Not deaf enough. Matig slechthorende kinderen. Slechthorende kinderen in beeld. Onderzoek. Matig slechthorende kinderen

Transcriptie

1 60 jaar NSDSK Matig slechthorende kinderen Problemen op het gebied van: Slechthorende kinderen in beeld Taalontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Evelien Dirks Moeller 2007 Current state of Knowledge Matig slechthorende kinderen Not deaf enough Onderzoek 35 kinderen (6-30 maanden) 35 Controle kinderen (6-30 maanden) Audiologische gegevens Taalontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Ouder-kind interactie Opvoedsituatie 1

2 data NSDSK 60 jaar Leeftijd diagnose (N=33) Leeftijd hoortoestelaanpassing (N=29) Leeftijdtijd start gezinsbegeleiding (N=28) SONR-IQ (N=20) Sensitiviteit ouder (N=20) Leeftijd hoortoestelaanpassing (mnd) 69% Relatie met Taalbegrip Leeftijd diagnose (wk) 85% Leeftijd start gezinsbegeleiding (mnd) 68% 2

3 Wat weten we op basis van de literatuur? De rol van het gehoorverlies Alex Hoetink en Evelien Dirks Bron: Comprehensive Handbook of Peadiatric Audiology, Seewald and Tharpe eds. (2011) Definities gehoorverlies (gemiddeld over 500, 1000 en 2000 Hz): db(hl) licht db(hl) matig hoortoestel? hoortoestel db(hl) matig-ernstig hoortoestel db(hl) ernstig hoortoestel of CI 90 db(hl) zeer ernstig meestal een CI Anatomie van het gehoor Uitwendig- en middenoor Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen Lichte gehoorverliezen hebben impact op: spraaktaalontwikkeling onderwijs prestaties sociaal-emotionele vaardigheden Gehoorzenuw en Centraal Auditief Systeem Cochlea 3

4 Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen Gevolgen kunnen zijn: Vaker doubleren Vaker (leer)ondersteuning nodig Lagere scores op verschillende gestandaardiseerde testen Problemen met: Academisch niveau Aandacht Communicatie Participatie in de klas Gedrag Heel kort wat over (zeer) ernstige gehoorverliezen Vroege opsporing en interventie en cochleair implantaat hebben enorm veel betekend voor de spraaktaal-, cognitieve- en sociaalemotionele ontwikkeling van (zeer) ernstig slechthorende kinderen! Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen Oorzaken zouden kunnen zijn: Latere ontdekking van het gehoorverlies Minder ondersteuning zoals bij kinderen met ernstigere verliezen Te vaak zonder hoortoestel? Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen? 4

5 Conceptueel Raamwerk Perceptueel ontwikkelingsmodel van Aslin& Smith (1988): De ontwikkeling van een perceptiefsysteem is georganiseerd rond 3 niveaus: 1. Sensorische primitieven 2. Perceptuele representatie 3. Cognitieve/linguïstische verwerking Conceptueel Raamwerk Dit model is door Carneyen Moeller(1993) en Carney (1996) uitgebreid voor spraakperceptie en spraakproductie: Niveau 1: geluid detectie/primitieve vocalisaties Niveau 2: foneem discriminatie/complexere vocalisaties Niveau 3: woordherkenning/fonemen en syllaben Conceptueel Raamwerk Het model beschrijft niet alleen de verwerking van geluid van perifeer (oor/cochlea) naar centraal (hersenen), maar ook van simpele verwerking naar meer complexe verwerking door neurale rijping en toename van de luisterervaring Ontwikkeling taalbegrip Niveau Perceptie Normaal Horend Impact slechthorendheid 1 geluid detectie horen begint al in baarmoeder; snel na geboorte reageren neonaten op prosodie en klemtoon 2 foneem discriminatie 3 woordherkenning neonatenherkennen en tonen voorkeur moederstem; <6 mndherkennen baby s meerderheid foneemcontrasten >6 mndherkennen van geluid-en ritmische patronen die veel in omgevingstaal voorkomen; leidt tot woordherkenning en opbouw woordenschat verminderde detectie; vervorming bij cochleair gehoorverlies weinigover bekend; sommige oudere kinderen herkennen maar 66% van foneemcontrasten output van niveau2 verminderd, incompleet of afwezig waardoor opbouw woordenschat vertraagd of belemmerd wordt 5

