Ga voor gezond scholencompetitie

Transcriptie

1 Ga voor gezond scholencompetitie Resultaten kwantitatief onderzoek april 2007 NIGZ Sandra Bon Goof Buijs

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Samenvatting belangrijkste onderzoeksresultaten: kinderen Enkele achtergrondkenmerken Achtergrond kinderen Body Mass Index Smikkelen en Smullen Ontbijten Fruit en groente eten en tussendoortjes Helpen met de maaltijd Voeten van de vloer Lopend of fietsend naar school Sporten en bewegen Buiten spelen Van top tot teen Allergie Ademhalen Tandverzorging Handen wassen Ongelukjes thuis Computeren Muziek luisteren Lekker in je vel Verliefdheid Praten over vriendschap en verliefdheid Stellingen over sociale omgeving Binnen en buiten Ongelukjes op school Temperatuur in het klaslokaal Klimaat in het klaslokaal Schoonmaken Samenvatting belangrijkste onderzoeksresultaten: ouders Smikkelen en Smullen Ontbijten Fruit en groente eten en tussendoortjes Drinken Klaarmaken van de maaltijd Voeten van de vloer Lopend of fietsend naar school Sporten en actief bewegen Buiten spelen Televisie kijken Van top tot teen Allergie, chronische ziekte en/of handicap...17 Pagina 2 van 21

3 3.3.2 Ziek thuis Tandverzorging Computeren Lekker in je vel In en om het huis Ongelukjes Voorzorgsmaatregelen en voorzieningen brandveiligheid Ventilatievoorzieningen Onderzoeksverantwoording Doel van het onderzoek Onderzoeksdoelgroep Onderzoeksopzet Inleiding De nationale scholencompetitie Ga voor gezond! is een jaarlijks terugkerend initiatief voor alle basisscholen in Nederland met als doel gezondheid en veiligheid meer onder de aandacht van basisscholen te brengen. De competitie is in schooljaar 2006/2007 voor het eerst van start gegaan. De competitie start met het invullen van de digitale Ga voor gezond! test door leerlingen, leerkrachten en ouders. De test die over vijf gezondheidsthema s gaat (voeding, beweging, lichamelijke gezondheid, sociale omgeving en psychische gezondheid, en veiligheid), biedt een directe terugkoppeling op de antwoorden. Zo krijgt de respondent inzicht in het gezond gedrag en de leefstijl. De testresultaten worden vervolgens op groeps- en schoolniveau teruggekoppeld, waarmee de school met behulp van het Ga voor gezond!-pakket aan de slag kan met de thema( s) waar de school de rest van het schooljaar aan wil werken. Het nationaal gezondheidsinstituut is initiatiefnemer van Ga voor gezond! en heeft in het kader Qrius gevraagd voor de opzet, uitvoer en analyse van de tests die de basis vormen voor de Ga voor Gezond competitie. De samenstelling van de test en de feedback op de antwoorden is in nauwe samenwerking met het NIGZ en de stuurgroep Ga voor gezond! met alle deelnemende partners tot stand gekomen. Dit rapport bevat een samenvatting van de belangrijkste resultaten uit de tests van de kinderen, ouders en leerkrachten. Pagina 3 van 21

4 2 Samenvatting belangrijkste onderzoeksresultaten: kinderen 2.1 Achtergrond kinderen In totaal hebben kinderen tot 1 december 2006 de Ga voor gezond! test ingevuld. Omdat er sprake is van een specifieke steekproef, namelijk leerlingen die met hun school meedoen aan Ga voor gezond!, is er geen sprake van representatieve resultaten die zijn gewogen op basis van CBS-cijfers Achtergrond kinderen Omdat er sprake is van een specifieke steekproef (deelnemers aan Ga voor gezond!) is er geen sprake van een representatieve opbouw. Verdeling jongen/ meisje: 43% - 57% Verdeling op basis van onder- en bovenbouw van de basisschool: Onderbouw: groep 1 t/m 4: 13% Bovenbouw: groep 5 t/m 8: 87% 91% van de kinderen die de test heeft ingevuld is in Nederland geboren. 70% van de kinderen is autochtoon en 30% is allochtoon (het kind zelf of één van de ouders is geboren in een ander land dan Nederland) Body Mass Index Alleen het gewicht van een kind geeft geen duidelijke indicatie om te weten of sprake is van een gezond gewicht. De Body Mass Index doet dit wel. Met deze formule wordt gewicht aan de lengte van het kind gekoppeld, waardoor een meer betrouwbare indicatie kan worden gegeven. Elke leeftijd heeft een ander BMI-bereik voor een gezond gewicht. Belangrijk om op te merken, is dat de resultaten een subjectief karakter hebben, omdat de kinderen zelf hun lengte en gewicht hebben ingevuld. Figuur BMI Leeftijd BMI Meisje Jongen Ondergewicht 20% 13% 6 jaar Gezond gewicht 70% 77% Overgewicht 10% 10% Ondergewicht 12% 8% 7 jaar Gezond gewicht 66% 64% Overgewicht 22% 30% 8 jaar Ondergewicht 9% 7% Pagina 4 van 21

5 Gezond gewicht 77% 74% Overgewicht 14% 19% Ondergewicht 8% 18% 9 jaar Gezond gewicht 73% 63% Overgewicht 19% 19% Ondergewicht 5% 15% 10 jaar Gezond gewicht 86% 70% Overgewicht 9% 15% Ondergewicht 10% 8% 11 jaar Gezond gewicht 76% 77% Overgewicht 14% 15% Ondergewicht 7% 9% > 12 jaar Gezond gewicht 73% 64% Overgewicht 20% 27% Binnen elke leeftijd heeft ongeveer driekwart van de kinderen een gezond gewicht. Dit betekent dat een kwart van de kinderen dit niet heeft. Hierbij geldt dat hoe ouder de kinderen, hoe vaker er sprake is van een overgewicht. Bij de jongere kinderen is vaker sprake van een ondergewicht. 2.2 Smikkelen en Smullen Ontbijten Het merendeel van de kinderen ontbijt s ochtends (86%). Slechts een klein percentage van de kinderen (3%) ontbijt bijna nooit. Het overige percentage van de kinderen (11%) ontbijt regelmatig, maar slaat ook nog wel eens een dagje over. Er zijn geen significante verschillen tussen de verschillende groepen (geslacht, leeftijd, afkomst) Fruit en groente eten en tussendoortjes Fruit Zeven van de tien kinderen eten dagelijks fruit. Vier van de tien kinderen eet op een dag twee of meer stuks fruit (40%). Bijna eenderde van de kinderen eet per dag één stuks fruit (30%). Eén op de tien kinderen eet vrijwel elke dag fruit. Een klein percentage van de kinderen eet (bijna) nooit fruit (8%). Jongens versus meisjes Meisjes eten significant vaker fruit dan jongens: 42% van de meisjes eet twee stuks of meer fruit per dag. Dit geldt voor 38% van de jongens. Er is geen verschil tussen jongens en meisjes die (bijna) nooit fruit eten. Pagina 5 van 21

