PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. V^/^0\^/ II. Dat. 0 8 JAN ontv.: Routing

Transcriptie

1 Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax overijssel.nl postbus@overijssel.nl RABO Zwolle Provinciale Staten van Overijssel PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL Reg.nr. V^/^0\^/ II Inlichtingen bij nw. JJ. van der Zee Elefoon J.vd.Zee@overijssel.nl Dat. 0 8 JAN 2013 ontv.: Routing a.d. Bijl.: Datum Kenmerk 2012/ Pagina 1 Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ ] anders, en wel: Bijlagen 1. Eerste tussentijdse analyse effecten IkStartSmart Overijssel; 2. Startersdocument Kamer van Koophandel. Hierbij ontvangen uw Staten een informerende brief inzake Investeringsprestatie Starters- en ondernemersondersteuning van de Kemtakenbegroting Dit naar aanleiding van de toezegging aan de Statenleden de heren Reesink en Meulink (CDA-fractie) tijdens de behandeling van de Kerntakenbegroting 2013 in de Statencommissie 31 oktober jl. Op meerdere momenten hebben uw Staten aandacht gevraagd voor de positie van starters en het belang van een stevige structuur voor starters- en ondernemersondersteuning. In de Kerntakenbegroting 2013 is afgesproken: Investeringsprestatie Starters- en ondernemersondersteuning. Projectresultaat Realisatie coalitieperiode Prestaties 2013 Stevige structuur voor starters- en ondernemersondersteuning in Overijssel. Samenwerking tussen regionaal orgaan zelfstandigen ROZ, Kamer van Koophandel en andere intermediaire organisaties rond starters- en mkb-ondersteuninq in Overijssel Afronding 'MKB na de crisis' (200 adviestrajecten mkb-bedrijven). Dit betreft een investering van ,- euro. Mijlpalen 2013 Voortgang 'IkStartSmart' (150 begeleidingstrajecten). Dit betreft een investering van ,- euro. Statenbrief formalisering van samenwerkingsafspraken tussen ROZ, KvK en andere begeleidingsorganisaties. Datum verzending 08. JAN 2013 provincie verijssel

2 Conform het Uitvoeringskader Kerntaak regionale Economie ondersteunt de provincie initiatieven die starters helpen in hun ondernemerschap, zodat ze sneller en succesrijker beginnen en zo de slaagkans van hun bedrijf vergroten. In het Uitvoeringsprogramma Human Capital die uw Staten ter vergadering van januari zullen behandelen, is starters- en ondernemersondersteuning een van de vier inhoudelijke actielijnen. In 2010 en 2011 heeft de provincie geïnvesteerd in de programma's IkStartSmart (ISS) en 'MKB na de Crisis'. Het project IkStartSmart Overijssel richt zich op kansrijke (pré-)starters en ondernemers, waaronder (Z)ZP'ers, die minder dan drie jaar actief zijn met hun onderneming in de provincie Overijssel. Het project heeft een looptijd van drie jaar. De start van het programma heeft plaatsgevonden op de Startersdag in november Het project eindigt in december Het doel is om in deze periode 875 (startende) ondernemers te begeleiden. De provincie financiert het programma voor een bedrag van ,- euro. IkStartSmart ondersteunt startende ondernemers met een individueel begeleidingstraject, waar na een ondernemerstest een maatwerktraject wordt geboden met onder meer coaching, netwerkbijeenkomsten en trainingen van diverse vaardigheden. Kamer van Koophandel Oost- Datum Nederland voert dit project uit in samenwerking met gemeenten, onderwijs, de Regionale Bureau's Zelfstandigen en Stichting Qredits (microkrediet). Belangrijke doelstelling van Kenmerk IkStartSmart is om de uitval van startende ondernemers na vijfjaar terug te brengen van 2012/ % naar 30%. Voorwaarde voor deelname is dat de deelnemer niet langer dan 3 jaar pagina geleden zijn of haar onderneming is gestart. Starters ervaren gedurende de eerste jaren van 2 hun onderneming een aantal knelpunten. Uit onderzoek blijkt dat deze knelpunten zich veelal voordoen in het tweede en vijfde levensjaar van de onderneming. Ondersteuning kan dan bijdragen aan het succesvol voortbestaan en daarmee aan de groeiambitie van de onderneming. Op het IkStartSmart programma vindt effectmeeting plaats door Radboud Universiteit Nijmegen. De eerste tussentijdse analyse van de effecten toont aan dat de ondernemersvaardigheden van de ondernemers die het IkStartSmart-traject hebben afgerond, zijn verbeterd. De tweede effectmeeting vindt plaats in januari Het programma MKB na de crisis van de Regionale Organisatie Zelfstandigen (ROZ) Twente heeft tot doel om ondernemers te helpen de gevolgen van de economische crisis het hoofd te bieden. De provincie heeft in 2011 een subsidie van ,- euro beschikbaar gesteld. Het programma richt zich op dienstverlening op het terrein van bedrijfseconomische vernieuwing voor het MKB in Twente. De doelgroep betreft MKB bedrijven. Doelstelling is 200 eerstelijnsadviezen aan ondernemers en bedrijven. Er wordt uitgegaan van vervolgdienstverlening aan de helft van deze ondernemers en bedrijven. Naast doelen als een verbeterde bedrijfsvoering, innovatie en herstructurering is het doel om 20 bedrijven die anders zouden worden beëindigd met goede perspectieven te laten voortbestaan, om 50 tot 100 arbeidsplaatsen te redden, om een bijdrage te leveren aan de uitbreiding van de werkgelegenheid in het MKB met 150 tot 300 arbeidsplaatsen en indirect een bijdrage aan de werkgelegenheid, in het bijzonder bij toeleveranciers en facilitaire dienstverleners. Resultaat van het programma tot nu toe is dat 21 bedrijven zijn geholpen in hun voortbestaan. Hier zijn 83 arbeidsplaatsen mee gemoeid. Voor studentondernemers bestaat er een ondersteuningsstructuur vanuit het Kennispark waarin naast de Universiteit Twente ook Saxion participeert. Hogeschool Windesheim, Deltion college en Landstede hebben gezamenlijk de topondernemerregeling in de markt gezet. Daarnaast bouwt Hogeschool Windesheim momenteel aan een ondersteuningsstructuur voor studentondernemerschap en valorisatie a la Kennispark.

