elke gunt zichzelf elk jaar twee weken vakantie) met een standaarddeviatie van 30 flessen. Elke zou graag haar voorraadkosten minimaliseren maar staat er toch op dat ze 95 percent van de klanten die een fles cider bestellen, meteen kan bedienen. a) Hoeveel flessen moet Elke bestellen per keer? b) Hoeveel flessen zou ze nog in voorraad moeten hebben als ze een bestelling plaatst? c) Hoeveel flessen zal ze gemiddeld per bestelcyclus tekort hebben? OEFENING 35 stockbreuk niet gekend Karel, een handelaar in huishoudelijke producten, staat bekend voor zijn goede kwaliteit en goede service. Hij verkoopt onder andere ook sets van messen roestvrij staal. Karel staat erop dat hij 98 % van de klanten meteen kan voorzien van een messenset. Jaarlijks wenden zich klanten met die vraag tot Karel. Hij heeft een goede verstandhouding met zijn leverancier en bestelt zijn messensets via . Op deze manier kan hij de bestelkosten laag houden, namelijk 5 euro. De levertijd is 7 dagen. Karel heeft berekend dat de kosten voor geleend kapitaal, verzekering, enz. voorraadkosten geven van 4 euro per eenheid per jaar. Karel heeft berekend dat de standaardeviatie van de vraag naar sets keukenmessen ongeveer 4 eenheden per dag is (een jaar telt 365 dagen). a) Wat is de optimale bestelhoeveelheid? b) Wat is het bestelpunt? OEFENING 36 stockbreuk niet gekend (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p. 930) Een firma schat dat de gemiddelde, dagelijkse vraag voor haar product 100 eenheden bedraagt. De vraag gedurende de levertijd is normaal verdeeld met een gemiddelde van 1000 eenheden en een standdaarddeviatie van 200 eenheden. Het kost 6 euro om één eenheid een heel jaar in voorraad te houden. Als de firma 90% van haar vraag op tijd wil kunnen leveren, wat is dan de jaarlijkse kost van de veiligheidsvoorraad? Met elke bestelling gaan 50 euro kosten gepaard.

18 OEFENING 37 stockbreuk niet gekend (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p.938) De volgende gegevens omtrent een product zijn bekend: bestelkosten = 100 euro kostprijs = 5 euro per eenheid verkoopprijs = 8 euro per eenheid jaarlijkse voorraadkost per eenheid = 40 % van de kostprijs per eenheid jaarlijkse vraag = eenheden vraag tijdens de levertijd = N (20, 900) a) Wat is de tekortkost per eenheid als OP = 80 (veronderstel recupereerbare verkopen) b) Wat is de tekortkost per eenheid, gederfde winst niet meegerekend, als OP = 80 (veronderstel niet recupereerbare verkopen) c) Hoeveel bedraagt het orderpunt OP opdat 90 % van de vraag uit voorraad voldaan wordt? OEFENING 38 stockbreuk niet gekend (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p.939) Een onderneming heeft op dit moment twee opslagplaatsen. Elke opslagplaats neemt broederlijk de helft van de verkopen van de onderneming voor zijn rekening. De jaarlijkse vraag per opslagplaats bedraagt eenheden met een variantie van (normale verdeling). De levertijd bedraagt 1/10 jaar. De onderneming wil 95% van de vraag op tijd voldoen. Neem aan dat de EOQ van elke opslagplaats bedraagt. a) Hoeveel veiligheidsvoorraad moet er aangehouden worden? b) Toon aan dat als de onderneming maar één opslagplaats had, het minder veiligheidsvoorraad moet aanhouden dan in de huidige situatie. Veronderstel een levertijd van 1/10 jaar. c) Een pientere student oppert: als we slechts één centrale opslagplaats hebben, kunnen we de totale veiligheidsvoorraad die nodig is om 95% van de vraag op tijd te voldoen, verminderen. Dus kunnen we geld uitsparen door slechts één centrale opslagplaats aan te houden. Kan je op deze stelling tegenargumenten geven of zijn stelling nuanceren?

19 OEFENING 39 stockbreuk niet gekend (Decision systems for inventory management and production planning, silver and peterson, second edition, p.316) De vraag gedurende de levertijd van een product is normaal verdeeld met een gemiddelde van 20 eenheden en een standaarddeviatie van 4,2 eenheden. a) indien de producent de kans op een stockout gedurende de levertijd wil minimaliseren tot 0,1, bereken dan de veiligheidsvoorraad en het bestelpunt. b) Bereken hetzelfde indien de kans op een stockout gedurende de levertijd geminimaliseerd wordt tot respectievelijk 0,05, 0,01 en 0,005. c) Zet de bovenstaande resultaten in een grafiek (x-as servicegraad, y-as veiligheidsvoorraad) en bespreek het verloop van de curve. OEFENING 40 stockbreuk niet gekend (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver and peterson, p. 316) Van een product verloopt de kansverdeling van de vraag gedurende de levertijd als volgt: Vraag tijdens levertijd Kans dat vraag gedurende levertijd hoger of gelijk is 93 0,1 64 0,2 57 0,3 51 0,4 48 0,5 47 0,6 46 0,7 41 0,8 32 0, Stel dat je een bestelpunt van 51 eenheden hanteert. Bereken dan a) de mogelijke tekorten en hun respectievelijke kansen b) het verwachte tekort c) wat is het bestelpunt indien het verwachte tekort niet meer dan 5 eenheden mag bedragen?

20 OEFENING 41 stockbreuk niet gekend (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p. 929) Stel dat de EOQ van een bepaald product 100 eenheden en de gemiddelde jaarlijkse vraag 1000 eenheden bedraagt. De vraag gedurende de levertijd is variabel en kent de volgende verdeling: Vraag gedurende de levertijd Kans 10 1/6 15 1/4 20 1/4 25 1/ /4 a) Wat is de fill rate als je weet dat het bestelpunt 25 eenheden bedraagt? b) Als we een fill rate van 95% willen bereiken, wat is dan het bestelpunt? c) Als we een gemiddelde van twee stockouts per jaar willen, welk bestelpunt is dan het juiste? *OEFENING 42 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, s en Q afhankelijk (introductions to operations research, fifth edition, hillier, lieberman, p.729) a) Beschouw het geval waarbij het bestelpunt en de bestelhoeveelheid simultaan bepaald worden. Stel dat de vraag gedurende de lead time uniform verdeeld is tussen 0 en t (maximale waarde). Stel nu formules op voor het bestelpunt en de bestelhoeveelheid waarbij deze iteratief bepaald kunnen worden. Tekorten zijn recupereerbaar. Maak hierbij gebruik van de volgende twee basisformules: P(DDLT>OP) = OP Q = f x. dx= Ch Q Cs D 2 D [Co Cs E DDLT OP ] Ch b) Stel dat de vraag tijdens de levertijd exponentieel verdeeld is. Doe hetzelfde als in a) c) Stel dat een bedrijf geconfronteerd wordt met een uniform verdeelde maandelijkse vraag tussen 0 en De levertijd is één maand, de voorraadkosten zijn 0.3 euro per product per maand en de opstartkosten