6 Verschil afkomst Allochtone kinderen eten vaker meerdere stuks fruit per dag dan autochtone kinderen. Dit geldt voor bijna de helft van de allochtone kinderen (48%). Ruim eenderde van de autochtone kinderen eet ook meerdere stuks fruit per dag (36%). Een ongeveer even grote groep autochtone kinderen eet op een dag één stuk fruit (34%). Bij deze frequentie fruit eten is het percentage allochtone kinderen aanzienlijker lager; één op de vijf allochtone kinderen heeft aangegeven per dag één keer fruit te eten (20%). Bij de overige frequenties fruit eten zijn er geen significante verschillen op basis van afkomst. Groente Iets meer dan de helft van de kinderen eet elke dag groente (53%). Ongeveer een kwart van de kinderen eet nagenoeg elke dag groente (5-6 dagen per week). Eén op de tien kinderen eet dit nog iets minder vaak (3-4 dagen per week). De rest van de kinderen eet minder vaak of (bijna) nooit groente. Jongens versus meisjes: Er zijn geen grote verschillen tussen jongens en meisjes als het gaat om de mate waarin groente wordt gegeten. Het percentage meisjes dat dagelijks groente eet, ligt een fractie hoger dan dat van de jongens (55% versus 51%). Verschil afkomst Het percentage allochtone en autochtone kinderen dat dagelijks groente eet is even groot. Er is echter wel een verschil tussen de groep kinderen die 5-6 dagen per week groente eet. Bijna een derde van de autochtone kinderen eet met deze frequentie groente (31%). Dit geldt voor 21% van de allochtone kinderen. Snoep Bijna een vijfde van de kinderen (18%) snoept meerdere keren per dag (3 tot +5 keer). Het merendeel van de kinderen snoept één of twee keer per dag (34%). De groep die bijna dagelijks een snoepje neemt is kleiner: 17% van de kinderen neemt drie tot zes keer per week een snoepje. De groep die één of twee keer week snoept en de (bijna) nooit snoepende groep kinderen is even groot (beide groepen 16%). Bij deze vraag draait het om de calorie-inname van kinderen en niet om het aantal snoepmomenten en de zuuraanvallen op het gebit die daarmee gepaard gaan (frequentie). Daartoe is gevraagd naar de grote snoepdingen en niet naar de kleine, zoals dropjes. Jongens versus meisjes Eén vijfde van de jongens snoept meerdere keren per dag (3 tot +5 keer). De groep meisjes die hetzelfde doet is kleiner, namelijk 16%. Echter, meisjes nemen vaker één of twee keer een snoepje dan jongens dat doen (36% versus 31%). Verschil afkomst Op basis van afkomst zijn er geen verschillen aan te duiden tussen in de groep kinderen die meerdere keren per dag snoept (3 tot +5 keer per dag). De percentages van Pagina 6 van 21

7 de allochtone en autochtone groep zijn even groot. Er is echter wel een significant verschil in de groep kinderen die één of twee keer per dag snoept. Dit geldt voor 37% van autochtone groep en voor 24% van de allochtone groep. Ongeveer een vijfde van de allochtone snoept (bijna) nooit. Dit geldt voor 14% van de autochtone groep kinderen. Kort gezegd, autochtone kinderen snoepen frequenter dan allochtone kinderen Helpen met de maaltijd In de test is niet alleen gevraagd naar wat kinderen zoal eten op dag. Aan hen is ook gevraagd of ze thuis wel eens helpen in de keuken met koken, bakken of het klaarmaken van het eten. Uit de antwoorden blijkt dat kinderen regelmatig in de keuken te vinden zijn. Het overgrote deel van de kinderen heeft aangegeven regelmatig te helpen in de keuken. 13% helpt dagelijks en ruim een kwart van de kinderen een paar keer per week. Een paar keer per maand helpen in de keuken geldt voor een kwart van de kinderen. Iets meer dan een derde van de kinderen helpt (bijna) nooit in met het koken, bakken of klaarmaken van het eten. Jongens versus meisjes Meer meisjes dan jongens hebben aangegeven wel eens te helpen in de keuken. De frequentie dat meisjes in de keuken te vinden zijn, ligt hoger dan dat van de jongens. Van de meisjes helpt 14% elke dag en 30% een paar keer per week. Bij de jongens liggen deze percentages lager: 11% helpt elke dag en 22% een paar keer per week. Het is dan ook niet verrassend dat het percentage jongens dat (bijna) nooit helpt bij koken, bakken of klaarmaken van het eten hoger ligt dan dat van de meisjes (42% versus 29%). Verschil afkomst Allochtone kinderen bieden frequenter een helpende hand in de keuken dan autochtone kinderen. Zo helpt bijna een kwart van de kinderen dagelijks met koken, bakken of klaarmaken van eten (23%). Deze frequentie geldt voor 8% van de autochtone kinderen. Een kwart van autochtone kinderen helpt een paar keer per week en 31% van autochtone kinderen doet hetzelfde. 2.3 Voeten van de vloer Lopend of fietsend naar school Bijna driekwart van de kinderen gaat dagelijks lopend of op de eigen fiets naar school (73%). 8% van de kinderen doet dat de meeste dagen van de week (3 tot 4 dagen) en 6% van de kinderen wordt vaker gebracht en gehaald dan dat ze zichzelf voortbewegen naar school. De resterende groep, 13% van de kinderen, wordt elke dag gehaald of gebracht en gaat niet lopend of op de eigen fiets naar school. Dit wil niet zeggen dat deze groep kinderen minder lichamelijk actief is. In de test voor de ouders is gevraagd naar de reden waarom hun kind niet altijd of nooit lopend of zelf fietsend naar school Pagina 7 van 21