3 Vanuit de markt, vaak met ondersteuning van een gemeente, zijn enkele initiatieven in Overijssel om een fysieke plek in te richten waar starters naar toe kunnen met hun vragen. Naast de locaties van de KvK in Enschede en Zwolle zijn er momenteel in Overijssel een aantal fysieke plekken waar een ondernemershuis wordt gedraaid zoals in Deventer en in Hardenberg. Er worden veel uiteenlopende zaken georganiseerd door heel de provincie voor startende ondernemers om elkaar te ontmoeten. Wat ze nodig hebben is een facilitator die zo'n bijeenkomst voor ze organiseert. IkStartSmart probeert zo'n facilitator te zijn door netwerkbijeenkomsten en themabijeenkomsten te organiseren. Elk kwartaal biedt IkStartSmart een netwerkbijeenkomst aan met als doel om deelnemers kennis te laten maken met de do's en donts van netwerken. Daarnaast organiseren ze elk kwartaal een themabijeenkomst. In die bijeenkomsten is de insteek in eerste instantie om kennis van een bepaald thema over te dragen en vervolgens te netwerken. De thema- en netwerkbijeenkomsten worden altijd door een externe specialist begeleid en trekken per keer ongeveer 40 deelnemers. Datum In 2013 gaan wij de lopende programma's 'IkStartSmart' en 'MKB na de crisis' evalueren De evaluatie moet onder andere inzicht geven in de levensvatbaarheid van bedrijven die Kenmerk hebben deelgenomen in een van de ondersteuningsprogramma's ten opzichte van bedrijven 2012/ die hier niet aan deelnemen. Op basis van de uitgevoerde evaluatie in 2013 zullen wij onze pagina activiteiten bezien om de stevige structuur voor starters- en ondernemersondersteuning in 3 Overijssel te bestendigen. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter,

4 IkStartSmart Overijssel Locatie Apeldoorn, Christiaan Geurtsweg 8d Postbus GG APELDOORN Ter info aan van Bestuur en directie Kamer van Koophandel Oost Nederland Stichting IkStartSmart Provincie Overijssel Gemeenten Overijssel Coaches IkStartSmart Overijssel Remco Verhaaf Projectleider IkStartSmart Overijssel datum Januari 2012 Onderwerp Eerste tussentijdse analyse effecten IkStartSmart Overijssel Eerste tussentijdse analyse effecten IkStartSmart Overijssel IkStartSmart Overijssel wordt mogelijk gemaakt door: Provincie Overijssel, deelnemende gemeenten en de Kamer van Koophandel Oost Nederland