21 bedragen euro. De kosten verbonden aan één eenheid tekort zijn 5 euro. Bepaal Q en OP simultaan en bereken tevens de kans op een stockout. d) Doe hetzelfde maar dan met de formule gevonden in b) en vertrekkende vanuit een exponentiële verdeling met als gemiddelde *OEFENING 43 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, s en Q afhankelijk (Introduction to operations research, editie 5, Hillier, Lieberman, p. 731) Stel dat OP en Q simultaan bepaald worden en tekorten niet recupereerbaar zijn. Stel de formules op voor OP en Q en beschrijf de oplossingsmethode om OP en Q te vinden. *OEFENING 44 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, s en Q afhankelijk (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver and peterson, p. 364) Beschouw een (s,q) systeem voor één product. De vraag naar dit product is normaal verdeeld. a) Vind een uitdrukking waaraan de veiligheidsfactor z moet voldoen, als de bestelhoeveelheid Q gegeven is en het verwacht aantal maal dat er een tekort is per jaar, exact N bedraagt. b) Bepaal een uitdrukking waarin z en Q simultaan bepaald worden. We willen hierbij de totale verwachte bestel- en voorraadkosten minimaliseren, gegeven dat het verwacht aantal maal dat er een tekort is per jaar, exact N bedraagt. c) Beschouw een product met volgende gegevens: C o C h = 5 euro = 0,32 euro/eenheid/jaar σ DDLT = 80 eenheden D = 1000 eenheden/jaar N = 0,5/jaar Bepaal de veiligheidsfactor z en de optimale bestelhoeveelheid op de volgende twee manieren, namelijk Q = EOQ en bijhorende z z en Q afhankelijk

22 Bereken tevens de totale relevante kosten van de twee bestelstrategieën en het percentuele verschil. Maak bij dit alles gebruik van de formules die je hierboven uitgewerkt hebt. OEFENING 45 Stochastische modellen, vaste bestelhoeveelheid, s en Q afhankelijk (decision systems for inventory management and production planning, second edition, silver, peterson, p. 364) Een productiemanager wil twee voorraadsystemen van een belangrijk product evalueren. Op dit moment gebruikt hij een (s,q) systeem waarbij Q de economische bestelhoeveelheid is en de veiligheidsvoorraad gevonden wordt op basis van een tekortkost per eenheid tekort. De relevante kostengegevens zijn: Jaarlijkse behoefte Aankoopkosten/eenheid Bestelkosten = 5 euro Voorraadkosten Kost per eenheid tekort Verwachte behoefte gedurende de levertijd Standaarddeviatie van de behoefte gedurende de levertijd = eenheden/jaar = 10 euro = 0,25 euro/per euro per jaar = 0,6 (fractie van de aankoopkosten) = 500 eenheden = 100 eenheden a) Welk orderpunt en de bestelhoeveelheid worden in het huidige systeem gebruikt? b) Bepaal de waarden van het orderpunt en de bestelhoeveelheid indien ze simultaan bepaald worden. c) Wat is het procentuele verschil in totale kosten (bestelkosten, voorraadkosten, tekortkosten) tussen de twee methodes? OEFENING 46 Stochastische modellen, variabele levertijd (decision systems for inventory management and production planning, silver, peterson, p. 297) Een handelaar verkoopt een bepaald type rekenmachines. De verwachte jaarlijkse vraag naar dit product is normaal verdeeld met een gemiddelde van 200 eenheden en een variantie van 49 (eenheden/maand)². Onderscheid nu de volgende twee gevallen:

23 a) De levertijd is constant, namelijk 3,5 maand. Indien de handelaar zijn klanten een servicegraad van 0,9 wil aanbieden -onder servicegraad verstaan we hier de kans dat de cyclus geen tekort vertoont-, wat is dan het bestelpunt? b) Beschouw nu het geval waarbij de levertijd niet constant is. Ze is immers normaal verdeeld met een gemiddelde van 3,5 maand en een variantie van 0,3488 maanden². Bepaal opnieuw het orderpunt. Is het verschil tussen de twee berekende orderpunten groot? OEFENING 47 Stochastische voorraadmodellen, vast bestelinterval (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p. 934) a) Veronderstel een voorraadmodel met een vast bestelinterval en een maximaal voorraadniveau M. Zoek een uitdrukking voor P(DDTL>=M) onder de assumptie van verloren verkopen. b) Veronderstel dat we het optimale voorraadbeleid gevonden hebben in een gelkijkaardig model maar met recupereerbare tekorten. Veronderstel hierbij M gelijk aan 50 eenheden. Is de volgende stelling waar of vals? De optimale M in het geval van verloren verkopen heeft een M > 50. OEFENING 48 Stochastische voorraadmodellen, vast bestelinterval Electronic Secretaries is een internationaal bedrijf dat kleine cassetterecorders om bijvoorbeeld interviews af te nemen, produceert. Die cassetterecorders worden aan handelaars verkocht via een franchise overeenkomst. Opdat de samenwerking tussen ES en haar franchisers goed gecoördineerd verloopt, wil ES algemene richtlijnen meegeven. Zo raadt ES haar franchisers aan de fysische voorraad maandelijks te inventariseren en maandelijks een bestelling bij ES te plaatsen, aangezien de technologie in de sector waarin ES opereert, snel verandert (we behandelen dus een model met een vast bestelinterval). Een sollicitante die zich aandient voor een vacante betrekking als medewerker voor de voorraadplanning, wordt met deze feiten geconfronteerd op haar sollicitatiegesprek. Ze krijgt de volgende, bijkomende gegevens: De vraag naar cassetterecorders voor de volgende maand (30 dagen) is 40 eenheden (voor een handelaar) De standaarddeviatie van de dagelijkse vraag is 4 eenheden De handelaar heeft geen sluitingsdagen De cassetterecorders worden in 10 dagen geleverd 95% van de klanten wordt meteen van cassetterecorders voorzien Op dit moment heeft de handelaar 30 cassetterecorders in voorraad

24 De sollicitante krijgt de volgende vraag voorgeschoteld: hoeveel cassetterecorders moet de handelaar bestellen bij ES? Welk getal moet de sollicitante invullen op het papiertje? Merk op dat de fill rate bij een voorraadmodel met een vast bestelinterval als volgt berekend wordt: FR = D T E z T D T L OEFENING 49 Stochastische voorraadmodellen, vast bestelinterval Een beginnende ondernemer start een copieerzaak in Leuven. Hij mikt op een grote omzet en zet bijgevolg de copieerprijzen laag. In zijn eerste jaar neemt hij geen vakantie en opent dus zijn deuren gedurende 365 dagen. Uiteraard moet de ondernemer ook papier bestellen. Hij bestelt die bij een groothandelaar die enkel papier verkoopt in grote boxen. De ondernemer schat dat jaarlijks ongeveer boxen papier besteld moeten worden. Aangezien de concurrentie voor copieerzaken in Leuven vrij scherp is, heeft de ondernemer niet graag een tekort aan papier. Daarom wil hij dat 95 % van de studenten die copies willen maken, voorzien zijn van voldoende papier (fill rate). Elke twee weken wordt de voorraad papier geteld en wordt een nieuwe bestelling gedaan. Het duurt 10 dagen vooraleer het papier geleverd is. De standaardeviatie van de behoefte aan papier is 5 boxen per dag. Hij start met een beginvoorraad van 150 boxen papier. Het gaat hier over een voorraadmodel met een vast bestelinterval. Merk weer op dat bij voorraadmodellen met een vast bestelinterval de fill rate als volgt berekend wordt: FR = D T E z T D T L Hoeveel boxen papier zou hij moeten bestellen? OEFENING 50 Stochastische modellen, vast bestelinterval (operations research: applications and algorithms, third edition, winston, p.933) Een hospitaal bestelt regelmatig een bepaald medicijn tegen de hoofdpijn. Het kost 500 euro om een order te plaatsen en 30 euro om de voorraad te inventariseren. De jaarlijkse vraag voor het medicijn is normaal verdeeld N(10.000, ) en het kost 5 euro om één eenheid een jaar in voorraad te houden. De bestellingen komen een maand na de bestelling binnen. Neem aan dat alle tekorten recupereerbaar zijn.

