Chronische pijn: het venijn in het brein Psychologische aspecten van pijn en pijnbehandeling
|
|
- Willem van der Wolf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Chronische pijn: het venijn in het brein Psychologische aspecten van pijn en pijnbehandeling Frans Hoogwegt, klinisch psycholoog psychotherapeut Zorggroep Medische psychologie MMC
2 Chronische pijn: het venijn in het brein Psychologische aspecten van pijn en pijnbehandeling 1. Inleiding en uitgangspunten 2. Differentiële diagnostiek en psychodiagnostische overwegingen 3. Psychologische behandelmethoden 4. Organisatie van de zorg 5. Implicaties voor de bedrijfsgeneeskundige praktijk 6. Literatuur 7. Casus voor de workshop
3 1. Inleiding en uitgangspunten Definitie pijn onplezierige, sensorische emotionele ervaring, geassocieerd met werkelijke of potentiële weefselschade, of die beschreven wordt in termen van zulke schade. (Int.Ass.for the Study of Pain) Dus weefsel schade is geen noodzakelijke voorwaarde En pijn is een subjectieve beleving (multidimensioneel)
4 1. Inleiding en uitgangspunten Soorten pijn Acute pijn Neuropathische pijn Chronische pijn
5 1. Inleiding en uitgangspunten Acute pijn (nociceptieve pijn): Alarmfunctie Vermijding, ontwijking, reflex
6 1. Inleiding en uitgangspunten Neuropathische pijn Beschadiging van het zenuwstelsel zelf Polineuropathie (chemokuur) MS Diabetes mellitus Ontwijking is niet mogelijk
7 1. Inleiding en uitgangspunten Chronische pijn: Houdt langer aan dan de te verwachten hersteltijd Complex: meerdere factoren Hoe langer de pijn duurt des te groter het aandeel van psychische en sociale factoren Allerhande medisch somatische en medisch psychiatrische diagnoses
8 1. Inleiding en uitgangspunten Chronische pijn / diagnoses: Vage klachten LOK Aspecifieke pijn Ongedifferentieerde somatoforme stoornis Pijnstoornis Hypochondrie Somatisatiestoornis Et cetera
9 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn Prevalentie 34% van de mensen ervaart langer dan 3 maanden pijnklachten aan het bewegingsapparaat. Hoge kosten i.v.m. medische consumptie Hoge kosten i.v.m. verzuim
10 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn Asklepios De Grieken hadden reeds oog voor een multidimensionele benadering van chronische ziekten en chronische pijn Halfgod van de geneeskunde Epidavros 4de eeuw v.chr.
11 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De Grieken hadden reeds oog voor een multidimensionele benadering van chronische ziekten en chronische pijn
12 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De Grieken hadden reeds oog voor een multidimensionele benadering van chronische ziekten en chronische pijn
13 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De Grieken hadden reeds oog voor een multidimensionele benadering van chronische ziekten en chronische pijn
14 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De Grieken hadden reeds oog voor een multidimensionele benadering van chronische ziekten en chronische pijn
15 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De causale benadering met een scheiding tussen lichamelijke en psychische oorzaken levert enorme problemen op. Deze simplificatie is ook in strijd met de complexe werkelijkheid Beter is t te spreken van instandhoudende factoren
16 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Er is geen pijncentrum in het brein: Bij pijn wordt een netwerk van Verschillende regionen geactiveerd
17 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Bijvoorbeeld: bij fibromyalgie en chronische lage rugpijn neemt de grijze stof in de prefrontaalcortex af, waardoor inhibitie van pijn minder wordt
18 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Pijnstimulus dringt t brein binnen en activeert deels zelfde circuits als bij angst Prefrontale cortex: pijn-betekenis waarmee bewust en onbewust pijncontrole mogelijk is amygdala Anterior cingulate cortex: pijn-lijden. Verschuiven van aandacht reduceert activiteit in dit gebied
19 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn Anterior Cingulate cortex De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Sensorische cortex Prefrontale cortex: pijn-betekenis Anterior cingulate cortex: pijn-lijden Primaire en secundaire sensorische cortex: pijn-sensatie Prefrontale cortex
20 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Proefpersonen die harder gepijnigd werden dan ze hadden verwacht, voelden dat nauwelijks. Het maakt voor je pijnbeleving vooral uit waarop je had gerekend, laat Amerikaans onderzoek zien, veel meer dan de pijnprikkel zelf. Gele gebieden zijn bij verwachting en ook bij daadwerkelijke pijn ingeschakeld, rode alleen bij echte pijn en groene alleen bij het wachten op de pijn.
21 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn De complexe werkelijkheid: een neuropsychologische benadering Veel psychologische interventies zijn gericht op het opvoeren van het pijn inhiberend vermogen van de prefrontale cortex door bijvoorbeeld cognitieve herstructurering of aandachtverschuiving
22 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn Van zoeken naar oorzaken naar instandhoudende factoren Bij chronische pijn lopen we al snel vast zo lang we vasthouden aan een klassiek verklaringsmodel, dat uitgaat van eenvoudige oorzaak-gevolg relaties Lichamelijke oorzaken Psychosociale oorzaken Duidelijk organisch substraat Verondersteld organisch substraat Geen organisch substraat
23 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn
24 1. Inleiding en uitgangspunten / chronische pijn Van t zoeken naar oorzaken zoeken naar instandhoudende factoren Omdat gedragingen zoals bewegen en cognities het inhiberend vermogen van de prefrontale cortex versterken en rechtstreeks invloed uitoefenen op voor pijn relevante neurofysiologische en cerebrale functies, sluit het werken met het concept van instandhoudende factoren beter aan bij de complexe werkelijkheid van pijn. Deze instandhoudende factoren dienen dan ook centraal te staan bij de diagnostiek van chronische pijn.