5 Eerste tussentijdse analyse effecten IkStartSmart Overijssel 1 Analyse van de e-scan ondernemerstest Begin januari 2012 zijn er 312 deelnemers in IkStartSmart Overijssel (ISS OV), die de eerste e-scan ondernemerstest hebben gemaakt. Onder deze 312 deelnemers zijn er 71 die ook al de tweede e-scan hebben gemaakt. De e-scan ondernemerstest meet een aantal relevante ondernemerseigenschappen en ondernemersvaardigheden. Daarmee bevat de e-scan ondernemerstest belangrijke informatie om uitspraken te doen of ISS Overijssel aan de doelstellingen voldoet. Die doelstelling is namelijk niet alleen om voor méér ondernemers te zorgen, maar ook voor betere ondernemers. Met name voor het laatste aspect betere ondernemers zijn de e-scan gegevens van belang. In het startersvolgsysteem (svs) worden van de deelnemers niet alleen de e-scan gegevens vastgelegd, maar ook nog veel andere informatie. Die informatie heeft zowel betrekking op de beginsituatie (via het intakeformulier) als op het verloop en de afsluiting van het ISS-traject (via outtake formulier en coachenquête). In deze eerste tussentijdse analyse beperken we ons echter tot de gegevens van de e-scan ondernemerstest. Overigens worden in de e-scan ondernemerstest ook enkele achtergrondgegevens van de deelnemers geregistreerd, namelijk geslacht, leeftijd en branchekeuze. Deze kenmerken hebben we in de analyse betrokken. In deze analyse hebben we daarnaast steeds een vergelijking gemaakt met IkStartSmart Gelderland (ISS GLD). 2 Geslacht, leeftijd bij instroom en branchekeuze van de deelnemers Meer vrouwen dan mannen Onder de 312 deelnemers uit ISS OV zijn 123 mannen (39%) en 189 vrouwen (61%). Ook in ISS GLD zitten meer vrouwen dan mannen (44% mannen en 56% vrouwen). Zowel jongere als oudere deelnemers Van de ISS OV-deelnemers is 32 procent bij de start van het traject 35 jaar of jonger; 41 procent is jaar en 27 procent is 46 jaar of ouder. Ook op dit punt is er niet zoveel verschil met de deelnemers van ISS GLD (daar zijn deze percentages respectievelijk 26, 40 en 34%). Zowel trajecten van een half jaar als wat langere Inmiddels hebben 71 ISS OV-deelnemers het traject afgerond. Van deze 71 heeft 21 procent een traject van hooguit een half jaar gehad, 48 procent heeft een traject van 7-8 maanden gehad en 31 procent een traject van 9 maanden of meer (= vrijwel altijd 9-10 maanden). Bij ISS GLD zijn deze cijfers respectievelijk 23, 29 en 48 procent. Bij ISS GLD is dus wat vaker sprake van trajecten van 9 maanden of meer. Enige voorzichtigheid is hier echter wel geboden. Bij ISS OV gaat het nog maar om 71 uitgestroomde deelnemers. Het verschil tussen ISS OV en ISS GLD is nog niet statistisch getoetst, maar waarschijnlijk is het verschil tussen 48 procent langere trajecten in ISS GLD en 31 procent in ISS OV statistisch niet significant. Bovendien hoeft een langere duur van het traject nog niet in te houden dat er ook meer gesprekken met de coach, etc. zijn geweest.

6 Branchekeuze In de e-scan ondernemerstest zit tevens een aanduiding van de branchekeuze van de deelnemers. Ruim een derde deel (37% van de ISS OV-deelnemers) zit in de zakelijke dienstverlening (ISS GLD: 31%); 21 procent in de persoonlijke dienstverlening (ISS GLD: 21%); 13 procent in de overige dienstverlening (ISS GLD: 15%); 10 procent in de handel en dat is meestal detailhandel (ISS GLD: 11%) en de rest (19%) zit in een andere branche (ISS GLD: 22%). Ook op dit punt is er dus weinig verschil tussen de ISS OV-deelnemers en de ISS GLD-deelnemers. Voor ISS OV gaat op dat de vrouwelijke deelnemers vaker (32%) in de persoonlijke dienstverlening actief zijn of willen worden dan de mannelijke deelnemers (4%). Mannen kiezen vaker (49%) dan vrouwen (29%) voor de zakelijke dienstverlening. Op een later moment zullen we, bijvoorbeeld met behulp van het dossiernummer, een gedetailleerder beeld van de branchekeuze laten zien. 3 Zwakke punten vooral bij risicobereidheid en marketing Figuur 1 geeft een overzicht van de uitkomsten van de eerste e-scan ondernemerstest voor de 312 ISS OVdeelnemers. Figuur 1 Mate waarin relevante ondernemerseigenschappen en ondernemersvaardigheden als aandachtspunten naar voren komen in de e-scan ondernemerstest (beginmeting) Ondernemerstest: zwakke punten 1. Flexibiliteit 0 2. Prestatiegerichtheid 6 3. Creativiteit Sociale oriëntatie Doorzettingsvermogen Dominantie Informatie zoekgedrag Effectiviteit 9. Plannen& organiseren 10. Zelfstandigheid 11. Financieel beheer 12. Marktgerichtheid 13. Risicobereidheid 14. Marketing Figuur 1 laat de uitkomsten zien van de ondernemerstest die de ISS OV-deelnemers aan het begin van hun IkStartSmart -traject hebben gemaakt. Flexibiliteit, prestatiegerichtheid, creativiteit, sociale oriëntatie, doorzettingsvermogen en dominantie komen bij vrijwel alle deelnemers als (redelijk) sterke punten naar voren. Informatie zoekgedrag, plannen & organiseren en zelfstandigheid vormen daarentegen bij procent van de

