Kennis- en ervaringsbehoeften

Transcriptie

1 RAPPORTAGE Kennis- en ervaringsbehoeften van zzp ers Welke opleidingsvragen heeft een zelfstandige professional om volgens hem/haar normaal te kunnen blijven functioneren in het maatschappelijk leven.

2 Colofon Redactie Vormgeving Beeld/Illustraties Prof. dr. mr. Leo Witvliet, bestuurslid KIZO, Nyenrode Business Universiteit Robbert Brantz, algemeen directeur KIZO De Haas in Vorm Dreamstime / Freepik Kennisinstituut Zelfstandig Ondernemerschap Sluisplein 13a 2266 AV Leidschendam info@kizo.nl 2 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

3 Inhoud De vraag naar opleiding van zzp ers 4 Onderzoeksresultaten 8 Opleiding... 8 Eisen van de sector... 9 Noodzaak skills/ervaring...10 Belang ondernemersvaardigheden...11 Noodzakelijke ict-vaardigheden...11 Klassikaal of webinars...12 Opleidingsrol van netwerken...13 Onderzoeksgroep 14 Samenvatting 17 Centrale vraagstelling 18 Bijlagen 20 Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 3

4 De vraag naar opleiding van zzp ers KIZO onderzoekt nu al drie jaar intensief met een peer group van zzp ers alle facetten van het zzp schap. In dit onderzoek dat KIZO uitgevoerd heeft in opdracht van de Amsterdam Economic Board is uitgevraagd onder een groep van zzp ers welke kennis, ervaring en skills noodzakelijk zijn om aan het werk te blijven als zzp er. De differentiatie in termen van opleidingszelfredzaamheid De zzp vloot zelf kan al verdeeld worden in verschillende persona s welke rekening houdt met het type werk, hand/hoofd, ondernemer/specialist etc., wat uitvoerig beschreven staat op Het opleidingsaanbod moet gedifferentieerd worden in vier categorieën om aan te kunnen sluiten bij de vraag van de zzp ers. De differentiatie die KIZO hanteert, is als volgt: 1. De groep zzp ers die claimen volledig zelfredzaam te zijn en in staat zijn opleiding, coaching etc. zelf in te kopen en duurzaam werk te organiseren. 2. De groep zzp ers die zich zelf goed redden, maar het fijn vinden om ondersteuning te vinden/in te kopen en dit ook organiseren. Deze groep doet geen beroep op de sociale voorzieningen. 3. De groep zzp ers die vindt dat zij recht hebben op ondersteuning en in zekere mate afhankelijk zijn van het aanbod dat hierin gedaan wordt. Ook is dit de groep die financieel minder draagkrachtig is om in opleiding te investeren en subsidie op prijs zou stellen. 4. De groep zzp ers die geen ander alternatief heeft gevonden dan het worden van zzp er, maar eigenlijk afhankelijk is van maatschappelijke ondersteuning van bijvoorbeeld UWV- of DWI-instellingen. Deze differentiatie geeft van zichzelf al aan dat het gedrag van zo n systeem niet echt voorspelbaar is hooguit achteraf dat de elementen onderling in verbinding staan en interacteren (netwerk), dat er altijd beweging is (dynamiek), dat het zich aanpast (adaptiviteit) en dat er van binnenuit veranderingen kunnen optreden (emergentie) bijvoorbeeld in de vorm van leren, vernieuwen, innoveren, maar ook dat een systeem buiten zijn bestaande orde kan treden (entropie) 1. 1 Prof. Freek Peters, Oratie 2015, UvT 4 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

5 Vooronderzoek binnen een community of practice In de voorbereiding van het onderzoek is gebruik gemaakt van inzichten die in eerder onderzoek onder zzp ers naar voren zijn gekomen. Op grond daarvan zijn er vragen gesteld over de harde kant, de z.g. vaktechnische opleidingen en de meer zachte vraagstukken met betrekking tot vaardigheden en zicht hebben op de ontwikkelingen in de samenleving. Zo is in het vooronderzoek een uitvraag gedaan onder andere bij de landelijke belangenbehartigers PZO ZZP en FNV Zelfstandigen, die in onze optiek voornamelijk de belangen van de 1e en een deel van de 2e groep uit de differentiatie vertegenwoordigen en bij zzp ers van het DWI die zich in de derde en vierde groep bevonden. Daarnaast hebben er in andere gerichte zzp - onderzoeken gesprekken plaatsgevonden met de Stichting van de Arbeid en de opleidings en ondersteuningsfondsen om een gevoel te krijgen in hoeverre er al beweging is op landelijk niveau bij de vakbonden en de werkgeversorganisaties op het gebied van zzp ers en opleiding. De vragen komen voort uit de behoefte van zzp ers, belangenbehartigers, onderzoekers, zzp ers en aanbieders van opleidingen. Op grond van die eerdere onderzoeken, is er op voorhand een onderscheid gemaakt tussen vragen over de harde kant, de zogenaamde vaktechnische opleidingen en de meer zachte vraagstukken met betrekking tot vaardigheden die noodzakelijk zijn om effectief en efficiënt te kunnen functioneren als zelfstandige en de nog ruimer geformuleerde vragen die betrekking hebben op vaardigheden die het mogelijk maken aangesloten te blijven in de snelle ontwikkelingen van deze tijd. Ook wel de 21ste Century skills genoemd. We hebben te maken met een complex systeem. Dit omvat vele en soms snelle en tegenstrijdige ontwikkelingen en meningen op verschillende niveaus. Daarnaast zijn er verschillende belangen die gediend moeten worden. Bijvoorbeeld vanuit het overheidsstandpunt, het standpunt van de opdrachtgever en de zzp er. Antwoorden op vragen die gebaseerd zijn op ervaringen vanuit het verleden, zijn in dit soort systemen vaak niet adequaat. Dat relativeert ook onmiddellijk de resultaten van dit onderzoek, een moment opname nu, in de zekerheid dat er steeds en permanent onderzoek gedaan zal moeten worden naar de opleidingsbehoeften in de verschillende groepen. De wijze waarop opleiding aangeboden wordt, staat onder sterke veranderingals gevolg van internationalisering en technologische ontwikkelingen. Voor de korte termijn verbinden wij hieraan de conclusie dat naast het verzorgen van een samengesteld zzp-aanbod, het inrichten van een infrastructuur van belang is. Deze infrastructuur kan er voor kan zorgen dat de diverse horizontaal en verticaal geduide doelgroepen adequaat geïnformeerd blijven. Handelen is nu noodzakelijk. De groei van het aantal zzp ers in Nederland is onmiskenbaar. Dit betekent dat relativeren en onzekerheid vanuit de diverse belangen geen rem mag zijn op het samenstellen van een concreet aanbod. Juist niet, handelen is nu noodzakelijk omdat er een concrete vraag is en leren alleen maar kan als je handelt. Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 5