6 Ontwikkeling taalproductie Niveau Productie Normaal Horend Impact slechthorendheid Taalontwikkeling op 30 mnd primitieve vocalisaties 2 complexere vocalisaties 3 fonemenen syllaben prosodie van moedertaal kopiëren; > 3 mnd kopiëren klinkers; > 4 mndvocaal spel 6-10 mnd(brabbelen); overgang prelexicale naar lexicale fase 8-10 mndtoenemend taalspecifiek brabbelen; rond 12 mndkomt eerste woordje tot nu werd aangenomen dat alleen vertraging optrad; kennisover melodische kenmerken van huilen van neonaten doet anders vermoeden overgang treedt later op, ook bij vroege onderkenning en interventie door verminderde auditieve input, minder gevarieerde klankproductie; productie eerste woordje is vertraagd, ook bij vroege onderkennnig en interventie P<.001 P<.001 NH taalbegrip taalproductie Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen? Impact van gehoorverlies hangt of van: ernst slechthorendheid (SH) leeftijd waarop SH verworven is mate van progressie eigenschappen van het kind eigenschappen van het gezin/familie interventie Taalontwikkeling specifieker Groep Q-score Taalbegrip Taalprod. Taalbegrip NH Taalprod. NH (aantal) (aantal) (aantal) (aantal) * * I < *p<.001 II III >

7 Vraag Taalbegrip en SONR-IQ Welke beschermende en risicofactoren maken dat een matig slechthorend kind tot een bovenof ondergemiddelde spraaktaalontwikkeling komt? Voorlopige analyse taalbegrip Geen relatie met: Mate van verlies Leeftijd diagnose Leeftijd hoortoestelaanpassing Leeftijd starten gezinsbegeleiding Wel een relatie met: SONR-IQ; r=0,54 (p<0,001) Voorlopige analyse taalproductie Geen relatie met: Mate van verlies Leeftijd diagnose Leeftijd Hoortoestelaanpassing Leeftijd start gezinsbegeleiding SONR-IQ (r=0,53; p=0,06) 7

8 Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen? Impact van gehoorverlies hangt of van: ernst slechthorendheid (SH) leeftijd waarop SH verworven is? mate van progressie? eigenschappen van het kind SON-IQ, gedrag? eigenschappen van het gezin/familie start interventie Vragenlijst hoortoestellen 24 kinderen Leeftijd 1-5 jaar Draagtijd Doordeweek vs weekend verschillende situaties * Gebaseerd op Walker et al Hoe verder? Merk hoortoestel 10 9 Er is een dieper gravende analyse nodig van de verschillende eigenschappen Bijvoorbeeld draag gedrag van het hoortoestel: Hoe vaak? Hoe lang? Welke situaties? beltone htc belt oticon phonak siemens 8

9 Situaties nooit zelden soms vaak altijd nvt De rol van de ouder Evelien Dirks en Tinka Kriens 2 0 auto buggy groep voorlezen Uren draagtijd Ouder-kind interactie P<.05 Dove en slechthorende kinderen: Meer miscommunicatie Kortere interacties Ouders meer dominant 4 2 Wel veilig gehecht! 0 doordeweeks weekend 9