7 ISS OV-deelnemers een aandachtspunt. Financieel beheer, marktgerichtheid en marketing vormen zelfs bij circa de helft van de deelnemers een aandachtspunt, en dat gaat ook op voor risicobereidheid. Het sterkte-zwakte profiel van ondernemerseigenschappen en ondernemersvaardigheden van de ISS OV-deelnemers wijkt nauwelijks af van dat bij de ISS GLD-deelnemers. Zowel bij de ISS OV-deelnemers als bij de ISS GLDdeelnemers gaat op dat de zwakke punten vooral zitten in: financieel beheer, marktgerichtheid, risicobereidheid en marketing. Er is, bij de ISS OV-deelnemers, op de meeste punten nauwelijks of geen verschil tussen de testscores van mannen en van vrouwen. Alleen komen financieel beheer en marketing bij vrouwen nog vaker als aandachtspunt naar voren (bij respectievelijk 44% en 65%) dan bij mannen (respectievelijk 30 en 50%). Het sterkte-zwakte profiel van de deelnemers die op jongere leeftijd instromen in ISS OV, dat wil zeggen op 35-jarige leeftijd of eerder, wijkt nauwelijks af van de oudere instromers, dat wil zeggen deelnemers die bij instroom in ISS OV 46 jaar of ouder zijn. Naar branchekeuze van de ISS OV-deelnemers zijn er wel enkele duidelijke verschillen. Deelnemers die zich richten op de persoonlijke dienstverlening komen duidelijk vaker dan deelnemers die zich richten op de zakelijke dienstverlening als zwak naar voren uit de e-scan ondernemerstest op de volgende punten: sociale oriëntatie (bij respectievelijk 31 en 8% aandachtspunt, financieel beheer (bij respectievelijk 65 en 17% aandachtspunt ) en informatie zoekgedrag (bij respectievelijk 29 en 9% aandachtspunt ). Bij 9 van de 10 deelnemers is sprake van aandachtspunten Bij 29 (9%) van de 312 komen in de eerste e-scan ondernemerstest geen aandachtspunten naar voren. Bij de andere 273 deelnemers is de situatie bij aanvang van het ISS OV-traject als volgt: 1 aandachtspunt 40 deelnemers (13% van 312) 2 aandachtspunten 46 deelnemers (15% van 312) 3 aandachtspunten 36 deelnemers (12% van 312) 4 aandachtspunten 48 deelnemers (15% van 312) 5 aandachtspunten 32 deelnemers (10% van 312) 6 aandachtspunten 81 deelnemers (26% van 312) De 71 ISS OV-deelnemers die inmiddels uitgestroomd zijn, wijken weinig van het algemene beeld af. Van deze 71 bracht de eerste e-scan ondernemerstest bij 62 (87%) een of meer aandachtspunten aan het licht. 4 Verschil tussen de voor- en nameting van de e-scan ondernemerstest De deelnemers aan ISS OV hebben op twee momenten de e-scan ondernemerstest gemaakt, namelijk bij instroom in het project en bij beëindiging. Dit biedt veel informatie over de ontwikkeling die de deelnemers aan IkStartSmart tijdens het traject hebben doorgemaakt. We zullen de resultaten van de eerste 71 ISS OV-uitstromers in deze paragraaf presenteren.