6 Er is een potentieel explosieve groei van zzp ers Niet om een angstscenario neer te zetten maar de automatisering, flexibilisering en robotisering gaan zo snel dat het niet ondenkbaar is dat er een hele grote groep zzp ers bij komt in de derde en vierde categorie binnen nu en vijf jaar. Onderzoekskeuze en consequentie Dit onderzoek heeft als uitgangspunt genomen wat denken de zzp ers er zelf van. Een vraaggestuurde aanpak. KIZO heeft de doelgroep zzp ers actief betrokken in de vraagstukken. Op deze manier is voorkomen dat het onderzoek vooral gestuurd is door belangen van onderwijsinstellingen, ministeries of belangenorganisaties. De regiegroep zzp binnen de Amsterdam Economic Board heeft dit ook als uitgangspunt genomen. De consequentie die dat heeft is dat het bij het inrichten van een opleidingsapparaat voor zzp ers van belang is om een lerende adaptieve houding aan te nemen en niet in de valkuil te vallen dat het aanbieden gewoon een technisch vraagstuk is. Er zijn misschien wel genoeg routines ontwikkeld zijn, die ingezet kunnen worden, maar die moeten naadloos aansluiten bij de behoefte binnen de gedifferentieerde doelgroepen zzp ers. Opleidingsaanbod (inhoud en wijze) volgt de vraag van zzp ers In het kader van de ontwikkeling van een opleidingsaanbod voor zzp ers heeft de regiegroep gesteld dat het aanbod dat gedaan gaat worden, gebaseerd moet zijn op de vraag die door de zzp ers zelf geformuleerd is; aanbod volgt vraag of vraaggestuurd onderwijs. Niet alleen qua inhoud, maar ook de vraag naar hoe opleiding aangeboden moet worden. Dat dé zzp er niet bestaat, behoeft geen uitleg meer. In de KIZO-publicatie van juni 2014 De zzp-maatschappij hebben wij laten zien dat er zzp ers zijn in nagenoeg alle vakgebieden (horizontaal) en dat er zzp ers zijn op alle niveaus (verticaal). Om toch een analyse kader te hebben maken wij gebruik van de eerder genoemde vierdeling in de verticale lijn, de differentatie in termen van zelfredzaamheid die we niet vaak genoeg kunnen benoemen. Dit betekent dat met de resultaten en aanbevelingen een differentiatie gemaakt kan worden ter voorkoming van generalisaties. De basis voor opleidingsaanbod volgens de vraag van de zzp ers Er zal onderscheid gemaakt moet worden in: de (noodzakelijke) basisopleiding vaktechnische opleidingen en permanente educatie ondernemersvaardigheden de (noodzakelijke) skills 21th Century Skills en ICT geletterdheid sociale vaardigheden vaardigheid tot samenwerken de veranderingen in de eigen sector en samenleving sectorale krimp en gevolgen voor werkzekerheid intersectorale inzetbaarheid beroeps en opleidingskeuze internationale inzet 6 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