8 gaat. Ouders geven hierbij verschillende redenen, waarbij het feit dat de school te ver weg is, het vaakst wordt genoemd (een derde van de ouders noemt dit als reden). Verschillen afkomst Eén op de vijf kinderen van allochtone afkomst gaat nooit lopend of op de eigen fiets naar school (20%). Ditzelfde geldt voor één op tien kinderen van autochtone afkomst. Driekwart van de autochtone kinderen onderneemt dit wel elke dag zelf(-standig) (75%) en. 67% van allochtone kinderen doet dit Sporten en bewegen De meeste kinderen gaan lopend of zelf fietsend naar school, en sporten daarnaast regelmatig bij een sportclub. 87% van de kinderen sport bij een sportclub. 6 van de 10 kinderen sport zelf 2 keer of vaker per week. De grootste groep zijn de kinderen die 2 tot 3 keer per week naar een sportclub gaan. Slechts 14% doet nooit aan sport. Dat wil overigens niet zeggen dat ze niet bewegen omdat lopend of fietsend naar school, gymles op school of buitenspelen ook kan zorgen voor voldoende beweging. Jongens versus meisjes Jongens sporten over het algemeen vaker dan de meisjes. Zo gaat 22% van de jongens 4 keer per week of vaker naar een sportclub. Dit geldt voor 16% van de meisjes. 45% van de jongens gaat 2-3 keer per week sporten bij een sportclub, 39% meisjes doet hetzelfde. Meisjes sporten vaker 1 keer per week (30% versus 20%). Het percentage dat nooit een sportclub bezoekt om te sporten, is bij zowel de meisjes als de jongens gelijk (14%). Verschillen afkomst Eén op de vijf allochtone kinderen gaat nooit naar een sportclub (20%). Bij de autochtone kinderen is dit iets meer dan één op tien kinderen die nooit naar een sportclub gaat (11%). In de percentages bij de verschillende frequenties van sporten bij een sportclub zitten verder geen significante verschillen op basis van afkomst Buiten spelen Buiten spelen is een favoriete manier van vrijetijdsbesteding van kinderen. Bijna de helft van de kinderen (48%) heeft in de week voorafgaand het invullen van de test elke dag buiten gespeeld. Uiteraard speelt het weer en de seizoenen een rol bij het buiten spelen. Naar alle waarschijnlijkheid zullen de percentages in de zomer nog hoger liggen. De kinderen hebben de test ingevuld in de herfst- en winterperiode, maar daarbij moet worden gezegd dat er in 2006 sprake was van een warme herfst en een zachte winter. Bijna een derde van de kinderen (31%) heeft drie tot zes keer buiten gespeeld in de afgelopen week. Iets meer dan een tiende van de kinderen was één of twee keer buiten aan het spelen (13%). De resterende kleine groep kinderen (8%) heeft helemaal niet buiten gespeeld. Pagina 8 van 21

9 Jongens versus meisjes Jongens sporten niet alleen vaker dan de meisjes, ze spelen ook frequenter buiten op straat. Zo heeft meer dan de helft van de jongens (52%) en iets minder dan de helft van de meisjes (44%) afgelopen week elke dag buiten gespeeld. Bijna een tiende van meisjes (9%) is helemaal niet buiten geweest om te spelen, versus 6% van de jongens. Verschillen afkomst Allochtone kinderen hebben minder vaak buiten gespeeld dan autochtone kinderen. Eén op de vijf allochtone kinderen heeft helemaal niet buiten gespeeld tijdens de afgelopen week (12%). 6% van de autochtone kinderen heeft dit ook niet gedaan. Waarbij de helft van de autochtone kinderen elke dag buiten speelde, deed 43% van de allochtone kinderen hetzelfde. 2.4 Van top tot teen Allergie Het merendeel van de kinderen heeft geen last van een allergie (66%). Een op de drie leerlingen van de basisschool heeft een bepaalde vorm van allergie. Hierbij is een gelijkmatige spreiding over de meest voorkomende allergieën (zie hiervoor figuur 16). Natuurlijk is het zo dat kinderen voor meerdere dingen allergisch kunnen zijn, daarom kregen de kinderen de mogelijkheid om middels een open antwoord aan te geven welke allergievorm zij hebben. 15% van de kinderen heeft het open antwoord ingevuld Ademhalen Het merendeel van de kinderen heeft nooit moeite met ademhalen (67%). Ongeveer een kwart van de kinderen heeft hier soms last van (26%). Een kleine groep, 6% van de kinderen, heeft vaak of (bijna) altijd moeite met ademhalen Tandverzorging Meer dan de helft van de kinderen (57%) voldoet aan de norm om twee keer per dag hun tanden te poetsen. Ongeveer één op de vijf kinderen (22%) poetst vaker dan twee keer per dag. In de bovenbouw van de basisschool wordt vaker twee keer per dag gepoetst (23% versus 12% in de onderbouw). Eén op de vijf kinderen voldoet niet aan de norm van twee keer poetsen per dag. Deze groep poetst één keer per dag of nog minder vaak (21%). Pagina 9 van 21