8 Ten behoeve van deze effectmeting hebben we de e-scan ondernemerstest gehanteerd als voor- én nameting. Eerder, in figuur 1, zijn de resultaten van de voormeting aan de orde gekomen. Nu, in figuur 2 vergelijken we de scores van de 71 deelnemers op de voormeting met hun scores op de nameting. Figuur 2 maakt duidelijk dat het IkStartSmart -traject van de deelnemers meer effect heeft op hun ondernemersvaardigheden dan op hun ondernemerseigenschappen. Dat is echter ook te verwachten aangezien de coaching en training in IkStartSmart veel meer gericht zijn op de ondernemersvaardigheden dan op de ondernemerseigenschappen. Figuur 2 Gemiddelde scores (rapportcijfers) van de 71 ISS OV-uitstromers op respectievelijk de eerste en de tweede e-scan ondernemerstest Effecten op ondernemersvaardigheden (gemiddeld) CR = creativiteit ZH = zelfstandigheid DO = dominantie DV = doorzettingsvermogen FL = flexibiliteit PG = prestatiegerichtheid RB = risicobereidheid EF = effectiviteit 8,5 8 7,5 7 6,5 6 PL = plannen en organiseren 5,5 SO = sociale oriëntatie FB = financieel beheer 5 MH = marktgerichtheid IZG = informatie zoekgedrag MA = marketing 8,1 8,1 8 7,9 7,8 7,7 7,6 7,5 7,5 7,5 7,4 7,2 7,2 7,1 7,1 7,1 6,9 6,8 6,6 6,6 6,6 6,3 6,1 6,1 5,9 5,6 5,4 CR ZH DO DV FL PG RB EF PL SO MH* FB* IZG* MA* * = significant verschil tussen 1 e en 2 e test = eerste meting = tweede meting In figuur 2 maken we gebruik van de cijfermatige scores uit de e-scan ondernemerstest. In het rapport dat de deelnemers hebben ontvangen op basis van de gemaakte e-scan ondernemerstest wordt ook een waardering gegeven, lopend van uitschieter (zeer sterk punt) tot aandachtspunt. Figuur 3 geeft deze waarderingen weer. We hebben ons hierbij beperkt tot de vaardigheden waarvoor opgaat dat er een significant verschil naar voren komt tussen de uitkomsten van de eerste en de tweede e-scan ondernemerstest (zie ook figuur 2). In figuur 2 en 3 zijn alleen de scores verwerkt van de 71 ISS OV-deelnemers deelnemers die beide ondernemerstesten, dus zowel de voormeting als de nameting, hebben ingevuld. Met name vaardigheden ten aanzien van marketing, informatie zoekgedrag, financieel beheer en marktgerichtheid zijn versterkt De duidelijkste effecten komen naar voren bij de ondernemersvaardigheden op het gebied van marketing en informatie zoekgedrag. Ook ten aanzien van ondernemersvaardigheden zoals financieel beheer en marktgerichtheid komen significante verschillen naar voren tussen de voor- en de nameting. De uitkomsten wijken niet veel af van die bij ISS GLD. Bij ISS GLD waren er wel wat meer significante verschillen tussen de eerste en de tweede e-scan ondernemerstest, maar de analyse bij ISS GLD had ook betrekking op veel meer uitstromers dan bij ISS OV. Bij ISS GLD kwamen ook significante verschillen naar voren ten aanzien van: effectiviteit, sociale oriëntatie en planning & organisatie. De 71 ISS OV-deelnemers scoren in de tweede e-scan

9 ondernemerstest op deze punten weliswaar beter dan in de eerste e-scan ondernemerstest, maar de verschillen zijn bij dit betrekkelijk geringe aantal uitstromers (71) (nog) niet significant. Vinden we in een vervolganalyse op meer uitstromers dezelfde verschillen dan zijn ze wel significant. En de verwachting is dat dit ook zal gebeuren. Bij de meeste deelnemers zijn zwakke punten opgelost of verbeterd Tot nog toe hebben we steeds resultaten op groepsniveau gepresenteerd. Zo hebben we de verschillen tussen de eerste en de tweede e-scan ondernemerstest laten zien voor de gehele groep van 71 ISS OV-uitstromers. We zullen nu de verschillen op individueel niveau laten zien. Daarbij hanteren we niet de cijfermatige scores (zie figuur 2) maar de in de e-scan rapporten naar de deelnemers teruggekoppelde waarderingen. Het argument hiervoor is dat naar alle waarschijnlijkheid deze waarderingen in termen van uitschieter, sterk punt, redelijk sterk punt en aandachtspunt veel meer bepalend zijn geweest voor de invulling van het IkStartSmart -traject dan de cijfermatige scores. Op basis van de resultaten van beide e-scan ondernemerstesten is het volgende onderscheid op individueel niveau, dus op het niveau van de individuele deelnemers, gemaakt van: Nooit zwak punt geweest. Dit wil zeggen dat de desbetreffende eigenschap/vaardigheid noch uit de eerste noch uit de tweede e-scan als een aandachtspunt naar voren kwam. In IkStartSmart -traject opgelost. Dit wil zeggen dat de desbetreffende eigenschap/vaardigheid in de eerste e- scan als een aandachtspunt naar voren kwam, maar in de tweede e-scan niet meer. In IkStartSmart -traject evident geworden. Dit wil zeggen dat de desbetreffende eigenschap/vaardigheid in de eerste e-scan niet als een aandachtspunt naar voren is gekomen, maar in de tweede e-scan wél. In IkStartSmart -traject niet aangepakt of niet opgelost. Dit wil zeggen dat de desbetreffende eigenschap/ vaardigheid in zowel de eerste als in de tweede e-scan als aandachtspunt naar voren komt. Het kan zijn dat in het IkStartSmart -traject van de desbetreffende deelnemers prioriteit aan andere punten is gegeven, maar het is ook mogelijk dat er in het traject wél aandacht aan is besteed, maar dat dit niet het gewenste resultaat heeft gehad. E-scan ondernemerstest legt vinger (meestal) op zere plek In de analyse wordt duidelijk dat het maar weinig voorkomt dat een bepaalde ondernemerseigenschap/ondernemersvaardigheid in de eerste e-scan niet en in de tweede e-scan ondernemerstest wél als een aandachtspunt benoemd wordt.