7 Het aanbod kan verder afgestemd worden: bijvoorbeeld op verschil in belangstelling en prioriteit tussen mannen en vrouwen, leeftijdsgroepen, sectoren en/of het opleidingsniveau. Uit het onderzoek blijkt: Dat zzp ers werkzaam in een bepaald vakgebied, goed de weg weten in het beschikbare aanbod van vakopleidingen. Dat veel zzp ers verplicht zijn te leren en PE punten te halen, om te kunnen blijven werken. Dat er een grote groep is die plannen heeft om een opleiding te gaan volgen, maar dat voor een deel van de groep een financiële ondersteuning een randvoorwaarde is. (Opmerking: meerdere onderzoeken laten zien dat zzp ers actief zijn op de opleidingsmarkt en bereid zijn hiervoor geld uit te geven, dit in tegenstelling tot de vaak gehoorde opmerking dat zij niet actief zijn). Dat de wijze waarop het leren aangeboden wordt gedifferentieerd moet zijn, waarbij het zelfstandig leren al dan niet aangevuld met face to face bijeenkomsten en leren aanbieden via bestaande netwerken/ communities hoog scoort. Dat het opdoen van ervaring van belang is om toegelaten te worden tot bepaalde vakgebieden. Dit ervaringsleren willen zzp ers in de praktijk doen. Veel zzp ers al langere tijd werken en soms in meerdere sectoren, waarin zij ervaring hebben opgedaan. Deze ervaring kan betekenis hebben, binnen de z.g. EVC beoordeling, waardoor er vrijstellingen mogelijk zijn binnen het curriculum van een opleiding. Opvallend is dat 20% van de geinterviewden geen idee heeft of het huidig uitgeoefende vak toekomst heeft. Dat een grote groep aangeeft dat zij behoefte heeft aan begeleiding bij de keuze van opleiding en/of omscholing. Namens KIZO, Prof. dr. mr. Leo Witvliet Robbert Brantz Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 7

8 Onderzoeksresultaten Opleiding Zijn er voor jouw vak/ werk gerichte opleidingen beschikbaar? JA 89% NEE 11% 89% van de deelnemers geeft aan dat er voor het door hen uitgeoefende vakgebied gerichte opleidingen beschikbaar zijn. Aangegeven wordt door een zelfde percentage dat er geen problemen ervaren worden met het toegang krijgen tot opleiding. In de mogelijkheid om te reageren op deze vraag wordt wel aangegeven dat er financiële hobbels zijn om de opleiding ook te gaan volgen. Heb jij problemen om toegang te krijgen tot opleidingen? JA 12% NEE 88% Wat ben jij bereid om te betalen voor opleiding per jaar? In het reguliere onderwijs is er studieadvies en begeleiding in de beroepskeuze. Heb jij als zzp er behoefte aan een van beide? niets % 5% % 31% % > % anders 3% geen idee 2% JA beroepskeuze 11% JA studie-advies 19% NEE 77% niet van toepassing afhankelijk van opleiding ligt aan de kwaliteit 2% 6% 4% 8 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

9 Als er een subsidie zou zijn voor opleiding zou jij dan meer opleiding volgen? 4% 24% 4% 63% 5% Heel onbelangrijk Nee Neutraal Ja Heel belangrijk Eisen van de sector In welke sector ben jij werkzaam? Advisering, onderzoek en overige zakelijke dienstverlening 47% Heb jij om je werk te mogen doen aan verplichtingen te voldoen? wel van toepassing niet van toepassing Gezondheids- en welzijnszorg 25% Verplichte PE-punten (permanente educatie) 66% 34% Onderwijs Bouwnijverheid Cultuur, sport en recreatie Groot- en detailhandel Overig 9% 7% 5% 2,5% 4% Verplicht membership/lidmaatschap 73% 27% Verplicht keurmerk 81% 19% Verplichte diploma s 56% 44% Verplichte bevoegdheidsregistratie 70% 30% Uitgaande van het gegeven dat het vak wat je uitoefent onder een sector valt is de vraag gesteld in hoeverre deze sector informatie geeft over de noodzaak tot bijleren om je werkzekerheid te borgen. 53% geeft aan daar niets van te merken, 33% vindt het voldoende, 13% onvoldoende. Op de vraag in hoeverre je denkt dat het werk dat je nu doet aansluit bij toekomstige vraag, antwoord 77% met ja en 21% weet het niet en 1,5% zegt onomwonden nee (opmerking: in de vraag is geen definitie opgenomen van toekomstige vraag). Zou er iets moeten veranderen aan de verplichtingen die nodig zijn om jouw werk te mogen doen? 66% Niets Overig 34% Geeft jouw sector aan op welke gebieden jij moet bijleren om jouw zekerheid op een opdracht te borgen? 34% Ja Te weinig 13% Niet 53% Sluit het werk dat jij nu doet aan bij de toekomstige vraag van opdrachtgevers? JA 99% Bestaat jouw vak/specialisme over 5 jaar nog? NEE 1% 78% Ja Nee 2% Geen idee 20% Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 9

10 Noodzaak skills/ervaring In hoeverre is ervaring belangrijk voor jou om toegang te krijgen tot werk? Ervaar jij problemen om benodigde ervaring op te kunnen doen in jouw vakgebied? Niet belangrijk 3% Beetje belangrijk 4% Belangrijk Heel belangrijk 40% 53% JA 16% NEE 84% De twee vragen die betrekking hebben op de rol van ervaring in het eigen vakgebied laten zien dat ervaring opdoen/hebben belangrijk 40% en heel belangrijk is 53%. 16% geeft aan problemen te hebben om ervaring op te doen in het eigen vakgebied. In de open vraag wordt aangegeven dat praktijkervaring ook elders opgedaan van belang is en erkend zou moeten worden. 10 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

