De Heidebloem. Infogids. De Heidebloem Afdeling Hoogeveen N.B.V.

Transcriptie

1 Infogids 2015

2 2 INHOUDSOPGAVE PAGINA INHOUD 1 VOORPAGINA 2 INHOUD 3 VAN DE VOORZITTER 5 JAARVERSLAG KALENDER COMMISSIE REIZEN FINANCIËN 9 COMMISSIE BIJENPARK 10 ONDERHOUD BIJENPARK 11 NIEUWJAARSRECEPTIE 12 TRUDY VAN DER VEN-RIJKENBERG DAGBOEK 14 BUCKFAST ABBEY HONINGCAKEJES 15 TOP BAR HIVE BOUWEN 17 HONING EN NECTAR 2

3 3 INFOGIDS NBV; afdeling Hoogeveen Maart 2015 Redactie: Wim van Eijk Klaverkamp 3, 7908 MK Hoogeveen. Tel HET BESTUUR Wim van Eijk - voorzitter Cees Boon - penningmeester Ruud Christiaanse - lid Bart Noordhuis - lid Jacqueline Hill secretaris VAN DE VOORZITTER Wim van Eijk Zo, 2014 is al weer een paar maanden verleden tijd. Wat gaat de tijd toch snel. Naarmate je ouder wordt lijkt het ook veel sneller te gaan. Net als de grijze haren merk ik Terugkijkend op 2014 was het een goed jaar voor de vereniging. Niet alleen zijn de praatvonden goed bezocht maar ook met name de andere activiteiten werden door de leden goed bezocht en waren bijzonder gezellig. De wijnproeverij bij biologische Wij n Gaard Op Tiendeveen was succesvol. Heerlijk in t zonnetje genieten van mooie wijnen, met als afsluiting een heerlijk diner. Ook zo n succes was de Landelijke Open Imkerijdagen(LOI) In tegenstelling tot andere jaren waren er weinig imkers die meededen met de LOI, maar dat had toch ook weer een positieve kant. De imkers waren wel genegen om te helpen bij de bijenstal, en dat hebben we geweten Met veel enthousiasme en inzet van iedereen hebben we op deze prachtige warme dag een zeer succesvolle LOI gehad. Zo n 110 mensen zijn geweest Zal niet gemakkelijk zijn dit te evenaren...maar uiteraard gaan we hiervoor ons best doen op de komende LOI die op 11 en 12 juli plaats gaan vinden. 3

4 4 VAN DE VOORZITTER Dan als laatste wil ik nog de nieuwjaarsbijeenkomst in januari benoemen. We waren van harte uitgenodigd bij de Coöperatieve Blauwe Bes Drenthe. Bij Bussemaker te Geesbrug kregen wij een rondleiding en een presentatie over de coöperatie en blauwe bes. Het bestuur had gezorgd voor heerlijke hapjes en drankjes zodat het wederom goed toeven was..opkomst van super, en ook hier waren veel echtgenoten van de partij. Leuk hoor! Ook voor 2015 zijn er alweer de nodige snode plannen bedacht. Aan creativiteit en ideeën geen gebrek gelukkig. Ik ga er niet teveel over verklappen maar ik verwacht dat het weer een leerzaam en gezellig jaar gaat worden. Alle imkers en anderen die de bijen een warm hart toedragen wil ik nog wijzen op de actie: Red de bij, steun de imker. Het nieuwe bijenhuis (imkerhuis van de toekomst) is op de goede weg, maar er moet nog veel meer geld binnenkomen. Dit jaar zal besloten worden of het nieuwe bijenhuis er wel/niet komt. Indien u nog een donatie schenkt (> 25) kunt u een persoonlijke boodschap achterlaten in het honingraat kunstwerk. Op de voorpagina van deze infogids ziet u hoe het nieuwe Bijenhuis eruit komt te zien. Een ontmoetingsplek voor imkers met gelegenheid om koffie te drinken, kennis uit te wisselen, opleiding te volgen of om de benodigde materialen te kopen. Ook is er sprake van een tuin met daarin drachtplanten waarvan de zaden weer te koop zijn in de winkel. Kortom een plek voor imkers! Het bestuur van onze vereniging bestaat nu uit 5 personen. Eind 2014 heeft Cees Boon te kennen gegeven dat hij zijn penningmeesterschap graag wil overdragen vanwege privé omstandigheden. We zullen zijn inzet, accuraatheid ongetwijfeld gaan missen. We hebben Jacqueline Hill bereid gevonden deze taak langzamerhand over te nemen van Cees. Aangezien Jacqueline secretaris is hebben we ook voor deze rol een nieuwe kandidaat. Eén van onze leden wil dit graag op zich nemen. Meer over het bestuur en de wisselingen op de voorjaarsvergadering. Ondertussen hoor ik dat het opgehouden is met regenen. Dat betekent dat ik nu even de hond kan uitlaten. Wat fijn eigenlijk dat je die bijen niet uit hoeft te laten. Eigenlijk heb je er geen omkijken naar behalve in lente/zomer. Ik ben benieuwd hoe het Trudy vergaat als beginnend imker. Ervaart zij dit ook zo??? In deze infogids lezen we haar belevenissen. Een mooi en gezond bijenjaar!! 4