10 Figuur 3 Effecten van ISS OV op individueel niveau Effecten op individueel niveau informatie zoekgedrag risicobereidheid financieel beheer marktgerichtheid marketing % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nooit zwak punt geweest in Ikstartsmart traject opgelost in Ikstartsmart traject evident geworden in Ikstartsmart traject niet aangepakt of opgelost Deze situatie doet zich slechts bij 4 van de 14 ondernemerseigenschappen/ondernemersvaardigheden bij meer dan 5 procent van de deelnemers voor, namelijk bij: zelfstandigheid (15 procent van de deelnemers) effectiviteit (11 procent van de deelnemers) risicobereidheid (10 procent van de deelnemers) marktgerichtheid (7 procent van de deelnemers) Dit indiceert dat de e-scan ondernemerstest meestal op een adequate manier de vinger op de zere plek(ken) weet te leggen. Aandachtspunten ten aanzien van informatie zoekgedrag vrijwel altijd verholpen Figuur 3 brengt in beeld in welke mate zwakke punten ( = aandachtspunten) bij de deelnemers tijdens hun ISS OVtraject zijn verdwenen. Bij 12 van de 71 uitgestroomde ISS OV-deelnemers kwam in de eerste e-scan ondernemerstest hun informatie zoekgedrag als een aandachtspunt naar voren. In de tweede e-scan ondernemerstest komt dit nog maar bij 1 van de 71 uitgestroomde ISS OV-deelnemers als een aandachtspunt naar voren. Bij 11 van de 12 is dit zwakke punt in het ISS OV-traject dus verholpen. Ook bij andere ondernemersvaardigheden wordt vaak verbetering gerealiseerd In de eerste e-scan ondernemerstest kwam naar voren dat de zwakke punten bij de ISS OV-deelnemers vooral vaak zaten op het gebied van de marketing, marktgerichtheid, risicobereidheid en financieel beheer. De eerste e-scan ondernemerstest wees uit dat voor elk van deze punten opgaat dat circa de helft van de ISS OV-deelnemers er zwak op scoorde (zie figuur 1). Figuur 3 laat zien dat hier in de ISS OV-trajecten vaak goede resultaten zijn behaald. Dat is met name het geval bij de 3 ondernemersvaardigheden: financieel beheer, marktgerichtheid en marketing. Voor elk van deze 3 vaardigheden gaat op dat zwakke plekken ter zake bij tweederde tot driekwart van de deelnemers aan het eind van hun

11 ISS OV-traject verdwenen blijken te zijn. Zwakke punten ten aanzien van risicobereidheid, een ondernemerseigenschap, blijken aan het eind van het ISS OV-traject wat minder vaak verdwenen te zijn maar toch ook altijd nog in ruim de helft van de gevallen. Op dit punt scoort ISS OV wat beter dan ISS GLD. De effecten bij de 3 ondernemersvaardigheden zijn bij ISS OV en ISS GLD ongeveer gelijk. Meer dan de helft van de zwakke plekken wordt verholpen De eerste e-scan ondernemerstest bracht bij 62 van de 71 inmiddels uitgestroomde ISS OV-deelnemers een of meer aandachtspunten aan het licht. Gemiddeld bleken deze 62 deelnemers precies 4 aandachtspunten te hebben. Uit de tweede e-scan ondernemerstest komt naar voren dat in het ISS OV-traject gemiddeld 2,5 van de 4,0 aandachtspunten zijn verholpen. Bij vrouwen en jonge deelnemers meer effect dan bij mannen en oudere deelnemers Het gemiddeld aantal opgeloste/verholpen aandachtspunten is bij vrouwen (2,8) hoger dan bij mannen (2,0). Er is ook een samenhang met de instroomleeftijd van de 62 deelnemers. Gemiddeld zijn bij deze 62 uitstromers 4,0 aandachtspunten opgelost, maar dit varieert als volgt naar instroomleeftijd: bij instroom 35 jaar of jonger 2,6 bij instroom jaar 2,8 bij instroom 46 jaar of ouder 1,8 Eerder hebben we aangegeven dat het weinig voorkomt dat een bepaalde ondernemerseigenschap/ondernemersvaardigheid in de eerste e-scan ondernemerstest niet, maar in de tweede e-scan ondernemerstest wel als aandachtspunt naar voren komt. Bij de 62 uitstromers blijkt gemiddeld 0,6 eigenschap/vaardigheid in de eerste niet maar in de tweede e-scan ondernemerstest wel als aandachtspunt naar voren te komen. Dit blijkt bij de oudere instromers vaker het geval te zijn dan jongere. In totaal vinden we bij de 62 uitstromers een score van 0,6 maar dit varieert als volgt: bij instroom 35 jaar of jonger 0,3 bij instroom jaar 0,7 bij instroom 46 jaar of ouder 1,0 De resultaten die in de ISS OV-trajecten worden gerealiseerd vertonen dus samenhang met het geslacht en de leeftijd van de deelnemers. Er blijkt geen significante samenhang te bestaan met de branchekeuze van de deelnemers en ook niet met de duur van het traject.