11 Belang ondernemersvaardigheden Hoe waardeer jij de belangrijkheid van onderstaande ondernemersvaardigheden voor jouw werk. Bij welke heb jij opleiding nodig? Acquisitie vaardigheden Boekhoud ervaring Marketing ervaring Belastingkennis Bedrijfsplan kunnen opstellen Ervaring met leidinggeven Communicatie vaardigheden 1 = niet belangrijk 10 = noodzakelijk 1 7, , , , , , ,0 44% 33% 33% 23% 25% 22% 28% Naast het hebben van vakkennis is gevraagd naar de noodzakelijke kennis die nodig is om als zelfstandige ondernemer of opdrachtnemer te kunnen functioneren. Alle opgevoerde onderwerpen scoren met een gewogen gemiddelde boven de 6 en acquisitie en communicatievaardigheden scoren respectievelijk met 7.89 en 8.97 hoog. De vervolgvraag of je er nu opleiding in nodig hebt, antwoord bij acquisitie 44% met ja en bij communicatie met ja 28%. Opvallend is daarbij dat de marketing en boekhouden hoger scoren dan communicatie, terwijl het als noodzakelijke kennis minder belangrijk gevonden wordt. Noodzakelijke ict-vaardigheden Hoe waardeer jij de belangrijkheid van vaardigheden die passen in deze internet / computer / smartphone tijd (ook wel ICT-geletterdheid genoemd)? Bij welke heb jij opleiding nodig? Internet vaardig Computer vaardig Smartphone vaardig vaardig Eigen website vaardig LinkedIn vaardig Facebook vaardig Nieuwsbrief vaardig 1 = niet belangrijk 10 = noodzakelijk 1 8, , , , , , , , % 20% 19% 8% 58% 25% 13% 32% Het zal niemand verbazen dat bij de vraag naar ICT/communicatie vaardigheden die noodzakelijk zijn in het internet-computer-smartphone tijdperk nagenoeg alle genoemde onderwerpen hoog scoren. Facebook- en linkedinvaardigheden en het samenstellen van nieuwbrieven hebben de laagste scores. Bij de vervolgvraag naar de behoefte aan opleiding voor deze vaardigheden scoort een eigen website ontwikkelen en onderhouden met 58% als zeer hoog. Het kunnen samenstellen van een nieuwsbrief scoort 33% en linkedin gebruiken scoort 24%. Daarnaast geeft ongeveer 20% aan dat zij zowel internet-, smartphone- en computervaardigheden van belang vinden. Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 11

12 Klassikaal of webinars Hoe waardeer jij de belangrijkheid van vaardigheden die passen in deze internet / computer / smartphone tijd (ook wel ICT-geletterdheid genoemd)? Andere zzp ers 1 op 1 Andere zzp ers netwerken Collega s bij opdrachtgevers Cursussen (kort) Opleidingen (lang Coach Beroeps - branchevereniging Gewogen gemiddelde (zinvol tot zinloos) 1,5 1,7 1,9 1,5 1,9 2,3 2,0 Waar haal je kennis vandaan en hoe waardeer je dat: 1 op 1 met andere zzp ers scoort 58%, plus 35% die dat zinvol acht. Netwerken met zzp ers scoren 47% en 38% als zinvol. Kortlopende cursussen scoren met 58%, plus 30% hoger dan langlopende opleidingen met 41% plus 31%. Het hebben van een coach wordt als zinvol ervaren door 24% aangevuld met 36% en beroeps en branche verenigingen met 30% en aangevuld met 44%. Hoe wil jij je kennis en vaardigheden aanleren? Gewogen gemiddelde (niet tot zeer graag) Klassikaal overdag 2,7 Klassikaal s avonds 2,9 Via webinars thuis 3,1 Een combinatie van klassikaal en webinars 3,0 Privé onderwijs 2,4 E-learning 3,2 Via zelfstudie 3,5 12 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

13 Opleidingsrol van netwerken Hoe waardeer jij de belangrijkheid van skills en vaardigheden tot samenwerken? Bij welke heb jij opleiding nodig? Samenwerken Netwerken voor opleiding Netwerken voor opdrachten Netwerken voor reflectie Sociale verbindingen leggen 1 = niet belangrijk 10 = noodzakelijk 1 8, , , , , % 11% 59% 34% 30% De vraag naar het belang van vaardigheden om te kunnen samenwerken scoren allemaal hoog: 8 of iets lager. Naar de behoefte aan opleiding in deze scoort leren netwerken voor opdrachten met 59% hoog, gevolgd door samenwerken met andere zzp ers 41%, gevolgd door netwerken voor reflectie 34% en sociale verbindingen leggen met 30%. Waarom ben jij lid van een community/netwerk en zijn er toelatingseisen om je hierbij aan te sluiten? Ja Nee Wel toelatingseisen Geen toelatingseisen Kennisdeling 79% 18% 25% 43% Ervaringen delen 79% 19% 17% 45% Vaardigheden delen 60% 38% 16% 42% Groepsreflectie 45% 53% 13% 41% Individuele reflectie 49% 47% 9% 43% De vraag waarom iemand lid is van een community of netwerk laat zien dat 79% dit doet om kennis en ervaring te delen en 60% om vaardigheden te delen, individuele reflectie volgt met 49% en groepsreflectie met 44%. De aanvullende vraag hoe je kennis en vaardigheden wilt aanleren laten zien dat zelfstudie met gewogen uit 5, 3.47 scoort en E-learning Webinars thuis 3.12 gevolgd door webinars gecombineerd met klassikaal Prive onderwijs scoort het laagst en klassikaal overdag of in de avond scoren respectievelijk 2.68 en Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 13