25 a) Bereken de EOQ. Wat is de gemiddelde cyclustijd? Veronderstel dat je niet altijd EOQ eenheden bestelt, maar dat de bestelhoeveelheid afhankelijk is van de inventaris. b) Bepaal het maximale voorraadniveau in een model met een vast bestelinterval. Neem hierbij je resultaat uit a) als bestelinterval. Veronderstel dat de tekortkost per eenheid 100 euro is. OEFENING 51 The Simkin Inventory Decision Exercise created by William R. Benoit, Ph. D., Associate Professor of Operations Management, Plymouth State College, Plymouth, New Hampshire. Topic Monte Carlo simulation of quantity/reorder inventory policy Purpose To introduce the topic of Monte Carlo simulation of inventory with variability of both product demand and vendor lead time. Introduction Among the many products stocked by the Simkin Hardware Store is the ACE Model 89 Electric Drill. Sales of the drill have been rather low and variable over the last year. Even though the sales are not high, the quality of the drill is excellent and the per unit profits are good. Simkin wants to offer a complete product line, so continued stocking of the ACE 89 is desirable. The demand profile for the ACE Drill is shown below in Table 1. Daily Demand Frequency Probability Cumulative Probability Random Numbers to to to to to to 99 Total Table 1. Demand profile for the ACE drill Lead times for deliveries also exhibited variance. The lead time profile for the drill is shown below in Table 2. Lead time Frequency Probability Cumulative Probability Random Numbers

26 Lead time Frequency Probability Cumulative Probability Totals Random Numbers Table 2. Lead time profile for ACE drill The store owner, Art Simkin, is troubled by the rising number of customer complaints that the store is out of drills. Because customers usually have an urgent need for products when they come into the store, in the event of a stock-out they go across the street to purchase their desired product from Simkin s strongest competitor. Because their drills are durable goods, the loss due to lost sales is a permanent loss. Lately, Art has ordered 10 drills (Q) at a time and reordered when 5 drills (R) remain in stock. Art knows his holding costs are low because his average inventory is low. But he s very concerned about the high opportunity cost of the stock-outs as well as the rising customer complaints. Another concern is the increased cost of ordering when the ordering quantity is small. Cost factors for the drill are shown below: Materials Cost to place each order $10 Cost to hold one drill each year $0.5 Opportunity cost of one lost sale $8 Inventory Simulation Worksheet Table of Pseudo-Random numbers Table of Pseudo-Random numbers Column

27 Column Sample Inventory Simulation Worksheet Order Quantity 10 Reorder Point 5 Simulation Parameters Day Row Tota l Row Average Units received Beginning inventory Random number Demand Ending inventory Lost sales Place an yes no no no no no yes no no no order? Random number Lead time (days) Ordering $2.00 cost ($) Carrying $2.10 cost ($) 5 Stockout $3.20 cost ($) Total daily cost $73 $7.30 Total daily cost ($) = $ for a 10 day simulation Average daily cost ($) = $ for a 10 day simulation

28 Inventory simulation worksheet (1) Order quantity (Q) Reorder point (R) = = Simulation Parameters Units received Beginning inventory Random number Demand Ending inventory Lost sales Place an order? Random number Lead time (days) Ordering cost ($) Carrying cost ($) Stockout cost ($) Total daily cost Day Row Tota l Row Average Inventory Simulation worksheet (2) Simulation Parameters Units received Beginning inventory Random number Demand Ending inventory Lost sales Day Row Tota l Row Average

29 Place an order? Random number Lead time (days) Ordering cost ($) Carrying cost ($) Stockout cost ($) Total daily cost Total daily cost ($) =. for a 20 day simulation Average daily cost ($) =. for a 20 day simulation

Samenvatting. Beginselen van Productie. en Logistiek Management

Samenvatting. Beginselen van Productie. en Logistiek Management Samenvatting Beginselen van Productie en Logistiek Management Pieter-Jan Smets 5 maart 2015 Inhoudsopgave I Voorraadbeheer 4 1 Inleiding 4 1.1 Globalisering........................................... 4

Nadere informatie

Samenvatting. Beginselen van Productie. en Logistiek Management

Samenvatting. Beginselen van Productie. en Logistiek Management Samenvatting Beginselen van Productie en Logistiek Management Pieter-Jan Smets 17 maart 2015 Inhoudsopgave I Voorraadbeheer 4 1 Inleiding 4 1.1 Globalisering...........................................

Nadere informatie

Oefeningen PLM. Voorraadbeheer. Oefening 4

Oefeningen PLM. Voorraadbeheer. Oefening 4 Oefeningen PLM Voorraadbeheer Oefening 4 De vraag voor een product bedraagt jaarlijks 2 500 eenheden. De orderkosten zijn $ 5 en de voorraadkosten zijn 20 % van de aankoopprijs van het product. Veronderstel

Nadere informatie

Life (KH-LOGIST-PROC-02)

Life (KH-LOGIST-PROC-02) Farmanager 2009-20102010 Kwaliteitshandboek Les 3: Logistiek Prof. dr. Nico Vandaele Gewoon Hoogleraar Operations Management & Operations Research nico.vandaele@econ.kuleuven.be Uittreksel Pharmacy Life

Nadere informatie

Om de optimale bestelgrootte te vinden neem je de volgende stappen: XX. Bereken de totale voorraad- en bestelkosten per jaar. XX

Om de optimale bestelgrootte te vinden neem je de volgende stappen: XX. Bereken de totale voorraad- en bestelkosten per jaar. XX 5.3 Bestellen De bestelfrequentie is het aantal keren dat je een bestelling plaatst. Hoe vaak dat moet, hangt af van het soort product. Versproducten kun je bijvoorbeeld dagelijks bestellen, terwijl dit

Nadere informatie

Oefeningen: Break-even analyse

Oefeningen: Break-even analyse Oefeningen: Break-even analyse Oefening 1: Een onderneming produceert een bepaald product dat verkocht wordt tegen een prijs van 50 EUR per stuk. Per eenheid dat gemaakt wordt, kost het de onderneming

Nadere informatie

VEILIGHEIDSVOORRADEN BEREKENEN

VEILIGHEIDSVOORRADEN BEREKENEN VEILIGHEIDSVOORRADEN BEREKENEN 4 Soorten berekeningen 12 AUGUSTUS 2013 IR. PAUL DURLINGER Durlinger Consultancy Management Summary In dit paper worden vier methoden behandeld om veiligheidsvoorraden te

Nadere informatie

Voorbeeldexamen Management Controle

Voorbeeldexamen Management Controle Voorbeeldexamen Management Controle VRAAG 1 Verklaar volgende termen (maximaal 3 regels per term) - Doelcongruentie - Productclassificatie - MBO - Profit sharing - Indirecte CF statement VRAAG 2 Leg uit

Nadere informatie

Uitwerkingen oefenopdrachten or

Uitwerkingen oefenopdrachten or Uitwerkingen oefenopdrachten or Marc Bremer August 10, 2009 Uitwerkingen bijeenkomst 1 Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van

Nadere informatie

SILVER-MEAL een alternatief voor de EOQ? Benadering voor lumpy demand

SILVER-MEAL een alternatief voor de EOQ? Benadering voor lumpy demand SILVER-MEAL een alternatief voor de EOQ? Benadering voor lumpy demand Ir. Paul P.J. Durlinger mei 2014 Mei 2014 Silver-Meal als alternatief voor de EOQ? De EOQ-formule (Formule van Camp) is wijd inzetbaar

Nadere informatie

6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling.

6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling. Opgaven hoofdstuk 6 I Learning the Mechanics 6.1 Beschouw de populatie die wordt beschreven door onderstaande kansverdeling. De random variabele x wordt tweemaal waargenomen. Ga na dat, indien de waarnemingen

Nadere informatie

16. Voorraadbeheer. (3) inkoper van een warenhuis beslist hoeveel producten van verschillende types kleding in te kopen voor komend seizoen

16. Voorraadbeheer. (3) inkoper van een warenhuis beslist hoeveel producten van verschillende types kleding in te kopen voor komend seizoen 16. Voorraadbeheer 16.1. Stochastische voorraadmodellen met één periode eenvoudigste voorraadmodel met stochastische vraag: krantenjongenmodel keuze beginvoorraad om optimaal te voldoen aan stochastische

Nadere informatie

voorraadkosten d e 3 r s

voorraadkosten d e 3 r s voorraadkosten d e 3 r s wat kost het Als je ernaar streeft om de servicegraad op 100% te houden, betekent dit dat er veel geld geïnvesteerd wordt in het aanhouden van voorraden. Dit is bedrijfseconomisch

Nadere informatie

WAT ALS DE EOQ NIET KAN?

WAT ALS DE EOQ NIET KAN? WAT ALS DE EOQ NIET KAN? Een aantal seriegrootte-bepalingen voor onregelmatige vraag 1 JULI 2012 IR. PAUL DURLINGER Durlinger Consultancy Management Summary In dit paper behandel ik enkele seriegroottebepalingen

Nadere informatie

Bestellen Omdat er nog vaak vragen zijn over de levertijd en bestelprocedure, zullen we deze hier uiteenzetten:

Bestellen Omdat er nog vaak vragen zijn over de levertijd en bestelprocedure, zullen we deze hier uiteenzetten: Voorwoord Dit is het overzicht van de studiestof Supply Chain Operations. Het betreft hier een overzicht van de verplichte literatuur. Hoofdstuk A tot en met E bestaat uit de verplichte literatuur van

Nadere informatie

Examen HAVO. wiskunde A1,2

Examen HAVO. wiskunde A1,2 wiskunde A1,2 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 2 juni 13.30 16.30 uur 20 05 Voor dit examen zijn maximaal 83 punten te behalen; het examen bestaat uit 21 vragen. Voor

Nadere informatie

OPGAVEN HOOFDSTUK 2 UITWERKINGEN

OPGAVEN HOOFDSTUK 2 UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 2 UITWERKINGEN Opgave 1 a. Wat is het kenmerk van constante kosten? Constante kosten hebben als eigenschap, dat de kosten niet worden beïnvloed door een hogere of lagere productie. b.

Nadere informatie

Het teken < betekent is kleiner dan. In plaats van 4 is kleiner dan 2 schrijf je dus 4 < 2. Elk negatief getal is kleiner dan 0.

Het teken < betekent is kleiner dan. In plaats van 4 is kleiner dan 2 schrijf je dus 4 < 2. Elk negatief getal is kleiner dan 0. 1 Rekenen 1.1 Getallen De getallenlijn De telgetallen of natuurlijke getallen zijn: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, Dit zijn allemaal gehele getallen. De getallen 1, 2, 3, zijn positief. Je kunt dat aangeven door

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A 1-2 havo 2005-I

Eindexamen wiskunde A 1-2 havo 2005-I Er zijn nog drie wachtenden voor u Een callcenter verleent telefonische diensten voor bedrijven, zoals het opnemen van bestellingen of het afhandelen van vragen. Het telefoontjes en de gespreksduur per

Nadere informatie

C - de totale constante kosten. N - de normale bezetting in stuks

C - de totale constante kosten. N - de normale bezetting in stuks STANDAARDKOSTPRIJS Een bedrijf moet een verkoopprijs bepalen om zijn producten te kunnen verkopen. De klant moet vooraf weten welke prijs betaald moet worden voor het aangeboden product. De standaardkostprijs

Nadere informatie

UITDAGINGEN IN VOORRAADBEHEER ZIEKENHUISAPOTHEEK PROF. DR. ROBERT BOUTE ENKELE INLEIDENDE VRAGEN. In hoeverre

UITDAGINGEN IN VOORRAADBEHEER ZIEKENHUISAPOTHEEK PROF. DR. ROBERT BOUTE ENKELE INLEIDENDE VRAGEN. In hoeverre UITDAGINGEN IN VOORRAADBEHEER ZIEKENHUISAPOTHEEK PROF. DR. ROBERT BOUTE ENKELE INLEIDENDE VRAGEN In hoeverre Hebt u zicht op uw voorraadniveaus? Hebt u zicht op het aantal retours? Hebt u zicht op de kost

Nadere informatie

HOE BEREKENEN WE VEILIGHEIDSVOORADEN? Versie 3.0. Ir. Paul Durlinger Juli 2015

HOE BEREKENEN WE VEILIGHEIDSVOORADEN? Versie 3.0. Ir. Paul Durlinger Juli 2015 HOE BEREKENEN WE VEILIGHEIDSVOORADEN? Versie 3.0 Ir. Paul Durlinger Juli 2015 www.durlinger.nl 1 Management Summary In dit paper worden vier methoden behandeld om veiligheidsvoorraden te berekenen. Veiligheidsvoorraad

Nadere informatie

Elobase Detailhandel Extra rekenkatern aanvullend op het theoriehoofdstuk voorraadbeheer en bestellen kerntaak 2 Ondernemer / Manager handel

Elobase Detailhandel Extra rekenkatern aanvullend op het theoriehoofdstuk voorraadbeheer en bestellen kerntaak 2 Ondernemer / Manager handel Elobase Detailhandel Extra rekenkatern aanvullend op het theoriehoofdstuk voorraadbeheer en bestellen kerntaak 2 Ondernemer / Manager handel Dit rekenwerkboek is van: Telefoonnummer: Klas: 1 Rekenwerkboek,

Nadere informatie

HOOFDSTUK 2 ANTWOORDEN

HOOFDSTUK 2 ANTWOORDEN HOOFDSTUK 2 ANTWOORDEN Opgave 1 a. Wat is het kenmerk van constante kosten? b. Is dit altijd een gegeven? Motiveer het antwoord. Opgave 2 a. Wat is het kenmerk van variabele kosten? b. Leg uit wat progressief

Nadere informatie

Deze examenopgave bestaat uit 8 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn.

Deze examenopgave bestaat uit 8 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn. SPD Bedrijfsadministratie Examenopgave COST & MANAGEMENTACCOUNTING DINSDAG 15 DECEMBER 2015 09.00 11.00 UUR Belangrijke informatie Deze examenopgave bestaat uit 8 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer

Nadere informatie

Heel Veel Over Seriegroottes

Heel Veel Over Seriegroottes Heel Veel Over Seriegroottes Inhoudsopgave en Inleiding Ir. Paul Durlinger paul@durlinger.nl 1 1 Inleiding 2 Kosten 2.0 Inleiding 2.1 Voorraadkosten 2.2 Bestelkosten 2.3 Omstelkosten 3 Seriegrootte bepaling

Nadere informatie

Oefeningen Producentengedrag

Oefeningen Producentengedrag Oefeningen Producentengedrag Oefening 1: Bij een productie van 10.000 eenheden bedragen de totale kosten van een bedrijf 90.000 EUR. Bij een productie van 12.500 bedragen de totale kosten 96.000 EUR. De

Nadere informatie

Weken Kans

Weken Kans Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van bijlessen en trainingen in de exacte vakken, van VMBO tot universiteit. Zowel voor individuele

Nadere informatie

Samenvatting M&O Marketing & logistiek hoofdstuk 3

Samenvatting M&O Marketing & logistiek hoofdstuk 3 Samenvatting M&O Marketing & logistiek hoofdstuk 3 Samenvatting door Joelle 1347 woorden 24 juni 2018 6,3 3 keer beoordeeld Vak M&O M&O Samenvatting hoofdstuk 3 Logistiek = integrale goederenstroombeheersing

Nadere informatie

6.1 Beschouw de populatie die beschreven wordt door onderstaande kansverdeling.

6.1 Beschouw de populatie die beschreven wordt door onderstaande kansverdeling. Opgaven hoofdstuk 6 I Basistechnieken 6.1 Beschouw de populatie die beschreven wordt door onderstaande kansverdeling. x 0 2 4 6 p(x) ¼ ¼ ¼ ¼ a. Schrijf alle mogelijke verschillende steekproeven van n =

Nadere informatie

Deze examenopgave bestaat uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn.

Deze examenopgave bestaat uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn. SPD Bedrijfsadministratie Examenopgave COST & MANAGEMENTACCOUNTING DINSDAG 8 MAART 2016 12.00 14.00 UUR Belangrijke informatie Deze examenopgave bestaat uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer

Nadere informatie

OPGAVEN BIJ VOORRAADBEHEER EN BESTELLEN

OPGAVEN BIJ VOORRAADBEHEER EN BESTELLEN OPGAVEN BIJ VOORRAADBEHEER EN BESTELLEN 1. Klaas de Jager, als eerste verkoper verantwoordelijk voor het bestellen van de artikelgroep spijkerbroeken, gebruikt voor het bepalen van de juiste aantallen

Nadere informatie

Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur.

Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur. Opdracht 2. Deadline maandag 28 september 2015, 24:00 uur. Deze opdracht bestaat uit vier onderdelen; in elk onderdeel wordt gevraagd een Matlabprogramma te schrijven. De vier bijbehore bestanden stuur

Nadere informatie

Masterproef Voorraadbeslissingen in een omgeving van onvolledige kennis van de vraag gedurende de levertijd

Masterproef Voorraadbeslissingen in een omgeving van onvolledige kennis van de vraag gedurende de levertijd 2014 2015 FACULTEIT BEDRIJFSECONOMISCHE WETENSCHAPPEN master in de toegepaste economische wetenschappen: handelsingenieur Masterproef Voorraadbeslissingen in een omgeving van onvolledige kennis van de

Nadere informatie

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen

Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen For a presentation in ppt format, Please call +31 6 11356703 or send an e-mail to info@flostock.com Nieuw algoritme om de vraag doorheen de keten te voorspellen Robert Peels Supply Chain Innovations April

Nadere informatie

STOCKOP Voorraad Optimalisatie & Voorraad Pooling

STOCKOP Voorraad Optimalisatie & Voorraad Pooling STOCKOP Voorraad Optimalisatie & Voorraad Pooling INAD INDUSTRIE SOFTWARE B.V. KRONEHOEFSTRAAT 70 5622 AC EINDHOVEN Tel.: +31 (0)40 243 84 07 Fax: +31(0)40 244 78 03 e-mail adres: info@inad.nl KvK 50599518

Nadere informatie

Deeltentamen Vraag 1 (0.25 punten) Vraag 2 (0.25 punten) Vraag 3 (0.25 punten) Vraag 4 (0.25 punten) *-vragen ( relatief simpel 2 punten)

Deeltentamen Vraag 1 (0.25 punten) Vraag 2 (0.25 punten) Vraag 3 (0.25 punten) Vraag 4 (0.25 punten) *-vragen ( relatief simpel 2 punten) Deeltentamen 2013 *-vragen ( relatief simpel 2 punten) Vraag 1 (0.25 punten) In wachtrijtheorie (blz. 226) wordt het symbool λ gebruikt voor: A. De gemiddelde tijd tussen twee aankomsten B. Het gemiddeld

Nadere informatie

In tabel 1 zie je de eenmaandsrendementen van het aandeel LUXA over 2005, steeds afgerond op twee decimalen.

In tabel 1 zie je de eenmaandsrendementen van het aandeel LUXA over 2005, steeds afgerond op twee decimalen. Beleggen in aandelen De waarde van aandelen kan sterk schommelen. Zo kan een aandeel op dit moment 23,30 euro waard zijn en over een maand gezakt zijn tot 21,10 euro, dat is een daling met ongeveer 9,44%.

Nadere informatie

Modelleren C Appels. Christian Vleugels Sander Verkerk Richard Both. 2 april 2010. 1 Inleiding 2. 3 Data 3. 4 Aanpak 3

Modelleren C Appels. Christian Vleugels Sander Verkerk Richard Both. 2 april 2010. 1 Inleiding 2. 3 Data 3. 4 Aanpak 3 Modelleren C Appels Christian Vleugels Sander Verkerk Richard Both 2 april 2010 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Probleembeschrijving 2 3 Data 3 4 Aanpak 3 5 Data-analyse 4 5.1 Data-analyse: per product.............................

Nadere informatie

Handleiding BreakEven Calculator Door Thomas Vulsma

Handleiding BreakEven Calculator Door Thomas Vulsma Handleiding BreakEven Calculator Door Thomas Vulsma Introductie Deze handleiding geeft een korte inleiding tot de werking en het gebruik van de BreakEven Calculator. Met een paar simpele stappen leert

Nadere informatie

Examen VWO-Compex. wiskunde A1,2

Examen VWO-Compex. wiskunde A1,2 wiskunde A1,2 Examen VWO-Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 1 juni 13.30 16.30 uur 20 04 Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen.