12 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland 1. Ontwikkeling starters 1.1. Ontwikkeling aantal startende ondernemingen (Oost) Nederland Aantal starters Nederland en Oost Nederland Nederland Nederland Oost Nederland Oost Nederland Figuur 1. Bron:Handelsregister KvK Aantal starters per jaar Nederland Aantal starters % 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% Groei t.o.v. voorgaande jaar Groei t.o.v. voorgaande jaar Aantal starters Figuur 2. Bron:Handelsregister KvK De laatste jaren is het aantal startende ondernemingen snel gegroeid, vanaf 2003 zelfs verdubbeld. Deze groei is in het eerste crisisjaar 2009 even tot stilstand gekomen, maar trekt vanaf 2010 gestaag weer aan. De ontwikkeling in Oost Nederland verloopt conform het landelijke beeld. De exacte cijfers per regio en gemeente zijn te vinden op onder lokale informatie. Versie: februari

13 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland 1.2. Ontwikkeling aantal nieuwe ondernemingen internationaal Oprichtingen per 100 bestaande ondernemingen ,7 11,3 10,9 9,7 9,3 8,3 7,9 6,9 6,9 6, Duitsland Verenigd Koninkrijk Nederland Finland Verenigde Staten Oostenrijk België Italië Frankrijk Ierland Figuur 3. Bron: CBS, 2009 Internationaal gezien heeft Nederland een bovengemiddeld aantal oprichtingen (starters en nieuwe dochterondernemingen). Het gemiddelde van de landen in bovenstaande grafiek is 9 oprichtingen per 100 bestaande ondernemingen Starters en conjunctuur Groei BBP en aantal starters Nederland 10% % % Groei BBP in % 4% 2% 0% -2% Aantal starters -4% % 0 BBP(mp)groei% Starters Figuur 4..Bron: CBS, Handelsregister Kamer van Koophandel. De conjunctuur gaat heftiger op en neer dan het aantal starters. Versie: februari

14 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland Er is geen heel duidelijke relatie tussen deze twee. De motieven om te starten (push- en pullfactoren) worden wel beïnvloed door de conjunctuur. Maar omdat de invloed van de conjunctuur op soorten motieven verschillend is, is er geen duidelijke relatie tussen starters en de conjunctuur. De stijging in de afgelopen jaren van het aantal starters wordt veroorzaakt door de trend van een snel groeiend aantal zzp'ers. 2. Overlevingskansen starters Percentage overlevende ondernemers Oost Nederland 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0e jaar 1e jaar 2e jaar 3e jaar 4e jaar 5e jaar 6e jaar Figuur 5. Bron: Kamer van Koophandel Nederland. Starters komen terecht in een omgeving waarin ze moeten concurreren met bestaande ondernemingen. Omdat veel gevestigde ondernemingen al een positie op de markt verworven hebben, is de concurrentie voor veel starters te sterk. Daarom is 42 procent van de ondernemingen vijf jaar na de start al opgeheven. Starters zorgen er wel voor dat bestaande bedrijven alert blijven. Als een gevestigde onderneming niet reageert op een innovatieve starter in zijn branche, kunnen de klanten overlopen, omdat de starter goedkopere of betere producten of diensten kan leveren. Zo dragen starters bij aan innovatie en efficiency. Dit gaat overigens vooral op voor de dienstensectoren en minder voor de industrie. Versie: februari