10 Gehechtheid Sterke neiging om de nabijheid te zoeken van een specifieke persoon Emotionele band tussen een kind en zijn opvoeder Sensitiviteit = Het vermogen van ouders om de signalen van hun kind accuraat waar te nemen en de vaardigheid om direct en adequaat op deze signalen in te gaan * Belangrijkste determinant van gehechtheid * Ainsworthea., (1978) Cirkel van veiligheid* Onderzoek naar sensitiviteit Belangrijke voorspeller voor taalontwikkeling Dove en slechthorende kinderen Pressman ea(1999) CI- populatie Quittner(2013) Matig slechthorende kinderen? *Cooper, Hoffman, Marvin & Powwll(2002) 10

11 Emotionele beschikbaarheid Evenwicht tussen een zekere emotionele betrokkenheid enerzijds en een emotionele bereidheid en capaciteit om het kind los te laten anderzijds Sensitiviteit De vaardigheid om op een affectief warme, passende en creatieve manier op de signalen van het kind in te gaan.. Emotinal Availability Scales* (EAS) Niet-intrusief(verstorend) gedrag 4 ouderschalen: Sensitiviteit Structureren Niet-vijandigheid Niet-intrusiviteit 2 kindschalen: Responsiviteit Betrokkenheid De vaardigheid van de ouder om het kind te laten leiden, beschikbaar te zijn zonder zich op te dringen en de interactie niet te overheersen. * Zeynep Biringen 11

12 Structureren Mate waarinde ouderhet spelvan het kind op eenadequate maniergidsten leidtzonderde autonomie van het kind te overweldigen. Betrokkenheid De vaardigheid van een kind om de ouder te betrekken in zijn spel. Volgen, leiden en stellen van grenzen Responsiviteit De mate van emotionele en sociale responsiviteit van het kind op de ouder. De mate van responsiviteit komt tot uiting door de gretigheid, of bereidheid van een kind om in te gaan op een suggestie van de ouder en door het plezier dat een kind toont in de interactie. onderzoek Video opname van spelmoment ouder-kind 20 en 21 C kinderen Leeftijd 30 maanden EAS Initiatiefname en duur interactie 12

13 Resultaten Emotionele beschikbaarheid 7 3:21 Gemiddelde interactieduur 6 2: Geen verschil 2:24 1:55 P<.05 C 3 NH 1:26 2 0:57 1 sensitiviteit non-intrusiviteit structureren responsiviteit betrokkenheid 0:28 0:00 1 Taalbegrip Taalproductie Aantal Initiatieven ouder * p<.05 **p<.01 N=18 NH N=18 N=16 NH N= Sensitiviteit.50* ** Non-intrusiviteit ** Structureren.49*.51*.13.62** Responsiviteit.46*.19.17,58** Betrokkenheid.39.48*.09.72** Succesrate 58% Succesrate 81% NH Aantal initiatieven p<.01 Succesrate P <.01 13

14 Samenvattend Geen verschil in emotionele beschikbaarheid Geen verschil in sensitiviteit Relatie Sensitiviteit en Taalbegrip kinderen hebben kortere interacties Ouders kinderen tonen meer (niet succesvolle) initiatieven Klinische implicaties Interventies: Video-feedback Intervention* Universiteit Leiden Hanen principes? Denk Stimulerende gesprekstechnieken?????? *James et al, (2013). Welke vragen roept dit op? Geen verschillen met horende kinderen in sensitiviteit, maar. Conclusie Relatie taalbegrip met IQ en Sensitiviteit Hoe zit het met die kinderen die in hun interactie een lage score halen op sensitiviteit? Geen duidelijke relatie met mate verlies of start interventie Wat is het effect van kortere interacties op andere aspecten van de ontwikkeling? 14

15 Beperkingen Dank Kleine N Beperkte leeftijd range Weinig bekend over kwaliteit hoortoestelrevalidatie Weinig bekend over gebruik hoortoestellen Weinig bekend over inhoud vroegbehandeling Toekomst Verder onderzoek nodig naar beschermende en risicofactoren voor spraaktaalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling Auditieve verwerking van het kind Kwaliteit technische revalidatie en vroegbehandeling Gezinsfactoren 15