25 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Diagnostiek en ook behandeling beginnen met het stellen van de juiste vraag Welke factoren dragen bij aan het in standhouden van de chronische pijn? Wat maakt dat geen verder herstel optreedt? Wat maakt dat de pijn veel functies negatief beïnvloed? Dus niet: wat is de oorzaak van de pijn?
26 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Somatische factoren Cognities, disfunctionele gedachten, catastroferende gedachten Emoties, gevoelens, stemmings- en angst-problematiek Gedrag, ontwijking, fysiek deconditioneringssyndroom Sociale factoren, omgeving, werk, gezin Psychopathologie
27 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn fysiek deconditioneringssyndroom Vermijden van beweging Inactiviteit Aerobe capaciteit Spiermassa Metabole veranderingen Negatieve persoonlijke consequenties
28 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Somatische factoren Cognities, disfunctionele gedachten, catastroferende gedachten Emoties, gevoelens, stemmings- en angst-problematiek Gedrag, ontwijking, fysiek deconditioneringssyndroom Sociale factoren, omgeving, werk, gezin Psychopathologie
29 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Psychopathologie Depressie, angststoornissen PTSS Hypochondrie Somatisatiestoornis Nagebootste stoornis Ziektewinst: WIA, arbeidsconflicten, letselschade
30 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Somatische factoren Cognities, disfunctionele gedachten, catastroferende gedachten Emoties, gevoelens, stemmings- en angst-problematiek Gedrag, ontwijking, fysiek deconditioneringssyndroom Sociale factoren, omgeving, werk, gezin Psychopathologie
31 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn De rol van conditionering Pijnlijke stimulus (S) Klassieke conditionering / associatief leren gedachte:bewegen veroorzaakt pijn Pijn (R) Operante conditionering R C + / C - Pijngedrag vermijding stress
32 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Somatische factoren Cognities, disfunctionele gedachten, catastroferende gedachten Emoties, gevoelens, stemmings- en angst-problematiek Gedrag, ontwijking, fysiek deconditioneringssyndroom Sociale factoren, omgeving, werk, gezin Psychopathologie
33 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn De rol van cognities Het gaat daarbij om klachtgerelateerde cognities; overtuigingen en veronderstellingen die betrekking hebben op het veroorzaken van pijn Gedachten over de lichamelijke oorzaken Gedachten over de duur en het verloop van de pijn Gedachten over de gevolgen van de pijn Gedachten over de wijze waarop en de mate waarin men de pijn kan controleren
34 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Somatische factoren Cognities, disfunctionele gedachten, catastroferende gedachten Emoties, gevoelens, stemmings- en angst-problematiek Gedrag, ontwijking, fysiek deconditioneringssyndroom Sociale factoren, omgeving, werk, gezin Psychopathologie
35 2. Psychodiagnostische overwegingen bij chronische pijn Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Fear avoidance model van Vlaeyen e.a. 1995, 2000 vermijding herstel selectieve aandacht beperkingen depressie exposure pijnsensatie angst catastroferen cognitieve herstructurering en angst reductie
36 3. Psychologische behandelingen Graded activity (GA) Graded exposure (GE) Deze behandelvormen maken gebruik van leerpsychologische principes zoals klassieke en operante conditionering en vele elementen uit de gedragstherapie en de cognitieve gedragstherapie
37 3. Psychologische behandelingen Graded activity (GA) Integratieve gestructureerde behandelmethode gebaseerd op leerpsychologische principes. Is gericht op het stapsgewijs opbouwen van activiteiten. Men gaat uit van tijdscontingente schema s en het aanleren van het zelfstandig opvoeren en handhaven van het activiteitenniveau.
38 3. Psychologische behandelingen Graded activity (GA) Praktisch gericht op: Pijngedrag In de eigen omgeving opbouwen Disfunctionele, niet helpende gedachten neutraliseren Disfunctioneel pijngedrag herkennen en neutraliseren Educatie en motivatie Het bewuster kiezen van activiteiten Het formuleren van realistische verwachtingen Baseline metingen en doelen vaststellen Monitoren van vorderingen Evaluatiemomenten vaststellen
39 3. Psychologische behandelingen Graded exposure (GE) Cognitieve behandelstrategie bij klachten aan het bewegingsapparaat, gericht op de behandeling van de bij de patiënt bestaande pijn gerelateerde denkbeelden en de pijn gerelateerde vrees
40 3. Psychologische behandelingen Graded exposure (GE) Daarbij wordt gebruik gemaakt van diverse leerpsychologische (gedragstherapeutische) principes, waaronder: Klassieke conditionering Operante conditionering Exstinctie (ontkoppelen niet-helpende cognities angst voor pijn)
41 3. Psychologische behandelingen Factoren die een bijdrage leveren aan het in stand houden van de pijn Fear avoidance model van Vlaeyen e.a. 1995, 2000 vermijding herstel selectieve aandacht beperkingen depressie exposure andere cognitie angst exstinctie catastroferen pijnsensatie cognitieve herstructurering en angst reductie andere cognitie
42 3. Psychologische behandelingen Effectiviteit Beide behandelvormen zijn effectief De Graded Exposure behandeling is iets goedkoper: circa 17 sessies Kwaliteit research laat te wensen over (RCT-studies / kwaliteit van de cognitieve gedragstherapie is onduidelijk)
43 4. Organisatie van de zorg 1. Acute pijn: accent op bijdrage van de anesthesioloog 2. Chronische pijn: pijn-poli in het ziekenhuissetting met een multidisciplinair team (neuroloog, orthopedisch chirurg, revalidatiearts, anesthesioloog, klinisch psycholoog, fysiotherapeut)
44 4. Organisatie van de zorg De multidisciplinaire pijnpoli: Accent op diagnostiek Patiëntgecentreerde diagnostische carrousel
45 4. Organisatie van de zorg Functie / doel multidisciplinaire pijnpoli: ordenen verrichte somatische diagnostiek Inventariseren verrichte somatische behandelingen uitsluiten van verborgen somatische oorzaken Aanvullende somatische diagnostiek Aanvullende klinisch psychologische diagnostiek Opstellen van een behandeladvies Adviesgesprek voor patiënt en partner met schriftelijke rapportage Kortdurende behandelinterventie Doorverwijzing op basis van ketenafspraak naar revalidatiecentrum
46 4. Organisatie van de zorg De multidisciplinaire pijnpoli; Problemen Nauwelijks ketenafspraken Geen financiering Liefde werk Samenwerking = productieverlies = verlies van inkomsten Revalidatiecentra spelen een marginale rol met een hoogdrempelige toegang (wachttijd en beeldvorming) rapport Chronische pijn van de Regieraad Kwaliteit van Zorg (nov.2011) Richtlijnversnippering / richtlijninflatie (Verenso: chronische pijn bij kwetsbare ouderen; KNGF: lage rugpijn-richtlijn; et cetera)
47 5. Implicaties voor de bedrijfsgeneeskundige praktijk Controle punten Is er sprake is van multidisciplinaire pijn-diagnostiek? is er sprake is van psychologische diagnostiek en zo ja wat is er dan onderzocht? Is er sprake van stress / conflicten in de werksituatie? Is er sprake van stress / conflicten in de thuissituatie? Wat zijn de denkbeelden van de patiënt over de factoren die maken dat de pijn niet overgaat / die het herstel belemmeren? Is er sprake van een behandelplan gericht op het zelf actief stapsgewijs uitbreiden van activiteiten thuis en in de werksituatie?
48 5. Implicaties voor de bedrijfsgeneeskundige praktijk Controle punten ga na of de patiënt zich afgevraagd heeft of het ziekteverzuim leidt tot een vermindering van de pijnklachten. ga na of de patiënt zich afgevraagd heeft of er binnen de werksituatie en / of binnen de thuissituatie sprake is van instandhoudende factoren ga na of de patiënt zich afgevraagd heeft of er binnen de werksituatie veranderingen mogelijk zijn die de pijnklachten zouden kunnen doen verminderen.
49 5. Implicaties voor de bedrijfsgeneeskundige praktijk Controle punten als er sprake is van behandeling en bemoeienis van een psycholoog, wordt er dan gewerkt met principes van graded activity / graded exposure of cognitief gedragstherapeutische principes? Is in de behandeling door de psycholoog / revalidatiearts aan het begin van de behandeling gesproken over de aard en het tijdstip van de werkhervatting / het uit de WIA geraken? Indien er sprake is van één van deze behandelmethodieken; op welke wijze is reïntegratie in het werk dan onderdeel van de therapie?
50 5. Implicaties voor de bedrijfsgeneeskundige praktijk valkuilen blijven zoeken naar oorzaken. gaan discussiëren over psychische en lichamelijke oorzaken.
51 6. Literatuur Albère Köke, e.a.: Graded activity, een gedragsmatige behandelmethode voor paramedici. 2007, ISBN Price 0, Bushnell M. Psychological methods of Pain control: Basic Science and Clinical Perspectives. IASP Press Seattle; 2010 (volume 29)
52 6. Literatuur (zelfhulp) F.De Winter: De pijn de baas, 2000 D.C.Turk, F.de Winter: The pain survival guide 2005
53 6. Literatuur Smeets RJEM, Severens JL, Beelen S, Vlaeyen JWS, Knottnerus JA. More is not always better: Cost-effectiveness analysis of combined, single behavioral and single physical rehabilitation programs for chronic low back pain. European Journal of Pain 2009;13: Vlaeyen JWS, Morley S: Cognitive-behavioral treatments for chronic pain: What works for whom? Clin J Pain 2005;21:1-8. Luciana G. Macedo, Rob J.E.M. Smeets, Christopher G. Maher, Jane Latimer and James H. McAuley; Graded Activity and Graded Exposure for Persistent Nonspecific Low Back Pain: A Systematic Review. In Physical Therapy, Journal of the American Physical Therapy Associaltion, Steven Z. George, Virgil T. Witt, Roger B. Fillingim, Michael E. Robinson: Comparison of Graded Exercise and Graded Exposure Clinical Outcomes for Patients With Chronic Low Back Pai. In Journal of Orthopaedic & Sports physical therapy, 694, november 2010, vol.40, nö.11.