14 Onderzoeksgroep Geslacht Leeftijd Hoe lang ben jij actief als zzp er? Hoogst genoten opleiding 51% 49% 2% jaar 7% jaar 32% jaar 41% jaar 18% >60 jaar >15 jr 27% jr 23% < 1 jaar 1% 1-5 jr 24% 6-10 jr 25% basisonderwijs 0% mavo, vmbo 6% havo, vwo 7% mbo 22% hbo 38% universiteit 27% Het onderzoek heeft ook aandacht besteed aan het onderscheid man en vrouw. Naast vele overeenkomsten zijn er enkele duidelijke verschillen. Een leuke omdraaiing zien wij bij de vraag over ondernemersvaardigheden dat de vrouwen meer aandacht willen besteden aan boekhouden (45% tegenover 20% en dat bij communicatie 17% van de vrouwen hier opleiding in wil hebben en 42% van de mannen. Ook bij de vaardigheid probleem oplossen zien wij dat 36% van de mannen hier aandacht voor wil hebben tegenover 18% van de vrouwen. Ook is er een onderscheid gemaakt in leeftijdsopbouw, waarbij wij bewust gekozen hebben te starten bij 40 jaar , en >60. 21% van de jarigen en 19% van de jarigen ervaren problemen bij het opdoen van ervaring om daarmee beter geoutilleerd te zijn op de arbeidsmarkt. Opvallend is de uitkomst van de vraag naar ondernemersvaardigheden dat > 60 hier substantieel hoger scoort en dat kritisch denken bij de hoog scoort 45% tegenover 22% bij de andere twee categorieën. Bij de vaardigheid samenwerken en netwerken scoort de groep hoger. Met betrekking tot studieadvies zien wij dat 29% van de groep dit van belang vindt, 19% bij de groep en > 60 nog maar 3%. 14 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

15 Wat is jouw omzet? Bedragen in duizenden euro s per jaar 14% % 6% 8% 25% Hoe groot is de kans dat jij binnen een jaar een opleiding, cursus of training gaat volgen? 20% 18% Nul 7% Klein 31% Groot 39% Zeer groot 23% 1% >50 < >6 Hoe waardeer jij de skills om jouw zzp-schap te combineren met het privéleven en persoonlijke stabiliteit? De vraag naar de kans dat je op korte termijn een opleiding gaat volgen laat zien dat bij 38% van de deelnemers deze groot is en bij 22% zeer groot. Work-life balance Mediteren 1 = niet belangrijk 10 = noodzakelijk 1 8, ,7 10 Welke zou jij middels opleiding verder willen ontwikkelen? Persoonlijke zekerheid 1 7,3 10 Relatie en gezin 1 8,1 10 Balans werk & prive 25% Vrijwilligerswerk 1 5,1 10 Meditatie 16% Sporten 1 6,4 10 Zelfverzekerdheid 40% Creativiteit Kritisch denken Probleemoplossend vermogen 1 7, , ,8 Kritisch denken Problemen oplossing Time management 32% 25% 38% Gevraagd is naar vaardigheden die noodzakelijk zijn om het zelfstandig zijn te combineren met privé leven en persoonlijke stabiliteit, gevolgd door de vraag welke vaardigheden je graag wil ontwikkelen. Time management (39%) en zelfverzekerdheid ontwikkelen (40%) wordt gevolgd door leren kritisch te denken met 32%. Opvallend is dat bij de vraag naar importantie het probleemoplossend vermogen met 8.75 het hoogst van alle vaardigheden scoort, maar dat de gevoelde noodzaak om hierin opgeleid te worden op 24% blijft steken. Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 15

16 16 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

17 Samenvatting Het onderzoek laat zien dat mensen die in een bepaald vakgebied actief zijn, een beeld hebben van welke vak opleidingen beschikbaar zijn en dat de weg om toegelaten te worden als mogelijk ervaren wordt. Verbazend hoeft dit niet te zijn als wij kijken naar de resultaten op de vraag naar registratie/pe punten en dergelijke. De vraag is aan de orde of de groep in deze voldoende representatief is om het resultaat te generaliseren. De vragen die betrekking hebben op: heeft u zicht op wat er gebeurd in uw sector, heeft u genoeg vaardigheden om als zelfstandige te kunnen functioneren en de noodzakelijke competenties om in dit tijdsgewricht mee te kunnen komen, laten zien dat er bij een grote groep een behoefte is deze vaardigheden te ontwikkelen. In de leeftijdsdifferentiatie zijn er duidelijke verschillen in behoefte. Conclusie lijkt gerechtvaardigd om te stellen dat er een driedeling in het aanbod van de zzp-academie gemaakt moet worden: A. de vaktechnische opleidingen B. de ondernemersvaardigheden C. inzicht krijgen in de veranderingen die plaats vinden in de samenleving en de consequenties die dat heeft op je eigen werkzekerheid. Er zijn enkele vragen gesteld die betrekking hebben op de vraag hoe en op welke manier wilt u kennis tot u nemen. De antwoorden laten duidelijk zien dat de klassieke manier van aanbieden via het klaslokaal, niet meer echt aanslaan en dat de moderne methoden zoals E-learning, webinars eventueel gecombineerd met groepsbijeenkomsten de voorkeur hebben. Duidelijk komt ook naar voren dat zzp ers participeren in verschillende vormen van communities of practise en dat zij deze ook zien als de groep waar zij samen mee willen leren. Dit sluit aan bij eerder door ons uitgevoerde onderzoek, waarin wij zien dat zzp ers samenwerken met anderen, met verschillende doelstellingen, heel belangrijk vinden en het leidt tot het gezegde, zzp ers werken niet alleen. Conclusie is hier dat de wijze waarop de doelgroep benaderd kan worden en de wijze waarop een cursusaanbod georganiseerd moet worden, een eigentijdse tint moet krijgen. In het onderzoek is een leeftijdsindeling gehanteerd. De resultaten laten zien dat bepaalde ontwikkelingsvragen per leeftijdsgroep verschillen. Met betrekking tot de man vrouw verschillen zijn hier ook enkele duidelijke onderscheidingen zichtbaar. In het aanbod dat door de zzp-academie georganiseerd kan worden, lijkt dit niet te leiden tot een specifiek aanbod, maar kan het onderscheid in het voorgestelde aanbod gerealiseerd worden. Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 17