10 Verschillen afkomst Een kwart van de allochtone kinderen poetst vaker dan twee keer per dag hun tanden. Dit geldt voor één op de vijf autochtone kinderen (25% versus 20%). Eén op de zes autochtone kinderen (60%) en ongeveer de helft van de allochtone kinderen poetst twee keer per dag Handen wassen Eén op de twintig kinderen wast nooit de handen als ze naar het toilet zijn geweest (5%). Ruim de helft van de kinderen doet dit wel altijd (55%). De rest van de kinderen doet het soms wel en soms niet. Verschillen afkomst De groep kinderen van allochtone afkomst die altijd de handen wast na een toiletbezoek, is groter dan de groep kinderen van autochtone afkomst die hetzelfde doet (73% versus 48%). Kinderen van autochtone afkomst geven vaker aan dat ze hun handen soms wel en soms niet wassen nadat ze naar het toilet zijn geweest (47%). Dit geldt voor 22% van de allochtone kinderen. Met andere woorden, allochtone kinderen wassen vaker hun handen na elk toiletbezoek Ongelukjes thuis Ongeveer de helft van de kinderen heeft thuis wel een ongelukje gehad waardoor ze naar de dokter moesten (49%). Het overgrote deel van de kinderen is dit nooit overkomen (51%). Aan de groep kinderen die het wel eens overkomen, is gevraagd waar zij dit ongelukje hebben gehad. Zo heeft bijna een kwart van de kinderen (24%) een ongelukje bij de trap gehad en is bij ongeveer een kwart van de kinderen een ongelukje gebeurd tijdens het buiten spelen in de buurt Computeren De meeste kinderen zitten zowel thuis als op school gemiddeld 0 tot 30 minuten per dag achter de computer. Deze frequentie geldt voor 61% op school en voor 39% thuis. Thuis zitten kinderen langer achter de computer dan op school. Zo zit ongeveer een kwart van de kinderen dagelijks thuis tussen een half en een heel uur achter de computer, terwijl 6% van de kinderen dezelfde tijd op school achter de pc doorbrengt. Bijna een derde van kinderen computert (bijna) nooit op school. Eén op de acht kinderen maakt thuis (bijna) nooit gebruik van de computer. Het is belangrijk dat kinderen veilig gebruik maken van de muis terwijl ze aan het computeren zijn. Op deze manier kunnen ze voorkomen dat ze hier last van gaan ondervinden. Eén van de manieren om de computermuis veilig te gebruiken is om met Pagina 10 van 21

11 de gehele (onder-)arm te steunen op tafel. Deze vraag is dan ook aan de kinderen voorgelegd. En dan blijkt dat de helft van de kinderen dit wel doet en de andere helft doet dit niet (50% versus 50%). Kinderen krijgen niet vaak een zere of vermoeide arm tijdens of na het computeren. Meer dan de helft van de kinderen heeft aangegeven hier nooit last van te ondervinden (58%). Iets meer dan een derde van de kinderen heeft hier soms last van Muziek luisteren Kinderen hebben niet vaak een koptelefoon op hun hoofd. Iets meer dan de helft van de kinderen (54%) heeft aangegeven dit nooit te doen. Ongeveer eenderde van de kinderen doet dit één of twee dagen per week. Een kleine groep, 7% van de kinderen, draagt elke dag een koptelefoon op hun hoofd. Ten aanzien van een koptelefoon dragen zijn er geen significante verschillen tussen de verschillende groepen. Vervolgens is aan de kinderen die wel een koptelefoon op hun hoofd hebben, gevraagd hoe hard zij de muziek dan zetten. Bijna een kwart van de kinderen (23%) zet dan de muziek hard tot heel hard. Een ruime meerderheid luistert op een normaal niveau naar muziek. 2.5 Lekker in je vel Verliefdheid Aan de kinderen is gevraagd of ze wel eens verliefd zijn geweest en of ze wel eens verkering hebben gehad. Meisjes zijn vaker dan jongens verliefd geweest. Driekwart van de meisjes op de basisschool heeft wel eens vlinders in de buik gevoeld (75%). Ditzelfde geldt voor 67% van de jongens. Uit een verliefdheid kan een verkering voortkomen. Van de onderzochte groep kinderen die wel eens verkering hebben gehad, was 97% verliefd. Bijna de helft van de kinderen die wel verliefd is geweest heeft (nog) nooit verkering gehad (45%). Iets meer dan de helft van de kinderen (55%) is nog nooit verliefd geweest en heeft nog nooit verkering gehad Praten over vriendschap en verliefdheid Jongens versus meisjes Als kinderen iets willen weten over vriendschap of verliefdheid, praten meisjes hier het liefst over met vrienden/vriendinnen. Dit geldt voor iets meer dan de helft van de meisjes. Voor jongens ligt dit anders. Eenderde van de jongens praat erover met vrienden/vriendinnen. Maar de grootste groep jongens (40%) praat over dit onderwerp met de ouders. Ditzelfde percentage geldt voor de meisjes. Pagina 11 van 21

12 Meisjes lezen vaker dan jongens over vriendschap en verliefdheid in boeken of tijdschriften. Eén op de vijf meisjes laat zich op die manier informeren. Ditzelfde geldt voor één op de tien jongens. Verschillen onder- en bovenbouw Als kinderen in de onderbouw van de basisschool iets willen weten over vriendschap of verliefdheid, gaat de helft van hen te rade bij hun ouders. In de bovenbouw doet 40% van de kinderen dit. In de bovenbouw van de basisschool praat de grootste groep hierover met vrienden/vriendinnen Stellingen over sociale omgeving Aan de kinderen is gevraagd om te reageren op een aantal stellingen over de sociale omgeving. Aan de hand van een Likert-schaal (vijfpunts) hebben de kinderen kunnen aangeven in hoeverre ze het met de stellingen eens of oneens waren. Uit de resultaten blijkt dat het merendeel van de kinderen blij is met wie ze zijn (90%) en veel vrienden of vriendinnen op school hebben (90%). Voor veel kinderen is sporten hun favoriete hobby (84%) en helpt ruimt driekwart van de kinderen vaak andere kinderen (78%). Zes van de tien kinderen vindt het altijd leuk om naar school te gaan. Drie van de tien kinderen is het hier niet mee eens, zij vinden het soms wel en soms niet leuk om naar school te gaan. Eén op de tien kinderen vindt het niet leuk om naar school te gaan. Iets meer dan de helft van de kinderen heeft genoeg zelfvertrouwen om het eens te zijn met de stelling mij lukt bijna altijd alles!. Ruim een derde van de kinderen heeft dit gevoel niet altijd, maar soms wel en soms niet (37%). Eén op de tien kinderen heeft dit gevoel helemaal niet. Verder blijkt dat ruim driekwart van de kinderen (78%) geen andere kinderen pest of plaagt, 14% van de kinderen doet dit soms wel en soms niet. 8% heeft ja geantwoord op deze stelling en pest of plaagt wel eens andere kinderen. Een ruime meerderheid van de kinderen wordt op school nooit gepest of geplaagd (64%). Ruim eenderde van de kinderen overkomt dit soms of vaker (35%). De stelling kinderen die ziek zijn of in een rolstoel zitten, zijn zielig is voor kinderen lastig om in te schatten. Ongeveer een kwart van de kinderen is het niet eens met deze stelling (27%). Wellicht omdat zij vinden dat dit ook normale kinderen zijn. een ruime meerderheid vindt wel dat kinderen die in een rolstoel zitten zielig zijn (58%). Pagina 12 van 21

13 2.6 Binnen en buiten Ongelukjes op school Frequentie Naast ongelukjes thuis is ook aan de kinderen gevraagd of ze op school wel eens een ongelukje is overkomen, waardoor ze naar de dokter moesten. Bij ongeveer een kwart van de kinderen is dit wel eens gebeurd (24%). Het merendeel van de kinderen heeft dit nog nooit meegemaakt (76%). Aan de kinderen die het ongelukje op school is overkomen, is vervolgens gevraagd waar dit ongelukje is gebeurd. Uit de antwoorden blijkt dat bij het merendeel de kinderen het ongelukje op het schoolplein is gebeurd (58%). Eenderde van de ongelukjes is gebeurd tijdens de gymles (34%) Temperatuur in het klaslokaal Eén van de aspecten van een gezond schoolklimaat is de temperatuur in het klaslokaal. Er is aan de kinderen gevraagd hoe zij de temperatuur in de klas meestal ervaren. Het blijkt dat iets meer dan de helft vindt dat deze goed is (54%). Bijna een derde van de kinderen vindt de temperatuur wisselend; zij vinden het soms te warm en soms te koud in het klaslokaal (30%). Eén op de tien kinderen ervaart de temperatuur vaak als te warm en één op twintig vindt het vaak te koud Klimaat in het klaslokaal Een gezond binnenklimaat heeft niet alleen te maken met de temperatuur, maar ook met zaken als droge lucht, tocht, lawaai en stank. Aan de kinderen is gevraagd aan te geven in hoeverre hiervan sprake is op hun basisschool. Hieruit zijn de volgende uitkomsten opvallend: Eén op de tien kinderen heeft in het klaslokaal altijd last van lawaai van buiten. Bijna de helft van de kinderen (48%) heeft hier soms last van en voor ongeveer een derde geldt dat ze nooit last ondervinden van lawaai. Dergelijke percentages gelden ook bij de mate waarin het tocht in het klaslokaal: iets meer dan de helft van de kinderen geeft aan dat het soms tocht en eenderde zegt dat dit nooit gebeurd in het klaslokaal. Zowel bij de mate van stoffigheid, te weinig frisse lucht, te droge lucht als stank in het klaslokaal geeft meer de dan helft van de kinderen aan dit bij hen in het klaslokaal nooit voorkomt. Een kwart tot een derde van de kinderen is van mening dat dit soms voorkomt Schoonmaken Het zijn vooral de toiletten op school waarvan kinderen van mening zijn dat deze er niet schoon en netjes uit zien. Meer dan de helft van de basisschoolkinderen heeft dit aangegeven in de test (55%). En volgens de meeste kinderen ziet het gymlokaal er wel altijd schoon en netjes uit. Ruim driekwart van de kinderen vindt het eigen klaslokaal elke dag schoon en netjes en iets meer dan helft vindt hetzelfde van het schoolplein. Pagina 13 van 21

14 3 Samenvatting belangrijkste onderzoeksresultaten: ouders In totaal hebben 1095 ouders de Ga voor gezond! test ingevuld. Omdat er sprake is van een specifieke steekproef, ouders van kinderen die meedoen aan de Ga voor gezond scholencompetitie, is er geen sprake van representatieve resultaten die zijn gewogen op basis van CBS-cijfers. Het percentage moeders dat de test heeft ingevuld is hoger dan het percentage vaders (respectievelijk 81% en 19%). Het merendeel van de ouders die de test hebben ingevuld, is Nederlands. 89% van ouders die zelf de vragenlijst invullen heeft dit aangegeven. Hetzelfde percentage geldt voor partners. Een klein percentage van de ouders zelf of de partner is afkomstig uit Suriname of de Nederlandse Antillen (4%). Jongste kinderen Ouders zijn tijdens het invullen van de test uitgegaan van één kind. Om dit mogelijk te maken, hebben we de ouders gevraagd die meerdere kinderen hebben, steeds uit te gaan van hun jongste kind. Bijna eenderde van deze kinderen zit in groep 3 van basisschool (29%). Ongeveer een vijfde van kinderen gaat naar groep 4 en hetzelfde percentage geldt voor kinderen die naar groep 5 gaan (respectievelijk 18% en 19%). Eén op tien kinderen zit in groep 7 of in groep Smikkelen en Smullen Ontbijten Nagenoeg alle kinderen ontbijten, volgens de ouders, dagelijks (92%). Dit betekent dat 8% niet dagelijks ontbijt. Aan deze groep ouders is gevraagd naar de reden waarom hun kind niet elke dag ontbijt. Dan blijkt dat van de kinderen die niet dagelijks ontbijten meer dan de helft van de kinderen s ochtends niet wil eten (57%) Fruit en groente eten en tussendoortjes Fruit Ongeveer zeven op de tien kinderen eten één of twee keer per dag één stuks fruit. Iets meer dan een kwart van de kinderen voldoet aan de algemeen geldende norm van twee stuks fruit per dag eten (27%). De grootste groep kinderen eet per dag één stuks fruit (42%). Een vijfde van de kinderen eet drie tot zes keer één stuks fruit. En één op tien kinderen eet weinig tot geen fruit (2 keer per week tot nooit). Één stuks fruit is een hele appel, banaan, kiwi, mandarijn of een schaaltje druiven, bessen. Pagina 14 van 21

15 Groente Acht van de tien kinderen eet bijna dagelijks groente (5 dagen per week tot dagelijks). Het merendeel van de kinderen eet dagelijks groenten (43%). 13% van de ouders heeft aangegeven dat hun kind drie tot vier dagen per week groenten eet. Wanneer wordt gekeken naar zowel fruit als groente eten, blijkt dat eenderde van de kinderen (34%) elke dag groente èn twee stuks of meer fruit eten. En bijna de helft van de kinderen (44%) eet vijf tot zes dagen per week groente èn vijf tot zes keer per week één stuks fruit. Tussendoortjes Volgens de ouders eten hun kinderen regelmatig een ongezond tussendoortje. Het merendeel van de kinderen snoept dagelijks één of twee keer (45%). Ongeveer één op de tien kinderen (11%) snoept dagelijks gemiddeld twee keer zoveel (drie tot vier keer per dag). Eén op de twintig kinderen snoept niet dagelijks maar wekelijks; 20% neemt drie tot zes keer per week een ongezond tussendoortje Drinken Volgens de ouders drinken de kinderen het vaakst vruchtensap (bijvoorbeeld Appelsientje, Dubbelfrisss (light), Karvan Cevitam, limonade, Roosvicee). Eenderde van de kinderen drink dit vaker dan drie keer per dag (3 tot 7 keer per dag). Hetzelfde percentage kinderen drinkt één of twee keer per dag vruchtensap. Iets meer dan één op vijf kinderen drinkt dagelijks één tot twee keer per dag chocolademelk of drinkyoghurt. Een derde van de kinderen drinkt dit drankje (bijna) nooit. Meer dan de helft van de kinderen drinkt (bijna) nooit thee met suiker of koffie. 15% van de kinderen drinkt dit één tot twee keer per week. Ongeveer de helft van de ouders heeft aangegeven dat hun kind (bijna) nooit frisdrank met prik drinkt. Een kwart van de kinderen drinkt dit type drankje één tot twee keer per week. Van de type drankjes die genoemd zijn als antwoordcategorie bij de vraag wordt het minst vaak door de kinderen sportdrankjes (zoals AA drink en Redbull) gedronken. Acht van de tien kinderen drinkt dit drankje (bijna) nooit Klaarmaken van de maaltijd Er is niet alleen aan de ouders gevraagd hoe vaak hun kinderen bepaald voedsel eten of drinken. Er is ook gevraagd of de kinderen wel eens helpen met bij het klaarmaken van een maaltijd. Het merendeel van de kinderen (67%) is soms in te keuken te vinden om te helpen met koken. Ongeveer één op de tien kinderen helpt altijd tot vaak hun ouders bij het klaarmaken van een maaltijd (11%). Ruim één op de vijf kinderen helpt (bijna) nooit in de keuken. Pagina 15 van 21

16 3.2 Voeten van de vloer Lopend of fietsend naar school Zeven op de tien kinderen gaat elke dag zelf lopend of op de eigen fiets naar school. Eén op de tien doet dit meerdere dagen per week (3 tot 4 dagen per week). Driekwart van de kinderen woont relatief dichtbij school. Zij zijn tussen de 1 en 10 minuten onderweg naar school als ze zelf lopend of fietsend naar school toe gaan. Van de groep kinderen die altijd wordt gehaald en gebracht (13% die dus nooit zelf lopend of fietsend naar school gaat) kan niet worden gezegd dat ze minder lichamelijk actief zijn. Een derde van de kinderen wordt door één van de ouders naar school gebracht omdat de school te ver weg is. Vaak wordt door ouders ook als reden genoemd dat het wegbrengen naar school wordt gecombineerd met het woon-werk-verkeer van de ouders zelf. Anders gezegd, ouders zetten hun kinderen af op school onderweg naar hun werk. Kinderen brengen en ophalen is vaak ook tijdsbesparend en logistiek makkelijker te regelen. Werkende ouders proberen zo efficiënt mogelijk met hun tijd om te gaan Sporten en actief bewegen Volgens de ouders bewegen hun kinderen actief en regelmatig: Zes van de tien kinderen doet één tot twee keer week aan een sport bij een sportclub- of vereniging. Iets meer dan een kwart van de kinderen doet dit zelfs drie tot vier dagen per week. De helft van de kinderen beweegt elke dag actief buiten een sportvereniging om. Hiervan is het grootste percentage buiten spelen (zie paragraaf ). Bijna een derde van de kinderen doet dit ook regelmatig, namelijk drie tot vier dagen per week. Eén op de tien kinderen sport nooit bij een sportclub of -vereniging. Het percentage kinderen dat sport/actief beweegt buiten verenigingsverband om ligt lager, namelijk 2%. Kinderen van ouders in de hogere inkomensgroepen (twee keer modaal of meer) sporten vaker 3-4 keer per week bij een sportclub/-vereniging dan kinderen uit de lagere inkomensklassen (modaal inkomen of lager); 38% versus 28% en 18% Buiten Spelen Bijna de helft van de basisschoolkinderen speelt dagelijks buiten na schooltijd (45%). Ongeveer een derde van de kinderen (30%) speelt ook regelmatig buiten, zij spelen 3 tot 4 dagen per week buiten op straat. Pagina 16 van 21

17 3.2.4 Televisie kijken Het merendeel van de ouders geeft aan dat hun kind één tot twee uur per dag televisie kijkt (41%). Een kwart van de kinderen kijkt ook dagelijks televisie, maar dan korter; tot één uur per dag. Eén op de vijf kinderen (20%) zit twee tot 3 uur per dag voor de buis. Slechts 8% van de kinderen zit drie uur of langer per dag voor de TV. 3.3 Van top tot teen Allergie, chronische ziekte en/of handicap 71% van de ouders heeft geen kinderen die een allergie, chronische ziekte (zoals astma) of een handicap hebben. 17% van de ouders heeft één of meerdere kinderen met een allergie, 11% kind(-eren) met astma, 3% andere chronische ziekte, 2% lichamelijke handicap, 1% geestelijke handicap, 4% gedragsstoornis. Als er sprake is van aandoening, dan geldt dat in de meeste gevallen voor één kind per gezin. Slechts een enkele keer komt het bij 2 kinderen in een gezin voor Ziek thuis 25% van de ouders geeft aan de hun jongste kind afgelopen schooljaar geen enkele keer vanwege ziekte thuis is gebleven in het schooljaar Bij 75% van de ouders is dit wel het geval. Gemiddeld blijven kinderen dan in totaal 4,9 dagen in een schooljaar ziek thuis. Met andere woorden, kinderen blijven gemiddeld per jaar een schoolweek thuis vanwege ziekte. Een kwart van de kinderen is in totaal 2 dagen thuis gebleven van school vanwege ziekte Tandverzorging Volgens de ouders gaat de grootste groep kinderen twee keer per jaar voor controle naar de tandarts (88%). Ruim acht op de tien kinderen bezoekt twee keer per jaar de tandarts. Er is een kleine groep die vaker gaat dan twee keer per jaar (3%). Dit percentage bestaat significant meer uit kinderen van allochtone afkomst; 12% van de allochtone kinderen bezoekt jaarlijks met deze frequentie de tandarts. Dit geldt voor 2% van de autochtone groep kinderen. 90% van de autochtone kinderen gaat twee keer per jaar naar de tandarts voor controle. Dit geldt voor 72% van de allochtone kinderen. De grootste groep kinderen poetst de tanden met een passende tandenborstel; ruim eenderde van de kinderen gebruikt een junior-tandenborstel. Eén op vijf kinderen gebruikt een kinder-tandenborstel (21%). En nagenoeg één op vijf kinderen gebruikt een elektrische tandenborstel speciaal voor kinderen om de tanden te poetsen (18%). Meer dan de helft van de ouders vervangt regelmatig de tandenborstel of opzetstukje van de elektrische tandenborstel van hun kind. 57% vervangt eens per twee tot drie Pagina 17 van 21

18 maanden. 12% van de ouders vervangt de tandenborstel vaker dan één keer per kwartaal. Zij vervangen dit één keer per maand. Bijna eenderde van de ouders vervangt de tandenborstel of twee tot drie keer per jaar Computeren Frequentie Zes van de tien kinderen zit dagelijks tot maximaal een uur thuis achter de computer (65%). Van de kinderen zit 12% nooit achter de pc. Dit percentage bestaat significant vaker uit kinderen uit de onderbouw; 15% van de kinderen uit de onderbouw zit nooit achter een pc en dit geldt voor 6% van de kinderen uit de bovenbouw. Bijna één op de vijf kinderen computert dagelijks één tot twee uur (18%). Deze frequentie geldt vaker voor kinderen uit de bovenbouw; een kwart van deze kinderen hanteert deze frequentie. Terwijl dezelfde tijd geldt voor 14% van de kinderen uit de onderbouw. Met andere woorden, hoe ouder de kinderen op de basisschool hoe meer tijd zij dagelijks achter de computer doorbrengen. Computerplek thuis De tijd die kinderen achter de computer doorbrengen zegt niet alleen iets over de algemene gezondheid van kinderen (beweging of stilzitten/fijne motoriek). Daarnaast is het ook belangrijk dat kinderen op een dergelijke manier achter de pc zitten dat dit verantwoord is. Dit om overbelasting te voorkomen. Eén van deze manieren is beide onderarmen goed op tafel leggen zodat die voldoende ondersteuning krijgen en niet overbelast worden. Er is dan ook aan de ouders gevraagd of zij thuis de computerplek op een dergelijke manier hebben ingericht dat kinderen verantwoord kunnen computeren (en dus beide onderarmen op tafel kunnen leggen). Iets meer dan driekwart van de ouders heeft aangegeven dat bij hen thuis de computerplek op dergelijke wijze is ingericht (77%). Voor 22% van de computerplekken thuis geldt dit echter niet. En 1% van de ouders heeft aangegeven niet over een computerplek thuis te beschikken. 3.4 Lekker in je vel Het onderdeel lekker in je vel richt zich op de sociale omgeving van de kinderen. Of een kind lekker in zijn vel zit, hoe hij/zij met andere kinderen omgaat en de mate van zelfvertrouwen zijn enkele voorbeelden van de sociale omgeving van kinderen. Aan de ouders is gevraagd in de test aan te geven in hoeverre zij het eens of oneens zijn met bepaalde stellingen over dit onderwerp. Uit de antwoorden van de ouders komt naar voren dat nagenoeg alle kinderen (98%) over het algemeen een goede gezondheid hebben, goed kan zien (96%) en een goed gehoor hebben (94%). Met andere woorden, de algemene fysieke gezondheid van kinderen is over het algemeen goed te noemen. Pagina 18 van 21

19 Ook in de sociale omgang met andere kinderen voelen de basisschoolkinderen, volgens hun ouders, zich lekker in hun vel. Hier geldt ook dat nagenoeg alle kinderen over het algemeen met plezier naar school gaan (94%) en regelmatig met vriendjes/vriendinnetjes van school of uit de buurt spelen (93%). Er is hier echter wel een significant verschil op basis van afkomst. Kinderen van autochtone afkomst spelen vaker samen met andere kinderen dan kinderen van allochtone afkomst (95% versus 80%). Volgens het merendeel van de ouders beschikken hun kinderen over genoeg zelfvertrouwen: 93% van de ouders is het eens met de stelling dat hun kind over het algemeen tevreden met zichzelf is. Daarnaast is 88% van de ouders van mening dat hun kind over het algemeen voor zichzelf opkomt. Driekwart van de ouders heeft aangegeven dat hun kind nooit andere kinderen pest of plaagt. Er is hier significant verschil aan te wijzen op basis van het gezinsinkomen. 72% van de ouders met een laag inkomen is het eens met de stelling dat hun kind nooit anderen pest of plaagt. Ditzelfde geldt voor 83% van ouders met een hoog inkomen. Eén op de tien ouders denkt of weet dan hun kind wel eens andere kinderen pest of plaagt. Zij hebben dan ook aangegeven dat ze het oneens zijn met de stelling. Volgens 15% van de ouders wordt of is hun kind wel eens gepest door anderen. 71% van de ouders heeft aangegeven dat dit hun kind niet is overkomen. Zij waren het dan ook eens met de stelling mijn kind is/wordt nooit gepest. 3.5 In en om het huis Ongelukjes Bij dit onderdeel van de test is onder andere aan de ouders gevraagd of hun kind dit jaar thuis een ongelukje heeft gehad, waardoor ze met het kind naar de dokter moesten. De peildatum voor deze rapportage is december 2006, dus we gaan er in deze rapportage dan ook van uit dat het bij deze vraag gaat over het gehele jaar % van de ouders heeft aangegeven afgelopen jaar wel eens bij de dokter langs te zijn geweest, nadat hun kind thuis een ongelukje had gehad. Bij 86% van de ouders is dit in 2006 niet voorgevallen (basis: allen in percentages). Vervolgens is aan de ouders die afgelopen jaar met hun kind een bezoek hebben gebracht aan een dokter ten gevolge van een ongelukje gevraagd waar dit ongelukje dan heeft plaatsgevonden. In de meeste gevallen zijn de ongelukjes tijdens het buiten spelen gebeurd (44%). Bij bijna eenderde van de gevallen (30%) heeft het ongelukje ergens in huis plaatsgevonden. Deze plek is niet nader gespecificeerd in de test. Pagina 19 van 21

20 3.5.2 Voorzorgsmaatregelen en voorzieningen brandveiligheid Als eerste is aan de ouders gevraagd of zij thuis voorzorgsmaatregelen en voorzieningen ten aanzien van brandveiligheid hebben getroffen. Uit de antwoorden blijkt dat driekwart van de ouders thuis maatregelen hebben getroffen. Dit betekent dat een kwart van de ouders thuis geen voorzieningen heeft getroffen. Vervolgens is aan de groep ouders die wel thuis voorzorgsmaatregelen en voorzieningen hebben getroffen, gevraagd welke dan thuis aanwezig zijn. Dan blijkt dat het merendeel van de ouders een aantal voorzorgsmaatregelen en voorzieningen heeft getroffen om te voorkomen dat er brand kan uitbreken. Zo heeft 88% van de ouders rookmelders in huis aangebracht. Driekwart van de ouders let er op dat er geen brandende kaarsen in een ruimte zijn zonder dat een volwassene aanwezig is. En ruim de helft van de ouders heeft een onderhoudscontract voor de CV/geiser/schoorsteen, controleert regelmatig het stoffilter van de wasdroger en heeft lucifers/aanstekers/e.d. buiten bereik van de kinderen liggen. Vluchtroute Het is niet alleen belangrijk om de diverse voorzorgsmaatregelen en voorzieningen voor brandveiligheid te treffen. Daarnaast is het ook belangrijk dat ouders weten wat thuis de vluchtroute is voor het geval er thuis brand uitbreekt. Aan de ouders is dan ook gevraagd of thuis wel eens de vluchtroute samen met de kinderen hebben geoefend. Van de ouders die de test hebben ingevuld, geeft 15% aan dat ze dit daadwerkelijk hebben gedaan. De grootste groep ouders (85%) heeft nooit samen met hun kinderen de vluchtroute geoefend Ventilatievoorzieningen Voor een gezond en veilig leefklimaat thuis is niet alleen belangrijk om voorzorgsmaatregelen te treffen voor de brandveiligheid. Het is daarnaast ook belangrijk om een huis voldoende te ventileren en hiervoor voorzieningen te treffen. Voldoende frisse lucht in huis is belangrijk voor kinderen én volwassenen. Acht van de tien ouders maakt altijd tijdens en na het koken gebruik van een afzuigkap. Ruim de helft van de ouders zet altijd na het douchen het badkamerraam open en zorgt ervoor dat de woonkamer en kinderslaapkamer 24 uur per dag geventileerd wordt. Ongeveer een derde van de ouders doet dit niet altijd, maar wel regelmatig (vaak). Bij het merendeel van de gezinnen wordt thuis niet gerookt (65%). Echter, één op de vijf ouders heeft aangegeven dat er bij hen thuis vaak tot bijna altijd wordt gerookt (21%). Tenslotte is ook aan de ouders gevraagd of hun kinderen thuis wel eens last hebben van een loopneus, tranende ogen, niezen of hoesten als hun kind niet verkouden is. Ongeveer zeven van de tien kinderen ondervindt hier nooit last van. Ongeveer een kwart van de ouders heeft aangegeven dat hun kind soms deze verschijnselen heeft. Er is een klein percentage dat hier vaak of altijd last van heeft (4%). Pagina 20 van 21

21 4 Onderzoeksverantwoording 4.1 Doel van het onderzoek De doelstelling van Ga voor gezond! test: Het bieden van een onderzoekstool waarmee de mate van gezondheid op gedragsniveau van kinderen, ouders en leerkrachten inzichtelijk gemaakt kan worden voor de betrokken partijen (NIGZ, participanten, sponsors, etc.,) en voor respondenten zelf, aan de hand van directe feedback op de test. 4.2 Onderzoeksdoelgroep De onderzoeksdoelgroep kan als volgt worden omschreven: kinderen (5 t/m 12 jaar), ouders en leerkrachten van basisscholen in Nederland die meedoen aan de nationale scholen competitie Ga voor gezond! Tot 1 december 2006 hebben per groep de volgende aantallen de tests ingevuld: Kinderen: Ouders: 1095 Leerkrachten: Onderzoeksopzet De test is online uitgevoerd, waarbij deelnemers via de website van Ga voor gezond konden inloggen op de test. Voor de drie verschillende tests staan aparte links op de website, waardoor respondenten direct toegang konden vinden voor de test die op hen van toepassing is. Elke test bestaat uit de volgende vijf gezondheidsthema s: Smikkelen en smullen (voeding) Voeten van de vloer (beweging) Van top tot teen (lichamelijke gezondheid) Lekker in je vel (sociale omgeving) Binnen en buiten (gezond en veilig schoolklimaat) Direct na het invullen van één van de onderdelen, ontvingen de respondenten via de pc directe persoonlijke feedback. In deze feedback is opgenomen: de score die weergeeft in welke mate een respondent gezond leeft en tips en adviezen om nog gezonder te leven. Pagina 21 van 21