15 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland 3. Kenmerken van startende ondernemers 3.1. Sectoren Ontwikkeling aantal starters per sector - Nederland Landbouw en visserij Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Financiën Adviesdiensten Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten Figuur 6. Bron:Handelsregister KvK In de meeste traditionele sectoren (landbouw, industrie, groothandel, detailhandel, vervoer) en de financiële diensten is de groei beperkt. De bouw heeft van 2003 tot en met 2007 een forse groei doorgemaakt, doordat veel bouwvakkers voor zichzelf begonnen. In 2009 hakte de crisis er flink in, maar het aantal starters neemt de laatste paar jaar weer fors toe. De adviesdiensten laten vanaf 2003 een forse groei zien, met een dipje in De starters in de persoonlijke diensten groeien vanaf 2003 gestaag door. In de algemene diensten is vanaf 2006 een opvallend grote groei zichtbaar, die in 2011 iets afvlakt. Snelle groeiers zijn de gezondheidszorg en de kinderopvang. Blijkbaar treedt hier enige verzadiging in de markt op. Versie: februari

16 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland Ontwikkeling aantal starters per sector - Oost Nederland Figuur 7. Bron: Handelsregister KvK 01 Landbouw en visserij 02 Industrie 03 Bouw 04 Groothandel 05 Detailhandel 06 Horeca 07 Vervoer 08 Financiën 09 Adviesdiensten 10 Facilitaire diensten 11 Persoonlijke diensten 12 Algemene diensten Globaal ziet het beeld voor Oost Nederland er hetzelfde uit als voor Nederland. Opvallend is wel dat de detailhandel hoort bij de sectoren met de meeste starters (in tegenstelling tot landelijke cijfers). Versie: februari

17 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland 3.2. Veel voorkomende activiteiten bij starters Op niveau van SBI-codes is uit te splitsen wat de meest gestarte bedrijfsactiviteiten zijn. Die van mannen en vrouwen verschillen nogal. Mannenactiviteiten aantal bedrijven Organisatie-adviesbureaus 519 Detailhandel via postorder en internet 437 Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 332 Ontwikkelen en produceren van maatwerksoftware 277 Reclame-ontwerp- en -adviesbureaus 180 Handel in en reparatie van personenauto's en lichte bedrijfsauto's (geen import van nieuwe) 153 Overige specialistische zakelijke dienstverlening 136 Bedrijfsopleiding en -training 132 Beoefening van podiumkunst 106 Restaurants 101 Bouwtimmeren 100 Vrouwenactiviteiten aantal bedrijven Detailhandel via postorder en internet 381 Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie of psychologie) en alternatieve genezers 302 Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 284 Organisatie-adviesbureaus 228 Haarverzorging 150 Praktijken van psychotherapeuten en psychologen 122 Kinderopvang 108 Thuiszorg 102 Overige dienstverlening n.e.g. 100 Industrieel ontwerp en vormgeving 99 Scheppende kunst en documentaire schrijvers 99 Studiebegeleiding, vorming en onderwijs n.e.g. 96 Bedrijfsopleiding en -training 93 Versie: februari

18 Startersdocument Kamer van Koophandel Oost Nederland 3.3. Leeftijd Verdeling starters naar leeftijd Mannen Vrouwen Onbekend Totaal Aandeel tot 20 jaar ,1% vanaf 20 t/m 24 jaar ,8% vanaf 25 t/m 29 jaar ,4% vanaf 30 t/m 34 jaar ,0% vanaf 35 t/m 39 jaar ,1% vanaf 40 t/m 44 jaar ,3% vanaf 45 t/m 49 jaar ,5% vanaf 50 t/m 54 jaar ,4% vanaf 55 t/m 59 jaar ,1% vanaf 60 t/m 64 jaar ,4% vanaf 65 t/m ouder ,0% ,0% Tabel 1. Bron:Handelsregister, KvK De gemiddelde leeftijd van startende ondernemers in Nederland is 44 jaar, 5 jaar hoger dan in De leeftijdsgroep 40 t/m 44 jaar is het grootst Herkomst Verdeling starters naar herkomst 1 Geboorteland Mannen Nederland ,4% Turkije 198 2,2% Irak 49 0,6% Duitsland 45 0,5% Polen 44 0,5% Afghanistan 36 0,4% Syrië 36 0,4% Sovjet-Unie 34 0,4% Tabel 2. Bron: Handelsregister KvK Geboorteland Vrouwen Nederland ,6% Turkije 59 1,3% Duitsland 43 0,9% Indonesië 21 0,5% China 21 0,5% Suriname 16 0,4% Bulgarije 16 0,4% Tabel 3. Bron: Handelsregister KvK. Het aandeel starters van buiten Nederland is gering. Buiten Nederland is Turkije de grootste leverancier van starters. Bij mannen en vrouwen loopt de herkomst verder uiteen. Versie: februari