Nadere informatie

Praktijkopgave: Kleenext

Praktijkopgave: Kleenext Praktijkopgave: Kleenext De firma Kleenext is actief in het marktsegment van onderhoudsproducten voor huis en tuin. Er wordt in de loop van de volgende budgetperiode een nieuw product gelanceerd. Het gamma

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10)

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10) TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen OGO Fysisch Experimenteren voor minor AP (3MN10) en Tentamen Inleiding Experimentele Fysica voor Combi s (3NA10) d.d. 31 oktober 2011 van 9:00 12:00 uur Vul de

Nadere informatie

Voorbeeldexamen bij het werkcollege van Management Accounting & Controle

Voorbeeldexamen bij het werkcollege van Management Accounting & Controle Voorbeeldexamen bij het werkcollege van Management Accounting & Controle Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen Universiteit Antwerpen 19 november 2009 1. Massaproductie met afgekeurde producten

Nadere informatie

VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST

VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST - LEERLING SuccesformulesVoorkant_Opmaak 1 06-10-14 10:08 Pagina 1 VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST 1 anigap 80:01 41-01-60 1 kaampo_tnakroovselumrofseccus

Nadere informatie

Deze examenopgaven bestaan uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn.

Deze examenopgaven bestaan uit 7 pagina s, inclusief het voorblad. Controleer of alle pagina s aanwezig zijn. SPD Bedrijfsadministratie Examenopgaven COST & MANAGEMENT ACCOUNTING MAANDAG 6 OKTOBER 2014 12.00 UUR 14.00 UUR Belangrijke informatie Deze examenopgaven bestaan uit 7 pagina s, inclusief het voorblad.

Nadere informatie

Optimaal voorraadbeheer in een fluctuerende markt

Optimaal voorraadbeheer in een fluctuerende markt UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 2012 Optimaal voorraadbeheer in een fluctuerende markt Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science

Nadere informatie

Ruilen over de tijd (havo)

Ruilen over de tijd (havo) 1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 havo 2006-II

Eindexamen wiskunde A1-2 havo 2006-II Eindexamen wiskunde A1-2 havo 26-II Fooien In de Verenigde Staten is het gebruikelijk dat je in een restaurant een flinke fooi geeft aan degene die je bedient. Het basisloon is er zeer laag en daardoor

Nadere informatie

EOQ Opgaven+uitw. Seriegrootte-bepaling. Opgave 1

EOQ Opgaven+uitw. Seriegrootte-bepaling. Opgave 1 Seriegrootte-bepaling Opgave 1 Een verfgroothandel verkoopt blikken roestwerende lak. De inkoopprijs bedraagt 10 per blik. Hij verkoopt per jaar 5000 blikken en het vraagpatroon is heel regelmatig. (elke

Nadere informatie

1 Volledige of volkomen competitieve markten Om te spreken van volkomen concurrentie moeten er 4 voorwaarden vervuld zijn:

1 Volledige of volkomen competitieve markten Om te spreken van volkomen concurrentie moeten er 4 voorwaarden vervuld zijn: Competitieve markten van 6 COMPETITIEVE MARKTEN Marktvormen Welke verschilpunten stel je vast als je het aantal aanbieders en het aantal vragers vergelijkt op volgende markten? a/ Wisselmarkt b/ Markt

Nadere informatie

STOCKOP! Het belangrijkste obstakel voor samenwerking binnen een. Voorraadoptimalisatie en -pooling

STOCKOP! Het belangrijkste obstakel voor samenwerking binnen een. Voorraadoptimalisatie en -pooling Organisatie en processen Voorraadoptimalisatie en -pooling STOCKOP! Staal is een van de meest gebruikte materialen in de bouwindustrie. De economische situatie heeft een directe impact op de verschillende

Nadere informatie

MODULE 3: Het eigen adviesbureau De eigen winkel (vaardigheidstoets voor de opleidingen Modestyling en Interieuradviseur) Inhoud:

MODULE 3: Het eigen adviesbureau De eigen winkel (vaardigheidstoets voor de opleidingen Modestyling en Interieuradviseur) Inhoud: Het eigen adviesbureau De eigen winkel (vaardigheidstoets voor de opleidingen Modestyling en Interieuradviseur) MODULE 3: BTW Inhoud: Consumentenprijs Verkoopprijs Te betalen btw Verschuldigde btw Af te

Nadere informatie

Examen HAVO. wiskunde A1,2. Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs. Tijdvak 2 Woensdag 21 juni uur

Examen HAVO. wiskunde A1,2. Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs. Tijdvak 2 Woensdag 21 juni uur wiskunde A1,2 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.3 16.3 uur 2 6 Voor dit examen zijn maximaal 8 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen. Voor elk

Nadere informatie

a) (5 pnt) Wat is de optimale bestelgrootte? b) (5 pnt) Wat is de optimale grootte van het aantal naleveringen per bestelcyclus

a) (5 pnt) Wat is de optimale bestelgrootte? b) (5 pnt) Wat is de optimale grootte van het aantal naleveringen per bestelcyclus Contact Dit document is samengesteld door onderwijsbureau Bijles en Training. Wij zijn DE expert op het gebied van bijlessen en trainingen in de exacte vakken, van VMBO tot universiteit. Zowel voor individuele

Nadere informatie

OPGAVEN HOOFDSTUK 6 UITWERKINGEN

OPGAVEN HOOFDSTUK 6 UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 6 UITWERKINGEN Opgave 1 Jansen heeft een maakt en verkoopt product P11. De verkoopprijs van het product is 60 exclusief btw. De inkoopprijs van het product is 28. De overige variabele

Nadere informatie

S n = tijdstip van de n-de gebeurtenis, T n = S n S n 1 = tijd tussen n-de en (n 1)-de gebeurtenis.

S n = tijdstip van de n-de gebeurtenis, T n = S n S n 1 = tijd tussen n-de en (n 1)-de gebeurtenis. HET POISSON PROCES In veel praktische toepassingen kan het aaankomstproces van personen, orders,..., gemodelleerd worden door een zogenaamd Poisson proces. Definitie van een Poisson proces: Een Poisson

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2007-II Vakanties In het najaar van 2003 is een enquête gehouden onder 3000 Nederlanders waarin gevraagd werd op welke wijze zij hun vakantie hadden geboekt in de jaren 2002 en 2003. Men onderscheidde daarbij

Nadere informatie

Chapter 4: Continuous-time Markov Chains (Part I)

Chapter 4: Continuous-time Markov Chains (Part I) Stochastic Operations Research I (2014/2015) Selection of exercises from book and previous exams. Chapter 4: Continuous-time Markov Chains (Part I) 1.1 Book pp 179 185 These are useful exercises to learn

Nadere informatie

Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen.

Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. PDB kostencalculatie 4 Oefenexamen 2 Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. Het aantal te behalen punten is 38. Bij elke vraag staat aangegeven

Nadere informatie

2015 Nederlandse Associatie voor Examinering

2015 Nederlandse Associatie voor Examinering Basiskennis Calculatie (BKC ) Examenopgaven voorbeeldexamen Belangrijke informatie Dit voorbeeldexamen bestaat uit 26 vragen. Dit voorbeeldexamen bestaat uit de volgende documenten: examenopgaven correctiemodel

Nadere informatie

1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?

Nadere informatie

Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 tot en met 4. In deze opgave blijven de belastingen buiten beschouwing.

Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 tot en met 4. In deze opgave blijven de belastingen buiten beschouwing. Opgave 2 Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 tot en met 4. In deze opgave blijven de belastingen buiten beschouwing. Jan Groenland is eigenaar van Green Lunch bv. Green Lunch verkoopt biologische

Nadere informatie

Tentamen Wiskunde A. Het gebruik van een mobiele telefoon of andere telecommunicatieapparatuur tijdens het tentamen

Tentamen Wiskunde A. Het gebruik van een mobiele telefoon of andere telecommunicatieapparatuur tijdens het tentamen CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN WISKUNDE Tentamen Wiskunde A Datum: 29 juli 2013 Tijd: 14.00-17.00 uur Aantal opgaven: 7 Zet uw naam op alle in te leveren blaadjes. Laat bij elke opgave door middel van

Nadere informatie

Een overzicht van de factoren die de omvang van de gevraagde hoeveelheid van een artikel bepalen.

Een overzicht van de factoren die de omvang van de gevraagde hoeveelheid van een artikel bepalen. Praktische-opdracht door een scholier 3871 woorden 8 januari 2003 5,3 45 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Opdracht 1: Een overzicht van de factoren die de omvang van de gevraagde hoeveelheid

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde A1,2. tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO. wiskunde A1,2. tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen VWO 2007 tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur wiskunde A1,2 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 85 punten te behalen. Voor

Nadere informatie

Preschool Kindergarten

Preschool Kindergarten Preschool Kindergarten Objectives Students will recognize the values of numerals 1 to 10. Students will use objects to solve addition problems with sums from 1 to 10. Materials Needed Large number cards

Nadere informatie

Basiskennis Calculatie (BKC ) Correctiemodel

Basiskennis Calculatie (BKC ) Correctiemodel Basiskennis Calculatie (BKC ) Correctiemodel 2015 Nederlandse Associatie voor Examinering Basiskennis Calculatie (BKC ) 1 / 11 Vraag 1 Toetsterm 1.2 - Beheersingsniveau: K - Aantal punten: 1 BV = beginvoorraad

Nadere informatie

Case study 1: Contributiemarge

Case study 1: Contributiemarge Case study 1: Contributiemarge 1) Wat vind je van de manier van berekenen van de kostprijs per eenheid door de financiële directeur. Wat vind je goed, wat mindergoed? Hoe zou je het eventueel anders doen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Voorraad. Hoofdstuk 2 Wat is logistiek?

Hoofdstuk 1 Voorraad. Hoofdstuk 2 Wat is logistiek? Hoofdstuk 1 Voorraad 1.1 Over het algemeen is er een grote voorraad in de apotheek aanwezig met veel verschillende geneesmiddelen in verschillende aantallen per geneesmiddel. Door welke twee factoren wordt

Nadere informatie

Cases hoofdstuk 7: Werkkapitaalbeheer Case 1

Cases hoofdstuk 7: Werkkapitaalbeheer Case 1 Cases hoofdstuk 7: Werkkapitaalbeheer Case 1 'BikeA', een fietsenzaak in Amsterdam, heeft een afzet van 12.000 fietsen per jaar. De afzet is regelmatig verdeeld over de 300 dagen in het jaar dat het bedrijf

Nadere informatie

Proefschoolexamen Management & Organisatie 5 vwo. Hoofdstuk 17 tot en met 28. Normering. Aantal punten x 9 + 1 = cijfer 63

Proefschoolexamen Management & Organisatie 5 vwo. Hoofdstuk 17 tot en met 28. Normering. Aantal punten x 9 + 1 = cijfer 63 Proefschoolexamen Management & Organisatie 5 vwo Hoofdstuk 17 tot en met 28 Normering Opgave 1 Opgave 1 Opgave 2 Opgave 4 Opgave 5 Opgave 6 Opgave 7 1: 2 punten 1: 2 punten a: 2 punten 1: 3 punten 1: 2

Nadere informatie

Opgave 2 a. Met welke formule berekenen we de integrale kostprijs? b. Hoe noemen we integrale kostprijsberekening ook wel?

Opgave 2 a. Met welke formule berekenen we de integrale kostprijs? b. Hoe noemen we integrale kostprijsberekening ook wel? Opgaven paragraaf 1.9.1 en 1.9.2 a. Wat wordt verstaan onder direct costing? b. Hoe wordt direct costing ook wel genoemd? c. Wat is de essentie waarom een onderneming kiest voor direct costing? a. Met

Nadere informatie

TOETS 1 - Basiskennis Calculatie (BKC)

TOETS 1 - Basiskennis Calculatie (BKC) TOETS 1 - Basiskennis Calculatie (BKC) Het maximaal aantal te behalen punten voor deze toets is 90. Bij elke vraag of opdracht staat aangegeven hoeveel punten u daarvoor kunt halen. De beschikbare examentijd

Nadere informatie

8.1 Voorraadwaardering

8.1 Voorraadwaardering 8.1 Voorraadwaardering 8.1.2 Toystore A. Eindvoorraad In eenheden: 450 beginvoorraad 90 125 95 aankopen 200 150-80 -110 verkopen -280 eindvoorraad: 640 Het aantal verkochte goederen is: 80 110 280 470

Nadere informatie

1 Kostprijsberekening en bezettingsresultaat

1 Kostprijsberekening en bezettingsresultaat 1 Kostprijsberekening en bezettingsresultaat 1.1 Inleiding In het Basisboek Bedrijfseconomie heb je al veel geleerd over hoe de prijs van een product tot stand komt. De eerste hoofdstukken in dat boek

Nadere informatie

TOELATINGSTOETS M&O. Datum 14-1-2016

TOELATINGSTOETS M&O. Datum 14-1-2016 TOELATINGSTOETS M&O VUL IN: Datum 14-1-2016 Naam en voorletters. Adres. Postcode. Woonplaats. Geboortedatum / / Plaats Land. Telefoonnummer. E-mail. Gekozen opleiding. OPMERKINGEN: Tijdsduur: 90 minuten

Nadere informatie

Samenvatting Management & Organisatie Eenmanszaak deel 2

Samenvatting Management & Organisatie Eenmanszaak deel 2 Samenvatting Management & Organisatie Eenmanszaak deel 2 Samenvatting door een scholier 1707 woorden 15 januari 2013 5,2 12 keer beoordeeld Vak M&O M&O: Eenmanszaak deel 2 Hoofdstuk 1: Niet-productie onderneming:

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel COST & MANAGEMENTACCOUNTING DINSDAG 8 MAART UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel COST & MANAGEMENTACCOUNTING DINSDAG 8 MAART UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel COST & MANAGEMENTACCOUNTING DINSDAG 8 MAART 2016 12.00-14.00 UUR Indien een kandidaat tot eenzelfde antwoord komt als opgenomen in dit correctiemodel maar waarbij

Nadere informatie

De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014

De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 augustus 2014 De financiële situatie van Pensioenfonds UWV vanaf 31 ustus 2014 Op 31 ustus 2014 liep het kortetermijnherstelplan van Pensioenfonds UWV af. Tegen de verwachting in heeft het pensioenfonds de pensioenen