18 Centrale vraagstelling Welke opleidingsvragen heeft een zelfstandige professional om volgens hem/haar normaal te kunnen blijven functioneren in het maatschappelijk leven. Voor de zzp er geldt dat de omgeving zijn niveau en inzetbaarheid afmeet aan zijn recente opdrachten. (Een veel gehoorde vraag is hoe kan ik hieraan ontsnappen?). De betekenis die hieraan gegeven kan worden is dat naast het hebben van A. een gedegen theoretische of vaktechnische ondergrond, dit gecombineerd moet zijn met B. de competentie deze kennis te kunnen toepassen in een concrete context. Voor de meeste zzp ers geldt dat zij na hun basisopleiding enige jaren ervaring opgedaan hebben, alvorens zich als zelfstandige te vestigen. De groep die rechtstreeks van de opleiding hiervoor kiest is groeiende, soms hebben zij enige begeleiding/opleiding gehad. Een nieuw verschijnsel is dat er steeds meer zzp- ers komen die noodgedwongen zich als zelfstandige moeten vestigen om inkomen te realiseren, daar een vaste baan of opdracht voor langere tijd niet zomaar meer beschikbaar is (leeftijd is hier een belangrijke factor). Eenmaal gevestigd als zelfstandige is de vraag aan de orde: Hoe kan ik bijblijven in mijn vakgebied? Hoe kan ik carrière maken zowel verticaal (hogerop) of horizontaal (verbreding)? Welke vaardigheden moet ik ontwikkelen om mij als zelfstandige te kunnen handhaven (niet zijnde het vak)? Ik wil naast mijn huidige vak geheel of gedeeltelijk een andere kant op met mijn werk (vrijwillig / gedwongen). minder ontwikkeld. De vaardigheidscomponent om te kunnen toepassen en samen te kunnen werken met anderen, wordt steeds belangrijker (zelfs van metselaars wordt gevraagd deze competentie te ontwikkelen). Een wezenlijke verandering waar aandacht voor moet zijn is: De competentie ontwikkelen om permanent bezig te zijn met het organiseren van geschiktheid voor de arbeidsmarkt. Begrippen die hier gebruikt worden zijn weerbaarheid, om kunnen gaan met onzekerheid, flexibiliteit, omgevingsbewustzijn, werkzekerheid. In de uitwerking zullen wij een discriminatie maken in A. naar inkomen en B. in hoofd en handvakken en de groep die in de gevarenzone van continuïteit dreigt of is gekomen. A. Verdienvermogen boven de (vaak hoger opgeleid) Tussen en (hoogopgeleid en vakmensen) Onder de (in de problemen geraakt of onvoldoende in staat is dit te verbeteren) Bedragen gebaseerd op fulltime inzetbaarheid B. Hoofd en handvakken. Onderscheid maken wij in de cognitieve benadering (kennis opdoen) en de vaardigheid deze kennis te kunnen toepassen in een concrete context. Voor veel beroepen (met het hoofd) is de cognitieve benadering goed uitgewerkt, bijvoorbeeld juristen, accountants, organisatieadviseurs etc. Vaak gekoppeld aan een PE-puntensysteem Voor meer handvaardige beroepen is er een stelsel dat gericht is op basisopleiding gecombineerd met praktijkervaring opdoen. Na- en bijscholing zijn 18 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

19 Wij maken onderscheid in: Welke zaken moeten geregeld worden (verwachting) als de zon nog schijnt? Welke bijzondere vragen zijn er als de zon achter de wolken is verdwenen? Gehanteerde aanpak Op 21 april 2015 heeft er met een groep van deskundigen een bijeenkomst plaatsgevonden om versnelling en draagvlak aan te brengen in het samenstellen van de enquêtevragen. 1. In de bijeenkomst worden de hiervoor genoemde uitgangspunten ter discussie gesteld (hebben wij de goede indeling en onderscheidingen te pakken) en aangevuld op basis van de expertise die bij de geselecteerde deelnemers aanwezig is. 2. Nadat de contouren hiervan vastgesteld zijn wordt de concept vragenlijst besproken. 3. Na de bijeenkomst zal een definitieve vragenlijst samengesteld worden, inclusief kaders en randvoorwaarden, Green Paper en deze wordt naar alle deelnemers gestuurd met de vraag per omgaande te komen tot commentaar en aanvulling (second feelings). Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 19