5 5 JAARVERSLAG 2014 Jacqueline Hill Rijsbergen, Secretaris Als ik terugdenk aan het jaar 2014, dan denk ik aan de Landelijke Open Imkerijdag (LOI) en de nieuwe leden die de vereniging mocht verwelkomen. Elders is dit blad kunt u lezen over de LOI. Naar aanleiding van de LOI hebben een zestal mensen aangegeven dat zij geïnteresseerd zijn in bijen en bijenhouden. Hoewel niet alle zes de mensen zich hebben aangemeld voor de basiscursus, ben ik ervan overtuigd dat de dalende tendens van het ledental van de Heidebloem gekeerd is. Vorig jaar hebben meer mensen zich aangemeld als lid, als dat er opzeggingen waren. Naast de varroamijt is Amerikaans vuilbroed (AVB) een vervelende tegenstander van de bij. In Drenthe hebben we in 2014 te maken gehad met een uitbraak van AVB. Gelukkig heeft de omgeving van Hoogeveen niet in de zone van het vervoersverbod gelegen. De AVB uitbraak heeft weer laten zien dat de bestrijding van bijenziekte een internationaal probleem is. De AVB besmetting was in Drenthe geïmporteerd door besmette honing. Als ik in het buitenland ben, probeer ik altijd de plaatselijke honing uit. Ik wil ben benieuwd naar de smaak. Ik kan me voorstellen dat meer imkers deze nieuwsgierigheid hebben. De laatste uitbraak van AVB heeft me er (weer) op gewezen dat alleen de imkers de potjes leeg mogen eten, niet de bijen! Voor het jaar 2015 staan weer een aantal vernieuwende projecten op het programma. Het bouwen van een topbar hive, de idylle en misschien een workshop eetbare bloemen. Het is BIJzonder fijn dat onze vereniging zo actief is! 5

6 6 KALENDER 19 maart Voorjaarsvergadering Odd Fellows Huis 21 maart Bee Hive timmer workshop Info volgt 2 april Bestuursvergadering Ruud Christiaanse 11 april Staldag (v.a 10:00 u) Bijenstal HGV 27 mei Bestuursvergadering Jacqueline Hill 11 juni Idylle De Weide (IVN) Steenbergerpark HGV 4 juli Staldag /voorbereiding LOI (10:00u) Bijenstal HGV 11 & 12 juli Landelijke Open Imkerijdagen Landelijk 12 juli L.O.I Bijenstal aan Vledderweg Hoogeveen 15 augustus Eetbare bloemen Info volgt 9 september Bestuursvergadering Ruud Christiaanse 6 oktober Praatavond Odd Fellows Huis 4 november Bestuursvergadering Jacqueline Hill 24 november Najaarsvergadering/pollenanalyse Odd Fellows Huis 6

7 7 COMMISSIE REIZEN 2014 Bert Willigenburg & Bart Noordhuis Een beperkt aantal imkers brengt de bijenvolken naar de verschillende drachtgebieden. Om al of niet deel te nemen aan het reizen hangt van diverse factoren af: Voldoende volken van de juiste omvang. D.w.z. voldoende broed en bijen. Gewicht van de kasten kan een bezwaar zijn. Transport mogelijkheid. Voor fruit en blauwe bessen kunnen een beperkt aantal volken geplaatst worden. Wel meer kans op honing. Zeker op de koolzaad. Meer specifieke honingwinnen. Verhuur brengt geld op. 7 Reisverslag vorig jaar; - 1 imker ging met 12 volken naar de wilg. De bijen hebben geen honing voor de imker gewonnen maar wel veel stuifmeel voor zichzelf. Het aantal imkers voor deze dracht was verrassende weinig imkers gingen met de bijenvolken naar het fruit. Totaal 58 volken. Weinig honing. Door de slechte financiële resultaten zal de vraag naar bijenvolken afnemen. Veel fruittelers stoppen met hun werk. - 5 imkers brachten de volken naar de Blauwe bessen met 57 volken. Vanwege het koude weer ook hier nauwelijks honing voor de imker. - 4 imkers brachten de bijenvolken(20) naar het koolzaad dat vrijwel gelijktijdig bloeide met de Blauwe bessen. Wel honing. Echter per imker verschillend resultaat. - 5 imkers bezochten met 30 volken de heide. Slingeren was niet nodig. De imkers die bijen hadden staan bij lindebomen hebben zeer veel honing gewonnen. De commissie bestuiving van de NBV heeft besloten de adviesprijs met ingang van 2015 voor open teelten met 5,- te verhogen. Onderstaande adviezen moeten worden beschouwd als vergoedingen, die door de imker als een richtlijn kunnen worden gehanteerd. Voor plaatsen bij open teelten: 65,- per volk voor drie weken of minder, bij verlenging een toeslag van 2,50 per dag. Voor plaatsing bij bedekte teelten: 35,- per volk per week. Voor bestuivingsobjecten, waarvoor in opdracht van de teler speciale volken worden aangehouden en ingezet, kunnen onderhands vergoedingen worden vastgesteld. Voor transport van de volken vanaf de bijenstal tot aan de teler kunnen kosten door de imker in rekening worden gebracht. De imker kan een schriftelijke bestuivingsovereenkomst met de teler aangaan. Voor 2015 wensen wij U een mooi bijenjaar waarbij U van de bijen kunt genieten. Want dit is de belangrijkste reden om te imkeren.

8 8 FINANCIËN Cees Boon, Penningmeester N B V AFDELING HOOGEVEEN "DE HEIDEBLOEM" FINANCIEEL VERSLAG OVER HET JAAR 2014 (met vergelijkende cijfers over 2013) ONTVANGSTEN UITGAVEN Contributies 495,00 600,00 Porto/fotocopieën/telefoon,etc 0,00 37,70 Staangelden Dracht 276,00 320,00 Reisaktiviteiten Kosten 0,00 10,00 Fruitgelden Dracht (opbrengst) 4.060, ,00 Fruitgelden Imkers(afdrac ht) 4.060, ,00 Infogids Opbr advertenties 0,00 0,00 Infogids Kosten 0,00 0,00 Loterij Opbrengst minus 84,80 21,58 Bijeenkomsten Kosten kosten 467,50 420,00 Bijenpark/-stal Staangelden 60,00 115,00 Bijenpark/-stal Onderhoud 137,81 217,09 PR aktiviteiten Opbrengst 88,25 0,00 PR aktiviteiten Kosten 406,30 49,00 Tentoonstelling Opbrengsten 0,00 100,00 Tentoonstelling Kosten 0,00 0,00 Bijenvoer/suiker Bijdrage vereniging 0,00 46,46 Contributies/bijdragen Afdracht 115,00 91,50 Rente 12,79 17,82 Diverse alg kosten Bank,kantoor 308,81 164,39 Resultaa t -418,58 171, , , , ,86 GELDMIDDELEN Totaal middelen 1 januari ,79 Resultaat ,58 Totaal middelen 31 december ,21 Specificatie GELDMIDDELEN INGbank INGbank Betaalrekening 373,14 Rentemeerrekening 1.544,07 Totaal geldmiddelen 1.917,21 Nog te ontvangen: Rente 0,00 Diversen 0,00 Nog te betalen: Kosten INGbank 4e kwartaal ,00 Diversen 0,00 0,00 22,00 Totaal middelen 1.895,21 8

9 9 COMMISSIE BIJENPARK Cees Boon, Penningmeester De samenstelling heeft dit jaar geen wijzigingen ondergaan. De samenstelling van de commissie is dus onveranderd en bestaat uit: Bart Noordhuis Cees Boon Rein Lunenborg samenroeper bestuursvertegenwoordiger lid Voorgaande jaren hebben we veel last/hinder ondervonden van vandalen. Al meerdere malen is de deur geforceerd. Nu heeft Rein er een nieuw slot opgezet en de deur verstevigd met een ijzeren plaat. Het blijkt te werken want sindsdien is er nog maar 1X ingebroken. Ook is er afgelopen jaar een kast van Cees omver gestoten (met een ijzeren paal), en zijn er een paar keer kasten, die buiten stonden, omver getrapt en in de sloot beland. De politie heeft toegezegd het bijenpark en volkstuintjes beter in de gaten te gaan houden door er vaker even langs te rijden. De Hedera aan de voorkant van de stal doet het goed. Aan de achterzijde is het niet/nauwelijks aangeslagen helaas. We geven ze nog even een (laatste) kans om te bloeien,en indien dit niet gaat lukken zullen we iets anders moeten gaan verzinnen. De opslag van (overtollige) kasten, delen van kasten, pallets en andere materialen in de bijenstal en de opslagruimte is grondig aangepakt. Overtollige kasten en andere zaken zijn afgevoerd naar de vuilstort. De overblijvende kasten en kastdelen zijn in opslag bij G Beekhuis. Zij zullen in eerste instantie in bruikleen worden gegeven aan (nieuwe) beginnende imkers. Echter ook andere imkers kunnen hiervan gebruik maken. Gaarne contact opnemen met G Beekhuis. We blijven alert op zaken, die ongedierte aantrekken, zoals ramen, etc. Gaarne aandacht van de gebruikers van de stal hiervoor. Ook de binnenzijde van de stal dient een visitekaartje te zijn van de vereniging. Een belangrijke opmerking: het is verplicht op elke kast in de bijenstal een naamplaatje te plaatsen met daarop: naam, adres en telefoonnummer. Graag ook het lidmaatschapsnummer. Dit nummer kunt u vinden op de ledenpas van de NBV. In 2015 zijn er ook weer twee staldagen gepland, t.w. op zaterdag 11 april en zaterdag 4 juli. De eerste staldag zal de start van het onderhoud zijn en we beginnen met een grote onderhoudsbeurt aan het bijenpark en de stal. Verder zal zoals ook in voorafgaande jaren wederom een onderhoudsschema worden vastgesteld. Om de drie(3) weken een tweetal imkers, die dan klein onderhoud doen aan de tuin en stal: stal/tuin onkruidvrij houden, etc. In deze infogids vindt het onderhoudsschema Dit schema is voorlopig, maar zonder tegenbericht definitief. Het welbekende reglement, welke ook in de 9

10 10 ONDERHOUD BIJENPARK Cees Boon, Penningmeester Het onderhoudsschema 2015 voor het bijenpark is onderstaand weergegeven. Indien u absoluut niet (meer) dit onderhoud kan uitvoeren, wordt u verzocht contact op te nemen met één van de leden van de commissie. Bijenstal Heidebloem Indien u niet op de voor u ingedeelde dag kunt, dan gaarne op een andere dag in die betreffende week. U kunt natuurlijk voor een vervanger zorgen door met iemand te ruilen. Wilt u dan wel uw medeonderhoudsman informeren? Rooster werkzaamheden Bijenpark en stal 2015: Datum Namen Datum Namen 11 april Staldag 1 25 juli R Lunenborg Extra Onderhoud C Boon 02 mei C Boon 15 augustus B Noordhuis B Noordhuis W van Eijk 23 mei R Lunenborg 05 september G C Kuiper W van Eijk C Boon 13 juni G R Beekhuis 26 september G R Beekhuis P Scheffers P Scheffers 04 juli Staldag 2 17 oktober R Lunenborg Extra Onderhoud W van Eijk In bovenstaand schema ziet u een tweetal data vet gedrukt. Dit zijn de staldagen. De bedoeling is dat op deze staldagen een stukje extra onderhoud gaat plaatsvinden. Specifiek aandacht voor de 2 e staldag. Die is de zaterdag voor de Landelijke Open Imkerij Dagen. Dus komt massaal naar deze staldagen om te kletsen en gezellig met elkaar een uurtje de stal en het park te onderhouden! 10

11 11 NIEUWJAARSRECEPTIE 2015 Jacqueline Hill Rijsbergen Op 22 januari 2015 hield haar nieuwjaarsreceptie. De receptie werd op een bijzondere plaats gehouden: bij Coöperatieve Blauwe Bes in Geesbrug. De leden werden enthousiast met ontvangen door Renco Bussemaker en Roel Koops van de Coöperatie. Beide heren zijn geen onbekenden voor de leden die hun volken beschikbaar stellen voor de bestuiving. Renco heeft een presentatie gehouden over de opbouw van het bedrijf. Aardappelland is geschikt gemaakt voor blauwe bessenteelt. Omdat te realiseren, zijn er tonnen houtsnippers en ander organisch materiaal in de grond gewerkt. Vervolgens zijn er ruggen gemaakt voor de blauwe bessenstruiken. Wanneer de struiken bloeien, gebruikt het bedrijf bijen en hommels voor de bestuiving. De hommels worden met name gebruikt om de koude periode waarin de bijen niet vliegen te overbruggen. De moeder van Renco had heerlijke blauwe bessencake gemaakt voor in de pauze. Na de presentatie kregen de leden van de Heidebloem een rondleiding door het bedrijf. Het was zeer indrukwekkend om te zien welke machines en apparatuur gebruikt wordt voor het telen en oogsten van blauwe bessen. Na de rondleiding ging het sociale gedeelte onder het genot van een hapje en een drankje van start. Het is een zeer geanimeerde avond geworden. 11

12 12 TRUDY VAN DER VEN-RIJKENBERG (bijendagboek deel 2) In de Infogids van de Heidebloem 2014 vertelde ik met veel enthousiasme over mijn start als imker. Meer dan een jaar later kan ik zeggen dat er ontzettend veel is veranderd in mijn leven!! Het is tenslotte niet niks, minimaal zo n huisdieren erbij te hebben in de zomer. Huisdieren die goed verzorgd moeten worden maar waar je ook met volle teugen van kunt genieten. De beloning is de heerlijke honing, verzameld door dat nijvere volk in je eigen achtertuin!! Maar voor het zover was..wat héb ik veel geleerd en ervaren: De boeiende en leerzame imkercursus van de NBV in Beilen met de praktijklessen in Pesse en de inspirerende hulp en lessen van Gijs mijn mentor. Mijn eerste bijenvolk, mijn tweede bijenvolk, de verenigingsavonden, de landelijke open imkerdag, het aanschaffen van mijn eigen kasten, de spannende periode tijdens het uitbreken van het Amerikaansvuilbroed met de extra informatie daarover, de studiedagen van de NBV én het feit dat ik hoor bij een groep imkers met dezelfde passie. Met al die kennis en ervaring ga ik nu mijn eerste jaar als imker in. De zomer, het najaar en de winterperiode heb ik meegemaakt, met alle activiteiten en verzorging die daarbij horen. Nu gaat het pas écht beginnen! Spannend of mijn twee volkjes dapper de winter hebben weten te trotseren. Zo nu en dan luister ik met mijn oor tegen de kasten en hoor gezoem en laatst, op een zonnige dag, was het een drukte buiten de kast, pffft zou het lukken? Af en toe spreek ik ze bemoedigend toe, maar of dàt helpt?? Inmiddels is er onder ons afdak plaats voor een derde en een vierde kast!!! Eén staat al klaar in de garage, de andere gaan we binnen niet al te lange tijd aanschaffen. (Vervolg volgende pagina) 12

13 13 TRUDY VAN DER VEN-RIJKENBERG (bijendagboek deel 2) De zes!! potjes eigen oogst van vorig jaar zijn uiteraard al lang op! maar wat een genot!! Dochter Maartje verdient ook nu een complimentje. Van haar is het ontwerp van de etiketten voor onze honingpotjes en het logo voor onze IMKERIJ BIJ HUIS. De bijtjes zijn de inbreng van onze kleinzonen!! Wij gaan vol verwachting het nieuwe seizoen tegemoet! Leuke Bijkomstigheid bij dit alles: het bijenvirus is toegeslagen!! Mijn grote Ven Rob, die mij afgelopen jaar geweldig heeft geholpen, gaat komend jaar ook naar de imkercursus!!! En.. welke oma krijgt op haar 65 ste verjaardag een refractometer? 13

14 14 BUCKFAST ABBEY HONINGCAKEJES De recepten van Trudy van der Ven-Rijkenberg zijn wereldberoemd in de vereniging. Hieronder treft u haar recept: 12 Buckfast Abbey honingcakejes 110 g boter of margarine 225 g honing 2 eieren 225 g zelfrijzend bakmeel 75 gram rozijnen snuf zout scheutje melk Verwarm de oven voor op 180 graden. Mix de honing met de boter in een grote schaal. Klop de eieren goed in een kommetjes en voeg deze beetje bij beetje toe afgewisseld met het bakmeel en wat zout. Als het mengsel te stijf is, voeg dan wat melk toe. Bekleed een muffinplaat met cakevormpjes en verdeel het mengsel over de vormpjes. Bak de cakejes gaar in ongeveer 20 minuten. Om te testen of de cakejes gaar zijn, kun je er een houten prikker in steken. Als deze er schoon uitkomt, zijn de cakejes goed. Eet smakelijk! 14

15 15 Remy Brenkman TOP BAR HIVE BOUWEN (1-2) Op 21 maart 2015 wil een workshop Top Hive bouwen organiseren. De workshop zal starten om uur worden gehouden in de garage van Jacqueline Hill-Rijsbergen. Remy Brenkman heeft reeds een proefexemplaar gemaakt. Tijdens de ledenvergadering van.. zal hij hierover een korte presentatie houden. Voor uitlopende op de workshop treft u hierbij enige informatie over de Hive uit Imkerpedia: Omschrijving van kenmerken Een Top Bar Hive (TBH) is letterlijk vertaald een Boven Lat Bijenwoning, maar we spreken in het Nederlands meestal van een toplattenkast. In de toplattenkast zitten geen ramen. De bijen worden geacht hun raat alleen aan de toplatten vast te maken. Die toplatten zitten direct - zonder tussenruimte - tegen elkaar zodat ze de bijenkast dus ook aan de bovenkant afsluiten. De toplatten hebben een breedte die overeenkomst met de natuurlijke raatafstand. Om te bewerkstelligen dat de bijen hun raat netjes onder de toplatten bevestigen (oftewel geen warbouw, maar per toplat één bijenraat) is er uiteraard wel enige sturing nodig, zoals bijvoorbeeld: het monteren van een smal reepje startraat, het bevestigen van een saté prikker, het driekantig maken van de onderkant - of het monteren van een driehoeking latje - en dan de onderste hoek insmeren met een beetje was. Wereldwijd bestaan er zowel toplattenkasten met rechte als met schuine zijwanden. De toplattenkast in de Lage landen Hoewel de toplattenkast is ontwikkeld voor Afrikaanse omstandigheden kan deze ook in de Lage landen worden toegepast. Dit betreft dan zonder uitzondering de Keniaanse variant met schuine zijwanden, omdat de bijen daar minder raat aan vastbouwen. Bovendien, als de bijen er wèl aan vastbouwen dan is het naar boven halen van een dergelijke raat gemakkelijker dan bij een verticale zijwand. Er ontstaat bij optillen immers sneller enige afstand tussen raat en wand. (vervolg op volgende pagina) 15

16 16 Remy Brenkman TOP BAR HIVE BOUWEN (2-2) Een stuk raat aan een verticale wand moet je helemaal tot boven de kast tillen voordat deze los is van de kast. Ook bij ons is het controleren van een toplattenkast (met het telkens van slechts één spleet) vaak veel rustiger dan een controle van een reguliere bijenkast, maar er zitten uiteraard ook wel nadelen aan de toplattenkast die vooral met de breekbaarheid van de raten te maken hebben. Ook is de varroabestrijding in de toplattenkast lastiger. De Afrikaanse honingbij heeft (o.a. door het veelvuldige zwermen) veel minder last van de varroamijt dan onze honingbij zodat de varroabestrijding daar niet speelt. Enkele aanbevelingen In een hoge toplattenkast (30 centimer of hoger) komt er veel honing boven het broednest (oftewel direct onder de toplat) terecht. Deze honing is niet oogstbaar. Met lagere toplattenkasten heb je meer kans op oogstbare raten met alleen honing. Bij lagere toplattenkasten breken de raten minder snel af. De breekbaarheid van de raat kan ook worden vermindert door het midden in elke toplat aanbrengen van een sterke verticale spijl. Warmbouw heeft de volgende voordelen: Als het broednest meer ruimte nodig heeft dan kun je vooraan simpelweg een extra toplat invoegen (en de rest naar achter schuiven). Middels een flexibele tussenwand kan de inhoud van de toplattenkast goed op de grootte van het volk worden afgestemd. In warmbouw kan dit zelfs al vanaf heel klein. De honing kan met behulp van een honingpers uit de geoogste raat worden gekregen, en met behulp van een labor-doos kunnen deze raten zelfs worden geslingerd. Al met al is het uiteraard wel meer geklieder dan met de honingramen uit reguliere kasten. 16

17 17 HONING EN NECTAR (1-4) Ruud Christiaanse Als je een kind moet vertellen hoe een imker aan een potje honing komt, gaat het verhaal als volgt: De Koningin stuurt de bijen er op uit. De haalbijen komen met nectar en stuifmeel terug. De nectar wordt in de cellen gedaan. Als het klaar is komt er een dekseltje op. Het stuifmeel dat is meegebracht is, wordt gebruikt in de kast. Als de imker de honing wil hebben dan worden ramen geslingerd. De honing komt dan in potjes. De bijen krijgen dan, in plaats van de honing, suikerwater, dat ze dan in de vrijgekomen cellen opslaan. Zo komt het bijenvolk de winter weer door. Een leuk verhaaltje, de werkelijkheid is toch ingewikkelder. De basisstof waaruit honing ontstaat is floëemsap. Het is een zoet voedingssap, dat zich in de zeefvaten van de plant bevindt. Het floëemsap wordt door een proces naar de nectarklieren afgescheiden. Als de nectariën zich in de bloem bevinden, noemen we deze floraal, maar als de nectariën op andere delen van de plant bevinden heten ze extrafloraal. De bijen worden gelokt door het zoete sap, verzamelen de nectar en verwerken deze tot honing. Er zijn ook andere insecten die genieten van het floëemsap. Dit zijn de blad en schildluizen. Het sap wordt opgezogen en in de maag opgeslagen. Er worden enzymen aan toegevoegd en eiwitten uit verwijderd. De luizen scheiden dit als honingdauw af. Bijen en mieren verzamelen deze honingdauw, die ze op bladeren en takjes van loof en naaldbomen verzamelen. Er is dus duidelijk een verschil in nectar en honingdauw. De suikerconcentratie van het floëemsap kan variëren van 5 tot 20 %, die van nectar van 10 tot 70%. En er is een verschil in samenstelling. Honing bestaat uit 3 soorten suikers. Glucose (Dextrose, druivensuiker), Fructose (Levulose, vruchtensuiker) en Sacharose( Sucrose, bietsuiker, rietsuiker). Sacharose is een dubbele suikerverbinding. Deze wordt in honing onder invloed van het enzym invertase en water gesplitst in twee enkelvoudige suikers glucose en fructose. Bij een heleboel planten vindt men overwegend sacharose. Bijen geven de voorkeur aan planten die een rijker suikerspectrum bevatten, bestaande uit gelijke delen sacharose, glucose en fructose. Er zijn ook planten die bijna geen sacharose hebben. Deze nectar bestaat dan ongeveer uit 50% fructose en 50% glucose. Een voorbeeld daarvan is koolzaad, mosterd en peer. (vervolg op volgende pagina) 17

18 18 HONING EN NECTAR (2-4) Ruud Christiaanse De productie en concentratie van het suikergehalte in nectar is afhankelijk van de tijd van de dag en de klimatologische omstandigheden. s Ochtends vroeg produceert de plant relatief veel nectar. Tussen 10 en 14 uur en van 14 tot 18 uur is er minder nectar, maar de concentratie is wel hoger. s Avonds stijgt de hoeveelheid nectar opnieuw. De productie van nectar en de suikerconcentratie fluctueert met de weersomstandigheden. Bij droog en warm weer produceert de plant minder nectar maar met meer suikers dan bij regenachtig koel weer. Hoe zuigt de bij de nectar op? Door de verschillende tongdelen strak tegen elkaar te leggen ontstaat er een zuigbuis. Hierin kan de tong op en neer bewegen. Er ontstaat zo een zuigbuis, omdat de tongdelen dicht tegen elkaar aan liggen en door de spierwerking van de keelholte. Zo pompt de haalbij de vloeibare stoffen naar achtereenvolgens de keelholte, de slokdarm en de honingmaag. Bij het opzuigen voegt de honingbij speeksel en sappen uit de enzym producerende kopklieren aan de nectar toe. De nectarverdunning verlaagt de viscositeit waardoor het opzuigen makkelijker wordt. Ook wordt bij het transport het enzym invertase toegevoegd. Hierbij worden de dubbele suikers reeds gedeeltelijk tot enkelvoudige afgebroken. Stuifmeelkorrels worden door de ventieltrechter (proventriculus) tegengehouden, ze komen niet in de honingmaag. Een haalbij kan net zoveel nectar vervoeren als haar eigen gewicht, ml. Een bij haalt of nectar of stuifmeel op van de dracht. Soms gebruikt de bij een klein beetje van de nectar voor zichzelf. Dan gaat de suiker rechtstreeks naar de middendarm. Teruggevlogen naar de kast, geeft de haalbij de nectar over aan de huisbijen, die het op hun beurt weer doorgeven aan andere huisbijen. Zo ontstaat een voedselketen waar vele bijen aan deelnemen. Hoe meer bijen hieraan deelnemen, hoe meer fermenten er in de honing komen. De binnengebrachte nectar bevat veel te veel water. Het indikken geschiedt tijdens het rijpingsproces. Dit rijpingsproces bestaat uit twee fasen, waarbij de bijen in het eerste deel het meest actief zijn. De eerste fase noemen het wurgen van de honing. De bij de honingbereiding betrokken huisbij geeft een beetje honing op en trekt de druppel tussen tong en zuigbuis door. Daarna verdwijnt de druppel weer naar binnen. Dit gaat zo gedurende 15 tot 20 minuten door. Het water percentage neemt nu af tot %. Tijdens dit proces worden voortdurend stoffen uit klieren toegevoegd. (vervolg op volgende pagina) 18

19 19 HONING EN NECTAR (3-4) Ruud Christiaanse Vervolgens wordt de halfrijpe honing in een dunne laag onder in de cel aangebracht of als druppeltje aan de celwand gehangen. Bijen kiezen hierbij bij voorkeur cellen in het broeinest uit, waar de hoogste temperatuur heerst. Zijn de cellen voor een kwart gevuld dan wordt de nectar over het celoppervlak verspreid om meer contact met de lucht te krijgen. Op deze wijze kan een suikerconcentratie van 80% binnen twee dagen bereikt worden. Bij cellen die voor 3-4 gevuld zijn duurt het wel 4 dagen om op dezelfde suikerpercentage te komen. Daarom zijn bodemventilatie en een grote vliegopening van belang. In de tweede fase wordt de honing nog verder ingedikt. Maar dat gebeurt doordat er droge en warme lucht langs de raten gewaaierd wordt. Hierbij verdampt het overtollige water uit de halfrijpe honing totdat het watergehalte gedaald is tot 20%. De uiteindelijke rijping is afhankelijk van een aantal factoren. Om er een paar te noemen, # het oorspronkelijke waterpercentage, # zijn de cellen meer of minder gevuld, # de beschikbare ruimte, # intensiteit van de luchtstroom, # de hoeveelheid huisbijen beschikbaar en de stemming van het volk. Pas als de honing rijp is wordt deze nogmaals getransporteerd, maar nu pas naar de honingcellen. Deze worden gevuld en van een wasdekseltje voorzien. Tijdens het rijpingsproces wordt de in de honing aanwezige sucrose grotendeels tot glucose en fructose geïnverteerd. Door het lage watergehalte wordt de vermenigvuldiging en het metabolisme van de aanwezige bacteriën en gisten stilgelegd. De houdbaarheid van de honing is afhankelijk van het vochtgehalte. Volgens het warenwetbesluit honing mag het watergehalte in honing niet hoger zijn dan 20%, daarbij is de honing 3 maanden houdbaar. Bij een vochtgehalte van 19 % is dat toegenomen tot 6 maanden. Een vochtgehalte van 18 % garandeert de honing een heel jaar. De maximale houdbaarheid van honing is 2 jaar bij 17 % vocht. Welke stoffen komen we allemaal tegen in honing. Suikers. Het grootste gedeelte wordt ingenomen door suiker. Glucose, fructose en sacharose zijn al eerder genoemd. Maar andere suikers als maltose, melicitose en dextrinen komen in vooral bladhoning voor. Gisten. Gisten zijn micro organismen, die zich vooral op vochtige plaatsen snel kunnen vermenigvuldigen. De voor ons in honing belangrijke gisten is de suiker tolerante groep. Gisten zijn altijd wel aanwezig in onze atmosfeer, in de plantennectar of in de bijenkast. Als het vochtgehalte lager is dan 17% hoeven we ons geen zorgen te maken, Het is dan wel aanwezig in de honing maar kan zich niet vermenigvuldigen. (vervolg op volgende pagina) 19

20 20 HONING EN NECTAR (4-4) Ruud Christiaanse Maar als het vochtgehalte hoger dan 20% dan gaat de honing zeker gisten. Gegiste honing heeft de geur van appelcider en heeft een schuimlaag boven op de honing. Die schuimlaag bevat koolzuurgas. Enzymen. Enzymen zijn bijzondere eiwitten die een belangrijke rol spelen in de spijsverteringsprocessen van de bij. Ze breken ingewikkelde chemische stoffen af tot eenvoudige verbindingen, zodat dezer stoffen in het lichaam opgenomen kunnen worden. In honing komen bv. enzymen diastase, invertase en glucose/oxidase voor. Ze zijn afkomstig van de spijsverteringssappen van de bij. Diastase (de moderne naam is amylase) breekt zetmeel af tot maltose. Bij verhitting verdwijnt het enzym amylase. Glucose-oxidase is uit gezondheidsoverweging van belang. In de honing zelf heeft het geen effect, maar als honing met water verdunt wordt, vormt dit enzym uit glucose en zuurstof de stoffen gluconzuur en waterstofperoxide. Deze laatste stof heeft een remmend effect op de groei van een groot aantal ziekteverwekkende bacteriën. Hydroxy-methyl-furfural (HMF) wordt gevormd bij het ouder worden en bij verhitting van de honing. Het is een voor de mens niet giftige verbinding. Overige honing-eigen stoffen: Inhibinen. Een verzamelnaam voor bacteriegroei remmende stoffen. Glucose-oxidase is er een van. Plantenfenolen. Flafonen, flafonolen en flavonoïden, Een verzamelnaam voor een groep plantaardige stoffen die een krachtig farmacologische werking hebben. Acetylcholine en Choline. Neurotransmitters. Dat zijn stoffen die een gunstige invloed uitoefenen op de werking van het hart. Niet natuurlijke bestanddelen. Deze stoffen horen niet in honing thuis. Hieronder vallen residuen van bestrijdingsmiddelen. Deze kunnen afkomstig middelen die in de bijenteelt gebruikt worden en bestrijdingsmiddelen die in de landbouw toegepast worden. De middelen die in de bijenteelt gebruikt worden komen in de honing en in de bijenwas terecht. Het gaat hier om de bestrijdingsmiddelen tegen varroa ) bv. fluvalinaat, amitraz, melkzuur, oxaalzuur thymol verbindingen) bestrijdingsmiddel tegen Amerikaans vuilbroed (antibiotica) en tegen nosema ( Fumidil B) Stuifmeel. Honing bevat kleine hoeveelheden stuifmeel. Al eerder is het proces verteld over het verwerken van de honing. Het aannemen van de honing door huisbijen, het wurgen van de honing. Stuifmeelkorrels worden door de ventieltrechter (proventriculus) tegengehouden. De huisbijen die zich met het verwerken van de honing bezighouden komen helemaal niet in aanraking met stuifmeel. Eigenlijk zou er dus geen stuifmeel moeten voorkomen in honing. De reden dat er toch stuifmeelkorrels voorkomen in onze honing is dat er ook nog andere bijen zijn die over de honingcellen rondrennen. Sommige bijen verliezen daarbij wat stuifmeel, dit wordt ingebouwd in de honing. De buitenste laag van de cel en het dekseltje bevatten de meeste stuifmeelkorrels. 20