54 7. Workshop casus
Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor
Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor Definitie: Bewegingsangst is een specifieke cognitie, gekoppeld aan een emotie en gekoppeld aan gedrag Eén van de yellow flags is: vrees-vermijdingsgedrag
Nadere informatieRita Schiphorst Preuper DEPARTMENT OF REHABILITATION MEDICINE / CENTER FOR REHABILITATION
Rita Schiphorst Preuper DEPARTMENT OF REHABILITATION MEDICINE / CENTER FOR REHABILITATION Chronische pijn en hulpmiddelen, voorzieningen en aanpassingen Chronische pijn 3 miljoen Nederlanders Kosten Medische
Nadere informatieInhoud. Redactioneel 10. Over de auteurs 11. 1 Inleiding 12. 2 Geschiedenis 14
Inhoud Redactioneel 10 Over de auteurs 11 1 Inleiding 12 2 Geschiedenis 14 3 Anatomie en fysiologie 17 3.1 Acute pijn 17 3.2 Chronische pijn 23 3.3 Chronische pijn en limbisch systeem? 23 4 Pijnmeting
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met ASPECIFIEK LAGE RUGPIJN. September 2011, blok 6, Gerard Koel.
FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met ASPECIFIEK LAGE RUGPIJN. September 2011, blok 6, Gerard Koel. GRADED ACTIVITY & GRADUAL EXPOSURE. 1. Aanleiding / implicatie / modellen; respondente &
Nadere informatieVermoeidheid na kanker. Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht
Anneke van Wijk, GZ psycholoog Helen Dowling Instituut Utrecht Helen Dowling Instituut: Begeleiding bij kanker voor (ex-) kankerpatienten en hun naasten: Onder andere: Individuele begeleiding Lotgenotengroepen
Nadere informatieDe Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent
De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk Dr. Leyman Lemke Deswarte Annelies 2013 Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud workshop Kapstok: Het neurotische lussenmodel (NLM) (R. Schacht
Nadere informatieINTER&PSY*Lente*Symposium*2013!
INTER&PSYLenteSymposium2013! Angst voor Pijn Paul van Wilgen PhD Gezondheidspsycholoog Fysiotherapeut Epidemioloog Workshop -Wat is pijn -Wat is chronische pijn -Sensitisatie -De rol van angst -Bewegingsangst
Nadere informatieChronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen
Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor
Nadere informatieEducatie bij chronische pijn, een systematische aanpak met een model van gevolgen en beïnvloedende factoren.
Educatie bij chronische pijn, een systematische aanpak met een model van gevolgen en beïnvloedende factoren. Carla Palmen, psychosomatisch fysiotherapeut Adelante Zorgroep, Volwassenen, Afd. pijn, Hoensbroek
Nadere informatieHet gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag
Het gevolgenmodel Behandeling van kinderen en jongeren met Somatisch On-(voldoende) verklaarde Lichamelijke Klachten: SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag 6 november 2014 Lichamelijke
Nadere informatieSOLK. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut
SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Nancy Stokkers, Kinderfysiotherapeut SOLK klachten en behandeling bij kinderen. Definitie SOLK? Prevalentie Chronische pijn Gevolgenmodel Probleeminventarisatie
Nadere informatieLet s talk. Trea Broersma psychiater
Let s talk about SOLK Trea Broersma psychiater SOLK??? Let s talk about..solk SOLK in de huisartsenpraktijk Lichamelijke klachten zonder somatische oorzaak SOLK en somatisatie Problemen bij SOLK en somatisatie
Nadere informatieChronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek
Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek Stefaan Van Damme - er is geen enkel belangenconflict of financiële band met de industrie - slaapproblemen angst werkverzuim/conflict
Nadere informatiehuisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Dokter, hoe moet ik nu toch verder met die pijn? Pijnrevalidatie in de eerste lijn Henriëtte van der Horst, huisarts Hoofd afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen
9 Wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen Samenvatting Dit hoofdstuk geeft een overzicht van het wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen. De
Nadere informatieDokter, voelt U mijn pijn?! Over yellow flags en psychologische behandeling Tamara Sinnaeve, klinisch psychologe AZ Monica
Dokter, voelt U mijn pijn?! Over yellow flags en psychologische behandeling Tamara Sinnaeve, klinisch psychologe AZ Monica 2 Geef me de kalmte om te accepteren wat ik niet kan veranderen, De moed om te
Nadere informatieDe toekomst van de pijnrevalidatie vanuit revalidatiegeneeskundig perspectief. Prof. dr. Rob J.E.M. Smeets
De toekomst van de pijnrevalidatie vanuit revalidatiegeneeskundig perspectief Prof. dr. Rob J.E.M. Smeets Disclosure Lid adviesraad Philips Pain Management Synthese fysieke training reviews en metaanalyses
Nadere informatieVerzekerd van gezonde zorg
36 Multidisciplinaire samenwerking succesvol Verzekerd van gezonde zorg Tekst: Caroline Mangnus Beeld: Wim van IJzendoorn Multidisciplinaire samenwerking is noodzakelijk bij complexe problemen zoals lichamelijk
Nadere informatie3 Anatomie en fysiologie 17 3.1 Acute pijn 17 3.2 Chronische pijn 23 3.3 Chronische pijn en limbisch systeem? 23
Inhoud Redactioneel 10 Over de auteurs 11 1 Inleiding 12 2 Geschiedenis 14 3 Anatomie en fysiologie 17 3.1 Acute pijn 17 3.2 Chronische pijn 23 3.3 Chronische pijn en limbisch systeem? 23 4 Pijnmeting
Nadere informatieBehandelprogramma chronische pijn. Almere
Behandelprogramma chronische pijn Almere Voor wie is het behandelprogramma zinvol? Als eerdere behandelingen zoals fysiotherapie of een operatie niet geholpen hebben komen mensen met chronische pijn vaak
Nadere informatiePijneducatie Chronische pijn: hoe leg je dat uit? Agenda. Nociceptieve pijn 11/06/2014. Harkema. Dr. Doeke Keizer, huisarts
Pijneducatie Chronische pijn: hoe leg je dat uit? Dr. Doeke Keizer, huisarts Harkema Geen sponsoring vanuit industrie Agenda Even voorstellen Soorten pijn Chronische pijn > sensitisatie Pijneducatie Anderhalvelijnszorg
Nadere informatieVoorwoord. BSL ID 0000 ALG_BK_1KZM Graded activity Pre Press Zeist 20/09/2007 Pg. 005
Voorwoord Gedragsgeoriënteerde behandelingen van chronische pijn hebben de laatste decennia een grote vlucht genomen. Deze ontwikkeling is een gevolg van een onmiskenbare paradigmashift in de geneeskunde.
Nadere informatieSandra Veenstra. www.bsl.nl
Sandra Veenstra www.bsl.nl De toepassing van EMDR bij somatische klachten zoals chronische pijn Sandra Veenstra Jaarbeurs Utrecht, 27-09-13 Lichamelijke klachten geschikt voor behandeling met EMDR Wanneer
Nadere informatieVerzekerd van gezonde zorg
36 Multidisciplinaire samenwerking succesvol Verzekerd van gezonde zorg Tekst: Caroline Mangnus Beeld: Wim van IJzendoorn Multidisciplinaire samenwerking is noodzakelijk bij complexe problemen zoals lichamelijk
Nadere informatieDE RUG GEKEERD. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp
1 DE RUG GEKEERD Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp 2 Wat gaan we doen? Beroeps- en arbeidsrelevante aandoeningen In de weg zitten Beloop Lage-rugpijn De rug gekeerd De vlaggenparade Gele vlaggen Prognostische
Nadere informatie(Hoe) kan lichaamsbeweging deze pagënten helpen?? Centrale sensitisatie: bewegen of niet bewegen? 23-10- 14
Centrale sensitisatie: bewegen of niet bewegen? Chronische pijn als uitdaging: hedendaagse neurowetenschappelijke inzichten binnen de mul0disciplinaire prak0jk 22 oktober 2014, Abe Lenstra Stadion, Heerenveen,
Nadere informatieACT TO MOVE het belang van activatie
ACT TO MOVE het belang van activatie 1. INLEIDING Chronische pijn verandert je hele leven Zorgt voor verminderde activiteit & vermindering van zinvolle dag invulling Patiënten doorlopen vele onderzoeken
Nadere informatieDe rol van de psycholoog. Prof. dr. Geert Crombez Geert.Crombez@UGent.be
De rol van de psycholoog Prof. dr. Geert Crombez Geert.Crombez@UGent.be Chronisch VermoeidheidsSyndroom Fukuda et al., 1994 Natuurlijk verloop 80% Costs 26% 17% 13% 8% 7 days 4 weeks 7 weeks 12 weeks 6
Nadere informatieOnverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc
Onverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc Netwerk OLK (NOLK) Conceptrichtlijn 2009: Somatisch Onvoldoende verklaarde
Nadere informatiePijn en MS in de medische literatuur. Omschrijving probleem. Prevalentie. Prevalentie 63 % (nl populatie 19 %)
Pijn en MS in de medische literatuur Roger Haenen, Revalidatiearts Orbis Medisch Centrum Sittard - Geleen Omschrijving probleem Prevalentie 63 % (nl populatie 19 %) RRMS 50% PPMS 70% SPMS 70 % 25 % ervaart
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Kinesiofobie bij lage-rugpijn: een eenvoudige manier Prof.dr. Rob Oostendorp Nancy Demolon, MSc Olaf van der Zanden, MSc Prof.dr. William Duquet Wat te verwachten? Interagerende factoren van acute naar
Nadere informatieKennisdag NGS september Van harte welkom. Thema: Heup / lies
Kennisdag NGS 2016 17 september Van harte welkom Thema: Heup / lies Bennie Theunissen: theunissenbennie@gmail.com 1 2 3 Een weekje rust (ziekte) Jongeren werden een week aan bed gekluisterd: Ze verloren
Nadere informatieHuisarts of hometrainer?
Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten
Nadere informatieNo brain, no (chronic) pain. Workshop revalidatiegeneeskunde 23-01-2014 Alina Teplova, revalidatiearts
No brain, no (chronic) pain Workshop revalidatiegeneeskunde 23-01-2014 Alina Teplova, revalidatiearts 1 Inhoud 1. Het doel 2. Casuïstiek (3 casussen) 3. Indicatie voor chronische pijn revalidatieprogramma
Nadere informatieHemofilie / stollingsstoornissen en Pijn
1 Hemofilie / stollingsstoornissen en Pijn 01 november 2018 3 Wie heeft er weleens pijn? Antwoord: ja Antwoord: nee 4 Wie heeft er ongeveer 1 x per maand pijn? ja nee 5 Wie heeft er wekelijks pijn? ja
Nadere informatieGraded exposure. Zuyderland Revalidatie
Graded exposure Zuyderland Revalidatie Inleiding In deze folder wordt informatie gegeven over de behandeling van langdurige pijn door graded exposure. Deze folder is bedoeld als ondersteuning van de informatie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik
Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling
Nadere informatieBack on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc
Back on Track: eerste ervaringen met geprotocolleerde pijnrevalidatie in de eerste lijn. Reni van Erp, MSc Disclosure slide Companies No relations Research funding CZ Fonds Provincie Limburg Adelante epartment
Nadere informatieChronische pijn bij kinderen en jongeren.
Pijn Chronische pijn bij kinderen en jongeren. Pain is an unpleasant sensory and emotional experience associated with actual or potential tissue damage, or described in terms of such damage (IASP). Pijn
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie voor MSgerelateerde
Cognitieve gedragstherapie voor MSgerelateerde vermoeidheid Marieke Houniet- de Gier, Gz-psycholoog/ cognitief gedragstherapeut/ promovenda Afdeling Medische Psychologie + afdeling Revalidatiegeneeskunde
Nadere informatiePsychosomatiek Eikenboom
specialistische geestelijke gezondheidszorg informatie voor patiënten en verwijzers Psychosomatiek Eikenboom Er zijn mensen, die jarenlang tobben met lichamelijke klachten waarvoor artsen geen afdoende
Nadere informatieOude wijn en nieuwe zaken
Oude wijn en nieuwe zaken Frans Hoogwegt Klinisch psycholoog-psychotherapeut Vakgroep Medische Psychologie Máxima Medisch Centrum 27 juni 2019 Chronische stress angst onzekerheid onveiligheid afweer coping
Nadere informatieStap voor stap weer aan het werk
Stap voor stap weer aan het werk Re-integratie en diagnose van arbeidsbelastbaarheid Volwassenenrevalidatie Kinderrevalidatie Arbeidsrevalidatie Rijndam Rijndam is hét medisch geneeskundig revalidatiecentrum
Nadere informatieBiopsychosociale benadering. dr. Alexander Verstaen (psycholoog) directeur Netwerk Palliatieve Zorg NWVL
Biopsychosociale benadering van pijn dr. Alexander Verstaen (psycholoog) directeur Netwerk Palliatieve Zorg NWVL Het biomedisch model van ziekte en gezondheid klacht wordt ofwel somatisch ofwel psychisch
Nadere informatieFysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag?
Fysiotherapie en Benigne Pijn: Welke vraag? Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut Amersfoort UMC St Radboud, Nijmegen Werkgroep Onderzoek Kwaliteit AANDACHTSPUNTEN doel conventionele
Nadere informatieCentrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK)
Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK) Wijzingen van DSM-IV naar DSM-5 Lisette t Hart & Ingeborg Visser Vragen Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van buikpijn, maagpijn, misselijkheid,
Nadere informatieGraded Activity. Zuyderland Revalidatie
Graded Activity Zuyderland Revalidatie Inleiding In deze folder geven we u informatie over de behandeling van langdurige pijn door graded activity.deze therapie is niet gericht op het verminderen van uw
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie op maat voor fibromyalgie Saskia van Koulil UMC St. Radboud Afdeling Medische Psychologie
Fibromyalgie Cognitieve gedragstherapie op maat voor fibromyalgie Saskia van Koulil UMC St. Radboud Afdeling Medische Psychologie Wijdverspreide pijn Etiologie grotendeels onbekend Hoge impact voor de
Nadere informatieZorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen. Zorgpad Somatische symptoomstoornis
Zorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. En welke behandelmethode wordt gebruikt. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor
Nadere informatieHet Pijncentrum. Anesthesiologie Pijncentrum
Het Pijncentrum Anesthesiologie Pijncentrum Anesthesiologie Pijncentrum Uw huisarts of specialist heeft u doorverwezen naar het Pijncentrum van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Deze
Nadere informatieWat het beste bij je past, werkt het best.
Wat het beste bij je past, werkt het best. Als pijn je leven dwarszit, dan is pijnrevalidatie het overwegen waard. Het maakt vloeibaar wat vast zit. Zo krijg je energie voor de dingen die je wilt doen.
Nadere informatieWat het beste bij je past, werkt het best. Pijnrevalidatie
Pijnrevalidatie Wat het beste bij je past, werkt het best. Als pijn je leven dwarszit, dan is pijnrevalidatie het overwegen waard. Het maakt vloeibaar wat vast zit. Zo krijg je energie voor de dingen die
Nadere informatieOnverklaard maakt onbemind. 8 februari 2011 Utrecht
Psychiatrisch Consultatieve Dienst SLAZ/VUmc Onverklaard maakt onbemind Prof.dr.Adriaan Honig 8 februari 2011 Utrecht Onverklaard maakt onbemind AGENDA Wat verstaan we onder somatisch onvoldoende verklaarde
Nadere informatieKritische vlaggen bij pijn: Sarah Renders, Psychotherapeut ZNA Multidisciplinair Algologisch Team
Kritische vlaggen bij pijn: Sarah Renders, Psychotherapeut ZNA Multidisciplinair Algologisch Team Inhoud Yellow Flags beste voorspeller attitude, emoties, gedrag Pijnpersistentie Pijnvermijding Uitbreiding:
Nadere informatieDr. Kamiel A.J. Kuijpers Revalidatiearts ZGT Almelo/ MST Enschede/ Roessingh Enschede
Dr. Kamiel A.J. Kuijpers Revalidatiearts ZGT Almelo/ MST Enschede/ Roessingh Enschede Wat te doen met chronische pijnklachten zich uitend in het houdings- en bewegingsapparaat? Inhoud van deze presentatie
Nadere informatieDr. P. D Hondt Psychiater
Dr. P. D Hondt Psychiater algologisch lentesymposium 25/05/2013 In 1973 werd de International Association for the Study of Pain (IASP) opgericht De definitie van de IASP (1979) luidt als volgt: 'Pijn is
Nadere informatieKinesiofobie bij lage-rugpijn: een eenvoudige manier
Paramedisch Onderzoek Centrum POC Kinesiofobie bij lage-rugpijn: een eenvoudige manier Prof.dr. Rob Oostendorp Nancy Demolon, MSc Olaf van der Zanden, MSc Prof.dr. William Duquet Fysiotherapie werkt Wat
Nadere informatieDiagnostiek- en behandelmogelijkheden van somatoforme stoornissen in de 2e en 3e lijns GGZ
Diagnostiek- en behandelmogelijkheden van somatoforme stoornissen in de 2e en 3e lijns GGZ Dr. Martina Bühring psychiater / medisch manager Altrecht Psychosomatiek Inhoud lezing Luisteren naar de patiënt,
Nadere informatiePTSS - diagnostiek en behandeling. drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren
PTSS - diagnostiek en behandeling drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren Opbouw Diagnose PTSS Prevalentiecijfers PTSS en arbeid Preventie van PTSS Behandeling
Nadere informatieSamen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog,
Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot
Nadere informatieRisicofactoren voor chronificatie van pijn
PIJN Samen maken we er een punt van. Risicofactoren voor chronificatie van pijn Annemie Verwimp, Psycholoog ZNA Multidisciplinair Algologisch Team Introductie Zijn de gele vlaggen gekend? ORANJE: ik ken
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieZorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie. Margot Geerts Verpleegkundig Specialist
Zorginnovatie voor pijnlijke diabetische polyneuropathie Margot Geerts Verpleegkundig Specialist Diabetische polyneuropathie 1. Distale symmetrische polyneuropathie Uitval van een combinatie van sensore,
Nadere informatieArbeidsrevalidatie. Huizen en Almere
Arbeidsrevalidatie Huizen en Almere Arbeidstraining bij De Trappenberg is voor werknemers met chronische pijnklachten aan het houdings- en bewegingsapparaat zonder duidelijke oorzaak, al dan niet gecombineerd
Nadere informatiePsychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct
Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet
Nadere informatieBehandelingen. 1 Multidisciplinaire screening Zorg op Maat. Doel van de screening. De screeningsdag
19/01/2019 Behandelingen 1 Multidisciplinaire screening Zorg op Maat Uw revalidatiearts kan u aanmelden voor de multidisciplinaire screening Zorg op Maat. Hierbij gaan we met meerdere behandelaren uw problemen
Nadere informatieOnverklaard maakt onbemind
Onverklaard maakt onbemind 6 december 2012 Henriëtte van der Horst Dit komt aan de orde Wat is SOLK Werkwijze huisartsen LO?K-spreekuur Effectieve interventies/ lopend onderzoek Vragen en discussie 2 Wat
Nadere informatiePatiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma
26 Verklaring voor chronische pijnaandoeningen Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma Tekst: Sanne van der Poel Voor mensen met chronische pijnklachten is het vaak lastig en frustrerend
Nadere informatieGT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen
Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag
Nadere informatieDia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieWat is graded exposure in vivo?
Wat is graded exposure in vivo? Geleidelijke blootstelling aan situaties die als angstig worden ervaren Graded exposure in vivo Achtergrond in vivo is effectief bij diverse volwassen pijnpopulaties CRPS
Nadere informatieWaarde van ACT voor de behandeling van CLRP
Supporting self-help ACT with e-mail counseling Waarde van ACT voor de behandeling van CLRP RNT 03-04-2014 Prof. dr. Karlein Schreurs Psychologie, Gezondheid en Technologie Revalidatiecentrum Roessingh,
Nadere informatiePatiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma
26 Verklaring voor chronische pijnaandoeningen Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma Tekst: Sanne van der Poel Voor mensen met chronische pijnklachten is het vaak lastig en frustrerend
Nadere informatiePsychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Nadere informatieSomatoforme stoornissen. Bert van Hemert, psychiater
Somatoforme stoornissen Bert van Hemert, psychiater Somatoforme stoornissen Algemene typering Classificatie DSM-IV + DSM-5 1. Lichamelijke klachten stoornis 2. Ziekte-angst stoornis 3. Conversie stoornis
Nadere informatie16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn. Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team
16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team Algologisch team Betekenis algologie In de biologie: wetenschappelijke studie van algen
Nadere informatiePAIN IS IN THE BRAIN Stress and benign chronic pain
PAIN IS IN THE BRAIN Stress and benign chronic pain D.L. Stronks PhD Center for Pain Medicine 1 Multidisciplinary team DEFINITION OF PAIN FROM IASP An unpleasant sensory and emotional experience associated
Nadere informatieHoe verklaren we pijn en wat te doen bij chronische pijn
Hoe verklaren we pijn en wat te doen bij chronische pijn Jeroen de Jong, PhD Gedragstherapeut / Kinesioloog / Pijnbehandelaar Afdeling Revalidatie azm Vakgroep Revalidatiegeneeskunde UM jeroen.dejong@mumc.nl
Nadere informatieMultidisciplinair Aspecifiek Rugpijn Spreekuur (MARS) Zuyderland Revalidatie
Multidisciplinair Aspecifiek Rugpijn Spreekuur (MARS) Inleiding U bent doorverwezen naar het Multidisciplinair aspecifiek lage rugpijn screeningsteam (MARS) bij. Binnen dit team wordt samen met u bekeken
Nadere informatieGelukkig ondanks pijn
Gelukkig ondanks pijn Een online positieve psychologie interventie voor patiënten met chronische musculoskeletale pijn Elke Smeets, Madelon Peters, Marion Feijge, Steven Linton, & Gerhard Andersson Positieve
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatieBehandeling & Diagnostiek
Behandeling & Diagnostiek Inhoud Voorwoord Wat doet de GGZ Groep? Werkwijze Wanneer kan de GGZ Groep u helpen? Wanneer kan de GGZ Groep u niet helpen? Diagnostiek Werkwijze Kwaliteit Vergoeding Tot slot
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met LAGE RUGPIJN.
FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met LAGE RUGPIJN. RugNetwerk Twente Januari 2016, blok 6, Gerard Koel. GRADED ACTIVITY & GRADUAL EXPOSURE. 1. Aanleiding / implicatie / modellen; respondente
Nadere informatieChronische vermoeidheid en SOLK bij jongeren
Chronische vermoeidheid en SOLK bij jongeren mogelijkheden van behandeling door de revalidatiearts. Jongeren Er zijn veel jongeren met langdurige klachten, vaak ook met schoolverzuim! Onderscheid tussen
Nadere informatieAanpak van chronische lage rugpijn
Thema-avond avond 4 Aanpak van chronische lage rugpijn Marc van Gestel revalidatiearts/ manueel arts medisch directeur 13 maart 2007 Agenda Hoe is de multidisciplinaire aanpak bij chronische pijn c.q.
Nadere informatieFysius werkt samen met u aan een leven zonder rugpijn.
Rugpijn? Rugpijn is niet vanzelfsprekend Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft 1 op de 5 volwassenen last van terugkerende rugklachten. Dit zijn 2,6 miljoen mensen die
Nadere informatieBehandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners
Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch
Nadere informatieCVA Vitaliteitscoach. Programma. In beweging ondanks vermoeidheid. Vermoeidheid na CVA. Casuïstiek, patiënt 2. Wat zou je doen?
Programma In beweging ondanks vermoeidheid CVA Vitaliteitscoach Casuïstiek Wat is vermoeidheid na een CVA? Wie behandelt en hoe? De CVA vitaliteitscoach UKON symposium 15 april 2014, Anja Kuperus Casuïstiek,
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieInformatie over de lastmeter
Longgeneeskunde Informatie over de lastmeter www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud De lastmeter... 3 Waar kunt u terecht?... 4 Overzicht diverse hulpverleners binnen het ziekenhuis... 5 Vragen... 7 Contactgegevens...
Nadere informatieProbleeminventarisatie. Behandelplan
Probleeminventarisatie Behandelplan 1. PROBLEEMINVENTARISATIE EN BEHANDELPLAN 1.1. Inleiding Binnen de (cognitieve) gedragstherapie zijn er verschillende modellen om de klachten van cliënten overzichtelijk
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieDiagnostiek en behandeling van vrouwen met chronisch buikpijn
Diagnostiek en behandeling van vrouwen met chronisch buikpijn NIETS AAN TE DOEN Aart Beekman, klinisch psycholoogpsychotherapeut Charlotte Tuijnman, GZ-psycholoog i.o. Philomeen Weijenborg, gynaecoloog
Nadere informatieVrees voor pijn meer beperkend dan pijn zelf? Een innovatieve behandeling
Vrees voor pijn meer beperkend dan pijn zelf? Een innovatieve behandeling Johan W.S. Vlaeyen, PhD Pain and Disability Research Program University of Leuven, Belgium Maastricht University, Netherlands Overview
Nadere informatieSOLK. Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie. 12 maart onverklaard lichamelijke klachten bij kinderen
SOLK Dr. E.M. van de Putte, kinderarts-sociale pediatrie 12 maart onverklaard lichamelijke klachten bij kinderen Wie aanwezig? Totaal n=100 kinderarts jeugdarts huisarts psychiater (K&J) sociaal geneeskundige
Nadere informatieVERMOEIDHEID BIJ MS Oorzaken, werkingsmechanismen en revalidatiebehandeling VERMOEIDHEID DEFINITIE VERMOEIDHEID
VERMOEIDHEID BIJ MS Oorzaken, werkingsmechanismen en revalidatiebehandeling Mw.dr. Jetty van Meeteren, Revalidatiearts, Rijndam, RVE Erasmus MC VERMOEIDHEID Komt bij 60 tot 80% van de patienten voor Het
Nadere informatie