20 Bijlage: Onderzoek KIZO maart 2014 Zzp ers willen beter onderwijs op ondernemersvaardigheden Mede mogelijk gemaakt door: DE ZZP-MAATSCHAPPIJ TE GROOT OM TE NEGEREN KIZO ECHTZZP verken, herken deel DE ZZP- MAATSCHAPPIJ Te groot om te negeren cover.indd :31 67% van de zzp ers uit de onderzoeksgroep geeft aan dat hun vakgebied de komende jaren sterk gaat veranderen, mede door nieuwe technologieën en de toenemende digitalisering (bron: ECHTZZP, december 2013). Investeren in kennis en vakbekwaamheid is van belang voor de eigen ontwikkeling om actief te kunnen blijven participeren op de arbeidsmarkt. De grote vraag is waar liggen de opleidingsbehoeftes van zzp ers. Gaat dat over vakmanschap, is het een CV trekker of is het omdat er even geen klus is? Ontwikkeling op ondernemerskwaliteiten en vakkennis Opleiding en ontwikkeling gaat verder dan het behalen van een diploma of titel, blijkt uit de vele interviews die we gehad hebben met zzp ers. De behoefte aan persoonlijke groei en verandering is voornamelijk gericht op ondernemersvaardigheden zoals acquisitie en netwerken. Groei in kennis over het eigen vak vinden zzp ers minder relevant, omdat ze hier naar eigen zeggen al voldoende over weten. Het aanbod gericht op ondernemerskwaliteiten staat wel ter discussie. Bijna 35% van de ondervraagde zzp ers vindt de kwaliteit van het aanbod onder de maat. Hoe beoordeel jij de kwaliteit van het huidige scholingsaanbod voor zzp ers? Goed Voldoende Onvoldoende Kwaliteit van aanbod gericht op vakkennis 22% 69% 9% Kwaliteit van aanbod gericht op ondernemersvaardigheden 34% 5% 61% Bron: ECHTZZP, (maart 2014) 20 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

21 Opleidingsaanbod sluit nog niet goed aan Het ontbreken van tijd en een te hoge prijs is voor veel zzp ers doorslaggevend om geen opleiding te volgen buitenshuis. Andere belemmeringen die zzp ers ervaren zijn: De inhoud is al bekend / Te weinig praktijkgericht / Niet gericht op het werken als zzp er. Toch is er ook aanbod dat aansluit en wordt gevolgd, met verschillende beweegredenen (zie grafiek). Het volgen van (online) workshops en het bijwonen van vakinhoudelijke netwerkbijeenkomsten zijn onderwijsvormen waar zzp ers de voorkeur aan geven. Wat zijn voor jou de drie belangrijkste redenen om voor een bepaalde opleiding of training te kiezen? Verwachte baten van de opleiding Noodzakelijk om mijn vak te kunnen blijven uitoefenen Verhoging van het aantoonbare opleidingsniveau Flexibel te volgen opleiding Te investeren tijd in een opleiding In contact komen met andere zzp ers Kosten van de opleiding Mogelijkheid opleiding online te volgen 55% 54% 41% 32% 24% 24% 20% 20% Bron: ECHTZZP, (maart 2014) Hoge investeringsbereidheid Investeren in kennis en opleiding is een basisbehoefte voor zzp ers. Bekend is dat de investeringsbereidheid van deze groep in hun eigen ontwikkeling bijzonder hoog is. Dit benadrukt de noodzaak van een maatschappelijk verantwoorde positionering van deze onderwijsbehoefte. Door zzp ers toegang te bieden tot (financiële) ondersteuning bij scholing en loopbaanoriëntatie, zijn zij minder kwetsbaar op de huidige - ook voor zzp ers - moeilijke arbeidsmarkt. Hoeveel euro besteed jij gemiddeld per jaar aan vakgerichte opleiding en/of cursussen? > % 19% Bron: ECHTZZP, (februari 2014) 18% 38% Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 21