Nadere informatie

ESLog Supply Chain Management Blok 8

ESLog Supply Chain Management Blok 8 ESLog Supply Chain Management Blok 8 Voorraadbeheer Inhoud: - Vraagvoorspelling - Aggregatieniveau en voorspellingshorizon - Keuze voorspellingsmethode - Bedrijfskolom locaties voorraden - Afhankelijke

Nadere informatie

OVER OMZET, KOSTEN EN WINST

OVER OMZET, KOSTEN EN WINST OVER OMZET, KOSTEN EN WINST De Totale Winst (TW) van bedrijven vindt men door van de Totale Opbrengsten (TO), de Totale Kosten (TK) af te halen. Daarvoor moeten we eerst naar de opbrengstenkant van het

Nadere informatie

Examen HAVO. Wiskunde A1,2

Examen HAVO. Wiskunde A1,2 Wiskunde A1,2 Examen AVO oger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 1.0 16.0 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 21 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed

Nadere informatie

EOQ Met Beperkingen. Of waarom Lagrange zich er niet mee moet bemoeien

EOQ Met Beperkingen. Of waarom Lagrange zich er niet mee moet bemoeien EOQ Met Beperkingen Of waarom Lagrange zich er niet mee moet bemoeien Ir. Paul Durlinger Steven Pauly 17 Februari 2016 1 Management Summary Wanneer we voor een SKU (Stock Keeping Unit) een seriegrootte

Nadere informatie

Netwerkdiagram voor een project. AOA: Activities On Arrows - activiteiten op de pijlen.

Netwerkdiagram voor een project. AOA: Activities On Arrows - activiteiten op de pijlen. Netwerkdiagram voor een project. AOA: Activities On Arrows - activiteiten op de pijlen. Opmerking vooraf. Een netwerk is een structuur die is opgebouwd met pijlen en knooppunten. Bij het opstellen van

Nadere informatie

Stochastische Modellen in Operations Management (153088)

Stochastische Modellen in Operations Management (153088) Stochastische Modellen in Operations Management (53088) S S Ack X ms X ms S0 40 ms R R R3 L L 0 ms 0 ms D0 Internet D D Richard Boucherie Stochastische Operations Research TW, Ravelijn H 9 http://wwwhome.math.utwente.nl/~boucherierj/onderwijs/53088/53088.html

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde A1,2. tijdvak 1 maandag 25 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO. wiskunde A1,2. tijdvak 1 maandag 25 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen VWO 2009 tijdvak 1 maandag 25 mei 13.30-16.30 uur wiskunde A1,2 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 84 punten te behalen. Voor

Nadere informatie

Kaarten module 4 derde klas

Kaarten module 4 derde klas 1. Uit welke twee onderdelen bestaan de totale kosten? 2. Geef 2 voorbeelden van variabele kosten. 3. Geef 2 voorbeelden van vaste (of constante) kosten. 4. Waar is de totale winst gelijk aan? 5. Geef

Nadere informatie

2 Constante en variabele kosten

2 Constante en variabele kosten 2 Constante en variabele kosten 2.1 Inleiding Bij het starten van een nieuw bedrijf zal de ondernemer zich onder andere de vraag stellen welke capaciteit zijn bedrijf moet hebben. Zal hij een productie/omzet

Nadere informatie

Omzetsnelheid en omzetduur Het beheren van de voorraad doe je op basis van kengetallen. Kengetallen helpen je te bepalen of je voorraad optimaal is.

Omzetsnelheid en omzetduur Het beheren van de voorraad doe je op basis van kengetallen. Kengetallen helpen je te bepalen of je voorraad optimaal is. .2 Voorraad, omzetsnelheid en omzetduur De technische voorraad is het aantal stuks product dat je op een bepaald moment in je winkel en magazijn hebt liggen. De economische voorraad houdt ook rekening

Nadere informatie

WINSTCALCULATOR. Gebruik van de tool Voorbeeld

WINSTCALCULATOR. Gebruik van de tool Voorbeeld WINSTCALCULATOR Gebruik van de tool Voorbeeld Winstcalculator De Winstcalculator helpt je te bepalen of de inkomsten van je producten of diensten voldoende zijn om je kosten te dekken. Dit is nodig om

Nadere informatie

INAD. Conversion Factory STOCKOP VOORRAAD OPTIMALISATIE & VOORRAAD POOLING.

INAD. Conversion Factory STOCKOP VOORRAAD OPTIMALISATIE & VOORRAAD POOLING. INAD Conversion Factory STOCKOP VOORRAAD OPTIMALISATIE & VOORRAAD POOLING Management samenvatting Staal is een van de meest gebruikte materialen in de bouwindustrie. De economische situatie heeft directe

Nadere informatie

LESBRIEF VERVOER. havo 4 blok 3

LESBRIEF VERVOER. havo 4 blok 3 LESBRIEF VERVOER havo 4 blok 3 Inhoud Met de taxi of met de fiets (kosten, opbrengsten, winst, mo, mk) Verzekeren tegen risico (verzekeren) De lucht in (vraag, aanbod, surplus) Het beroepsgoederenvervoer

Nadere informatie

ZO BEPAAL JE VOORRAAD- EN BESTELKOSTEN! Een pragmatische aanpak

ZO BEPAAL JE VOORRAAD- EN BESTELKOSTEN! Een pragmatische aanpak ZO BEPAAL JE VOORRAAD- EN BESTELKOSTEN! Een pragmatische aanpak Ir. Paul Durlinger September 2013 Zo bepaal je voorraad- en bestelkosten! Voorraad- en bestelkosten helpen de onderneming een gefundeerde

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur wiskunde A1 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 13 In dit deel staan de vragen waarbij de computer niet

Nadere informatie

Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen.

Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. PDB KOSTENCALCULATIE 4 OEFENEXAMEN 3 Dit oefenexamen bestaat uit 22 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. Het aantal te behalen punten is 38. Bij elke vraag staat aangegeven

Nadere informatie

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten

Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Netwerkdiagram voor een project. AON: Activities On Nodes - activiteiten op knooppunten Opmerking vooraf. Een netwerk is een structuur die is opgebouwd met pijlen en knooppunten. Bij het opstellen van

Nadere informatie

ANTWOORDEN OPGAVEN HOOFDSTUK 9

ANTWOORDEN OPGAVEN HOOFDSTUK 9 ANTWOORDEN OPGAVEN HOOFDSTUK 9 Opgave 1 a. Wat wordt bij de break-evenanalyse berekend? Hier wordt de afzet of omzet berekend wanneer geen sprake is van winst of verlies. b. Wat is de break-evenafzet?

Nadere informatie

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 9

UITWERKINGEN OPGAVEN HOOFDSTUK 9 HOOFDSTUK 9 Opgave 1 a. Wat wordt bij de break-evenanalyse berekend? Hier wordt de afzet of omzet berekend wanneer geen sprake is van winst of verlies. b. Wat is de break-evenafzet? Dit is de afzet waarbij

Nadere informatie

handel en administratie thema de afdeling boekhouding Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde leerweg

handel en administratie thema de afdeling boekhouding Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde leerweg handel en administratie thema de afdeling boekhouding Kaderberoepsgerichte leerweg Gemengde leerweg inhoud van katern thema de afdeling boekhouding Thema de afdeling Boekhouding Taak 1 De balans 5 Taak

Nadere informatie