22 Bijlage: uit De ZZP Maatschappij juni 2014 ZZP binnen het opleidingsaanbod Mede mogelijk gemaakt door: Het opleidingsaanbod voor zzp ers kan via de reguliere onderwijsinstellingen plaatsvinden. Zoals geluiden opgaan binnen de Hogescholen dat er lesgegeven moet worden in zelfredzaamheid en zelfs sommige opleidingsinstellingen aangeven dat ze de afgeschafte Algemene Ondernemersvaardigheden Diploma eisen gewoon aanleren. DE ZZP-MAATSCHAPPIJ TE GROOT OM TE NEGEREN KIZO ECHTZZP verken, herken deel DE ZZP- MAATSCHAPPIJ Te groot om te negeren cover.indd :31 Dat blijkt wel uit bijvoorbeeld de Rock Academie in Rotterdam waar de muzikanten leren om op verschillende manieren een inkomen te vergaren en bewust gemaakt worden van het gegeven dat muzikant zijn een vorm van overleven is voor velen. Dat initiatief van de onderwijsinstellingen is nog lang geen gemeengoed en vele instellingen worstelen met het fenomeen zzp. Uitgaande van 12% van de arbeidsmarkt is het zzp-schap een meer dan serieus alternatief dat een vaste plek moet krijgen in het onderwijsaanbod. Het is voor een student relatief simpel om aan de slag te gaan als zzp er een trend die op zoek naar werk juist gestimuleerd moet worden in onze optiek. Samengesteld en kort samengevat is een strategische zzp-onderwijs agenda noodzakelijk en hierbij zou aan de orde moeten komen: Zzp-opleidingen binnen het traditonele opleidingsaanbod (VMBO, MBO, HBO en Universiteiten) Zzp-opleidingen binnen opleidingscoöperaties Zzp-opleidingen binnen het uitzendwezen. Daarbinnen is de hoe en wat vraag belangrijk, los van de algemene ondernemersvaardigheden Zzp er binnen coöperatieve netwerken met voorzieningen (samen) Zzp er zonder netwerken en voorzieningen (alleen) Zzp er voor 100% en de wet- en regelgeving Zzp er hybride en aanmerking voor subsidie en aftrekposten Cofinanciering: vele kleintjes maken een veel grotere In een noodkreet van het OOZZP 1, een samengestelde groep van zzp organisaties in Nederland hebben een vertegenwoordigende groep van ruim zzp ers het volgende gesteld in een brief aan de stichting van de Arbeid: omdat de eigen investeringen van zzp ers niet worden gezien als co-financiering zit de boel op slot, de omdraaiing heeft al plaatsgevonden op Europees niveau, maar Nederland blijft achter als het gaat om hier op een normale manier mee om te gaan. Uit de ESF-E subsidie aan het opleidingsen ontwikkelingsfonds voor zelfstandig ondernemers OOZZP blijkt dat zzp ers bereid zijn te investeren in hun eigen opleiding. Zelfstandig ondernemers uit diverse sectoren hebben zelf meer dan bijgedragen aan hun opleiding en ontwikkeling als cofinanciering voor een ESF-bijdrage van ruim De praktijk is dat groepen van zzp ers zelf de verantwoordelijkheid nemen om te voorzien in hun opleiding en specialisatie al dan niet vanuit hun netwerk. Zij dragen hiervoor grotendeels zelf de kosten (zowel out-of-the-pocket uitgaven als verleturen) en kunnen nauwelijks gebruik maken van ondersteunende maatregelen. Deze individuele bijdragen blijven grotendeels buiten het zicht van de sectoren, terwijl er maatschappelijk sprake is van vergaande flexibilisering (schatting 30%) binnen alle sectoren. Het is daarom van belang om deze groep niet over het hoofd te zien, maar goed in beeld te brengen. 1 OOZZP is het door het ministerie van SZW erkende O&O fonds voor de zzp er met in het bestuur de in de SER vertegenwoordigde partijen voor zzp ers van werknemers- en werkgeverszijde. 22 KIZO Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers

23 In het Sociaal Akkoord is de positie van de zzp er duidelijk gemaakt. Binnen de sectorplannen is de positie van zzp ers minder duidelijk. Het is daarom noodzakelijk dat wordt onderzocht: in hoeverre er in de sectorplannen aandacht is gegeven aan de toegankelijkheid van O&O-faciliteiten voor zzp ers (informatie, participatie, financieel); in hoeverre er significante beroepsgroepen zijn waar wèl scholingsbehoefte bestaat, maar waar géén stimulans is geformuleerd op basis van Sectorplan of O&O-fonds; de behoeften van zzp ers en van de arbeidsmarkt; de bereidheid en noodzakelijkheid om te investeren in opleiding en ontwikkeling; hoe een link kan worden gelegd met de toekomst van de arbeidseconomie. Op basis hier van kan worden geadviseerd: op welke wijze per sector en per beroepsgroep de scholingsbehoefte van zzp ers effectief en efficiënt kan worden ondersteund (CAO, O&O, directe subsidiering, bundeling van faciliteiten en initiatieven); hoe investeringen van zzp ers als cofinanciering gebundeld kunnen worden op welke wijze OOZZP optimaal kan bijdragen aan de duurzame inzetbaarheid van zzp ers die op basis van de huidige sectorplannen (nog) niet worden gefaciliteerd. Het is ruimschoots onderzocht wat de investeringsbereidheid is in opleiding en netwerken van zzp ers, dit is samen mogelijk de grootste co-financiering ooit. Het is onwelgevallig om zo te denken, want de methodes en organisaties inclusief die van het NWO sluiten niet aan op de zzp ers. De oplossing is relatief simpel, namelijk het verzamelen van afschriften van betalingen van zzp ers en die zien als opleidingsinvestering en op basis daarvan het onderwijsapparaat en de positie versterken. Er zijn beroepen die alleen maar als zzp er uitgevoerd kunnen worden, het benadrukt nogmaals de noodzaak van een maatschappelijk verantwoorde manier van positionering van de onderwijsbehoefte. Kennis- en ervarings- behoeften van zzp ers KIZO 23

24 Dit onderzoek is gedaan in opdracht van: Telefoon: Website: